Muchima Wenu Akamwenga Yehoba
“Kine inge moba onse bajinga namuchima wa byonkabyo wa kungakamwa ne kulama mikambizho yami.”—MPITULUKILO YA MU MIZHILO 5:29.
1. Twakonsha kuketekela byepi’mba juba jimo bantu bakekalanga kwakubula moyo?
MOYO walengela bantu kwikala nakijikila pamyaka yavula. Moyo wakuchina bipowe byanzala, bikola, bukapondo, nemakondo byalengela bantu bavula kususubala. Pamambo akino, byambo byakuntendekelo mubuku wa Universal Declaration of Human Rights, byaamba pamulanguluko wakuleta ntanda mwafwainwa kwikala bantu kwakubula moyo.a Kyalusekelo, Lesa mwine witulaya’mba ntanda yauno mutundu ikeya, bino kechi nangovu yabantune. Kupichila mwi ngauzhi wanji Mika, Yehoba witulaya’mba muntanda yanji yabololoke, ‘kafwako nangwa umo ukobisha moyo bantu banjine.’—Mika 4:4.
2. (a) Binembelo bitusashijila byepi kwakamwa Lesa? (b) Mepuzhoka ajipo umvwe twalanguluka mutembo wetu wakwakamwa Lesa?
2 Lubaji lukwabo moyo kekintu kyawama bingi. Mu Binembelo, bakalume ba Lesa mukubwezha-bwezhapo basashijilwa kwakamwa Yehoba. Mosesa wabujile bena Isalela amba: ‘Akamwai Yehoba Lesa wenu; ne kumwingijila yenkaye.’ (Mpitulukilo ya mu mizhilo 6:13) Byopapichile myaka yavula, Solomone wanembele’mba: “Akamwai Lesa ne kulama mikambizho yanji; mambo kyo kyonka kyafwainwa kuba bantu.” (Musapwishi 12:13) Kupichila mumwingilo wetu wakusapwila wingijiwa nabukwasho bwabamalaika, netuwa tusashijila bantu ‘kwakamwa Lesa nekumupa lukumo.’ (Lumwekesho 14:6, 7) Kunungapo pakwikala namoyo wakwakamwa Yehoba, bena Kilishitu bafwainwa kumutemwa namuchima wabo yense. (Mateo 22:37, 38) Twakonsha kutemwa byepi Lesa aku nakumwakamwa? Mamboka otwafwainwa kwakaminwa Lesa wabutemwe? Mfwetoka yotumwenamo mukwikala namoyo wakwakamwa Lesa? Pakuba’mba tukumbule ano mepuzho, patanshi twafwainwa kuyuka moyo wakwakamwa Lesa byoalumbulula nemoyo wauno mutundu byoaji lubaji lukatampe lwabulunda bwetu ne Yehoba.
Kukumya Kwakukomoka, Mushingi Nemoyo
3. Moyo wakwakamwa Lesa ulumbululaka?
3 Moyo wakwakamwa Lesa yewafwainwa kwikala nabena Kilishitu mukunemeka Mulenga wabo. Ndumbulwilo imo yauno moyo ke “kukumya kwakukomoka nekwikala namushingi mukatampe wakukinjika Mulenga kuchina kumufichisha pamuchima.” Onkao mambo, moyo wakwakamwa Yehoba uji nambaji ikatampe ibiji mubwikalo bwetu: Byubilo byetu kwi Lesa kabiji nebyotulanguluka pabyubilo byoashikwa. Ino mbaji yonse ibiji yanema bingi kabiji ikebewa kutako muchima. Byonka byalumbulula buku wakwa Vine wa Expository Dictionary of New Testament Words, kubena Kilishitu uno moyo wakwakamwa ‘kyokintu kibalamawizha mubwikalo bwabo, mubintu byakumupashi nemubyubilo.’
