BUTALA BWA MABUKU BWA PA INTANETI
Kyamba kya Usopa
BUTALA BWA PA INTANETI
Kikaonde
Pa kukebela
  • Bisopelo
  • BAIBOLO
  • MABUKU
  • KUPWILA
  • w05 3/1 pp. 28-32
  • Mafunde Awama Ku Baji Mu Masongola

Vidyo ufwamo.

Yakana kushinkuka.

  • Mafunde Awama Ku Baji Mu Masongola
  • Kyamba kya Usopa—2005
  • Tumitwe tucheche
  • Byambo Bipashako
  • Mwenai kwi Yesu ne Kipwilo Kyanji
  • Ikalai na Bakazhi Benu
  • ‘Kijiilo Kyakila Kikwabo mu Kubula Kukosa’ mu Ñanyi Jishinda?
  • Bamulume ne Mukazhi Bapusana mu Mpopwelo
  • “Muntu Wafyamika wa mu Muchima”
  • Mafunde a mu Baibolo Awama
  • Anweba Banabalume—yukai Ne Kulonda Bumutwe Bwa Kilishitu
    Kyamba kya Usopa—2007
  • Kange Mwabanye Akya Kyasambakanya Lesa Ne
    Kyamba kya Usopa—2007
  • Anweba Banabakazhi—Nemekai Bamwata Wenu
    Kyamba kya Usopa—2007
  • Byo Mwakonsha Kulengela Kisemi Kyenu Kusangalala
    Nanchi Baibolo Kine Ufunjishaˈmba Ka?
Monai Bikwabo
Kyamba kya Usopa—2005
w05 3/1 pp. 28-32

Mafunde Awama Ku Baji Mu Masongola

“Anweba banabakazhi, nekenenai bamwata wenu, nobe Nkambo. Anweba banabalume, temwai bakazhi benu.” —Efisesa 5:22, 25.

1. Ñanyi mweno yawama ya masongola?

YESU waambile’mba kusambakanya bantu pamo ne kwikala ke ‘mubiji umo,’ ke lunengezho lwa Lesa. (Mateo 19:5, 6) Kuleta pamo bantu babiji bapusana mu ngubilo ya bintu babena kufunda kutemwa bintu bya mutundu umo bonse ne kuba bintu na mulanguluko wa kwikala na byo bakeba kuba bya mutundu umo. Masongola ke kukashijilwa kwa bantu babiji bakonsha kwabanwatu poso ku lufu, kechi lunengezho lwa kukayishatu lwakonsha kuchibikizhiwa patutu ne. Mu byalo byavula, kechi kyakatazha kutambula makalata a kwikana ne, bino ku mwina Kilishitu masongola azhila. Apwatu poso inge paji kintu kikatampe kyalengela.—Mateo 19:9.

2. (a) Ki ka kyakonsha kwingijisha bamulume ne mukazhi? (b) Mambo ka o kyanemena kwibikako kukosesha masongola?

2 Muntu umo upana mafunde a masongola waambile’mba: “Masongola ekala bulongo, ke oa a bantu baluluka kimye kyonse inge kwaiya bintu bya katataka, makatazho eya, ne kwingijisha byonse bijipo pa kimye kiji kyonse kya mu bwikalo.” Ku bamukazhi ne mulume ba bwina Kilishitu, bino bintu bivwangamo ne mafunde awama a mu Baibolo, kukwashiwa ku bakwetu bena Kilishitu, ne mu bulunda ne Yehoba kupichila mu lulombelo. Bantu baji mu masongola akosa bachinchika, kabiji mu masongola abo, kibaletela mutende ne kusekela na byonka byo baji ba mukazhi ne mulume. Ne kyakilapo kunema, aleta munema kwi Yehoba Lesa, aye Watendekeshe masongola.—Ntendekelo 2:18, 21-24; 1 Kolinda 10:31; Efisesa 3:15; 1 Tesalonika 5:17.

Mwenai kwi Yesu ne Kipwilo Kyanji

3. (a) Bishinka ka bikatampe biji mu lufunjisho lwa kwa Paulo ku baji mu masongola? (b) Ñanyi kya kumwenako kyawama kyashile Yesu?

