“Mumfunjishe Kuba Kyaswa Muchima Wenu”
“Mumfunjishe kuba kyaswa muchima wenu; Mambo anweba mwi Lesa wami.”—SALA. 143:10.
BISHINKA BIKATAMPE BYA KULANGULUKAPO
Ñanyi bintu byapichilemo Davida bimwesha’mba wakebanga kumona bintu byonka Yehoba byo ebimonanga?
Ki ka kyakwashishe Davida kuyuka kyaswa muchima wa Lesa?
Ki ka kitukwasha kutwajijila kutalwa bulongo kwi Yehoba?
1, 2. Kuyuka kyaswa muchima wa Lesa kwakonsha kwitukwasha byepi, kabiji ñanyi bintu byawama byo tusakufunjilako kwi Mfumu Davida?
UMVWE muji pa lwendo, nanchi mwakikanjilapo kala pa mutumba nangwa pa kyulu ne kumona bulongo mpunzha yo mubena kuyako nyi? Kumwena mpunzha palepa kwakonsha kwimukwasha kuyuka jishinda jawama kwingijisha. Kwingijisha kino kyakumwenako kwakonsha kwitukwasha kimye kyo tubena kufuukulapo bintu byanema mu bwikalo. Kumona bintu byonka Mulenga byo ebimona, kuketukwasha ‘kuya mu jishinda’ jaitabizha Yehoba.—Isa. 30:21.
2 Mu bwikalo bwanji, Mfumu wa bena Isalela ba kala, aye Davida, walondelanga bintu bikeba Lesa pa kuba kyaswa muchima wanji. Davida watesheshe muchima wanji yense kwi Yehoba Lesa. Uno mutwe usakwitukwasha kufunda bintu byo aubilenga kimye kyo apichilenga mu makatazho.—1 Mfu. 11:4.
DAVIDA WANEMEKELE BINGI JIZHINA JA YEHOBA
3, 4. (a) Ki ka kyalengejile Davida kwisunsa kuba’mba aye na kulwa ne Goliata? (b) Davida wamonanga byepi jizhina ja Lesa?
3 Akilangulukai kyamwekele kimye Davida kyo ayile na kulwa na kitonzhi mwina Filishitiya, aye Goliata. Ki ka kyalengejile Davida kwisunsa kuba’mba aye na kulwa na uno kitonzhi wipakaikile na bilwilo, kabiji walepele kukila pa mamita abiji (2.9 m)? (1 Sam. 17:4) Nanchi kubula moyo ko kwamulengejile nyi, inyi lwitabilo lwanji mwi Lesa? Bino byonse bibiji byamukwashishe. Nangwa byonkabyo, kintu kikatampe kyatundaikile Davida kuya na kulwa na uno kitonzhi, ke munema wa kunemeka Yehoba ne jizhina janji jikatampe. Na mambo a bukaji, Davida waipwizhe amba: “Nanchi uno mwina Filishitiya wabulwa mukanda ye ñanyi byo abena kununusha nzhita ya kwa aye Lesa mumi?”—1 Sam. 17:26.
4 Pa kuya na kulwa ne Goliata, nsongwalume Davida wamwambijile amba: “Obewa waiya kwi amiwa na mpoko ne na jifumo ne na mpula; pakuba amiwa naiya kwi obewa mu jizhina ja Yehoba wa mabumba, Lesa wa mazhita a bena Isalela, yenka ye wanunusha obewa.” (1 Sam. 17:45) Na mambo a kuketekela mwi Lesa wa kine, Davida waipayile kitonzhi mwina Filishitiya na jibwetu jimo ja mu kinzhipunzhipu. Mu bwikalo bwanji bonse, Davida waketekelanga mwi Yehoba ne kunemeka jizhina ja Lesa. O ene mambo Davida o atundaikijile bena Isalela ‘kwitotela mu jizhina jazhila ja Yehoba.’—Tangai 1 Byambo bya Moba 16:8-10.