4. Twakonsha kwikala byepi bakukumya nekukinjika Mulenga wetu?
4 Twakonsha kwikala byepi namoyo nemushingi wakukinjika Mulenga wetu? Tukankamanatu nekukomoka umvwe twamona mpunzha yawama bulongo, mpota nekuzhika kwajuba byokumweka. Kuno kukumya kubailako inge twamona nameso alwitabilo bintu byalengele Lesa. Kabiji byonka byaambile Davida, pakumona bino twimona byotwakepa kwesakana nabintu byakukumya byalenga Yehoba. “Byo ndanguluka bya mwiulu mwenu, mwingilo wa minwe yenu, ñondo ne tubangabanga, byo mwaikajika; nanchi muntu ye wa byepi, byo mwamuta muchima? Ne mwana muntu byo mumupempula?” (Masalamo 8:3, 4) Kuno kukumya kwitulengela kwikala namushingi witutundaika kusanchila nekutota Yehoba pamingilo yanji yonse yoetubila. Kabiji Davida wanembele’mba: “Amiwa nkemubila sante; mambo nalengelwe wakatazha, wakukumya: Mingilo yenu yo yakukumya; kyo kyo ayukisha muchima wami bulongo.”—Masalamo 139:14.
5. Mamboka otwafwainwa kwakaminwa Yehoba, kabiji kyakumwenakoka kyawama kyotuji nakyo pamambo akino?
5 Kwikala bakukumya nemushingi kokulengela kwikala namoyo wamushingi wakwakamwa ngovu ya Lesa byoaji Mulenga wabulume bonse kabiji Kalama mwine walengele byonse. Mukimwesho mutumwa Yoano wamwene ‘aba bashinjile awa lukinyama, ne kipashañano kyanji’—baana babwanga bashingwa bakwa Kilishitu mubifulo byabo byamwiulu babijika’mba: “Anweba Nkambo Lesa, Wa bulume bonse, mingilo yenu yo ikatampe ne ya kukumya; ne anweba Mfumu wa myaka mashinda enu aoloka ne a kine. Nkambo, ñanyi ukabula kwakamwa ne kutumbijika jizhina jenu?” (Lumwekesho 15:2-4) Moyo wakwakamwa Yehoba namambo amushingi mukatampe wakukinjika buuya bwanji yeulengela bano bakalama bakwabo bamu Bufumu bwamwiulu bakwa Kilishitu kukinjika Lesa mambo yemukatampe mwine wakila bonse. Byotwalanguluka pabintu byonse Yehoba byoaingila nejishinda jaoloka moalamina bilengwa byonse, nanchi kechi kitutundaikapo kumwakamwa nenyi?—Masalamo 2:11; Yelemiya 10:7.
6. Mamboka otwafwainwa kwikala naboma bwakuchina kufichisha Yehoba pamuchima?
6 Kunungapo pakukumya nemushingi, mumoyo wakwakamwa Lesa mwafwainwa kwikala naboma bwakuchina kumufichisha pamuchima nangwa kumusatukila. Mamboka? Kenamambo akuba’mba nangwa kyakuba Yehoba ‘wabibusa kabiji ubanda kuzhingila,’ twakonsha kuvulukanga’mba ‘kechi ukalekatu kwakubula kukabishañana ne.’ (Kulupuka 34:6, 7) Nangwa kyakuba wabutemwe kabiji walusa, Yehoba kechi ukeba bintu byabula koloka nebubi bwakubilamotu kyanshijine. (Masalamo 5:4, 5; Habakuka 1:13) Aba bonse boba bubi kyanshiji kumeso a Yehoba kwakubula kulapila nekumulengulula kechi ukebalekatu kwakubula kwibakabishane. Byonka byaambile mutumwa Paulo, “kyo kintu kyakatazhatu kuponena mu maboko a Lesa mumi.” Kwikala naboma bukatampe bwakuchina kuponena mubyubilo byauno mutundu kwitulama bingi.—Bahebelu 10:31.
‘Mukakachilai’
7. Bishinkaka byotuji nabyo byakuketekela bulume bwa Yehoba bupulusha?
7 Kwikala namoyo wakwakamwa Lesa nekulabijila ngovu yanji yakukumya byobintu bitanshi bilengela kwikala naluketekelo mwi Yehoba. Byonkatu byumvwa mwanyike kuzhikijilwa umvwe bashanji baji pabwipi, neatweba twiumvwa kuzhikijilwa nekukosela mubulume bwa Yehoba. Monai byaubile bena Isalela panyuma yakwibafumya mu Ijipita kwi Yehoba: “Bena Isalela bamwene mwingilo mukatampe waingijile Yehoba pa bena Ijipita; kepo bantu baakaminwe Yehoba ne kumwitabila Yehoba.” (Kulupuka 14:31) Bintu byoapichilemo Elisha nabyo kekiyukilo kyakuba’mba “malaika wa Yehoba, nobe nsakwa, wibazhokoloka bamwakamwa, ne kwibapokolola.” (Masalamo 34:7; 2 Bamfumu 6:15-17) Mpito yabantu ba Yehoba mumoba etu alelo, nebintutu byotupitamo atweba bene bimwesha kuba’mba kine Lesa umwesha bulume bwanji mukupokolola boba bamwingijila. (2 Byambo bya Moba 16:9) Onkao mambo, tuyuka’mba: “Awa uji na moyo wakwakamwa Yehoba uji na luketekelo lwakosa.”—Byambo bya Mana 14:26.