3 Myaka biumbi bibiji byapitapo, mutumwa Paulo wapaine lujimuno lwawama bingi ku bena Kilishitu baji mu masongola kimye anembele’mba: “Kabiji kipwilo byo kyamunekenena Kilishitu, byonkabyo ne banabakazhi nabo banekenene bamwata wabo mu byonse. Anweba banabalume, temwai bakazhi benu, byonka byo atemenwe Kilishitu kipwilo, ne kwipana mwine na mambo a akyo.” (Efisesa 5:24, 25) Aye ñambilo ya kumwena ku kintu kikwabo byo yawamapo! Banabakazhi ba bwina Kilishitu banekenena bamwata wabo, bamwena ku kipwilo mu kuyuka ne kunekenena jifunde ja bumutwe. Banabalume ba mu lwitabilo batwajijila kutemwa bakazhi babo, kikale mu kimye kya mutende nangwatu mu kimye kya makatazho, bamwesha kuba’mba babena kulondela kya kumwenako kya kwa Kilishitu byo atemwa Kipwilo ne kwikilama.

4. Banabalume bakonsha kumwena byepi kwi Yesu?

4 Banabalume ba bwina Kilishitu baji mu masongola yo mitwe ya bisemi byayo, bino, ne abo baji na mutwe wabo aye Kilishitu. (1 Kolinda 11:3) Onkao mambo, byonka Kilishitu byo alama kipwilo kyanji, ne banabalume nabo balama bisemi byabo mu butemwe ku mubiji ne ku mupashi, nangwa kya kuba mu kuba bino mukebewa kwipana. Babika bikeba ba mu kisemi kyabo palutwe ya byo bakeba abo ne byo batemwa. Yesu waambile’mba: “Bintu byonse byo musaka’mba, bantu betubile, ne anweba sa mwibobila byonkabyo.” (Mateo 7:12) Aje jifunde jikebewa bingi kikatakata mu masongola. Paulo walumbulwile kino kimye aambile’mba: “Byo byo kyafwainwa banabalume nabo kutemwa bakazhi babo bene pamo nobe mibiji yabo abo bene . . . mambo kafwako muntu nangwa umo ushikwapo mubiji wanji mwine ne; kana kumujisha ne kumulela bulongo.” (Efisesa 5:28, 29) Mwanamulume wafwainwa kutako muchima kujisha ne kutemwa mukazhanji byonka byo ejisha aye mwine ne byo etemwa aye mwine.

5. Banabakazhi bakonsha kumwena byepi ku kipwilo kya bwina Kilishitu?

5 Banabakazhi bapopwela Lesa bamwena ku kipwilo kya bwina Kilishitu. Kimye Yesu kyo ajinga panopantanda, baana banji ba bwanga basankijilepo mingilo yabo yo baingilanga babwela ke bamulondele. Nangwatu panyuma ya lufu lwanji, batwajijile kumunekenena, kabiji pa myaka yapitapo nobe 2,000, ba mu kipwilo kya bwina Kilishitu kya kine batwajijila kumunekenena Kilishitu ne kulondela bumutwe bwanji mu bintu byonse. Banabakazhi ba bwina Kilishitu nabo kechi basula bamwata wabo nangwa kukeba kulengulula lunengezho lwa mu Binembelo lwa bumutwe mu masongola abo ne. Bino bakwasha bamwata wabo ne kwibanekenena, kwingijila pamo nabo, kepo ne kwibatundaika. Inge ba mulume ne mukazhi bonse saboba bintu mu jishinda ja butemwe byonkabye, masongola abo akakosa kabiji bonse babiji bakekala ba lusekelo.

Ikalai na Bakazhi Benu

6. Ñanyi byambo bya kufundañana byapaine Petelo ku banabalume, kabiji mambo ka o byanemena?

6 Mutumwa Petelo naye waambilepo byambo bimo ku baji mu masongola, ne byambo byanji ku banabalume byajinga bya kushinkamika. Waambile’mba: ‘Ikalai ne bakazhi benu monka mu maana, ne kumunemeka mwanamukazhi nobe kijiilo kyakila kikwabo mu kubula kukosa, byo muji banswanyi pamo ba bupe bwa bumi; kuchina’mba milombelo yenu yakeya kulubankana.’ (1 Petelo 3:7) Kukosa kwa byambo bya kwa Petelo mu iye vesi, kwamweka mu byambo byapelako. Inge mwanamulume wakankalwa kunemeka mukazhanji, bulunda bwanji ne Yehoba butelengela. Milombelo yanji ilubankana.

