BUTALA BWA MABUKU BWA PA INTANETI
Kyamba kya Usopa
BUTALA BWA PA INTANETI
Kikaonde
Pa kukebela
  • Bisopelo
  • BAIBOLO
  • MABUKU
  • KUPWILA
  • w02 6/1 pp. 9-14
  • Kumwenamo Byawama Mukifyele kya Yehoba

Vidyo ufwamo.

Yakana kushinkuka.

  • Kumwenamo Byawama Mukifyele kya Yehoba
  • Kyamba kya Usopa—2002
  • Tumitwe tucheche
  • Byambo Bipashako
  • Kyapusana Nabutemwe Nebukishinka
  • Kupokololwa Kekyubilo Kyakifyele
  • Kifyele kya Yehoba Nelutangijilo Lwanji
  • Kifyele kya Lesa Kikwasha Nekuzhikijila
  • Kifyele kya Lesa Kechi Kipwane
  • Bakalume ba Lesa Baubilwa Bibusa
  • Lekai ‘Lusa lwa Butemwe’ Lulamawizhenga Lujimi Wenu
    Kyamba kya Usopa—2010
  • Bobilainga Kifyele Aba Baji Mulukatazho
    Kyamba kya Usopa—2002
  • Totai Yehoba pa Mambo a Lusa Lwanji
    Mwingilo Wetu wa Bufumu—2005
  • Yehoba—Yewakumwenako Wakila Bonse Mubuwame
    Kyamba kya Usopa—2002
Kyamba kya Usopa—2002
w02 6/1 pp. 9-14

Kumwenamo Byawama Mukifyele kya Yehoba

‘Bonse baji na maana . . . bakalangulukalanguluka bya [kifyele, NW] kya Yehoba’—MASALAMO 1O7:43.

1. Ñanyi kimye kitanshi kyambo kya “kifyele” pokyanembelwe mu Baibolo, kabiji mepuzhoka aipuzhiwa pakino kyubilo otusakwisambapo?

KALA myaka nobe 4,000 yapitapo, Lota mwana koloja Abalahama wamwambijile Yehoba amba: ‘Anweba mwabayisha [kifyele, NW] kyenu kya butemwe.’ (Ntendekelo 19:19) Akino kyokimye kitanshi kyambo kya “kifyele” kunembwa mu Baibolo wa New World Translation of the Holy Scriptures mokitanwa bimye nobe 250. Pano bino mu Baibolo wa Kikaonde, kino kyambo kyatuntululwa’mba ‘lusa, bibusa, nebutemwe.’ Ba Yakoba, Naomi, Davida nebakalume bakwabo ba Lesa nabo bekyambilepo kino kyubilo kya Yehoba. (Ntendekelo 32:10; Luta 1:8; 2 Samwela 2:6). Pano nanchi kifyele kya Yehoba kyokika? Bañanyi boaubijilekyo kala? Kabiji kitukwasha byepi lelo jino?

2. Mamboka kyambo kya Kihebelu kwatuntululwa kyambo kya “kifyele” okyashupila kwikilumbulula, kabiji ñanyi kyambo kikwabo kyaesakanako?

2 Mu Binembelo, “kifyele” kekyambo kyatuntululwa kukyambo kya Kihebelu kyalumbulula bintu byavula kyakuba mumilaka yavula kafwamo kyambo kimotu kilumbulula mwayila kine kyambone. Onkao mambo, byambo nabiji “butemwe,” “lusa,” ne “bukishinka” kechi byalumbulula bulongo kino kyambo mokyatalane. Bino kyambo kya “kifyele,” kyakwatankanya byonse kabiji kyalumbulula bulongo mwatala bino byambo. Baibolo wa New World Translation of the Holy Scriptures—With References waingijishapo nekyambo kya ‘butemwe bubula kwaluka’ kwikala kyambo kikwabo kyaesakanako nakyambo kya Kihebelu kwatuntululwa kyambo kya ‘kifyele.’—Kulupuka 15:13; Masalamo 5:7; tubyambo twamunshi.