5. Lelo jino, bantu bamwesha byepi kubula kunemeka Yehoba byonka byaubile Goliata?
5 Nanchi mumvwa bulongo Yehoba pa kwikala Lesa wenu nyi? (Yele. 9:24) Muba byepi umvwe bo mwaikala nabo kinkalankulo, bakwenu, bo mufunda nabo, nangwa balongo benu kebambe byatama pe Yehoba ne kunena Bakamonyi banji? Abya muzhikijila jizhina ja Yehoba ne kuketekela mwi aye umvwe bantu kebambe mwenga pa jizhina janji nyi? Ibyo kuba’mba kuji “kimye kya kuzhindaminamo,” pano bino, kechi twafwainwa kumvwa bumvu pa kwikala Bakamonyi ba kwa Yehoba kabiji baana ba bwanga kwa Yesu ne. (Sapwi. 3:1, 7; Mako 8:38) Nangwa kya kuba twafwainwa kujimuka ne kunemeka bantu bo twisamba nabo babula kukeba Mambo a Yehoba, kechi twafwainwa kwikala byonka byajinga bena Isalela “bakakilwe, ne kuba moyo mukatampe” kimye kyo baumvwine myendeleko ya kwa Goliata ne. (1 Sam. 17:11) Bino, twafwainwa kukosa ne kuzhijika jizhina ja Yehoba Lesa. Kyo tukeba ke kukwasha bantu kuyuka bulongo Yehoba Lesa byo aji. Onkao mambo, twingijisha Mambo anji anembwa pa kuba’mba twibakwashe kumona buneme bwa kufwenya kwipi ne Lesa.—Yako. 4:8.
6. Ñanyi kintu Davida kyo akebelenga kuba kimye kyo ayile na kulwa ne Goliata, kabiji ñanyi kintu kyo twafwainwa kutako muchima?
6 Jishimikila ja kwa Davida ne Goliata jitufunjisha kintu kikwabo kyanema bingi. Davida byo anyemejilenga mukachi ka nzhita, waipwizhe’mba: “I kika kyo bakamubila awa muntu ukamwipaya uno muntu mwina Filishitiya, ne kwibafumya bumvu bena Isalela?” Pa kukumbula, bantu babwezhezhepo kwamba’mba: “Awa muntu ukamwipaya [Goliata], mfumu ukamupa nsabo yavula bingi ne kumupa mwananji wa mukazhi akekale ke mukazhanji.” (1 Sam. 17:25-27) Pano bino, nsabo kechi kyo kintu Davida kyo ateleko muchima ne. Watele muchima pa kintu kimo kyanema bingi. Davida wakebelenga kutumbijika Lesa wa kine. (Tangai 1 Samwela 17:46, 47.) Nga atweba kiji byepi? Abya kukebesha bunonshi ne kutumbalala mu ino ntanda byo bintu byo twatako muchima nyi? Kine, tukeba kwikala byonka byajinga Davida waimbile’mba: “Munemekeshai Yehoba pamo ne amiwa, tutumbijike jizhina janji bonse pamo.” (Sala. 34:3) Onkao mambo, twayai tuketekelenga mwi Lesa ne kutumbijika jizhina janji kukila kwitumbijika atwe bene.—Mat. 6:9.
7. Twakonsha kwikala byepi na lwitabilo lwakosa lwakonsha kwitulengela kuyuka bya kuba na bantu babula kukeba mambo awama?
7 Nsongwalume Davida wakebewenga kwikala na lwitabilo lwakosa ne kuketekela mwi Yehoba pa kuba’mba akonshe kulwa ne Goliata. Byo ajinga kafunga, Davida wafunjile kuketekela mwi Lesa moba onse. Kino kyamulengejile kwikala na lwitabilo lwakosa. (1 Sam. 17:34-37) Ne atweba twafwainwa kwikala na lwitabilo lwakosa pa kuba’mba tutwajijile kwingila mwingilo wetu, kikatakata inge twatana bantu babula kukeba mambo awama. Twakonsha kwikala na luno lwitabilo kupichila mu kuketekela mwi Lesa mu bintu byo tuba pa juba pa juba. Kyakumwenako, twakonsha kutendeka kwisamba bukine bwa mu Baibolo na bantu bo tuji nabo mu motoka pa lwendo. Kabiji twafwainwa ne kwisamba na bantu bo tutana mu mikwakwa kimye kyo twingila mwingilo wa ku nzubo ku nzubo.—Byu. 20:20, 21.
