BUTALA BWA MABUKU BWA PA INTANETI
Kyamba kya Usopa
BUTALA BWA PA INTANETI
Kikaonde
Pa kukebela
  • Bisopelo
  • BAIBOLO
  • MABUKU
  • KUPWILA
  • w07 4/1 pp. 8-11
  • Bishinka Bikatampe Kufuma mu Buku wa Yelemiya

Vidyo ufwamo.

Yakana kushinkuka.

  • Bishinka Bikatampe Kufuma mu Buku wa Yelemiya
  • Kyamba kya Usopa—2007
  • Tumitwe tucheche
  • Byambo Bipashako
  • “BANTU BAMI BAUBA BYA BUBI BIBIJI”
  • (Yelemiya 1:1–20:18)
  • “BIKAI MASHINGO ENU MU KIKONKOJI KYA MFUMU WA BABILONA”
  • (Yelemiya 21:1–51:64)
  • YELUSALEMA BAMUSOKA
  • (Yelemiya 52:1-34)
  • Buku wa mu Baibolo Nambala 24—Yelemiya
    “Binembelo Byonse”—bya Kine Kabiji Byawama
  • Chinchikai Byonka Byachinchikile Yelemiya
    Kyamba kya Usopa—2004
  • Labainga Byonka Byaubanga Yelemiya
    Kyamba kya Usopa—2011
  • Yehoba Watuma Yelemiya Kuya na Kusapwila
    Bintu byo Mwakonsha Kufunda mu Baibolo
Monai Bikwabo
Kyamba kya Usopa—2007
w07 4/1 pp. 8-11

Mambo a Yehoba o Omi

Bishinka Bikatampe Kufuma mu Buku wa Yelemiya

MALWA aambijile jimo Yelemiya aishijilenga bantu banji, aletele bingi moyo! Nzubo ya Lesa ya buya mo bapopwelanga kukila pa myaka bitota bisatu beisokeletu yonse. Muzhi wa Yelusalema ne kyalo kya Yuda byaonawinwe kabiji byashajiletu ke masala, ne bantu nabo baikalangamo bebatwajile mu buzha. Bino byambo ne byambotu bikwabo bya luzhachisho bitanwa mu buku mukatampe wa bubiji wa mu Baibolo, wa Yelemiya. Kabiji washimikizha ne bintu byapichilemo Yelemiya kimye kyo aingijilenga mu bukishinka pa myaka 67 mu mwingilo wanji wa bungauzhi. Byambo biji mu uno buku kechi byanembwa mu ndonda ne, bino byanembwa kwesakana na mutwe waambiwengapo pa kyo kyo kimye.

Mambo ka o twafwainwa kufunjila buku wa mu Baibolo wa Yelemiya? Bungauzhi bonse bujimo bwafikizhiwa bukosesha lwitabilo lwetu mwi Yehoba byo aji Ufikizha milaye yanji. (Isaya 55:10, 11) Mwingilo wa kwa Yelemiya wa bungauzhi ne bantu byo bamonanga byambo byanji, bipasha bingi na bibena kubiwa ano moba. (1 Kolinda 10:11) Kabiji byambo byaamba pe Yehoba byo aubile na bantu banji bimwesha byubilo byanji, kabiji byafwainwa kwitukwasha bingi.—Bahebelu 4:12.

“BANTU BAMI BAUBA BYA BUBI BIBIJI”

(Yelemiya 1:1–20:18)

Yelemiya watongwelwe kwikala ngauzhi mu mwaka wa bujikumi na busatu wa bukalama bwa Yosiya, mfumu wa mu Yuda, saka kwakishala myaka 40 kuba’mba Yelusalema onaunwe mu 607 B.C.E. (Yelemiya 1:1, 2) Byambo byaawilwe kikatakata mu myaka 18 yashajileko ya bukalama bwa kwa Yosiya byasolwele patoka bubi bwa Yuda kabiji ne kubulañana amba Yehoba ukamuzhachisha Yuda. Yehoba waambile’mba: “Amiwa nkalula Yelusalema ke milumba, milumba . . . kabiji nkalula mizhi ya bena Yuda ke masalatu mwabula bantu.” (Yelemiya 9:11) Mambo ka? Waambile’mba: “Mambo bantu bami bauba bya bubi bibiji.”—Yelemiya 2:13.

