Ikalai Na Maana —Akamwai Lesa!
‘Kumwakamwa Yehoba yo ntendekelo ya maana.’—BYAMBO BYA MANA 9:10.
1. Mambo ka bantu bavula kyo bashupikilwa kumvwa mwatala kyambo kya kwakamwa Lesa?
KALA kechi kyashupanga nangwa kushupa kwamba’mba awe muntu wakamwa Lesa ne. Ano moba bavula kechi bakebatu nangwa kumvwa kyambo kya kuba’mba kwakamwa Lesa ne. Javula bepuzha’mba: ‘Umvwe Lesa ye butemwe, nga mambo ka o nafwainwa kumwakaminwa?’ Kwi abo kino kyambo kya kwakamwa kibafita bingi ku muchima umvwe bekyumvwa. Pano bino moyo wa kine wa kwakamwa Lesa ulumbulula bintu byavula bingi, byonka byo twaya tumone.
2, 3. Bi ka byavwangiwa mu kwakamwa Lesa kya kine?
2 Byonka byo kyaambiwapo mu Baibolo, kwakamwa Lesa mufuma bingi byawama. (Isaya 11:3) Kwakamwa Lesa ke munema mwine wa kunemeka kabiji kechi kikebewa kumufichisha ku muchima ne. (Masalamo 115:11) Kyavwangamo ne kulondela byubilo byanji byawama ne kubanga bintu byawama kimye kyonsetu. Buku umo washimuna’mba “kwakamwa Lesa ke kwikala na byubilo byawama ne kushikwa byubilo byatama.” Mambo ne byambo bya Lesa nabyo byo byaamba’mba: ‘Kumwakamwa Yehoba yo ntendekelo ya maana.’—Byambo bya Mana 9:10.
3 Ee, kwakamwa Lesa mwavwangwa bintu byavula bingi. Kwakamwa Lesa kechi yo ntendekelotu ya maana ne, bino kilengela ne kwikala balusekelo, mutende, kwikala bulongo, kwikala myaka yavula, kabiji ne kwikala na luketekelo. (Masalamo 2:11; Byambo bya Mana 1:7; 10:27; 14:26; 22:4; 23:17, 18; Byubilo 9:31) Kabiji mwavwangiwa ne lwitabilo ne butemwe. Ko kuba’mba, kutemwa Lesa ne bakwetu bo bwikalo bwetu. (Mpitulukilo ya mu mizhilo 10:12; Yoba 6:14; Bahebelu 11:7) Pa kuba’mba tumwakamwe Lesa, twafwainwa kusumininwa amba Shetu wa mwiulu wituta bingi muchima kabiji witulekelako mambo etu. (Masalamo 130:4) Aba balenga mambo ne kubula kulapila bo bafwainwa kumuchina Lesa.a—Bahebelu 10:26-31.
Kufunda bya Kumwakamwa Yehoba
4. Ki ka kyakonsha kwitukwasha kufunda bya kumwakamwa Yehoba bulongo?
4 Byo kiji kuba’mba kumwakamwa Lesa kyo kikebewa pa kuba’mba tufukulenga byawama ne kubilwa bibusa bya Lesa, twakonsha byepi ‘kufunda bya kumwakamwa Yehoba’ bulongo? (Mpitulukilo ya mu mizhilo 17:19) Bya kumwenako byavula bya banabalume ne banabakazhi baakamwanga Lesa byanembwa mu Binembelo ku “kufunda kwetu.” (Loma 15:4) Pa kuba’mba tumvwishe byo kilumbulula kwakamwa Lesa, twayai twisambepo pa bwikalo bwa Mfumu wa bena Isalela ba kala aye Davida.
5. Kufunga mikooko kwamulengejile byepi Davida kwakamwa Yehoba?
5 Yehoba wamukaine mfumu mutanshi wa bena Isalela aye Saulo mambo wachiine bantu kabiji kechi waakamwanga Lesa ne. (1 Samwela 15:24-26) Pano bino, Davida mu bwikalo bwanji bonsetu wamwekanyikiletu patoka’mba ke muntu waakamwanga Yehoba. Byo akijingatu kalombwana, wayanga na kujisha mikooko ya bashanji mungye. (1 Samwela 16:11) Davida byo afungilenga mikooko kimye kya bufuku ne tubangabanga saka twaala kyamulengejile kwikala na moyo wa kwakamwa Yehoba. Nangwa kya kuba Davida wayukilekotu bintu bicheche biji mwiulu, waishile kuyuka’mba Lesa wafwainwa kupewa mushingi ne kumutemwisha. Palutwe kacheche wanembele’mba: “Byo ndanguluka bya mwiulu mwenu, mwingilo wa minwe yenu, Ñondo ne tubangabanga, byo mwaikajika; Nanchi muntu ye wa byepi, byo mwamuta muchima? Ne mwana muntu byo mumupempula.”—Masalamo 8:3, 4.