Kyapusana Nabutemwe Nebukishinka

3. Kifyele kyapusana byepi nabutemwe?

3 Kifyele nangwa’mba butemwe bubula kwaluka bijitu pamo nabyubilo byabutemwe nebukishinka. Pano bino, byapusanako mumashinda amo anema. Monai kifyele nebutemwe byobyapusana. Butemwe bwakonsha kulumbululwa kubintu neku milanguluko. Baibolo yaamba pa ‘kutemwa binyu ne manyi’ ne ‘kutemwa maana.’ (Byambo bya Mana 21:17; 29:3) Bino kifyele kyubilwatu kubantu kechi kumilanguluko nangwa bintu bibula kupemane. Kyakumwenako, bantu bobatongolwa mu Kulupuka 20:6 kwamba’mba Yehoba ‘umwesha butemwe bubula kwaluka ku biumbi.’

4. Kifyele kyapusana byepi nabukishinka?

4 Kabiji kyambo kya Kihebelu kwatuntululwa kyambo kya “kifyele” kyalumbulula bintu byavula kukila byalumbulula kyambo kya “bukishinka.” Mumilaka imo, “bukishinka” javula bulumbulula byubilo muntu byoafwainwa kumwesha kumukulumpe wanji. Bino, kwesakana namwatala Baibolo, shayuka umo waambile’mba, kifyele “kyapusanako: mukulumpe wafwainwa kwikala wakishinka kuboba boakila nangwa kubayanji.” Oene mambo, Mfumu Davida oasanshijile Yehoba amba: ‘Basamishe kilungi kyenu pe amiwa kalume wenu: Mpulushai mu [kifyele, NW] kyenu.’ (Masalamo 31:16) Yehoba, aye wakila bonse, bamulombele kwi Davida muyanji kumumwesha kifyele nangwa’mba butemwe bubula kwaluka. Pakuba bayanji byobabula bulume paboba bebakila, kifyele kyobebamwesha mujino jishinda kekyokya kyakwitemenwa, kechi kyakukanjikizhiwane.

5. (a) Ñanyi byubilo byakifyele kya Lesa byaambiwapo mu Baibolo? (b) Ñanyi bintu byotusakwisambapo mumweshiwa byubilo byakifyele kya Yehoba?

5 Nyimbi wamasalamo waambile’mba: ‘Bonse baji na maana . . . balangulukalanguluka bya [kifyele, NW] kya Yehoba.’ (Masalamo 107:43) Kifyele kya Yehoba kyakonsha kwitupokolola nekwitupulusha. (Masalamo 6:4; 119:88, 159) Kituzhikijila kabiji kitutekenesha mumakatazho. (Masalamo 31:16, 21; 40:11; 143:12) Kino kyubilo kyokikalengela atweba bantu kupokololwa kubundengamambo. (Masalamo 25:7) Byotusakupituluka mumashimikila amo amu Binembelo nekutanga binembelo bikwabo byamu Baibolo, tusakumona’mba kifyele kya Yehoba (1) kimweshiwa kupichila mubyubilo bimo ne (2) bakalume banji bakishinka bekimona.

Kupokololwa Kekyubilo Kyakifyele

6, 7. (a) Yehoba wabayishe byepi kifyele kyanji kwi Lota? (b) Kimyeka Lota kyoaambile pakifyele kya Yehoba?

6 Jishinda jawamisha jotwakonsha kuyukilamo mwatala kifyele kya Yehoba kekulanguluka pamashimikila amu Binembelo abena kutongola kino kyubilo. Mu Ntendekelo 14:1-16, tutangamo kuba’mba Lota mwana koloja Abalahama bamusendele kunzhita yabalwanyi. Bino Abalahama wamupokolwele Lota. Kabiji Lota wajinga mukizumba kimye Yehoba afuukwile konauna muzhi mubi wa Sodoma, mwaikalanga Lota nebamukisemi kyanji.—Ntendekelo 18:20-22; 19:12, 13.

