Kwashainga Baana Benu Kutemwa Kutanga ne Kufunda

KUKWASHA baana benu kutanga ne kufunda kwanema bingi pa kuba’mba bakekale bwikalo bwawama kulutwe na lwendo. Kuba bino byo kwakonsha kwibaletelapo lusekelo! Bantu bamo bavuluka bansemi babo byo bebatangilanga. Kutanga kwakonsha kuwama byonka byakonsha kuwama bintu bifumamo. Kino kyanema bingi kikatakata ku bakalume ba Lesa, mambo kukoma kwabo ku mupashi kwaimena pa lufunjisho lwa Baibolo. Nsemi mwina Kilishitu umo waambile amba: “Twanemeka bingi bintu byo tutanga ne kufunda.”

Kwikala na muteeto wawama wa kufunda kwakonsha kukwasha baana benu kwikala na bulunda bwawama ne Lesa. (Sala. 1:1-3, 6) Nangwa kya kuba kuyuka kutanga kechi ko kwakonsha kwitupulusha ne, Baibolo umwesha kuba amba kutanga kwakonsha kwitulengela kwikala na mapesho avula a ku mupashi. Kyakumwenako, Lumwekesho 1:3 waamba amba: “Watokwa awa utanga, ne abo bomvwa byambo bya mu buku wa bungauzhi buno.” Kunungapo, buneme bwa kulanguluka pa byo tutanga, alo lwaikala lubaji lwanema bingi, lwaambiwepo mu byambo byo anembele mutumwa Paulo na bukwasho bwa mupashi kwi Timoti amba: “Kasa ubisha bino bintu; wikale monka mwi abyo.” Mambo ka? “Amba, kuya palutwe kobe kumweke ku bonse.”—1 Timo. 4:15.

Kya kine, kuyukatu kutanga ne kufunda kechi kwakonsha kulengela muntu kumwenamo ne. Bantu bavula bayuka kutanga kechi bengijisha byo batanga ne byo bafunda ne, mu kifulo kya kuba bino, bengijisha kimye kyabo kubilamo mingilo yabula kunema. Pano bansemi bakonsha kukwasha byepi baana babo kwikala na mujojo wa kusaka kuyuka bintu byakonsha kwibakwasha?

Butemwe Bwenu ne Kyakumwenako Kyenu

Baana bamona lufunjisho kwikala lwawama umvwe paji butemwe. Ba Owen ne Claudia bamulume ne mukazhi bena Kilishitu, bavuluka pa mambo a baana babo babiji amba: “Batonganga kimye kya lufunjisho mambo kyaikalanga kimye kyawama bingi kwi abo, beumvwanga kwikala bazhikijilwa ne kukasuluka. Batendekele kumona luno lufunjisho kwikala kyubilo kya butemwe.” Nangwatu kimye baana kyo bakoma kufika mu bimye byakatazha bya bwanyike bwabo, butemwe bo twibamwesha kimye kya lufunjisho lwa kisemi kukebalengela kutwajijila kunemeka lufunjisho. Baana ba ba Owen ne Claudia luno ke bapainiya kabiji bakimwenamo mu byo bebakwashishe kutemwa kutanga ne kufunda.

Bukwasho bwanema bwa butemwe ke kyakumwenako kyawama. Baana bamona bansemi babo na kutanga ne kufunda kimye kyonse, ne abo batendeka kutemwa kuba byonkabyo mu bwikalo bwabo. Pano anweba bansemi mwakonsha kwikala byepi bakumwenako bawama umvwe kutanga kwimukatazha? Kino kyakonsha kulumbulula kupimpulako bintu nangwa muchima wenu pa kuba’mba mwikalenga na kimye kya kutanga. (Loma 2:21) Umvwe kutanga kyo kintu kyo mwanemekesha mu bwikalo bwenu bwa pa juba pa juba, ne baana benu bakobanga byonkabyo. Umvwe kemwikale na mukoyo, kikatakata wa kutanga Baibolo, kunengezha kupwila, ne kwikala na lufunjisho lwa kisemi, mukamwesha kuba amba mwibinemeka.

Onkao mambo, butemwe ne kyakumwenako kyenu bikalengela baana benu kwikala na mujojo wa kutanga. Pano ñanyi mashinda o mwakonsha kwingijisha pa kuba amba mwibatundaike?

Kukwasha Baana Kutemwa Kutanga

Mashinda ka anema o mwakonsha kwingijisha pa kuba amba mukwashe baana benu kutemwa kutanga? Bapainga mabuku a kutanga saka bakiji banyike. Mwina Kilishitu umo mukulumpe mu kipwilo ye bakwashishe kutemwa kutanga ku bansemi banji waamba amba: “Bapizhainga baana benu kutola mabuku ne kwiatanga. Umvwe kebobe bino, bakatemwa mabuku kabiji bakakebanga kwiatanga mu bwikalo bwabo.” Ne mu jino jishinda, mabuku alumbulula Baibolo nabiji buku wa kuba amba Fundai ku Mufunjishi Wayukisha ne Buku Wami wa Mashimikila a mu Baibolo, baana beatemwa bingi kasa bakyangye ne kuyuka kutanga. Umvwe kemutangile pamo na baana benu ano mabuku, kechi mwibafunjishatu mulaka ne, bino mwibafunjisha ne “bintu bya bumupashi” kabiji ne “byambo bya bumupashi.”—1 Ko. 2:13.