6. Davida wiumvwine byepi byo ayukile bukata bwa Yehoba?
6 Ee, Davida kyamusangajikile bingi muchima byo afwanyikizhe buche bwanji ku bya mwiulu. Mu kifulo kya kuba’mba atendeke kuzakama, kuyuka bino kwamulengejile kutota Yehoba kabiji waambile ne kuba’mba: “Bya mwiulu byamba mambo a lukumo lwa Lesa; Ne jiulu najo jimwesha mingilo ya maboko anji.” (Masalamo 19:1) Uno moyo wa kwakamwa Lesa wamulengejile Davida kufwenya kwipi ne Yehoba kabiji wamulengejile kukeba kufunda ne kulonda mashinda aoloka a Lesa. Akifwanyikizhai Davida byoeumvwine byo aimbilenga nyimbo ya kutota Yehoba amba: “Mambo anweba mwi mukatampe ne kuba muba byakukumya: Anweba mwi Lesa bunke bwenu. Bamfunjishe jishinda jenu, anweba Yehoba; Ne amiwa nkendanga mu bukine bwenu: Bangikazhe na muchima umotu ngakamwe jizhina jenu.”—Masalamo 86:10, 11.
7. Moyo wa kwakamwa Lesa wamukwashishe byepi Davida kumushinda Goliata?
7 Bena Filishitiya byo batebelejile ntanda ya bena Isalela, kitonzhi wabo walepele mamita asatu aye Goliata, waendelekelenga bena Isalela amba: ‘Isalulwilai muntu wa kuba’mba ndwe nanji! Umvwe ampume, tusakwikala ke bakalume benu.’ (1 Samwela 17:4-10) Saulo ne nzhita yanji yonse baumvwine bingi moyo, pano bino Davida aye kechi waumvwine moyo ne. Wayukile’mba Yehoba ye yenkatu ye twafwainwa kwakamwa, kechi bantu ne, nangwa bekalepotu na bulume bwa byepi. Davida wamwambijile Goliata amba: “Amiwa naiya kwi obewa mu jizhina ja Yehoba wa mabumba, . . kabiji namba ne bano bonse bapwila bayuke’mba: Yehoba kechi upulusha na mpoko nangwa na jifumo ne, mambo ino nkondo yo ya kwa Yehoba.” Davida wajinga na kinzhipunzhipu ne jibwe, kabiji na bukwasho bwa Yehoba wamunakwile uno kitonzhi.—1 Samwela 17:45-47.
8. Bya kumwenako bya mu Baibolo bya bantu baakamwanga Lesa bitufunjishapo ka?
8 Netuwa twakonsha kupita mu makatazho nangwa kutalañana na balwanyi byonka byo kyajinga kwi Davida. Twafwainwa kubapo byepi? Twafwainwa kuba byonka byaubile Davida ne bakalume bakishinka ba mu moba akala baakamwanga Lesa. Moyo wa kwakamwa Lesa ushinda moyo wa kwakamwa bantu. Nehemiya kalume wakishinka wa Lesa waambijile balongo banji bena Isalela bakakijilwe na mambo a balwanyi babo amba: “Kechi mwibachine ne. Langulukai aye Nkambo, yenkaye mukatampe, ulengesha moyo.” (Nehemiya 4:14) Na mambo a bukwasho bwa Yehoba, Davida, Nehemiya, ne bakalumetu bakwabo bakishinka ba Lesa baingijilengatu bulongo mingilo yabo ibapele Lesa. Netuwa byo twakonsha kuba umvwe saka tumwakamwa Lesa.
