BUTALA BWA MABUKU BWA PA INTANETI
Kyamba kya Usopa
BUTALA BWA PA INTANETI
Kikaonde
Pa kukebela
  • Bisopelo
  • BAIBOLO
  • MABUKU
  • KUPWILA
  • w12 6/15 pp. 14-18
  • Yehoba Wasolola Bintu “Bikamweka Palutwe Kacheche”

Vidyo ufwamo.

Yakana kushinkuka.

  • Yehoba Wasolola Bintu “Bikamweka Palutwe Kacheche”
  • Kyamba kya Usopa—2012
  • Tumitwe tucheche
  • Byambo Bipashako
  • KIMYE KYATENDEKELE KULAMA BRITAIN NE AMERICA
  • BUFUMU BWA NTANDA YONSE BWA ANGLO-AMERICA NE MAULU A KYELA KYA KAPOTWE NE BUCHIMBA
  • ANGLO-AMERICA NE LUKINYAMA WA NSENGO IBIJI
  • KIPASHAÑANO KYA LUKINYAMA KYATABAULA MWANAMUKAZHI PITE
  • BINYAMA BYAFIKA KU MPELO YABYO
  • Buku wa Lumwekesho Waingijisha Biyukilo pa Kwamba pa Balwanyi ba Lesa
    Kyamba kya Usopa Kibena Kubijika Bufumu bwa Yehoba (Kya Kufundamo)—2022
  • Yehoba “Ye Usolola Byafyamika”
    Kyamba kya Usopa—2012
Kyamba kya Usopa—2012
w12 6/15 pp. 14-18

Yehoba Wasolola Bintu “Bikamweka Palutwe Kacheche”

“Lumwekesho lwa Yesu Kilishitu lo bamupele kwi Lesa amba akamweshe bakalume banji bintu bikamweka palutwe kacheche.”—LUM. 1:1.

MUSAKUKUMBULA’MBA KA?

Ñanyi mbaji ya lukipashañano mukatampe imenako Bufumu bwa Ntanda Yonse bwa Anglo-America?

Yoano wamwesha byepi lukwatankano luji pakachi ka Bufumu bwa Ntanda Yonse bwa Anglo-America ne kipamo kya United Nations?

Danyela ne Yoano bamwesha byepi mpelo ya bukalama bwa bantu?

1, 2. (a) Bungauzhi bwa kwa Danyela ne Yoano bwitulengela kuba ka? (b) Nga mitwe itanshi itanu na umo ya lukinyama imenako ka?

KUKWATANKANA kwa bungauzhi bwa kwa Danyela ne bwa kwa Yoano kwitukwasha kuyuka mwatala bintu byavula bibena kumweka mu ntanda lelo jino ne bikamweka kulutwe. Twakonsha kufunjilako ka pa kwesakanya kimwesho kyamwene Yoano kya lukinyama, jishimikila ja kwa Danyela jaamba pa kijanyi ulenga moyo wajinga na nsengo jikumi ne ndumbulwilo ya kwa Danyela ya kiloto kya lukipashañano mukatampe? Kabiji kuyuka bulongo mwatala buno bungauzhi kwafwainwa kwitulengela kuba ka?

2 Twayai tuyuke mwatala kimwesho kya kwa Yoano kya lukinyama. (Lum., kita. 13) Byonka byo twamwene mu kibaba kyafumako, mitwe itanshi itanu na umo ya lukinyama imenako bufumu bwa Ijipita, Asilya, Babilona, Media ne Pelisha, Greece, ne Loma. Buno bufumu bonse bwashikilwe lukunwa wa mwanamukazhi. (Nte. 3:15) Panyuma ya kuba Yoano wanemba kimwesho kyanji, bufumu bwa Loma, bwimenwako na mutwe wa butanu na umo, bwatwajijile kulama ntanda yonse pa myaka yavula bingi. Mu kuya kwa kimye, mutwe wa butanu na bubiji wafumishepo bufumu bwa Loma. Ñanyi bufumu bwa bumulwila ntanda bwatendekele kulama ntanda yonse bwaimenejilwengako na uno mutwe, kabiji bwatendekele kuba byepi na lukunwa wa mwanamukazhi?