7. Mwanamulume wakonsha kunemeka byepi mukazhanji?

7 Pano nanchi banabalume bakonsha kunemeka byepi bakazhi babo? Kunemeka mukazhi kilumbulula kuba bintu kwi aye mu butemwe na mushingi ne munema. Kulama mukazhi mu jije jishinda kwakonsha kumweka nobe kyenyi ku bavula. Mungiliki wafunda sukulu kufika palepa wanembele’mba: “Mu mizhilo ya kyalo ya bena Loma, mwanamukazhi kechi wajinga na lūsa ne. Wajingatu nobe mwana. . . . Wajinga wa kutangijilwa mu byonse kwa kubula kubapo nangwa kimo ne.” Kine aye mizhilo yapusene bingi na lufunjisho lwa bwina Kilishitu! Banabalume bena Kilishitu abo banemekanga bakazhi babo. Baikalanga na bakazhi babo monka mwayila mafunde a bwina Kilishitu, kechi na kwibashintaukila ne. Kabiji bebalamanga ‘monka mu maana,’ sababena kuvuluka’mba ke bijiilo byakila bikwabo mu kubula kukosa.

‘Kijiilo Kyakila Kikwabo mu Kubula Kukosa’ mu Ñanyi Jishinda?

8, 9. Mu mashinda ka banabakazhi mo bajitu pamo na banabalume?

8 Pa kwamba’mba mwanamukazhi ‘kijiilo kyakila kikwabo mu kubula kukosa,’ Petelo kechi walumbulwilenga amba banabakazhi bafwa mutwe kukila banabalume ne, nangwa’mba babula kujimuka ku mupashi ne. Kya kine kuba’mba banabalume ba bwina Kilishitu bavula baji na mingilo mu kipwilo yo babula kuketekela kwikala nayo banabakazhi ne, kabiji mu kisemi banabakazhi banekenena ba mwata wabo. (1 Kolinda 14:35; 1 Timoti 2:12) Nangwa byonkabyo, bonsetu banabalume ne banabakazhi bakebewa kwikalatu na lwitabilo lumo, kuchinchika kumo, ne kulama mizhilo. Kabiji monka mwaambijiletu Petelo, bonse bamulume ne mukazhi ke “banswanyi . . . ba bupe bwa bumi.” Mwayila lupulukilo, bonsetu bajitu pamo ku meso a Yehoba Lesa. (Ngalatiya 3:28) Petelo wanembele bino byambo ku bena Kilishitu bashingwa ba mu myaka kitota kitanshi. Onkao mambo, byambo byanji byavulwilengako banabalume ba bwina Kilishitu kuba’mba “ba kuswana pamo ne Kilishitu,” byonka byajinga ne bakazhi babo na luketekelo lumotu lwa mwiulu. (Loma 8:17) Juba jimo bonse babiji bakengilanga mwingilo wa buñanga ne kwikala ke bamfumu mu Bufumu bwa Lesa bwa mwiulu!—Lumwekesho 5:10.

9 Banabakazhi bena Kilishitu bashingwa kechi batutu nangwa pachechetu ku bamwata wabo ba bwina Kilishitu bashingwa ne. Mwayila mafunde, po pamotu ne boba baji na luketekelo lwa kwikala panopantanda. Bonsetu banabalume ne banabakazhi ba “jibumba jikatampe” baovwa bivwalo byabo ne kwibitokesha mu mashi a Mwana mukooko. Bonsetu pamo banabalume ne banabakazhi bengila mwingilo wa kutakaika Yehoba “mute ne bufuku” mwaya ntanda. (Lumwekesho 7:9, 10, 14, 15) Bonsetu banabakazhi ne banabalume batala kulutwe kuba’mba bakeyowe ‘bwana bwa bene bwa lukumo bwa baana ba Lesa’ kimye bakamwena lusekelo mu “bumi bonkabwa bwa kine kine.” (Loma 8:21; 1 Timoti 6:19) Bena Kilishitu bonse, kikale bashingwa nangwa ba mikooko ikwabo, bengijilatu Yehoba pamo mu “kisaka kimo, ne kafunga umo.” (Yoano 10:16) Byo kyafwainwapo bamukazhi ne mulume kwinemeka!