Kupita Mu Makatazho Saka Twaakamwa Lesa
9. Davida wamwesheshe kwakamwa Lesa saka abena kupita mu bintu bya ñanyi mutundu?
9 Davida byo aipayile Goliata, Yehoba wamukwashishe kabiji wailengatu na kushinda. Pa bimye bisatu Saulo wakebelenga amba epaye Davida. Patanshi wakebelenga kumwipaya aye mwine, kabiji waingijishe kitewa, ne kyapeleleko waingijishe nzhita yanji. Nangwa kya kuba Yehoba wamwambijile Davida amba ukekala ke mfumu, pa myaka yavula Davida wakimbukangamotu, kulwa, kabiji ne kumupembelela Yehoba amba akamwikazhe ke mfumu. Mu bino byonse, Davida wamwesheshetu patoka amba waakamwanga Lesa wa kine.—1 Samwela 18:9, 11, 17; 24:2.
10. Davida wamwesheshe byepi amba waakamwanga Lesa kimye bumi bwanji byo bwajinga mu kizumba?
10 Juba jimo Davida waile na kufyama kwi Akishi mfumu wa bena Gata mu muzhi wa bena Filishitiya mwaikalanga Goliata. (1 Samwela 21:10-15) Bakalume bamfumu baambile’mba Davida mulwanyi wabo. Nga Davida waubilepo byepi pa kino kimye kyakatazha? Walombele kwi Yehoba. (Masalamo 56:1-4, 11-13) Nangwa kya kuba wibepekezhe uba nobe wakonya kuba’mba epulushe, Davida wayukile amba Yehoba ye wamupokolola. Davida waketekejile mwi Yehoba na muchima wanji yense, kabiji kino kyamwesheshetu patoka amba kine waakamwanga Lesa.—Masalamo 34:4-6, 9-11.
11. Kimye kya meseko, twafwainwa byepi kumwesha moyo wa kwakamwa Lesa byonka byaubile Davida?
11 Byonka byaubile Davida, ne atweba twafwainwa kumwesha moyo wa kwakamwa Lesa umvwe twaketekela mu milaye yanji kuba’mba uketukwasha kuchinchika kimye kya makatazho. Davida waambile’mba: “Ufikizhe jishinda jobe kwi Yehoba; Kabiji uketekele mwi aye, ne aye ukekyuba.” (Masalamo 37:5) Bino kino kechi kilumbulula amba twafwainwa kutula makatazho etu kwi Yehoba ne kuketekela amba usa kwingijilapo kwakubula atweba kwibikako kuba’mba tubepo kiji kyonse ne. Davida kechi walombeletu kwi Lesa wabwela waikalatu chaka ne. Waingijishe bulume ne kalango kamupele Yehoba kabiji washinjile lolwa lukatazho. Pano bino, Davida wayukile amba bulume bwa bantu kechi bo bulengela kushinda ne. Netuwa byo byo twafwainwa kuba. Twafwainwa kuba papelela bulume bwetu, apa bino byashala twibishila mu maboko a Yehoba. Javujishatu kafwapo kyo twakonsha kuba bunke bwetu kwakubula Yehoba ne. Mu kimye kya uno mutundu, po po tumwesha moyo wetu wa kumwakamwa Lesa. Byambo byaambile Davida byakonsha kwitutekenesha bingi. Waambile’mba: “Balunda na Yehoba ke boba bamwakamwa.”—Masalamo 25:14, NW.
12. Mambo ka o twafwainwa kunemekela milombelo yetu, kabiji ñanyi byubilo byo twafwainwa kuchinuzhuka?
12 Onkao mambo, twafwainwa kunemeka milombelo ne bulunda bwetu na Lesa. Umvwe twamusolomoka Yehoba, twafwainwa ‘kwitaba amba, ko aji, kabiji amba, ye ufweta boba bamukebesha.’ (Bahebelu 11:6; Yakoba 1:5-8) Kabiji umvwe witukwasha, twafwainwa ‘kumwesha lusanchilo,’ mambo byo byaambile ne mutumwa Paulo. (Kolose 3:15, 17) Kechi twafwainwa kwikala nobe boba baambiwapo na mwina Kilishitu umo washingwa kabiji wapijilwa, waambile’mba: “Bamo bamonatu Lesa nobe wa mwingilo upana kajo. Umvwe paji byo bakeba bemanyatu kuboko amba iya pano, naye waiya. Kabiji umvwe wibapa byo babena kukeba, kwapwa kebakebe amba ayenga.” Byubilo bya uno mutundu kechi bimwesha kwakamwa Lesa ne.