Kimye kyonse kasa mutanga na jiwi jasansuka. Ikalai na muteeto wa kutangila pamo na baana benu moba onse. Kuba bino kwibakwasha kuyuka bya kutela bulongo byambo ne kwibalengela kutwajijila kwikala na muteeto wa kutanga. Ntangilo yenu nayo yanema bingi. Tangainga na kizaku, ne abo bakatanganga byonkabyo. Kimye kimo, mukatana kuba amba baana benu babena kwimwambila kutanga jishimikila jintutu jimo bimye byavula. Mwafwainwa kuba byonka byo babena kukeba. Mu kuya kwa kimye, bakakebanga kufunda mitwe ikwabo. Pano bino kechi mwafwainwa kwibakanjikizha kutanga ne. Yesu wapaine kyakumwenako kupichila mu kufunjisha mafunjisho bantu bamutelekelenga “monka mo bayukile kwiomvwina.” (Mako 4:33) Inge kemubule kukanjikizha baana benu kutanga, bakakebeshanga kuyuka kipungu kyonse kyo mukatanga, kabiji mukafikizha kikonkwanyi kyenu kya kwibakwasha kutemwa kutanga.

Batundaikainga kwambapo, ne kwisamba pa byo mubena kutanga. Mukekala bingi ba lusekelo pa kumona’mba, baana benu batendeka kuyuka byambo, ntelelo ya byambo kabiji ne mwatala byambo byavula. Kwisamba pa byo mutanga kwakonsha kwibalengela kununguluka. Buku waamba pa bya kukwasha baana kuyuka kutanga bulongo walondolola amba, misambo ikwasha bingi baana “kufunda byambo byo bakakeba kuyuka ne kumvwisha mo byatala pa kwibitanga kulutwe na lwendo.” Uno yenka buku watwajijila kwamba amba: “Ku baana babacheche bakikoma mu milanguluko ne kukebesha kuyuka kutanga, kwisamba nabo kwanema bingi, mambo kwisamba pa bintu byanema . . . kwibakwasha bingi.”

Ambilai baana benu bemutangilenga, kabiji batundaikainga kwipuzha mepuzho. Kampe mwakonsha kutemwa kwibepuzha mepuzho ne kwibakwasha kuyuka mashinda mwa kukumbwila. Inge kemube bino, baana bakayuka kuba amba mu mabuku mo muji bishinka ne kuba amba byo babena kutanga biji ne na mo byatala. Jino jishinda jawama bingi kikatakata umvwe byo mubena kutanga byaimena pa Mambo a Lesa, buku wakilamo kunema pa onse.—Hebe. 4:12.

Nangwa byonkabyo, mwafwainwa kuyuka amba kechi kyapela kuyuka kutanga ne. Kikebewa kimye kyabaya ne kupitulukishamo pa kubatu amba muyuke kutanga bulongo.a Onkao mambo, takaikainga bakyanyike pa byo batemwa kutanga. Kutakaika baana benu kukebatundaika kutemwa kutanga.

Kutanga Kwanema Bingi Kabiji Kwawama

Kukwasha baana benu kuyuka bya kufunda kwibalengela kuyuka buneme buji mu kutanga. Lufunjisho lwavwangamo kufunda bishinka ne kuyuka byobyo bishinka byo byakwatankana na bishinka bikwabo. Kino kyavwangamo kuyuka bya kunengezha bishinka, kuvuluka ne kwibingijisha. Inge mwana wayuka bya kufunda ne kumona buneme bwa lolo lufunjisho, kyakonsha kumukwasha kuyuka amba kutanga kwanema bingi kabiji kwawama.—Sapwi. 10:10.

Babulai bintu byakonsha kwibakwasha kufunda. Kupopwela kwa Kisemi, kwisamba kinembelo kya juba, ne kubatu bintu bikwabo bya ku mupashi, kwakonsha kulengela baana benu kwikala na busendwe bwa kuyuka kufunda. Inge ke mutulumaneko ne kutesha muchima pa mutwe ye mubena kwisambapo, kikalengela baana benu nabo kuteshako muchima, mambo kino ke lubaji lwa kufunda lwanema bingi. Kunungapo, mwakonsha kwambila mwanenu kwimubula kukwatankana kuji pa byo afuma na kufunda ne byo ayukila kala jimo. Kuba bino kumufunjisha kuyuka bya kwesakanya bintu byo atanga. Pano ibyepi inge mwaipuzha mwanenu kwamba mu kwipipisha bintu byo afunda? Kuba bino kukamukwasha kuyuka mo byatala ne kwibivuluka. Kupitulukamo, ko kuba’mba, kwamba jibiji bishinka bikatampe panyuma ya kutanga kibaba ke jishinda jikwabo jakonsha kwibakwasha kuvuluka byo bafunda. Nangwatu baana ba bacheche mwakonsha kwibafunjisha kunemba bishinka kimye kya lufunjisho nangwa pa kupwila kwa kipwilo. Inge kebateko muchima bakonsha kumwenamo bingi! Kwingijisha ano mashinda kulengela lufunjisho kuwama kabiji kulengela anweba pamo ne baana benu kumwenamo.