Kabiji byambo byaambilenga ne pa kubwezhiwa kwa bashajilepo balapijile. (Yelemiya 3:14-18; 12:14, 15; 16:14-21) Nangwa byonkabyo, Yelemiya kechi bamutajile bulongo ne. “Mwine kalama wa mu nzubo ya Yehoba” wamupumine Yelemiya ne kumubika mu bikulu bufuku bonse.—Yelemiya 20:1-3.

Mepuzho a mu Binembelo Akumbulwa:

1:11, 12—Mambo ka kutala kwa Yehoba ku byambo byanji o kwaesakanyiwa ku “kakichi ka amonde”? Kichi kya amonde kiji pa ‘bichi bisapuka bukiji mu kimye kya mwela.’ (kyepelo 11 mu Baibolo wa NW, tubyambo twa munshi) Mu bukifwanyikizho Yehoba watwajijile ‘kutuma [bangauzhi banji]’ na kujimuna bantu banji pa mambo a bunchibamambo bwanji kabiji ‘watajilenga’ kufikizha ne kimye kyafikizhiwe bungauzhi.—Yelemiya 7:25.

2:10, 11—Ki ka kyalengejile byubilo bya bena Isalela babujile bukishinka kwikala byapusanako na mo be bayukijile? Nangwa kya kuba mikoka ya bantu babulanga kupopwela Lesa ya ku muzhika wa Kipilusa ne ku musela wa Keda baletanga balesa ba mu mikoka ikwabo kununga ku babo, mulanguluko wa kufumyapo balesa babo ne kupingizhapo balesa bangi kechi wajinga mu michima yabo ne. Nangwa byonkabyo, bena Isalela bamulekele Yehoba, mambo balekele kupana lukumo kwi Lesa mumi ne kutendeka kupana lukumo ku balesa babujile bumi.

3:11-22; 11:10-12, 17—Mambo ka Yelemiya o aambijile ne pa bufumu bwa bisaka jikumi bwa ku kabeta ka ku buyeke mu byambo byanji bya bungauzhi, nangwa kya kuba Samaliya waonawinwe mu 740 B.C.E.? Kyajinga bino mambo a kuba’mba konaunwa kwa Yelusalema mu 607 B.C.E. kwajinga kiyukilo kya bunchibamambo bwa Yehoba pa mukoka yense wa bena Isalela, kechi pa Yuda bunketu ne. (Ezikyo 9:9, 10) Kabiji panyuma ya konaunwa kwa bufumu bwa bisaka jikumi, buno bufumu bwatwajijile kwimenwako mu Yelusalema, mambo bangauzhi ba Lesa batwajijile kwambapo pa bena Isalela.

4:3, 4—Uno mukambizho watala mwepi? Bayudea babujile bukishinka bafwainwe kwinengezha, kwikepesha, kabiji ne kuwamisha michima yabo. Bafwainwe kufumya “tulomolomo” twajinga ku michima yabo, ko kuba’mba kusankilapo milanguluko yatama ne byubilo byabujile kufwainwa. (Yelemiya 9:25, 26; Byubilo 7:51) Kino kyakebewenga kupimpula bwikalo, kuleka kuba bintu byatama ne kutendeka kuba bintu byafwainwe kwibalengela kwikala na bibusa bya Lesa.

4:10; 15:18—Mu ñanyi jishinda Yehoba mo ajimbaikijile bantu banji basatukile? Mu moba a kwa Yelemiya, kwajinga bangauzhi ‘baawilenga bya bubela.’ (Yelemiya 5:31; 20:6; 23:16, 17, 25-28, 32) Yehoba kechi wibakainye kwamba byambo bya kusendulañana ne.

16:16—Kilumbulula ka Yehoba ‘kutuma bakwata masabi bavula’ kabiji ne “babibinda bavula”? Kino kyakonsha kutazha ku kutuma mazhita a balwanyi kuya na kukeba Bayudea babujile bukishinka Yehoba bo azhachishe. Nangwa byonkabyo, kutazha ku byaamba Yelemiya 16:15, kino kyepelo kyafwainwa kibena kwamba ne pa kukeba bena Isalela balapijile.