7 Sodoma saka akyangye konaunwa, bamalaika ba Yehoba bashinjikinye Lota nebamukisemi kyanji kwibafumya mumuzhi. Pakyokya kimye Lota waambile’mba: ‘Amiwa kalume wenu naubilwa lusa ku meso enu, ne anweba mwabayisha [kifyele, NW] kyenu kya butemwe kyo mwamwesha mu kupulusha mweo wami.’ (Ntendekelo 19:16, 19) Pakwamba bino byambo, Lota waitabile kuba’mba Yehoba wamwesheshe kifyele kikatampe pakumupokolola. Mujino jishinda, kifyele kya Lesa kyamweshiwe kupichila mukumupokolola nekumupulusha.—2 Petelo 2:7.

Kifyele kya Yehoba Nelutangijilo Lwanji

8, 9. (a) Mwingiloka kalume wakwa Abalahama yebamutumine? (b) Mamboka kalume kyoalombejile kifyele kya Yehoba, kabiji kika kyamwekele byoalombelenga?

8 Mu Ntendekelo kyapitala 24, tutangamo kyubilo kikwabo Lesa moamwesheshe kifyele kyanji nangwa’mba butemwe bwanji bubula kwaluka. Jishimikila jamba’mba Abalahama watumine kalume wanji kuya kukyalo kwajinga balongo bakwa Abalahama nakumukebela mwananji Izaka mukazhi. (Mavesi 2-4) Uno mwingilo wakatezhe bingi, bino wamulaile kalume wanji kuba’mba malaika wa Yehoba usakumutangijila. (Vesi 7) Kepo kalume afikile kumushima kunsa ya “muzhi wa kwa Nahola” (nobe mu Halana nangwa kumpunzha yajinga kubwipi) kimye banabakazhi kyobaishilenga nakutapula mema. (Mavesi 10, 11) Byoamwene banabakazhi kebanangijile kwipi, wayukile kuba’mba pano kimye kyafikila kyakwingila mwingilo wanji yeaendejile. Pano bino wakonsheshe kumonapo byepi mwanamukazhi walumbuluka?

9 Byoayukile’mba wakebewenga Lesa kumukwasha, kalume wakwa Abalahama walombele’mba: ‘Anweba Yehoba, Lesa wa nkambo yami Abalahama, nasansapo namba: Banshukishe mu jino juba ja lelo, bamumweshe [kifyele, NW] nkambo yami Abalahama.’ (Vesi 12) Nga Yehoba wamwesheshe byepi kifyele kyanji? Kalume walombele kayukilo kamo kakuyukilako kamwale Lesa yeasalulwile. (Mavesi 13, 14) Mwanamukazhi umo waubile monka moalombejile uno kalume kwi Yehoba. Olo, kyajingatu nobe awa wamukazhi waumvwine lulombelo lwakwa kalume! (Mavesi 15-20) Uno kalume wakuminye bingi, kyakuba “wamutajilenga saka azhindamatu nzo!” Nangwa byonkabyo, pajinga bishinka bimo byanema byoafwainjile kuyuka. Nanchi uno kamwale walambile bibye wajinga mulongo wakwa Abalahama? Abya wakijinga muzhikenyi? Oene mambo, uno kalume ‘oazhindamijile nzo’mba, ngyuke kana Yehoba washukisha lwendo lwami, inyi ne?’—Mavesi 16, 21.