KIMYE KYATENDEKELE KULAMA BRITAIN NE AMERICA

3. Kijanyi ulenga moyo uji na nsengo jikumi, wimenako ka, kabiji nsengo jikumi ilumbulula ka?

3 Twakonsha kuyuka mutwe wa butanu na bubiji wa lukinyama kya mu Lumwekesho kitango 13 kupichila mu kwesakanya kimwesho kya kwa Yoano ne kya kwa Danyela kya kijanyi ulenga moyo uji na nsengo jikumi.a (Tangai Danyela 7:7, 8, 23, 24.) Kijanyi kyamwene Danyela kyaimenejilengako Bufumu bwa ntanda yonse bwa Loma. (Monai bipikichala ne byambo biji pa mapa 12-13.) Mu myaka ya mu ma 500 C.E., Bufumu bwa Loma bwatendekele kwabenamo. Nsengo jikumi yamenene pa lukinyama ulenga moyo imenako bufumu jikumi bwafumine mu bufumu bwa Loma.

4, 5. (a) Lusengo wa mucheche waubile ka? (b) Mutwe wa butanu na bubiji wa lukinyama wimenako ka?

4 Nsengo ina nangwa’mba bufumu buna, yamenene ku mutwe wa lukinyama washinta yaishile na bulume bukatampe. Nsengo isatu beiyokweleko ku lusengo mukwabo “wa mucheche.” Kino kyafikile kimye Britain, kyalo kyalamwanga kala ku bena Loma byo kyatendekele kwikala na bulume. Bino kufikatu ne mu myaka ya 1600, kyalo kya Britain kechi kyakikele na bulume bwa kulama ntanda yonse ne. Byalo bikwabo bisatu byalamwanga na Bufumu bwa Loma, ko kuba’mba Spain, Netherlands ne France byajinga na bulume kukila Britain. Pano bino, kyalo kya Britain kyatendekeletu pachepache kwangata bulume bwa bino byalo bisatu. Byo kyafikilenga mukachi ka mu ma 1700, kyalo kya Britain kyajinga pepi kutendeka kulama ntanda yonse. Nangwa byonkabyo, kechi kyakikele mutwe wa butanu na bubiji wa uno lukinyama ne.

5 Nangwa kya kuba kyalo kya Britain kyaikele na bulume bukatampe, byalo byo kyalamanga bya ku buyeke bwa America byatendekele kwilama bine. Nangwa byonkabyo, kyalo kya America kyaikele na ngovu ikatampe, bekizhikijilenga ku bashilikale bena Britain baingijishanga maato akatampe a nkondo. Mu mwaka wa 1914 kimye kyatendekele juba ja Nkambo, kyalo kya Britain kyaikele ke bufumu bukatampe kabiji America yo yaikele kyalo kikatampe kyayile palutwe mu bya kulengalenga pano pa ntanda.b Kimye kya Nkondo Itanshi ya Ntanda Yonse, kyalo kya America kyakwatankene pamo na kyalo kya Britain. Byo bakwatankene pamo balengele Bufumu bwa Ntanda Yonse bwa Anglo-America ne kwikala mutwe wa butanu na bubiji wa lukinyama. Uno mutwe waubile byepi na lukunwa wa mwanamukazhi?

