Kechi Tukikale Na Kwiitokesha Michima Yetu Atwe Bene Ne
“[Yesu] wibafwijile bonse, amba, bekala na bumi kechi bakikale na kwiitokesha michima yabo abo bene ne.”—2 KOLINDA 5:15.
1, 2. Ñanyi mukambizho wa mu Binembelo walengejile baana ba bwanga batanshi ba kwa Yesu kubula kwikala na lwiso?
BWAJINGA bufuku bwa juba japeleleko ja kwa Yesu panopantanda. Mu maawala achechetu, wafwainwe ne kupana bumi bwanji kufwila bantu bonse bakonsheshe kwikala na lwitabilo mwi aye. Pa kino kimye, Yesu wabujile batumwa banji bakishinka bintu byanema byavula bingi. Pa bintu byo ebabujile pajinga ne mukambizho waambilenga pa kyubilo kyanema kyakonsheshe kwibayukanyikisha amba baana banji ba bwanga. Waambile’mba: ‘Mukambizho mupya nemupa anweba, namba, mwitemwe anwe bene na bene; byonka byo nemutemwa amiwa, ne anweba mwitemwe anwe bene na bene. Pa kyo kino po po bakayukila bonse amba anweba mwi baana bami ba bwanga, inge mwitemwa anwe bene na bene.’—Yoano 13:34, 35.
2 Bena Kilishitu bakine bafwainwa kwimwesha abo bene butemwe bwa kine ne kutesha maana ku bijikila bya bakwabo ba mu lwitabilo kukila kutatu maana ku byabo. Bafwainwa nangwatu ‘kwelela balunda nabo myeo yabo.’ (Yoano 15:13) Bena Kilishitu batanshi baubile byepi na mukambizho mupya? Mu buku wa Apology, nembi wa mu myaka kitota kya bubiji, aye Tertullian waambile byambo bintutu bimo byaambilepo ne bakwabo pa mambo abena Kilishitu amba: ‘Akimonai byo betemwa abo bene na bene; byo bepana kufwila mukwabo abo bene na bene.’
3, 4. (a) Mambo ka o twafwainwa kubula kwikala na lwiso? (b) Bika byo tusa kufunda mu uno mutwe?
3 Netuwa twafwainwa ‘kwisendelangako bitunemena atwe bene na bene, byonkabyo tukafikizha muzhilo wa Kilishitu.’ (Ngalatiya 6:2) Nangwa byonkabyo, lwiso nalo ke kintu kimo kikatampe kilengela kubula kukokela muzhilo wa Kilishitu ne ‘kutemwa Yehoba Lesa wetu na muchima wetu yense, mweo ne na maana kabiji ne kubula kutemwa bakwetu pamo byonka byo twitemwa atweba bene.’ (Mateo 22:37-39) Byo kiji kuba’mba twibambulwakoloka, tuta muchima ku bintu byetu atwe bene kwapwa. Kabiji kunungapo, kuji bijikila bya mu bwikalo, muchima wa kukeba kwikyombesha pa sukulu nangwa pa nkito, ne lukatazho lwa kukeba bikebewa mu bwikalo, kabiji kifumamo ke kya kuba’mba muteto ye tusemwa nanji wa lwiso ubailako. Uno muteto wa kwikala na lwiso kechi ubena kukepana ne. Mutumwa Paulo wajimwine amba: “Mu moba akapelako . . . bantu bakekala ba kwitemwa abo bene.”—2 Timoti 3:1, 2.
4 Byo kyafwenyenyenga ku mpelo ya mwingilo wanji panopantanda, Yesu wabujile baana banji ba bwanga bintu bisatu bya kulondela byakonsheshe kwibakwasha kupwisha lwiso. Byajinga ñanyi bintu, kabiji twakonsha kumwenamo byepi mu mikambizho yanji?
Jishinda Jakonsha Kukwasha!
5. Byo asapwijilenga mu mpunzha ya ku kabeta ka ku buyeke bwa Ngalilea, kintu ka Yesu kyo asolwele ku baana banji ba bwanga, kabiji mambo ka kino o kibakozhezhe ku michima?