10. Mamboka kalume wakwa Abalahama kyoaambijile’mba Yehoba wamwesheshe kifyele kwinkambo yanji?

10 Nekimyetune, uno kamwale wilumbulwile kuba’mba ‘ne mwana ba Betwela, basemenwe kwi [bakoloja Abalahama] ba Nahola mwi ba Milika.’ (Ntendekelo 11:26; 24:24) Pakyonkakya kimye kalume wayukile’mba Yehoba wakumbula lulombelo lwanji. Byoatemenwe, wanyeñamine nekwamba’mba: “Atotwe Yehoba, Lesa wa nkambo yami Abalahama, ye wabula kuleka kubila [kifyele, NW] ne bya bukine kwi aye nkambo yami. Pakuba amiwa Yehoba wantangijila mu jishinda ne kumfikizha ku nzubo ya balongo banji nkambo yami.” (Vesi 27) Byoamutangijilenga uno kalume, Lesa wamwesheshe kifyele kwinkambo yanji, aye Abalahama.

Kifyele kya Lesa Kikwasha Nekuzhikijila

11, 12. (a) Mulweseko lwamutunduka Yosefwa moamwenejile kifyele kya Yehoba? (b) Kifyele kya Yehoba kyamweshiwe byepi kwi Yosefwa?

11 Kikwabo, twayai tumone Ntendekelo kyapitala 39. Akye kyapitala, kibena kwamba pe Yosefwa munkanununa wakwa Abalahama, yebapoteshe mubuzha ku Ijipita. Nangwa byonkabyo, “Yehoba wajinga ne Yosefwa.” (Vesi 1, 2) Nangwatu Potifwalo, mwina Ijipita wajinga nkambo yanji wamwene kuba’mba Yehoba wajinga ne Yosefwa. (Vesi 3) Bino, Yosefwa watainwe mulweseko lukatampe bingi. Bamubepejile’mba wakanjikizhe muka Potifwalo kulaala nanji kabiji bamutaile mukaleya. (Mavesi 7-20) Mwajinga “mu kaleya ka panshi” mo ‘beakozhezhe maulu anji na manjongolo: Walajile mu nshimbi.’—Ntendekelo 40:15; Masalamo 105:18.

12 Ikika kyaubiwe mukyokya kimye kyalweseko? “Yehoba wajinga ne Yosefwa kabiji wamubijile [kifyele, NW].” (Vesi 21a) Kyubilo kimo kyakifyele kyokyalengejile bintu kwenda bulongo abyo byalengejile Yosefwa kwamuka kulukatazho loajingamo. Yehoba “wamulumbulwile [Yosefwa] ku meso a kalama wa kaleya.” (Vesi 21b) Mukuya kwamoba, uno kalama wamupele Yosefwa kifulo kyabukulumpe. (Vesi 22) Kepo, Yosefwa asambakene mwanamulume awo kulutwe nalwendo wakamusolwele kwi Felo, mfumu wa Ijipita. (Ntendekelo 40:1-4, 9-15; 41:9-14) Kabiji, mfumu naye wabikile Yosefwa kemfumu wakibiji mu Ijipita, kwikala kewa kwingila mwingilo wakupulusha bantu kukipowe kyanzala kyaponene muntanda ya Ijipita. (Ntendekelo 41:37-55) Yosefwa watatwile kupita mubinkunka byoajinga namyaka yakusemwa 17 kabiji watwajijile nakuyanda kukila pamyaka jikumi naibiji. (Ntendekelo 37:2, 4; 41:46) Bino muyoya myaka yonse yamalwa nelumanamo, Yehoba Lesa wamubijile Yosefwa kifyele mukumuzhikijila kubyamalwa nekumulama kuba’mba engile mwingilo wanema munkebelo Yanji.

Kifyele kya Lesa Kechi Kipwane

13. (a) Ñanyi byubilo bimo byakifyele kya Yehoba bitanwa mu Masalamo 136? (b) Kifyele kyokika?

13 Javula Yehoba wamwesheshenga kifyele kubantu banji bena Isalela. Masalamo 136 ashimikizha kuba’mba mukifyele kyanji wibapokolwele (Mavesi 10-15), kwibatangijila (Vesi 16), nekwibazhikijila. (Mavesi 17-20) Kabiji Lesa waubila nebantu bakwabo kifyele. Muntu umwesha kifyele kubantu bakwabo uba byubilo byakwitemenwa nekwibakwasha. Buku umo waamba pamambo a Baibolo, ulumbulula kifyele amba: “Kekyubilo kimo kiwamisha bwikalo. Kukwasha muntu uji mumakatazho nangwa mumalwa.” Shayuka umo wikilondolwele kuba’mba “butemwe bumweshiwa mubyubilo.”