DAVIDA WAPEMBEJILENGA YEHOBA
8, 9. Davida wamwesheshe byepi kuba’mba watele muchima pa kuba kyaswa muchima wa Yehoba mu byo aubile na Mfumu Saulo?
8 Kintu kikwabo kimwesha’mba Davida wakebeshenga bingi kuketekela mwi Yehoba ke munema ye amweshanga ku mfumu mutanshi wa bena Isalela, aye Saulo. Pa bimye bisatu, Saulo na mambo a kichima wakebelenga kwasa Davida jifumo kuba’mba jisumpe ne mu lubumbu, pano bino, Davida wijileyelenga kabiji kechi wakebelenga kushinkanya ne. Kyapeleleko, Davida wanyemene. (1 Sam. 18:7-11; 19:10) Kepo Saulo asendele banabalume 3,000 bo asalulwile mu bena Isalela bonse ne kuya na kukeba Davida mu kiselebwa. (1 Sam. 24:2) Kwa kubula kuyuka, Saulo watwelele mwine mukachi ka kibwe mwajinga Davida ne bantu banji. Davida wakonsheshe kwingijisha kino kimye kwipayilamo mfumu wakebelenga kumwipaya. Mambo kyaswa muchima wa Lesa kyajinga kya kuba’mba Davida akaswane Saulo kwikala mfumu wa bena Isalela. (1 Sam. 16:1, 13) Umvwe Davida waumvwijile byaambile bantu banji, mfumu inge bamwipayile. Pakuba Davida waambile’mba: “Yehoba ankanye amiwa kuba kino kintu kwi nkambo yami, ye bashinga manyi kwi Yehoba.” (Tangai 1 Samwela 24:4-7.) Saulo wakijinga mfumu watongwelwe kwi Lesa. Davida kechi wakebelenga kwangata Saulo bufumu ne, mambo Yehoba kechi wakimufumishepo ne. Byo achibileko kisapi ku kivwalo kya kwa Saulo, Davida wamwesheshe’mba kechi wakebelenga kwipaya Saulo ne.—1 Sam. 24:11.
9 Kabiji Davida wanemekele mushingwa wa Lesa pa kimye kikwabo kyapeleleko kumona mfumu. Pa kyokya kimye, Davida ne Abishai bafikile ku kampu kwaikelenga Saulo kabiji bamutaine saka alaala. Nangwa kya kuba Abishai walangulukile’mba Lesa wafikizha uno mulwanyi mu kuboko kwa Davida, kabiji ne kuba’mba amwase jifumo jimupulankane jikase ne mu mushiji, Davida kechi waswishishe Abishai kuba kino ne. (1 Sam. 26:8-11) Na mambo a kuba Davida watwajijile kulondela lutangijilo lwa Lesa, kechi wakebelenga kulondela byamwambijilenga Abishai kuba’mba obe kyapusanako na kyaswa muchima wa Yehoba ne.
10. Ñanyi lukatazho lo twakonsha kupitamo atweba bonse pa muntu pa muntu, kabiji ki ka kiketulengela kukosa?
10 Ne atweba, bakwetu bakonsha kwitukanjikizha kuba bintu byatama byo bakeba kuba mu kifulo kya kwitutundaika kuba kyaswa muchima wa Yehoba. Byonka byaubile Abishai, bamo bakonsha kwitutundaika kuba bintu bimo kwa kubula kulanguluka pa kyaswa muchima wa Lesa pa byobyo bintu. Pa kuba’mba tukose, twafwainwa kufuukulapo kumonanga bintu monka mumwena Yehoba ne kusalapo kukakachila ku mashinda anji.
11. Ñanyi kintu kyo mwafunjilako kwi Davida pa mambo a kunemeka kyaswa muchima wa Lesa mu bwikalo bwenu?