8. (a) Mamboka moyo wakwakamwa Yehoba kyoetutundaikila kwenda mumashinda anji? (b) Lumbululai byotwakonsha “kumukakachila” Yehoba.
8 Moyo wakine wakwakamwa Lesa kechi witukwashatu kwikala naluketekelo mwiaye lonkane, bino witutundaika nekwenda mumashinda anji. Kimye Solomone kyoapainenga nzubo ya Lesa, walombele kwi Yehoba amba: “Bakemwakamwenga [bena Isalela] anweba ne kwenda mu mashinda enu, moba onse o bakekalanga mu kyalo kyo mwibapele bashakulu betu.” (2 Byambo bya Moba 6:31) Kunyuma, Mosesa wakambizhe bena Isalela amba: “Mukamulondelenga Yehoba Lesa wenu ne kumwakamwa, ne kulama mikambizho yanji, ne kukokela jiwi janji, kabiji mukamwingijilenga ne kumukakachila.” (Mpitulukilo ya mu mizhilo 13:4) Byonka byaamba ano mavesi, kusaka kwenda mumashinda a Yehoba ne “kumukakachila” kufuma muluketekelo lwakuketekela Lesa. Ee kine, moyo wakwamwa Lesa witulengela kukokela Yehoba, kumwingijila, nekumukakachila, byonka mwana mucheche byoakakachila bashanji boaketekela.—Masalamo 63:8; Isaya 41:13.
Kutemwa Lesa Kokumwakamwa
9. Lukwatankanoka luji pakachi ka kutemwa Lesa nekumwakamwa?
9 Byonka byamba Binembelo, kwakamwa Lesa kechi kulumbulula kumushikwane. Byonkabyo bena Isalela bakambizhiwe ‘kumwakamwa Yehoba . . . ne kwenda mumashinda anji onse, nekumutemwa.’ (Mpitulukilo ya mu mizhilo 10:12) Onkao mambo, moyo wakwakamwa Lesa nebutemwe byendañana. Moyo wakwakamwa Lesa witukwasha kwenda mumashinda anji, kabiji kino kimwesha byotwamutemwa. (1 Yoano 5:3) Kino kyoikyo, mambo umvwe twatemwa muntu, tuchina kumuzhingijisha. Bena Isalela bamuzhingijishe Yehoba namambo alusatuko lwabo mukiselebwa mobajinga. Kine kechi tukeba kubapo kintu nangwa kimo kyakuletela Tata wetu wamwiulu bulanda bwayeuno mutundune. (Masalamo 78:40, 41) Lubaji lukwabo, ‘muchima wa Yehoba byoatokela muboba bamwakamwa,’ lukokelo lwetu nabukishinka bwetu bulengela muchima wanji kusangalala. (Masalamo 147:11; Byambo bya Mana 27:11) Kutemwa Lesa kwitulengela kumutokesha pamuchima kabiji moyo wakwakamwa Lesa witukanya kumuzhingijisha. Bino byubilo, byakwatankena pamo, kechi bipusenamone.