14, 15. Mamboka otwakonshesha kwitabila’mba Lota wajinga kalume waitabilwa kwi Lesa?

14 Mashimikila otwabalaula mu Ntendekelo amwesha kuba’mba Yehoba kechi ukankalwa kubila kifyele aba bamutemwane. Ba Lota, Abalahama ne Yosefwa bajinga mubwikalo bwapusana-pusana kabiji bapichile mumeseko avula. Bajinga bambulwakoloka, bino bajinga bakalume baitabilwa kwi Yehoba, kabiji bakebelenga Lesa kwibakwasha. Tutekeneshiwa bingi pakuyuka’mba Shetu wamwiulu wabutemwe umwesha kifyele kubantu bauno mutundu.

15 Kwajinga bintu bimo Lota byoabujile kufuukula bulongo byamuletejile makatazho. (Ntendekelo 13:12, 13; 14:11, 12) Bino nangwa byonkabyo, wajinga nenabyubilo byawama. Bamalaika babiji ba Lesa byobafikile mu Sodoma, Lota wibatambwijile bulongo. (Ntendekelo 19:1-3) Mulwitabilo wajimwineko bako banji pamambo akonaunwa kwa Sodoma. (Ntendekelo 19:14) Mulanguluko wa Lesa pe Lota uji mu 2 Petelo 2:7-9, motutanga kuba’mba: “[Yehoba] wamupokolwelemo Lota waoloka, byo aubishe bulanda na mambo a bwikalo bwa bunya bwa babi (mambo awa muntu waoloka, byo aikajile mwi abo ne kwibamona ne kwibomvwa, wamanyikile muchima wanji waoloka pa juba pa juba, na byubilo byabo bya bumpupabizhila) aye Nkambo wayuka kupokolola banemeka Lesa mu lweseko.” Kine, Lota wajinga muntu waoloka, kabiji bino byambo bibena kumwesha’mba wajinga muntu wanemekanga Lesa. Byonka byokyajinga kwiaye, netuwa kifyele kya Lesa kitukwasha byotwikala “bwikalo bwazhila ne bwa kunemeka Lesa.”—2 Petelo 3:11, 12.

16. Muñanyi byambo byalutakaiko Baibolo moyaambila peba Abalahama ne Yosefwa?

16 Jishimikila jiji mu Ntendekelo kyapitala 24, jimwesha bulongo bulunda bwakine bwajinga na Abalahama ne Yehoba. Vesi itanshi yaamba’mba “Yehoba wamubijile bibusa mu byonsetu.” Kalume wakwa Abalahama watongwele Yehoba amba “Lesa wa nkambo yami Abalahama.” (Mavesi 12, 27) Kabiji mwana wabwanga Yakoba waambile’mba Abalahama “lwamutelelwe ke bololoke” ne “aye bamutelele’mba mulunda na Lesa.” (Yakoba 2:21-23) Byobyokyajinga ne kwi Yosefwa. Bulunda bwakine bwajinga na Yehoba ne Yosefwa bwaambiwa mu Ntendekelo kyapitala 39. (Mavesi 2, 3, 21, 23) Kabiji, mwana wabwanga Setepena watongwelepo pe Yosefwa amba: “Lesa wajinga nanji.”—Byubilo 7:9.