5 Yesu wafunjishenga mu Kesalea mu Filipai ku kabeta ka ku buyeke bwa Ngalilea. Ino mpunzha yazhindaminetu nzoo, ya mutende kabiji yakonsheshe kwikala ya kukokolokelamotu kukila kufunjishishamo bintu. Bino nangwa byonkabyo, byo akijinga monka, Yesu watatwile kwibabula baana banji ba bwanga amba: “Kyamfwainwa amiwa nkaye ku Yelusalema, nkamaname na bya malwa byavula ku bakulumpe ne ku bañanga bakatampe ne ku banembeshi, ne kungipaya bakangipaya, kabiji mu juba ja busatu nkasangulwa.” (Mateo 16:21) Bino byambo byo ebasolwejile byafwainwa bibakozhezhe bingi ku michima baana ba bwanga ba kwa Yesu, mambo pa kyokya kimye baketekejilenga ntangi wabo kwikajika Bufumu bwanji panopantanda.—Luka 19:11; Byubilo 1:6.
6. Mambo ka Petelo o bamukajipijile kwi Yesu?
6 Ponkapo Petelo “wamutwajile [Yesu] ku mbaji ne kutatula kumukanya’mba, Nkambo, akyo kizhila: kechi kikemumwekela ne.” Yesu wakumbwile’mba ka? “Aye wazhalulukile, ne kumwambila Petelo amba, Pichila munyuma yami, Satana: obewa wi kya kwituntulako amiwa: mambo kechi uta muchima ku bya Lesa ne, poso ku bya bantu.” Kino kimwesha’mba pajinga bingi lupusano lukatampe lwa mweno ya bintu ku bano bantu babiji. Yesu na muchima umo waswile jishinda ja kwipana aye mwine, Lesa jo amwambijile kuba ajo jakonsheshe kulengela kumwipaya pa kichi kya lumanamo mu bañondo ba palutwe kacheche. Petelo walangulukilepo jishinda ja kukwasha. Waambile’mba: “Akyo kizhila.” Kwa kubula nangwa kuzhinaukatu ne, Petelo wajinga na milanguluko yawama. Bino nangwa byonkabyo, Yesu wamukajipijile mambo Petelo walekele Satana kuba’mba amwingijishe. Petelo kechi ‘watele muchima ku bya Lesa ne, poso ku bya bantu.’—Mateo 16:22, 23.
7. Byonka byo kyanembwa mu Mateo 16:24, Yesu waambijile baana banji ba bwanga kuba ka?
7 Byambo bipashako na byobya Petelo byo aambijile Yesu byakonsha kwaambiwa lelo jino. Ntanda javula itundaika muntu ‘kwiubila byawama aye mwine’ nangwa ‘kwisajila jishinda japela.’ Mu kupusanako, Yesu waitabizhe kwikala na milanguluko yawama. Waambijile baana banji ba bwanga amba: “Umvwe muntu wasaka kundondela, ekane mwine, ashikule [“kichi kyanji kya lumanamo,” NW] andondelenga.” (Mateo 16:24) Buku wa The New Interpreter’s Bible, waamba’mba: “Bino byambo kechi bilumbulula lwito lwa boba bakyangye kwikala baana ba bwanga ne, bino ke lwito lumwesha buneme bwa kwikala baana ba bwanga ku boba baumvwina kala lwito lwa Kilishitu.” Mashinda asatu Yesu o aambilepo byonka byo anembwa mu binembelo, afwainwa kulondelwa na bantu baitabila. Twayai tufunde ano mashinda.