10. Mu jishinda ka banabakazhi mo baikela ‘kijiilo kyakila kikwabo mu kubula kukosa’?

10 Pano mu ñanyi mashinda banabakazhi mo baikela ‘kijiilo kyakila kikwabo mu kubula kukosa’? Kampe Petelo watazhizhenga ku kishinka kya kuba’mba, banabakazhi bakepa mibiji kabiji kechi baji na ngovu yabaya kukila mwanamulume ne. Kunungapo, na mambo a kuba twibambulwakoloka, jishuko jawama jiji na banabakazhi ja kusema baana jilengela butuntulu bwabo bwa mubiji kukonyangala. Banabakazhi baji mu jifumbi ja kusema baana bakonsha kwikala ba kumvwa misongo pa kimye ne pa kimye. Onkao mambo, bakebewa kwibalama bulongo kimye kyo babena kupita mu mabinjila a uno mutundu nangwa kuchinchika kukoka kwikalako inge muntu waimita ne panyuma ya kupaapa. Mwanamulume unemeka mukazhanji, wayuka kukoseshañana kukebewa ku mukazhanji, ukakwasha bingi mu kukosesha masongola.

Bamulume ne Mukazhi Bapusana mu Mpopwelo

11. Mu jishinda ka masongola mo akonsha kwikela akosa nangwa kya kuba bamulume ne mukazhi ba mu mpopwelo yapusana?

11 Ibyepi inge bamukazhi ne mulume bapusana mu mpopwelo, na mambo a kuba umo pe abo wafunjile bukine bwa bwina Kilishitu panyuma ya kuba batwela kala mu masongola ne mukwabo kechi waitabile bukine ne? Nanchi ano masongola akonsha kukosa nyi? Bavula bapitamo bamba’mba, ee akonsha. Ba mulume ne mukazhi baji na mpopwelo yapusana bakonsha kwikala mu masongola akosa akwibaletela lusekelo bonse babiji. Kunungapo, masongola abo akiji anema ku meso a Yehoba; bakiji ‘mubiji umo.’ Onkao mambo, bena Kilishitu baji mu masongola na mukwabo wabula kwitabila bafundwa kwikala nanji inge awo mukwabo waswa kwikala nabo. Umvwe baji na baana, baana babo bakonsha kufunjilako bingi ku bukishinka bwa nsemi mwina Kilishitu.—1 Kolinda 7:12-14.

12, 13. Banabakazhi ba bwina Kilishitu bakonsha kukwasha byepi bamwata wabo babula kwitabila, kwesakana na lufunjisho lwa kwa Petelo?

12 Petelo waambile byambo bya butemwe ku banabakazhi bena Kilishitu baji mu masongola na wabula mu lwitabilo. Byambo byanji byakonsha ne kukwasha banabalume bena Kilishitu nabo baji byonkabye. Petelo wanembele’mba: “Anweba banabakazhi nenuwa, nekenenai bamwata wenu, mambo, nangwa bamo babula kukokela mambo, pabula mambo betabishiwe na bwikalo bwa bakazhi babo; byo bamona bwikalo bwenu bwawama bwa mushingi.”—1 Petelo 3:1, 2.

13 Kyawama bingi mwanamukazhi kulumbulula lwitabilo lwanji ku mulume wanji. Pano ibyepi inge kya kuba wakana kumuteleka? Kyo kyo akeba aye mwine. Bino, kechi kilumbulula’mba bunga bwapwila pa mpuki ne, mambo byubilo byenu bya bwina Kilishitu bishimuna busapwishi bwakosa bingi. Banabalume bavula babujilenga kukeba nangwa boba bakananga lwitabilo lwa bakazhi babo baikala ke bantu ‘batongwelwa bumi bwa myaka’ panyuma ya kumona bwikalo bwawama bwa bakazhi babo. (Byubilo 13:48) Nangwa kya kuba mwanamulume kechi watambwila bukine bwa bwina Kilishitu ne, byubilo bya byawama bya mukazhanji byakonsha kumukebula, ne mu jo jino jishinda masongola abo akonsha kukosa. Mwanamulume umo uji na mukazhanji Kamonyi wa kwa Yehoba waambile’mba aye kechi wakonsha kwikela mwayila mafunde awama a Bakamonyi ba kwa Yehoba ne. Bino watwajijile kwitela’mba “wajinga bingi na lusekelo pa kwikala mu masongola na mukazhanji wawama,” ne kutakaika bingi bulongo mukazhanji ne Bakamonyi bakwabo mu nkalata yo anembele mu pepala wa byambo.