20:7—Mu ñanyi jishinda Yehoba mo ‘aikejile wakosa’ kwi Yelemiya ne kumujimbaika? Na mambo a kumusula, kumukana, ne kumuyanjisha kimye kyo asapwijilenga bunchibamambo bwa Yehoba, Yelemiya kampe walangulukilenga’mba kechi wajinga na bulume bwa kutwajijila ne. Nangwa byonkabyo, Yehoba waingijishe bulume bwanji kupwisha yoya milanguluko ya kwa Yelemiya ne kumupa bulume bwa kutwajijila. Onkao mambo, Yehoba wajimbaikile Yelemiya kupichila mu kumwingijisha kwingila mwingilo ye alangulukile’mba kechi wakonsheshe kumwingila ne.

Lufunjisho Kotuji:

1:8. Yehoba kimye kimo wakonsha kupokolola bantu banji ku kumanyikwa kampe kupichila mu kwingijisha bamitonyi bachiba mambo mu bololoke, kupichila mu kufumyapo bantangi bakanama ne kupingizhapo bawama, nangwa kupichila mukupa bapopweshi banji bulume bwa kuchinchika.—1 Kolinda 10:13.

2:13, 18. Bena Isalela babujile bukishinka baubile bya bubi bibiji. Bamushile Yehoba, mwine nsulo ya lusekelo ne bwikalo, lutangijilo kabiji ne luzhikijilo. Kabiji ne kwisongela bene bya kusungilamo mema bya kifwanyikizho kupichila mu kulayañana kwikwasha na bena Ijipita ne bena Asilya. Mu ano moba etu, kukana Lesa wakine na mambo a bintu byamba bantu ne mafunjisho kabiji ne na mambo a bya bumulwila ntanda, ke kupingizha pa “nsulo ya mema a bumi” na ‘bya kulaminamo mema byalajika.’

6:16. Yehoba wakambizhe bantu banji basatukile kutulumana, ne kwipesapesa abo bene, kabiji ne kubwela jibiji mu “mashinda” a bashakulu babo bakishinka. Nanchi ne atweba kuba ketwipesepese pa kimye ne kimye ne kumona kana kine tubena kwenda mu jishinda Yehoba jo akeba atweba kwendamo nenyi?

7:1-15. Kubika luketekelo lwabo mu nzubo ya Lesa, kwiimona nobe muchi uzhikijilañana, kechi kwapulwishe Bayudea ne. Twafwainwa kwendanga mu lwitabilo kechi mu kumona na meso ne.—2 Kolinda 5:7.

15:16, 17. Byonka byajinga Yelemiya, ne atweba twakonsha kushinda kulefulwa. Twakonsha kuba kino kupichila mu kumwenamo mu lufunjisho lwa pa bunke lwa Baibolo, kupichila mu kutumbijika jizhina ja Yehoba mu mwingilo wa kusapwila ne kufunjisha, kabiji ne kuchinuzhuka bantu batama.

17:1, 2. Bundengamambo bwa bantu baikalanga mu Yuda bwalengejile milambo yabo kufichisha Yehoba ku muchima. Umvwe ne atweba ke tube byubilo byatama, bilengela milambo yetu ya lutotelo kubula kwitabilwa.

17:5-8. Twafwainwatu kuketekela bantu ne bipamo umvwe ke byube bintu kwesakana na bikeba Lesa ne mafunde a mu Baibolo. Pa mambo a lupulukilo ne mutende wa kine ne luzhikijilo, kyanema bingi kuketekela mwi Yehoba kwapwa.—Salamo 146:3.

20:8-11. Kechi twafwainwa kuleka misula, lupato, nangwa lumanamo kubwezha panyuma mukoyo wetu wa mwingilo wa kusapwila Bufumu ne.—Yakoba 5:10, 11.