8. Londololai kwikana obe mwine byo kulumbulula.
8 Jishinda jitanshi, twafwainwa kwikana atwe bene. Kyambo kya Kingiliki kyamba’mba muntu “ekane mwine” kimwesha muchima wa kubula kutemwa bya lwiso nangwa kutemwa bintu byetu byonkatu. Kwikana atwe bene kechi kulumbululatu kukana bya kukayakaya pa bimye bimo bimo ne; kabiji napo kechi kulumbulula’mba twafwainwa kwipana kukankalwa kumona ne pa kupemena ne. ‘Kechi twinonka atwe bene ne,’ pa kuba mu kwikebela tupana mibiji yetu ne byonsetu byavwangiwamo kwi Yehoba. (1 Kolinda 6:19, 20) Mu kifulo kya kwita muchima atwe bene, bwikalo bwetu bwikala bwa kukokela Lesa. Kwikana atwe bene kuvwangamo kwikala na kizaku kya kuba kyaswa muchima wa Lesa, nangwa kya kuba kino kyakonsha kupusana na bikeba mibiji yetu ya bundengamambo. Tumwesha’mba twasalapo kumupopwela Lesa aye yenka umvwe twipana kwi aye ne kubatizwa. Kabiji twibikishako bingi kwikala mwayila kwipana kwetu mu bwikalo bwetu bonse.
9. (a) Yesu byo ajinga panopantanda, kichi kya lumanamo kyaimenangako ka? (b) Mu ñanyi jishinda mo tushikwila kichi kyetu kya lumanamo?
9 Jishinda ja bubiji, twafwainwa kushikula kichi kyetu kya lumanamo. Mu myaka kitota kitanshi, kichi kya lumanamo kyaimenangako buyanji, bumvu ne lufu. Javula, batupondo bo bonkatu bo baipayilanga pa kichi kya lumanamo nangwa kwibakujika ku kichi. Na bino byambo, Yesu wamwesheshe’mba mwina Kilishitu wafwainwa kwinengezha kuyanjishiwa, kusulwa nangwatu kwipaiwa, mambo kechi wa panopantanda ne. (Yoano 15:18-20) Mizhilo yetu ya bwina Kilishitu itulengela kupusanako na bantu ba panopantanda, onkao mambo, bantu bakonsha ‘kwitunena bibi.’ (1 Petelo 4:4) Kino kyakonsha kumwekana pa sukulu, pa nkito nangwatu mu kisemi. (Luka 9:23) Nangwa kikale byonkabyo, twinengezha kuchinchika kusula ko betusula bantu mambo kechi twikala na kwiitokesha michima yetu atwe bene ne. Yesu waambile’mba: “Anweba mwi batokwa umvwe bantu bemwambila mwenga, ne kwimupata, ne kwimubepela mu misango yonse ya bubi, na mambo a amiwa. Sekelai, ne kusangalala: mambo mfweto yenu ikatampe mwiulu.” (Mateo 5:11, 12) Kine, kyanema bingi kwikala na bibusa bya Lesa.
10. Ki ka kyavwangiwamo mu kutwajijila kumulondela Yesu?
10 Jishinda ja busatu, Yesu Kilishitu waambile’mba twafwainwa kumulondelanga. Kwesakana na buku wa An Expository Dictionary of New Testament Words, wanembwa na William E. Vine, kyambo kya ‘kulondela’ kilumbulula kwikala mulunda—“ubena kuya nanji mu jishinda jimo.” 1 Yoano 2:6 waamba’mba: ‘Awa waamba’mba, naikala mwi [Lesa], wafwainwa kwenda byonka byo aendelenga aye mwine[Kilishitu].’ Yesu waendelenga byepi? Butemwe bwa kwa Yesu bo atemenwe Shanji wa mwiulu ne baana banji ba bwanga kechi bwajinga bwa lwiso ne. Paulo wanembele’mba: “Kilishitu naye kechi witokeshenga mwine pa muchima ne.” (Loma 15:3) Nangwatu kimye kyo aumvwine kukoka ne nzala, Yesu watele muchima ku bijikila bya bakwabo kukila byanji mwine. (Mako 6:31-34) Kabiji Yesu watabankene bingi na mwingilo wa kusapwila Bufumu ne kufunjisha. Nanchi kechi twafwainwa kumulondela kwikala ba mukoyo mu kufikizha mwingilo wetu wa ‘kwibasambisha ba mu mikoka yonse ya bantu kwaluka ke baana ba bwanga, ne kwibafunjisha kulamanga byonse Yesu byo akambizhe’ nenyi? (Mateo 28:19, 20) Mu bino byonse, Kilishitu witushijile mwa kulondela, kabiji twafwainwa ‘kulonda monka mu ngayo yanji.’—1 Petelo 2:21.