14. Banabalume bakonsha kukwasha byepi bakazhi babo babula kwitabila?

14 Banabalume ba bwina Kilishitu balondela mafunde a mu byambo bya kwa Petelo nabo betabisha bakazhi babo kupichila mu bwikalo bwabo. Banabakazhi babula kwitabila bamona mutembo wa balume babo byo babula konauna mali na kupotamo fwanka, na kutomena, na kukaya bisela bya lubekyo ne kuleka kwamba mwenga. Banabakazhi bamo babula kwitabila beyuka ne na ba mu kipwilo kya bwina Kilishitu. Bakumya bingi pa kumona bulongo bwa bwina Kilishitu bwa butemwe, kabiji byo bamona pakachi ka balongo bibafwenya kwipi ne Yehoba.—Yoano 13:34, 35.

“Muntu Wafyamika wa mu Muchima”

15, 16. Bwikalo ka bwa mwanamukazhi mwina Kilishitu bwakonsha kwitabisha mwanamulume wabula kwitabila?

15 Ñanyi bwikalo bwakonsha kwitabisha mwanamulume? Ke bwikalo bwawama bwikala banabakazhi ba bwina Kilishitu. Petelo waambile’mba: ‘Kwiwamisha kwenu kechi kwikale kwa pangyetu kwa kwiichika nsuki, nangwa kwa kwikobaika bya buneme bya ngolode, nangwa kwa kuvwala bivwalo, ne; nanchi kwikale kwa muntu wafyamika wa mu muchima, kyo kivwalo kibula kubola, ye muchima wa bukimote ne wazhindama, ye wa buneme ku meso a Lesa. Mambo banabakazhi bazhila ba kala, baketekejile Lesa, nabo bevwikile byonkabyo, byo banekenejile bamwata wabo: pamo ne Sala byo akokejile Abalahama, kasa amutela’mba, nkambo: kabiji ne anweba pano ke muji baana banji, umvwe mwauba bulongo, ne kuleka kintu nangwa kimo kimubishe moyo ne.’—1 Petelo 3:3-6.

16 Petelo waamba byambo bya kufunda banabakazhi kubula kwiwamishatu pangye ya mubiji ne. Wafwainwa kwikala bwikalo bwa kuba mwata wanji keamone mafunjisho a mu Baibolo byo abena kwalula bumuntu bwanji bwafyamika bwa mukachi. Wafwainwa kulengela mwata wanji sa amona byo abena kwalulula bumuntu bwanji ke bupya. Kampe wakonsha ne kumona lupusano lujipo na byo ajinga kala mukazhanji. (Efisesa 4:22-24) Mwata wanji wakonsha kumona “muchima wa bukimote ne wazhindama,” kumusangajika, ne kumwitabisha. Muchima wa uno mutundu kechi usangajikatu mwanamulume kwapwa ne, bino “ye wa buneme ku meso a Lesa.”—Kolose 3:12.

17. Sala waikala byepi wawama kumwenako banabakazhi bena Kilishitu?

17 Sala bamutela kwikala wa kumwenako, kabiji kine ke umo wafwainwa kumwenako banabakazhi bena Kilishitu baji mu masongola, kikale bamwata wabo baitabila nangwa ne. Kwa kubula nangwa kuzhinauka ne, Sala wanemekele Abalahama amba ye mutwe. Nangwatu mu muchima wanji wamutelanga’mba “nkambo, NW.” (Ntendekelo 18:12) Pano bino, kino kechi kyalumbulwilenga amba aye watutu ne. Wajinga mwanamukazhi wakosa bulongo ku mupashi na lwitabilo lwanji aye mwine kwi Yehoba. Ne aye watongolwa pa “jibumba jikatampe ja batumonyi,” ba lwitabilo lo twafwainwa kumwenako kwitutundaika’mba “tunyeme kapela na mukoyo, konka ko betutongwela.” (Bahebelu 11:11; 12:1) Mwanamukazhi wa bwina Kilishitu uji nobe Sala kechi ye watutu ne.

18. Ñanyi mafunde afwainwa kwingijishiwa mu nzubo muji bamulume ne mukazhi bapusana mu mpopwelo?