Monai kuba’mba kuji bintu bibena kukwashañana kufunda bulongo. Mwela wawama ne kyeya, mpunzha yabula kyongo ne pa kwikala pawama bulongo, bilengela baana kutako muchima. Kya kine, kyanema bingi bansemi kwikala na muteeto wawama pa mambo a lufunjisho. Inetu umo waambile amba: “Kyanema bingi bansemi kutanga ne kufunda kimye kyonse. Kuba bino kukwasha baana benu kwikala benengezha. Bayuka kuba amba bintu byonse biji na kimye kyo byafwainwa kwibingijilamo.” Bansemi bavula baleka kuba bintu bikwabo kimye kya lufunjisho. Kwesakana na byaambilepo mwanamulume umo, kuba bino kukwasha bingi baana kunemeka lufunjisho.

Ambai pa buneme bwa kwikala na lufunjisho. Ne kyapelako, babulai baana benu bayuke byo bakonsha kwingijisha bintu byo bafunda. Kwingijisha byo babena kufunda kwibakwasha kuyuka nkebelo ya lufunjisho. Mulongo umo wakyanyike waambile amba: “Umvwe namona kuba amba bintu byo mbena kufunda kechi byandamata ne, kinkatazha bingi pa kuba’mba nebifunde. Pano inge kya kuba bintu byo mbena kufunda byandamata, nkebesha bingi kwibyumvwisha.” Umvwe bakyanyike bamona kuba’mba bintu byo babena kufunda bikebakwasha, bakebesha bingi kwibifunda. Kimye kyonse bakekalanga na mujojo wa kukeba kufunda, byonka byo baubanga pa kufunda kutanga.

Mfweto Yawama

Kechi kyakonsheka kutongaulatu mfweto yonse ifuma mu kukwasha baana benu kutemwa kutanga ne. Kuba bulongo kusukulu, ku nkito, mu bwikalo na bakwabo, kuyuka bya kwikala mu ino ntanda, kabiji ne bansemi byo bakonsha kukwatankana na baana babo byo bintu bimo bifumamo, kubikapotu ne kwikala balusekelo na mambo a kuyuka kutanga ne kufunda.

Ne kyakila pa byonse, kutemwa kufunda kwakonsha kukwasha baana benu kuta muchima ku bintu bya ku mupashi. Kutemwa kufunda kyo kintu kikatampe kibalengela kwikala na milanguluko ne muchima wa kuyuka “bula bwabo ne bwipi bwabo ne kimino kyabo ne kuzhika kwabo” bukine bwa mu Binembelo. (Efi. 3:18) Kya kine, bansemi bena Kilishitu baji na byavula byo bafwainwa kufunjisha baana babo. Bansemi byo bengijisha kimye kyabo ne kuta muchima baana babo ne kuba byonse bikebewa pa kuba amba bebaajile kitendekesho kya bwikalo bwawama, bekala na luketekelo lwa kuba amba baana babo bakekala bapopweshi ba Yehoba. Kufunjisha baana benu kwikala na muteeto wawama pa mambo a lufunjisho kwibakwasha kulamawizha bumupashi bwabo ne kwikala na bulunda bwawama ne Lesa. Onkao mambo, ibikishaingako kulomba mapesho a Yehoba kimye kyo mubena kukwasha baana benu kutemwa kutanga ne kufunda.—Mana 22:6.

[Tubyambo twa mushi]

[Kitenguluzha/Bipikichala pa peja 26]

Kutanga . . .

• Bapainga mabuku a kutanga

• Tangainga na jiwi jasansuka

• Batundaikainga kwambapo

• Isambainga pa byo mubena kutanga

• Ambilai baana benu bemutangilenga

• Tundaikainga baana benu kwipuzha mepuzho

Kufunda . . .

• Ikalai bansemi bawama bakumwenako

• Funjishai baana benu . . .

○ kuteshako muchima

○ kwesakanya bintu byo batanga

○ kwamba bintu byo bafunda mu kwipipisha

○ kupitulukamo

○ kunemba bishinka

• Monai kuba’mba kuji bintu bibena kukwashañana kufunda bulongo

• Ambai pa buneme bwa kwikala na lufunjisho