11. Mambo ka o kyanemena kwikana atwe bene, ne kushikula kichi kyetu kya lumanamo ne kutwajijila kulonda Yesu Kilishitu?
11 Kyanema bingi kwikana atwe bene, ne kushikula kichi kyetu kya lumanamo ne kutwajijila na kulonda Wakumwenako wetu. Kuba bino kukwasha kukepeshako lwiso—kintu kilengela kubula kumwesha butemwe bwa kine. Kunungapo, Yesu waambile’mba: “Aye wasaka kupulusha mweo wanji ukamutaya: pakuba awa ukantayila amiwa mweo wanji, ukamumona. Lelo ukajilamo ka muntu nangwa ukanonka ntanda yonse umvwe wataya mweo wanji? Nangwa i ki ka kyo akapana muntu kya kupimpula na mweo wanji?”—Mateo 16:25, 26.
Kechi Twakonsha Kwibengijila Bankambo Babiji ne
12, 13. (a) Kintu ka kyo ajinga nakyo ku muchima awa nsongwalume wakebelenga Yesu amba amukwashe? (b) Ñanyi kintu Yesu kyo amwambijile kuba kabiji mambo ka?
12 Panyuma ya bañondo bacheche kufuma kimye Yesu kyo aambilepo bingi kuba’mba baana banji ba bwanga bafwainwa kwikana abo bene, nsongwalume munonshi waishile kwi aye ne kumwambila’mba: “Mufunjishi, i ki ka kyawama kyo nsakuba, namba, mmone bumi bwa myaka?” Yesu wamwambijile ‘kulama mikambizho’ kabiji ponkapo watongwelepo ne imo. Nsongwalume waambile’mba: “Abyo byonse nebilama.” Nsongwalume wamwekelenga kwikala wakishinka kabiji wibikangako bingi kulondela Mikambizho. Onkao mambo waipwizhe’mba: “Kyo nabulwa i ki ka?” Pa kumukumbula, wamwambijile kintu kyanema amba: “Umvwe musaka kulumbuluka, kapotololai byonse byo muji nabyo, ne kupana ku bayanji, kabiji mukekala na nsabo mwiulu: kabiji bino mwiye, mundondele.”—Mateo 19:16-21.
13 Yesu wamwene’mba, pa kuba’mba nsongwalume akamwingijilenga Yehoba na muchima yense, wafwainwe kupana kintu kikatampe kyakonsheshe kumulabika mu bwikalo bwanji—bunonshi bwanji. Mwana wa bwanga wa kine wa kwa Yesu kechi wakonsha kwibengijila bankambo babiji ne. ‘Kechi wakonsha kwingijila Lesa ne nsabo pamo ne.’ (Mateo 6:24) Wafwainwa kwikala na ‘jiso jijitu’ jata maana ku bintu bya ku mupashi. (Mateo 6:22) Muntu kusha bipe byanji ne kwibipana ku bayanji ke kintu kimwesha kuba’mba wipana. Kupichila monka mu kupana buno bunonshi, Yesu wapele nsongwalume jishuko jikatampe bingi ja kusungila bunonshi mwiulu—bunonshi bwakonsheshe kumupa bumi bwa myaka ne kumulengela kwikala na luketekelo lwa kulama pamo ne Kilishitu mwiulu. Uno nsongwalume kechi wajinga winengezha kwipana aye mwine ne. ‘Wayile ne kuya ne ku muchima bwi, mambo wajinga na nsabo yavula.’ (Mateo 19:22) Nangwa byonkabyo, baana ba bwanga ba kwa Yesu abo baubile kyapusanako.