18 Nangwatu mu nzubo muji bamukazhi ne mulume bapusana mu mpopwelo, mwanamulume ye mutwe. Inge kya kuba’mba uji mu lwitabilo, ukebalangulukilangako bakazhi banji na mambo a lwitabilo lwabo kwa kubula kulubako lwitabilo lwanji aye mwine ne. Umvwe mwanamukazhi ye uji mu lwitabilo, ne aye kechi wafwainwa kulubako lwitabilo lwanji ne. (Byubilo 5:29) Bino kechi wafwainwa kulengulula bumutwe bwa mwata wanji ne. Wafwainwa kunemeka bumutwe bwanji kutwajijila “wakaswa na muzhilo ku mwata wanji.”—Loma 7:2.

Mafunde a mu Baibolo Awama

19. Ñanyi bintu bimo byakonsha kuvulañanya kukashijilwa kwa masongola, pano nga bino bintu byakonsha kukanyiwa byepi?

19 Ano moba bintu byavula bingi byakonsha kuvulañanya mutende wa mu masongola. Banabalume bamo bakankalwa kufikizha mingilo ya bumutwe bwabo. Banabakazhi bamo bakana kukokela bumutwe bwa bamwata wabo. Mu masongola amo, umo pe abo wakonsha kuba keayanjishe mukwabo. Ku bena Kilishitu, buyanji, bumuntu bwetu bwa bumbulwakoloka, ne mupashi wa ntanda na byubilo byanji bya bunya, ne kumvwina mizhilo mu jishinda jatama, byakonsha kwibeseka mu bintu byo bafwainwa kwikala ba kishinka. Nangwa byonkabyo, banabalume ne banabakazhi ba bwina Kilishitu balondela mafunde a mu Baibolo, nangwa kya kuba bwikalo bwabo buji byepi, batambwila mapesho a Yehoba. Nangwatu kya kuba umo mu masongola ye yenka wingijisha mafunde a mu Baibolo, kyawamako kukila inge kafwamo nangwa umo ne. Kunungapo, Yehoba utemwa bingi ne kukwasha bakalume banji batwajijila bakishinka ku luchipo lwabo lwa masongola nangwatu babena kupita mu bintu byakatazha. Aye kechi ulubako bukishinka bwabo ne.—Masalamo 18:25; Bahebelu 6:10; 1 Petelo 3:12.

20. Byambo bya kufundañana ka Petelo byo aambile ku bena Kilishitu bonse?

20 Panyuma ya kuba mutumwa Petelo wafunda banabalume ne banabakazhi baji mu masongola, wapezhezheko na byambo byawama bya lutundaiko. Waambile’mba: “Pano kyapelako, anweba bonse ikalai ba muchima umo, ba lusa, batemwañana byo muji balongo na balongo, ba michima yanekena, ne ya kwipelula: ne kubwezha kibi mu kibi kikwabo ne, nangwa mwenga mu mwenga mukwabo ne, kana bibusa byonka; mambo kino kyo kyo mwaichilwa, amba, mukaswane bibusa.” (1 Petelo 3:8, 9) Kine, bino ke byambo byawamisha bya kufundañana, kikatakata ku baji mu masongola!

Mukivuluka Nyi?

• Banabalume ba bwina Kilishitu balondela byepi Yesu?

• Banabakazhi ba bwina Kilishitu bamwena byepi ku kipwilo?

• Mu ñanyi jishinda banabalume mo bafwainwa kunemekela bakazhi babo?

• Ñanyi kintu kyawamisha kyakonsha kuba mwanamukazhi mwina Kilishitu inge mwata wanji kechi wa mu lwitabilo ne?

[Bipikichala pa peja 29]

Mwanamulume mwina Kilishitu utemwa kabiji ne kulama mukazhanji

Mwanamukazhi wa bwina Kilishitu unekenena ne kukokela mwatawanji

[Kipikichala pa peja 31]

Bonsetu banabalume ne banabakazhi ba “jibumba jikatampe” batala kulutwe ku bumi bwa myaka ne myaka mu Paladisa

[Kipikichala pa peja 32]

Sala wamonanga Abalahama amba nkambo yanji

    Mabuku a mu Kikaonde (1992-2025)
    Shinkai
    Shinkulai
    • Kikaonde
    • Tuminaiko Bakwenu
    • Byo Mukeba
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Shinkulai
    Tuminaiko Bakwenu