11 Davida walombele kwi Yehoba Lesa amba: “Mumfunjishe kuba kyaswa muchima wenu.” (Tangai Salamo 143:5, 8, 10.) Mu kifulo kya kwiketekela aye mwine nangwa kulondela byamubujilenga bakwabo, Davida wakebelenga Lesa kumufunjisha. Aye ‘walangulukilenga pa byubilo bya Yehoba byonse; kabiji wapiminepiminenga mingilo ya maboko a Lesa.’ Ne atweba twakonsha kuyuka kyaswa muchima wa Lesa kupichila mu kupesapesa mu Binembelo ne kulanguluka languluka pa mashimikila a mu Baibolo aamba pe Yehoba byo aingilanga na bantu.
DAVIDA WANEMEKELE MAFUNDE AJI MU MIZHILO
12, 13. Mambo ka Davida o akaine kutoma mema amuletejile banabalume basatu?
12 Kuji kintu kikwabo kyo twakonsha kufunjilako kwi Davida. Davida wanemekele bingi mafunde ajinga mu Mizhilo ya Lesa kabiji wakebeshanga bingi kwialondela mu bwikalo bwanji. Akimonai kyamwekele kimye kyo akebelenga wa kumupapo “tumema twa ku mushima wa ku Betelema.” Banabalume basatu ba kwa Davida bakatwelele mukachi ka nzhita ya bena Filishitiya ne kukatapula mema ne kumuletelao. Bino “Davida kechi waswile kwiatoma ne, wietulwijile panshi ke a Yehoba.” Mambo ka? Davida walumbulwile amba: “Lesa wami ankanye amiwa kuba kino kintu. Lelo ntome mashi a bano bantunyi? Mambo bajikwitwala ku lufu byo bakealeta.”—1 Moba 11:15-19.
13 Davida wafunjile mu Mizhilo kuba’mba mashi afwainwa kwitululwa panshi kwi Yehoba kechi kwiaja ne. Kabiji wayukile ne ene mambo o kyaikejile bino. Davida wayukile kuba’mba “bumi bwa mubiji buji mu mashi.” Nangwa byonkabyo, ano mema kechi ajinga mashi ne. Pano mambo ka Davida o akaine kwiatoma? Mambo wanemekele jifunde ja mu mizhilo jaamba pa mashi. Kwi aye, ano mema anemenetu nobe mashi a boba banabalume basatu. Onkao mambo, kechi kyaijilemo kuba’mba atome ano mema ne. Mu kifulo kya kwiatoma, walangulukilepo amba wafwainwa kwiechila panshi.—Levi 17:11; Mpitu. 12:23, 24.
14. Ki ka kyakwashishe Davida kumona bintu byonka Yehoba byo ebimonanga?
14 Davida wanemekele bingi mizhilo ya Lesa mu bwikalo bwanji. Waimbile’mba: “Nsekela bingi mu kuba kyaswa muchima wenu, anweba Lesa wami; Kine, mizhilo yenu yanembwa mukachi kami.” (Sala. 40:8) Davida wafunjile mizhilo ya Lesa ne kwiilangulukapo. Waketekejile kuba’mba umvwe walondela mizhilo ya Yehoba ukamwenamo. Kyafuminemo, Davida wakebeshanga kulama mizhilo ne mafunde ajinga mu Mizhilo ya Mosesa. Inge ketufunde Baibolo, twafwainwa kulangulukanga pa bintu byo tutanga ne kwibilama mu muchima wetu pa kuba’mba tubenga bintu bitokesha Yehoba ku muchima.