Moyo wa Kwakamwa Lesa byo Akepele
13. Kimye ka Davida kyo amwesheshe amba kechi wanemekele Mizhilo ya Lesa ne?
13 Yehoba byo amukwashishe Davida kimye kya makatazho kyamulengejile kumwakamwa ne kumuketekela bingi. (Masalamo 31:22-24) Pano bino, pa bimye bisatu moyo wa kwa Davida wa kwakamwa Lesa wakepele, kabiji kino kyaletele bingi makatazho. Patanshitu wanengezhezhe amba jikwachi ja lulayañano jitwalwe ku Yelusalema mu ñola mu kifulo kya kuba’mba bena Levi bejisendele pa bipuzhi, monka mwaambijile Mizhilo ya Lesa. Uza waendeshelenga ino ñola byo akwachile ku jikwachi kuchina amba jakapona, wafwijiletu ponkapa na mambo a “kupusa kwanji.” Ee, Uza walengele mambo akatampe bingi, pano bino Davida ye wakankelwe kulondela Mizhilo ya Lesa. Kabiji mu kuba bino mwafumine malwa. Kwakamwa Lesa kulumbulula kuba bintu kwesakana na byonka byo akeba.—2 Samwela 6:2-9; Kubala 4:15; 7:9.
14. Ki ka kyafuminemo Davida byo abajile bena Isalela?
14 Palutwe kacheche, byo bamutundaikile kwi Satana, Davida wabajile banabalume bankondo ba bena Isalela. (1 Byambo bya Moba 21:1) Kino kyamwesheshetu patoka amba moyo wa kwa Davida wa kwakamwa Lesa wakepele, kabiji kyalengejile bena Isalela 70,000 kufwa. Nangwa kya kuba Davida walapijile kwi Yehoba, aye ne boba boajinga nabo bamanamine bingi.—2 Samwela 24:1-16.
15. Ki ka kyamulengejile Davida kulenga mambo a bukende?
15 Kubula kwakamwa Lesa kwamulengejile Davida kulenga mambo na Batesheba, muka Uliya. Davida wayukile amba bukende nangwa kukumbwa muka mukwenu kwatama. (Kulupuka 20:14, 17) Lukatazho lwatendekele kimye Davida kyo amwene Batesheba saka owa. Moyo wa kine wa kwakamwa Lesa wafwainwe kumulengela Davida ponkapotu kutala kungi ne kutendeka kulanguluka pa bintu bikwabo. Pano ne, Davida waubiletu ‘saka amutajishatu’ kufikatu ne kimye lwiso kyo lwavulañenye moyo wanji wa kwakamwa Lesa. (Mateo 5:28; 2 Samwela 11:1-4) Davida wavulamineko amba Yehoba kechi ubena kumona byonse byo aubilenga mu bwikalo bwanji ne.—Masalamo 139:1-7.
16. Davida wapichile mu ñanyi malwa na mambo a bundengamambo bwanji?
16 Davida byo alengele mambo ne Batesheba, basemene mwana. Kabiji palutwe kacheche, Yehoba watumine ngauzhi wanji aye Natana na kusolola bundengamambo bwa kwa Davida. Davida byo alubulukile muchima, watendekele kwakamwa Lesa kabiji walapijile. Wamusashijile Yehoba amba kechi amwipaye nangwa kuzombololapo mupashi wanji wazhila ne. (Masalamo 51:7, 11) Yehoba wamulekejileko mambo Davida kabiji kechi wamumanyikile kyabaya ne, bino kechi wamuzhikijile ku bya malwa byonse byafuminemo ne. Mwana Davida wafwile kabiji kisemi kyanji kyapichilengatu mu bya malwa. Kubula kwakamwa Lesa kine ke kikoloto kyabaya bingi!—2 Samwela 12:10-14; 13:10-14; 15:14.
17. Ambai kya kumwenako kya kumwesha bifuma mu byubilo bincha.
17 Ano moba nao mu kubula kwakamwa Lesa mwakonsha kufuma bya malwa. Aki kilangulukaipotu mwanamukazhi umo wakyanyike byo eumvwine byo ayukile amba mwatawanji mwina Kilishitu waubilenga meso meso kimye kyoaile na kwingijila kwalepa. Kino kyamukolele bingi ku muchima kabiji washibilepo jibingo. Nanchi kine ukabwela akamuketekele ne kumunemeka mwatawanji byonka byo akelwanga kuba nyi? Makatazho a uno mutundu afwainwa kuchinuzhukwa kupichila mu kwakamwa Lesa.—1 Kolinda 6:18.