17. Kika kyotwakonsha kufunda kubyubilo bya ba Lota, Abalahama ne Yosefwa?

17 Bantu Lesa boaubijile kifyele botwisambapo keboba bajinga balunda bakine ne Yehoba Lesa kabiji baingijilenga nkebelo yanji mumashinda apusana-pusana. Bapichilenga mumakatazho obabujile kukonsha kushinda abo bene. Lota kwashajiletu tiki inge bamwipaile, kisemi kyakwa Abalahama nakyo inge kechi kyatwajijilene, kabiji Yosefwa naye inge kechi waingijile lubaji lwanjine. Yehoba yeyenkatu wajinga nangovu yakupokolola bano banabalume bamwakamwanga, kabiji wibapokolwele nabyubilo byakifyele. Umvwe tubena kukeba kumona kifyele kya Yehoba Lesa myaka nemyaka, netuwa pamuntu pamuntu twafwainwa kwikala balunda bakine neaye kabiji twafwainwa kutwajijila kuba kyaswa muchima wanji.—Ezela 7:28; Masalamo 18:50.

Bakalume ba Lesa Baubilwa Bibusa

18. Binembelo byavula mu Baibolo byaambapo’mbaka pakifyele kya Yehoba?

18 “Ntanda yonse yayula” kifyele kya Yehoba, kabiji tusanta bingi pakino kyubilo kya Lesa! (Masalamo 119:64) Tukumbula namuchima yense byambo byanyimbi wamasalamo byakuba’mba: ‘Kine, bantu bamutote Yehoba na mambo a [kifyele, NW] kyanji, ne na mambo a mingilo yanji ya kukumya yo ebengijila bantu!’ (Masalamo 107:8, 15, 21, 31) Tusekela kuba’mba Yehoba ubila kifyele bantu banji baitabilwa kwiaye—kikale pamuntu pamuntu nangwa jibumba. Mululombelo, ngauzhi Danyela watongwele Yehoba amba “Lesa mukatampe, ulengesha moyo, yenka ulama lulayañano lwanji ne kwibobila [kifyele, NW] aba bamutemwa ne kulama mikambizho yanji.” (Danyela 9:4) Mfumu Davida walombele’mba: “Mukebobilenga [kifyele, NW] moba onse abo bemuyuka.” (Masalamo 36:10) Tusanchila bingi Yehoba byoamwesha kifyele kubakalume banji!—1 Bamfumu 8:23; 1 Byambo bya Moba 17:13.

19. Ñanyi mepuzho otukesambapo mumutwe walondelapo?

19 Kyakine, byotuji bantu ba Yehoba twaubilwa bingi bibusa! Kununga pabukwasho bwabutemwe bwa Lesa boobila bantu bonse mukimvwange, tubilwa bibusa bifuma mukifyele nangwa’mba butemwe bubula kwaluka bwa Shetu wamwiulu. (Yoano 3:16) Kikatakata inge twaikala mulukatazho, kino kyubilo kya Yehoba kitukwasha bingi. (Masalamo 36:7) Pano bino twakonsha kulonda byepi kifyele kya Yehoba Lesa? Abya atweba pamuntu pamuntu tubena kumwesha kino kyubilo kyawamanyi? Tukesambapo paano mepuzho neakwabotu mumutwe walondelapo.

Mukivulukanyi?

• Ñanyi kyambo kikwabo kyamu Binembelo munembelwa kyambo kya “kifyele”?

• Kifyele kyapusana byepi nabutemwe nebukishinka?

• Muñanyi mashinda Yehoba moebobijile kifyele ba Lota, Abalahama ne Yosefwa?

• Kifyele Yehoba kyoaubijile bantu bakukala kyakonsha kwitupa luketekeloka?

[Kipikichala pa peja 10]

Nanchi mwayuka Lesa byoamubijile kifyele Lota nyi?

[Bipikichala pa peja 12]

Mukifyele kyanji, Yehoba watangijile kalume wakwa Abalahama

[Bipikichala pa peja 13]

Yehoba wamubijile Yosefwa kifyele pakumuzhikijila

    Mabuku a mu Kikaonde (1992-2025)
    Shinkai
    Shinkulai
    • Kikaonde
    • Tuminaiko Bakwenu
    • Byo Mukeba
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Shinkulai
    Tuminaiko Bakwenu