“BIKAI MASHINGO ENU MU KIKONKOJI KYA MFUMU WA BABILONA”

(Yelemiya 21:1–51:64)

Yelemiya waambile pa lukabisho lwaishijilenga bamfumu bana bapeleleko ba mu Yuda kabiji ne bangauzhi bajinga na bubela, bakafunga batamine, ne bañanga babi. Yehoba byo aesakenyenga bantu bashajilepo bakishinka ku makuyu awama, waambile’mba: “Nkebatala mu kwibobila byawama.” (Yelemiya 24:5, 6) Bungauzhi busatu buji mu kitango 25 bwalumbulula bingi bulongo bunchibamambo buji mu bitango byalondelapo.

Bañanga ne bangauzhi baumvwañene kumwipaya Yelemiya. Byambo byanji byajinga bya kuba’mba bafwainwe kwingijila mfumu wa Babilona. Yelemiya waambijile Mfumu Zedekiya amba: “Bikai mashingo enu mu kikonkoji kya mfumu wa Babilona.” (Yelemiya 27:12) Nangwa byonkabyo, “yenkaye wibapalañenye bena Isalela ukebakonkanya.” (Yelemiya 31:10) Kwajinga kintu kyawama kyalengejile kulaya bena Lekaba. Yelemiya bamubikile “mu kipango kya bakalama.” (Yelemiya 37:21) Yelusalema waonawinwe kabiji ne baikalangamo bavula bebatwajile mu buzha. Yelemiya ne munembeshi wanji, aye Baluka, bajinga pa bantu bacheche bashajile mu muzhi bo babujile kutwala mu buzha. Nangwa kya kuba Yelemiya wibakwashishe kubula kunyema, aba baumvwine moyo bayile ku Ijipita. Bitango 46 kufika ku 51 byashimikizha byambo byaambile Yelemiya pa mambo a mikoka ya bantu.

Mepuzho a mu Binembelo Akumbulwa:

22:30—Nanchi uno mukambizho wafumishepo lūsa lwa kwa Yesu Kilishitu lwa kuswana pa jitanda ja Davida nyi? (Mateo 1:1, 11) Ine, kechi wafumishepo ne. Mukambizho wakainye mwana uji yense wa mu kisemi kya kwa Yehoyakina ‘kwikala pa jitanda ja Davida . . . mu Yuda.’ Yesu wafwainwe kulamina mwiulu, kechi pa jitanda ja mu Yuda ne.

23:33—Nanchi “jiwi janema ja Yehoba” jo ji ka? Mu moba a Yelemiya, byambo byanema byaambile ngauzhi kutazha ku konaunwa kwa Yelusalema byajinga jiwi janema ku balongo banji. Kabiji bantu bajinga na byubilo byatama bajinga jiwi janema kwi Yehoba kya kuba’mba wafwainwe kwibakana. Kyo kimotu, ne byambo bya mu Binembelo byaamba pa konaunwa kwa Kilishitendomu ke jiwi janema kwi Kilishitendomu, kabiji ne bantu babula kumvwa byambo ke jiwi janema bingi kwi Lesa.

31:33—Mizhilo ya Lesa yanembwa byepi pa michima? Umvwe muntu watemwa bingi mizhilo ya Lesa kya kuba ke akebeshe ne kuba kyaswa muchima wa Yehoba, kyakonsha kwambiwa’mba mizhilo ya Lesa yanembwa pa muchima wanji.

32:10-15—Nkebelo ka yajingapo pa kunemba makalata abiji mwajinga byambo bimotu? Nkalata imo yo babujile kushinka yajinga ya kutalapo. Aya yo bashinkile yajinga ya kumonapo umvwe bakeba kushiinwa kuba’mba byambo biji mu yabula kushinkwa bya kine. Kupichila mu kulondela mashinda a mizhilo aesakana nangwatu kimye kyo aubilenga bintu na balongo, ne bakwabo ba mu lwitabilo, Yelemiya witupa kya kumwenako kyawama bingi kulondela.

33:23, 24—“Bisaka bibiji” byatongolwa pano byo bi ka? Kimo kyajinga kisaka kya bukishinka kupichila mu kikota kya Mfumu Davida, kikwabo kyajinga kisemi kya buñanga kya baana ba kwa Alona. Kimye kyaonawinwe Yelusalema ne nzubo ya Yehoba, kyamwekele nobe Yehoba wakaine bino bisemi bibiji kabiji ne kuba’mba kechi ukekalapo na bufumu panopantanda nangwa kubwezha bupopweshi bwanji ne.