10. Yesu wamwesheshe byepi’mba wajinga nalusekelo mukwakamwa Yehoba?
10 Bwikalo bwakwa Yesu Kilishitu bumweshatu patoka byotwakonsha kutemwa Lesa nekumwakamwa pamo. Ngauzhi Isaya wanembele pamambo a Yesu amba: ‘Mupashi wa Yehoba ukekala pe aye, ye mupashi wa maana ne wa milangwe, ye mupashi wabukwasho ne wa bulume, ye mupashi wa maana a kuyuka ne wa moyo wakwakamwa Yehoba. Kabiji aye ukamwena lusekelo mu kumwakamwa Yehoba.’ (Isaya 11:2, 3) Kwesakana nabuno bungauzhi, mupashi wa Lesa watundaikile Yesu kwakamwa Shanji wamwiulu. Kabiji twamona kuba’mba uno moyo wajinga wawama kechi wakatezhene, wajinga walusekelo. Yesu wamwene lusekelo mukuba kyaswa muchima wa Lesa nemukutokesha pamuchima nangwatu mubimye byoajinga mumakatazho. Kimye kyalufu lwapakichi kyalumanamo byokyafwenyenyenga kepepi, wabujile Yehoba’mba: “Kechi kya pa muchima wami ne, poso kya pa muchima wenu.” (Mateo 26:39) Namambo auno moyo wanji wakwakamwa Lesa, Yehoba waumvwine misashijilo ya Mwananji, wamukoseshe kumupulusha kulufu.—Bahebelu 5:7.
Kufunda Kwakamwa Yehoba
11, 12. (a) Mamboka kyotwafwainwa kufunjila kwakamwa Lesa? (b) Yesu witufunjisha byepi kwakamwa Yehoba?
11 Kupusanako nakukumya nekukomoka kotuba pakumona bulume nebuuya bwa bilengwa, moyo wakwakamwa Yehoba kechi wiyatu mwinene. Davida Mukatampe aye Yesu Kilishitu muñambilo yabungauzhi kyokyoetwichila’mba: ‘Anweba baana, iyai, muñumvwe amiwa: nemufunjishe bya kumwakamwa Yehoba.’ (Masalamo 34:11) Twafwainwa kufunda byepi kwi Yesu kwakamwa Yehoba?
12 Yesu witufunjisha kwakamwa Yehoba kupichila mukwitukwasha kumvwisha bumuntu bwawamisha bwa Shetu wamwiulu. (Yoano 1:18) Kyakumwenako kyanji mwine Yesu kimwesha Lesa byoalanguluka nebyoengila nabantu, mambo byubilo byakwa Yesu bimwesha bumuntu bwa Shanji. (Yoano 14:9, 10) Kikwabo, mukitapisho kyakwa Yesu motumwena jishinda jakulombelamo kwi Yehoba kwitulekelako mambo etu. Luno lusa lwa Lesa lwakilamo kekishina kikatampe kitutundaika kumwakamwa. Nyimbi wamasalamo wanembele’mba: “Kwi anweba ko kuji lulekelo lwa mambo, amba bantu bemwakamwe.”—Masalamo 130:4.
13. Ñanyi ndonda iji mubuku wa Byambo bya Mana yakonsha kwitukwasha kwakamwa Yehoba?
13 Mubuku wa Byambo bya Mana muji ndonda yamashinda akonsha kwitukwasha kwikala namoyo wakwakamwa Lesa. ‘Mwanami, umvwe waswa kutambula byambo byami, ne kwiilama mikambizho yami mu muchima wobe nobe bintu bya buneme, ne kuta kutwi kobe ku maana, ne kutesha muchima wobe ku bya milangwe, ee, kine, umvwe wajijila maana a kupima bintu ne kwibiyuka, ne kusansula jiwi jobe mu kukeba milangwe, . . . ukayuka moayila moyo wa kumwakamwa Yehoba ne kumona maana a kumuyuka Lesa.’ (Byambo bya Mana 2:1-5) Onkao mambo, pakuba’mba tumwakamwe Lesa, twafwainwa kufunda Byambo byanji, nakwibikishako kuba’mba tumvwishe mikambizho yanji, nekuteshako bingi muchima kubyotufunda.
14. Twakonsha kulondela byepi mukambizho yebapele bamfumu babena Isalela?
14 Kala mubena Isalela, mfumu yense bamukambizhe kwituntulwila Mizhilo ‘ne kutangamo moba onse a bumi bwanji, pakuba’mba afunde kumwakamwa Yehoba Lesa wanji, pa kulama byambo byonse bya mu buku wa mizhilo.’ (Mpitulukilo ya mu mizhilo 17:18, 19) Nanchi kokuba’mba netuwa pakuba’mba tufunde kwakamwa Yehoba kyanema bingi kutanga nekufunda Baibolo. Byotwingijisha mafunde a Baibolo mubwikalo bwetu, tutendeka pachepache kwikala namaana nekuyuka kufuma kwi Lesa. ‘Tuyuka moayila moyo wakwakamwa Yehoba,’ mambo tumona bintu byawama byoaleta mubwikalo bwetu, nekunemeka bulunda bwetu na Lesa. Kunungapo, mukupwila kimye kyonse nabakwetu baitabila, banyike nebakulumpe bonse pamo bakonsha kuteleka kubintu bifunjisha Lesa, kufunda kwakamwa Lesa, nekwenda mumashinda anji.—Mpitulukilo ya mu mizhilo 31:12.