14. Bantu bana bakwatanga masabi baubile byepi kimye Yesu kyo ebechile’mba bamulondelenga?
14 Myaka ibiji kino saka kikyangye kumweka, Yesu waichile bantu bana bakwatanga masabi abo ba Petelo, Andeleo, Yakoba ne Yoano amba bamulondelenga. Babiji pa bano batelenga bukonde mu mema, kabiji bakwabo babiji nabo bafundumene na kununga makonde abo. Yesu wibambile’mba: “Ndondelai, kabiji nkemwalula ke ba mwingilo wa kukwata bantu mu kwibapulusha.” Ponkapo bano bonse bana balekele mwingilo wabo wa kukwata masabi, ke bamulondele Yesu mu bwikalo bwabo bonse.—Mateo 4:18-22.
15. Nga Kamonyi wa kwa Yehoba umo wa mu moba etu waubile byepi pa kuba’mba amulondele Yesu?
15 Bena Kilishitu bavula lelo jino balondela byaubile boba bantu bana bakwatanga masabi kukila byaubile nsongwalume munonshi. Basankilapo bya bunonshi ne bintu bikwabo bya panopantanda pa kuba’mba bengijile Yehoba. Deborah waambile’mba: “Byo nakijingatu na myaka 22, nafuukwile kubapo kintu kikatampe.” Walondolwele’mba: “Nafunjile Baibolo pa bañondo batanu na umo, kabiji nakebelenga ne kwipana amiwa mwine kwi Yehoba, bino ba mu kisemi kyami kechi bakebelenga ne. Bajinga banonshi bingi, kabiji balangulukile’mba inge naikala Kamonyi, kino kikebalengela kubula kunemekwa ku bantu. Bampele juba ja kulangulukapo pa byo nafwainwe kusalapo, kana bwikalo bwa ntentente nyi, inyi kana bukine. Umvwe kya kuba nalekele kukwatankena pamo na bakamonyi, ba mu kisemi kyami inge kechi bankaine ne. Yehoba wakwashishe kufuukulapo kyawama ne kunkosesha kwikyuba. Naikala myaka 42 mu mwingilo wami wa kimye kyonse, kabiji kechi ndangulukapo’mba naubile kutama ne. Kupichila mu kukana bya lwiso, bwikalo bwa kwitobwela, nazhikijilwe ku bwikalo bwatutu kabiji bwabula lusekelo bo mmona ku ba mu kisemi kyami. Amiwa ne bamwata wami, twakwasha bantu bakila pa kitota kimo kufunda bukine. Bano baana ba ku mupashi banema bingi kwi amiwa kukila bintu byonse bya bunonshi.” Bakamonyi ba kwa Yehoba bakwabo bavula nabo byo beumvwa. Nga anweba kiji byepi?
16. Twakonsha kumwesha byepi amba kechi tubena kwiitokesha michima yetu atwe bene ne?
16 Kubula kukeba kwikala ba kwiitokesha michima yabo abo bene kwalengela Bakamonyi ba kwa Yehoba bavula kwingila mwingilo wa bupainiya, nangwa’mba bataya mbila ya Bufumu ba kimye kyonse. Bakwabo bakankalwa kwingila mwingilo wa kimye kyonse na mambo a bya mu bwikalo, bekala na muchima wa bupainiya ne kwingilako mwingilo wa kusapwila Bufumu kwesakana na papela ngovu yabo. Bansemi bamwesha yenka uno muchima inge baikala na kimye kyabaya ne kusankilapo bintu bimo byo boba kuba’mba bafunjishe baana babo bya ku mupashi. Byonkabyo, atweba bonse twakonsha kumwesha’mba twatangizhako bya Bufumu mu bwikalo bwetu.—Mateo 6:33.
Butemwe bwa Bañanyi Bwitwingijisha?