15. Mu ñanyi jishinda Solomone mo akankejilwe kunemeka Mizhilo ya Lesa?
15 Solomone, mwana Davida bamupesheshe bingi kwi Yehoba Lesa. Nangwa byonkabyo, mu kuya kwa moba Solomone wakankelwe kunemeka Mizhilo ya Lesa. Kechi waumvwijile mukambizho wa Yehoba wa kuba’mba mfumu wa bena Isalela “kechi akevuzhizhe mwine bakazhi ne.” (Mpitu. 17:17) Solomone wasongwele banabakazhi bavula ba ku byalo bingi. Byo akotele, “bakazhi banji bamongwejile ku balesa bangi.” Monse mo alangulukijile, “Solomone waubile kyatama ku meso a Yehoba, kabiji kechi walondelenga Yehoba na muchima yense pamo byonka byaubilenga shanji Davida ne.” (1 Mfu. 11:1-6) Kyanema bingi kulondela mizhilo ne mafunde aji mu Mambo a Lesa. Kyakumwenako, kino kyanema bingi ku babena kulanguluka pa bya kutwela mu masongola.
16. Kuyuka jifunde jiji mu mukambizho wa kusongola nangwa kusongolwatu “kana monka mwi Nkambo,” kukwasha byepi boba bakeba kutwela mu masongola?
16 Umvwe bantu babula kwitabila kebetufwalame, abya nkumbwilo yetu imwesha’mba tubena kulondela Davida nyi, inyi Solomone? Bapopweshi ba kine bebakambizha kusongola nangwa kusongolwatu “kana monka mwi Nkambo.” (1 Ko. 7:39) Umvwe mwina Kilishitu keakebe kutwela mu masongola, wafwainwa kusongola nangwa kusongolwa ku mukwabo wa mu lwitabilo. Kabiji inge twayuka jifunde jiji mu uno mukambizho wa mu Binembelo, kechi tukachinuzhukatu kutwela mu masongola na muntu wabula kwitabila ne, bino tukachinuzhuka ne bintu byonse byakonsha kwitulengela kwifwalama nanji.
17. Ki ka kyakonsha kwitukwasha kuchinuzhuka kufwa mu kitewa kya kutamba bya mulekese?
17 Kabiji akilangulukai pa bintu byaubile Davida byo byakonsha kwitukwasha kulondela lutangijilo lwa Lesa pa mambo a kutamba bya mulekese. Tangai binembelo byalondelapo ne kulanguluka pa mafunde ajimo kabiji ne kwibikako kuyuka kyaswa muchima wa Yehoba pa bino bintu. (Tangai Salamo 119:37; Mateo 5:28, 29; Kolose 3:5.) Kulanguluka languluka pa mizhilo ya Lesa kwitukwasha kuchinuzhuka kufwa mu kitewa kya kutamba bya mulekese.
KIMYE KYONSE MONAINGA BINTU BYONKA LESA BYO EBIMONA
18, 19. (a) Nangwa kya kuba Davida wajinga mbulwa kulumbuluka, ki ka kyamukwashishe kutwajijila kutalwa bulongo kwi Lesa? (b) Mwafuukulapo kuba ka?
18 Nangwa kya kuba Davida javula waubanga byawama, bino walenganga ne mambo akatampe. (2 Sam. 11:2-4, 14, 15, 22-27; 1 Moba 21:1, 7) Nangwa byonkabyo, mu bwikalo bwanji bonse Davida walapilanga inge walenga mambo. Kabiji wajinga “na muchima wa bukishinka” kwi Lesa. (1 Mfu. 9:4) Mambo ka o twaambila bino? Mambo Davida waubanga bintu kwesakana na mwayila kyaswa muchima wa Yehoba.
19 Nangwa kya kuba twi bambulwa kulumbuluka, twakonsha kutwajijila kutalwa bulongo kwi Yehoba. Na mambo a kino, twayai tufundenga Mambo a Lesa, kulanguluka langulukapo ne kufuukulapo kwingijisha bukiji byobyo bintu byo tufunda. Onkao mambo, twafwainwa kulomba kwi Yehoba byonka byalombele Davida amba: “Mumfunjishe kuba kyaswa muchima wenu.”
[Kipikichala pa peja 5]
Ñanyi kintu kyalengejile Davida kubula kwipaya Saulo nangwa kya kuba wajinga na kimye kya kuba byobyo?
[Kipikichala pa peja 6]
Ki ka kyo twakonsha kufunjilako kwi Davida byo akaine kutoma mema amuletejile banabalume basatu?