Yemwine Walusekelo uji Namoyo Wakwakamwa Yehoba
15. Muñanyi mashinda moyo wakwakamwa Lesa moakwatankena nampopwelo yetu kwiaye?
15 Mubyotwafunda kala, twamona kuba’mba moyo wakwakamwa Lesa kekintu kyawama bingi kyotwafwainwa kwikala nakyo atweba bonse, mambo kyokishina kikatampe mumpopwelo yetu kwi Yehoba. Moyo witulengela kumuketekela aye yenka, kwenda mumashinda anji nekumukakachila. Byonka byokiji kwi Yesu Kilishitu, moyo wakwakamwa Lesa wakonsha nekwitutundaika kwikala mwayila kwipana kwetu pakino kimye nemyakape.
16. Mamboka Yehoba kyoetukoseshela’mba tumwakamwenga?
16 Moyo wakwakamwa Lesa kechi kupopomenwatu nangwa kisendwane. Baibolo itubujishatu patoka’mba; ‘Bo bene balusekelo bonse bakamwa Yehoba, bonka benda mu mashinda anji.’ (Masalamo 128:1) Yehoba ukeba’mba tumwakamwenga mambo wayuka kuba’mba kino kyubilo kitulamawizha. Tumona butemwe bwanji boetutemwa mubyambo byanji kwi Mosesa: ‘Kine inge moba onse [bena Isalela] baikala namuchima wa byonkabyo wa kungakamwa ne kulama mikambizho yami, bakamonanga byawama kikuputu, abo ne baana babo pamo.’—Mpitulukilo ya mu mizhilo 5:29.
17. (a) Mfwetoka yotumwenamo mukwakamwa Lesa? (b) Mbajika yamoyo wakwakamwa Lesa yotukafunda mumutwe walondelapo?
17 Byonkabyo umvwe twaikala namuchima wakamwa Lesa, tukamonanga byawama kikuputu. Muñanyi mashinda? Kitanshi, kino kyubilo kitokesha Lesa pamuchima nekwitufwenyesha kwiaye. Mubyoapichilemo Davida wayukile kuba’mba: “Ukoba kyo basaka abo bamwakamwa; kabiji ukomvwa ne kwita kwabo ne kwibapulusha.” (Masalamo 145:19) Kyabubiji, moyo wakwakamwa Lesa uketufweta mambo uketulengela kuchina kuba bubi. (Byambo bya Mana 3:7) Mumutwe walondelapo tukafunda uno moyo byoetulamawizha kubintu byakonsha kwitonauna kumupashi, kabiji tukafundamo nebyakumwenako bimo biji mu Binembelo byabantu baakaminwenga Lesa bafumine kububi.
[Tubyambo twa mushi]
a Kije kya General Assembly of the United Nations kyaikajikile Universal Declaration of Human Rights pa December 10, 1948.
Nanchi Mwakonsha Kukumbula ano Mepuzhonyi?
• Moyo wakwakamwa Lesa ulumbululaka kabiji witukwasha byepi?
• Lukwatankanoka luji pakachi kakwakamwa Lesa nekwenda na Lesa?
• Kyakumwenako kyakwa Yesu kimwesha byepi’mba moyo wakwakamwa Lesa wendela pamo nakumutemwa?
• Mumashindaka motwakonsha kwikela namuchima wakamwa Yehoba?
[Picture credit line on page 20]
Tubangabanga: Kipikichala kyaba Malin, © IAC/RGO 1991
[Kipikichala pa peja 22]
Bamfumu babena Isalela bakambizhiwe kwituntulwila bene Mizhilo nekwiitanga juba nejuba
[Kipikichala pa peja 23]
Kwikala namoyo wakwakamwa Yehoba kwitulengela kumuketekela byonka mwana byoaketekela bashanji