17. Ki ka kitulengela kwipana atwe bene?
17 Kumwesha butemwe bwa kine kechi kintu kyapela kuba ne. Pano bino, akilangulukai kintu kilengela kuba kino. Paulo wanembele’mba: “Butemwe bwa Kilishitu bo bwitwingijisha; mambo twalanguluka namba, umo byo afwijile bonse . . . Kabiji wibafwijile bonse, amba, bekale na bumi kechi na kwiitokesha michima yabo abo bene ne, poso kutokesha muchima wa yewa wibafwijile ne kusanguka.” (2 Kolinda 5:14, 15) Butemwe bwa Kilishitu bo bwitwingijisha kechi kwikala na kwiitokesha michima yetu atwe bene ne. Buno butemwe byo bukoseshapo! Byo kiji kuba’mba Kilishitu witufwijile, nanchi kechi twamona byo kitufwainwa kwikala na kutokesha muchima wanji nenyi? Kine, kusanchila Lesa ne Kilishitu pa butemwe bukatampe bo betumwesha, kwitulengejile kwipana kwi Lesa ne kwikala baana ba bwanga ba kwa Kilishitu.—Yoano 3:16; 1 Yoano 4:10, 11.
18. Mambo ka o kyanemena muntu kwipana aye mwine?
18 Nanchi kwikala bakubula kwiitokesha michima yetu atwe bene kechi kwanema nenyi? Palutwe kacheche kimye nsongwalume munonshi kyo akaine kumulondela Kilishitu, kabiji ne kuya waya, Petelo waambijile Yesu amba: “Talai, atweba twaleka byonse, ne kwimulondela; atweba tukamona ka?” (Mateo 19:27) Petelo ne batumwa bakwabo, kine bekaine abo bene. Ki ka kyo bakonsheshe kumwenamo? Patanshi Yesu waambile pa jishuko jo bakonsheshe kwikala najo ja kulama nanji mwiulu. (Mateo 19:28) Pa kimye kimotu, Yesu waambilepo ne pa mapesho akonsheshe kwikala na mwana wa bwanga yensetu. Waambile’mba: ‘Kafwako muntu waleka nzubo, nangwa balongo, nangwa banyenga, nangwa bainanji, nangwa bashanji, nangwa baana, nangwa majimi, na mambo a amiwa ne na mambo a mambo awama, ukabulwa kutambula mu yonka ino myaka kitota kya mu kintu kimo . . . kabiji ne mu myaka ikeya namo bumi bwa myaka’ ne. (Mako 10:29, 30) Tutambwila bintu byavula bingi kukila ne byo tupana. Nanchi bashetu, bainetu, balongo betu, banyenga yetu, ne baana betu ba ku mupashi kechi banema bingi kukila ne byonse byo twapana na mambo a Bufumu nenyi? Ñanyi wafwainwe kwikala na bumi bwa myaka—Petelo nyi, inyi nsongwalume munonshi?
19. (a) Ñanyi kintu kileta lusekelo lwa kine? (b) Bika byo tukesambapo mu mutwe walondelapo?
19 Kupichila mu byambo ne byubilo byanji, Yesu wamwesheshe’mba twikala balusekelo kupichila mu kupana ne mu kwingijila bantu, kechi mu kwikala na lwiso ne. (Mateo 20:28; Byubilo 20:35) Umvwe twaikala bakubula kwiitokesha michima yetu atwe bene, pano bino twatwajijila na kumulondela Kilishitu, tukekala bwikalo bwalumbuluka kino kimye, kabiji ne kwikala na luketekelo lwa bumi bwa myaka kulutwe. Ee, umvwe twikana atwe bene, twikala ba kwa Yehoba. Onkao mambo, twikala bakalume ba Lesa. Mambo ka kwikala bakalume ba uno mutundu o kwanemena? Kukwasha byepi mu bintu byo tufuukula mu bwikalo bwetu? Mutwe walondelapo ukamba pa ano mepuzho.
Mukivuluka Nyi?
• Mambo ka o twafwainwa kumulekela muteeto wa lwiso?
• Kwikana atwe bene, kushikula kichi kyetu kya lumanamo ne kutwajijila kumulondela Yesu kulumbulula ka?
• Ki ka kitulengela kubula kwikala ba kwiitokesha michima yetu atwe bene?
• Mambo ka o kyanemena kwikala bwikalo bwa kwipana?
[Kipikichala pa peja 9]
“Nkambo, akyo kizhila”
[Bipikichala pa peja 11]
Butemwe bulengela Bakamonyi ba kwa Yehoba kwingila na mukoyo mwingilo wa kutaya mbila ya Bufumu