46:22—Mambo ka jiwi ja Ijipita o jaesakanyiwa ku nswalo ya muloolo? Jino jiwi jakonsha kutazha ku nswalo ya muloolo wachina nangwa ku muteto wa mukoka wa bantu na mambo a kupita mu bya malwa. Bino bintu bibiji bimwesha ne byo kyajinga kyatutu kwi Felo wa ku Ijipita kuvwala ku mutwe kivwalo kyaimenejilengako muloolo wazhila kuba’mba bazhikijilwe na lesa wa mukazhi muloolo utelwa amba Uatchit.

Lufunjisho Kotuji:

21:8, 9; 38:19. Nangwatu byo kwashajile kimye kicheche kuba’mba Yelusalema onaunwe, Yehoba waambijile bangikazhi ba mu Yelusalema babujile kulapila bafwanyijilwe kufwa, amba basalepo. Ee kine, “lusa lwanji lukatampe.”—2 Samwela 24:14; Salamo 119:156.

31:34. Kitekenesha bingi kuyuka amba Yehoba kechi uvuluka bubi bwa bantu bo alekela mambo ne, kabiji kechi wibazhachisha kulutwe na lwendo ne.

38:7-13; 39:15-18. Yehoba kechi ulubamo mingilo yetu yo twingila mu bukishinka yavwangamo ‘kwingijila bazhijikwa’ ne.—Bahebelu 6:10.

45:4, 5. Byonka byo kyajinga mu moba a kupelako a Yuda, ne ‘mu moba apelako’ a buno bwikalo bujipo kechi kyo kimye kya ‘kwikebela bintu bikatampe,’ biji nobe bunonshi, kuya nkuwa, nangwa kuzhikijilwa na bintu bya ku mubiji ne.—2 Timoti 3:1; 1 Yoano 2:17.

YELUSALEMA BAMUSOKA

(Yelemiya 52:1-34)

Mwaka wajinga 607 B.C.E. Wajinga mwaka wa bu jikumi na umo wa bufumu bwa kwa Zedekiya. Mfumu Nebukaneza wazhokolokele Yelusalema na bashilikale banji mu bañondo 18. Pa juba ja butanu na bubiji ja ñondo wa butanu mu mwaka wa bu 19 wa bukalama bwa kwa Nebukaneza, Nebuzaladana mukulumpe wa bakasopa bamfumu, ‘waishile,’ nangwa’mba kufika mu Yelusalema. (2 Bamfumu 25:8) Kampe kufuma ku kampu wanji pangye ya nsakwa ya muzhi, Nebuzaladana wapesele pesele kabiji ne kunengezha bya kuba. Byo papichile moba asatu, pa juba ja bujikumi mu ñondo, ‘waishile mukachi’ nangwa’mba kutwela, mu Yelusalema ne kusoka muzhi.—Yelemiya 52:12, 13.

Yelemiya walumbulwile bingi bulongo kupona kwa Yelusalema. Onkao mambo, byambo byanji bitukwasha kumvwisha kyalengejile kwimba nyimbo ya bulanda. Bino byambo bitanwa mu buku wa mu Baibolo wa Majilo a Yelemiya.

[Kipikichala pa peja 8]

Byambo bya bungauzhi bya kwa Yelemiya byaambilenga ne pa bunchibamambo bwa Yehoba pe Yelusalema

[Kipikichala pa peja 9]

Yehoba waingijishe byepi ‘bulume bwanji kwi Yelemiya’?

[Kipikichala pa peja 10]

“Biji ano makuyu awama, ne amiwa byo byo nkebatala bulongo bena Yuda.” —Yelemiya 24:5

    Mabuku a mu Kikaonde (1992-2025)
    Shinkai
    Shinkulai
    • Kikaonde
    • Tuminaiko Bakwenu
    • Byo Mukeba
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Shinkulai
    Tuminaiko Bakwenu