Moyo wa Kwakamwa Lesa Witulengela Kubula Kulenga Mambo
18. Satana ukeba ka kabiji wingijisha ñanyi bintu?
18 Satana ubena konauna bingi byubilo bya ino ntanda, kabiji kikatakata ukeba kuluwika bena Kilishitu bakine. Uba bino kupichila mu kwingijisha meso ne matwi etu byonka bifikizha bintu bukiji mu michima ne milanguluko yetu. (Efisesa 4:17-19) Mwakonsha kubapo byepi umvwe mwamona bipikichala bya bunya, kumvwa byambo bya mwenga, nangwa bantu bancha?
19. Moyo wa kwakamwa Lesa walengejile mwina Kilishitu umo kuchinuzhuka byepi meseko?
19 Akimonai byaubile Andréb, mukulumpe mu Kipwilo, shanja baana, kabiji dokotala mu kipatela ku Europe. André byo aingijilenga bufuku bonse mu kipatela, banabakazhi mo baingijilanga bamunembelanga makalata a kumwesha’mba bamufwalama ne kumwambila’mba balenge nanji mambo. André wakainetu nsalansala watomenapo ne mema. Kabiji byo achiinenga ino mpunzha pajinga bantu batama, wakatwelele nkito kungi. Moyo wa kwakamwa Lesa wamukwashishe bingi, mambo lelo jino André ukwashako ne mingilo ya pa ofweshi wa musampi wa Bakamonyi ba kwa Yehoba mu kyalo mo ekala.
20, 21. (a) Moyo wa kwakamwa Lesa wakonsha kwitulengela byepi kubula kulenga mambo? (b) Bi ka bikambiwapo mu mutwe walondelapo?
20 Kulanguluka pa bintu byatama kwakonsha kulengela muntu konauna bulunda bwanji na Yehoba mu kukebatu kuba bintu byabula kufwainwa. (Yakoba 1:14, 15) Pano bino, umvwe twamwakamwa Yehoba, kechi tukekala na bantu, kwikala pa mapunzha, kuba bintu, ne kwitumpa mu bya kisangajimbwe byabula kufwainwa ne. (Byambo bya Mana 22:3) Nangwa kya kuba bakonsha kwitwendeleka mu kuba bino, kyawama kukila kubula kubilwa bibusa bya Lesa. (Mateo 5:29, 30) Kwakamwa Lesa kwavwangamo kubula kuba bintu byakonsha kwitutwala mu lweseko, nabiji kutamba bipikichala bya bantu baji mulekese. Onkao mambo, meso etu kechi afwainwa “kutala ku byatu ne.” Umvwe twauba bino, twafwainwatu kumuketekela Yehoba amba ‘ukalama myeo yetu’ ne kwiikusha.—Masalamo 84:11; 119:37.
21 Ee, kwakamwa Lesa kya kine ke kintu kya maana bingi. Kabiji mu kuba bino mufuma bingi lusekelo. (Masalamo 34:9) Kino kikambiwapo mu mutwe walondelapo.
[Tubyambo twa mushi]
a Monai mutwe waamba’mba “Imimwene Ya Baibolo: Bushe Kuti Mwatiina Shani Lesa wa Kutemwa?” mu Loleni! wa January 8, 1998 wanembwa na Bakamonyi ba kwa Yehoba.
b Kechi jo jizhina janji ne.
Mwakonsha Kulumbulula Nyi?
• Mu kwakamwa Lesa mwavwangiwa ne ñanyi byubilo bya bwina Kilishitu?
• Moyo wa kwakamwa Lesa wakila byepi moyo wa kwakamwa bantu?
• Twakonsha kumwesha byepi amba kine twanemeka milombelo?
• Moyo wa kwakamwa Lesa wakonsha kwitulengela byepi kubula kulenga mambo?
[Kipikichala pa peja 25]
Davida waikele na moyo wa kwakamwa Lesa kimye kyo amwenenga mingilo ya Yehoba
[Bipikichala pa peja 26]
Mwakonsha kubapo byepi umvwe mu bwilube mwitana mu lweseko?