6. Mutwe wa butanu na bubiji uba byepi na bantu ba Lesa?

6 Aku juba ja Nkambo jitendekatu, mutwe wa butanu na bubiji watendekele kulukuka bantu ba Lesa, balongo ba kwa Kilishitu baji pano pa ntanda. (Mat. 25:40) Yesu wamwesheshe kuba’mba mu kimye kya kwikalapo kwanji, bashalapo ba mu lukunwa bakatwajijila kwingila pano pa ntanda. (Mat. 24:45-47; Nga. 3:26-29) Bufumu bwa Ntanda Yonse bwa Anglo-America bwalwishishe bano bazhijikwa. (Lum. 13:3, 7) Kimye kyajingako Nkondo Itanshi ya Ntanda Yonse, buno bufumu bwamanyikile bingi bantu ba Lesa, kukanya mabuku abo amo ne kutaya pa kaleya boba baimenejilengako jibumba ja kalume wa kishinka. Mutwe wa butanu na bubiji wa lukinyama pa kimye kimo walekeshe mwingilo wa kusapwila. Yehoba wamwenejile jimo bino bintu ne kwibisolola kwi Yoano. Kabiji Lesa wabujile Yoano kuba’mba lubaji lwa bubiji lwa lukunwa lukatendeka jikwabo kwingila mwingilo mukatampe wa kusapwila. (Lum. 11:3, 7-11) Byapitamo bakalume ba Yehoba ba ano moba bimwesha’mba bino bintu byaubiwe.

BUFUMU BWA NTANDA YONSE BWA ANGLO-AMERICA NE MAULU A KYELA KYA KAPOTWE NE BUCHIMBA

7. Ñanyi lukwatankano luji pa mutwe wa butanu na bubiji wa lukinyama ne lukipashañano mukatampe?

7 Ñanyi lukwatankano luji pa mutwe wa butanu na bubiji wa lukinyama ne lukipashañano mukatampe? Britain, kunungako ne America byafumine mu Bufumu bwa bena Loma. Pano ibyepi pa mambo a maulu a lukipashañano? Bealumbulula’mba avwangakana na kyela kya kapotwe ne buchimba. (Tangai Danyela 2:41-43.) Ino ndumbulwilo nayo yamwesha kimye mutwe wa butanu na bubiji, ko kuba’mba Bufumu bwa Ntanda Yonse bwa Anglo-America kyo bwaikele na bulume. Byonkatu kyela kya kapotwe kyapatakana na buchimba byo kibula kukosa kukila kyela kya kapotwe kyabula kupatakanapo na kintu kikwabo, po pamotu ne Bufumu bwa Ntanda Yonse bwa Anglo America nabo kechi bwaesakana na bulume bwajinga na bufumu bwine ko bwafumine ne. Mu ñanyi jishinda?

8, 9. (a) Bufumu bwa ntanda yonse bwa butanu na bubiji bwamwesheshe byepi bulume bwa bukyela kya kapotwe? (b) Nga buchimba buji ku maulu a lukipashañano bwimenako ka?

8 Pa bimye bimo, mutwe wa butanu na bubiji wa lukinyama umwesha bulume bwa bukyela kya kapotwe. Kyakumwenako, wamwesheshe’mba uji na bulume bukatampe kimye kyo ashinjile Nkondo Itanshi ya Ntanda Yonse. Mutwe wa butanu na bubiji, ko kuba’mba bufumu buji nobe kyela kya kapotwe, nabo bwayukanyikilwe kimye kya Nkondo ya Bubiji ya Ntanda Yonse.c Ino nkondo byo yapwile, mutwe wa butanu na bubiji watwajijile kumwesha misango yanji ya bukyela kya kapotwe pa bimye bimo. Nangwa byonkabyo, kufumatu ku ntendekelo, kino kyela kya kapotwe kyavwangakene na buchimba.

9 Bakalume ba Yehoba batendekele kala kukebesha kuyuka mwatala maulu a lukipashañano. Kinembelo kya Danyela 2:41 kyalumbulula kuvwangakana kwa kyela kya kapotwe na buchimba kuba’mba ke “bufumu” bumotu, kechi bwavula ne. Onkao mambo, buchimba bwimenako bantu baji mu byalo bitangijilwa na Bufumu bwa Ntanda Yonse bwa Anglo-America, balengela buno bufumu kukepa bulume kukila Bufumu bwa bena Loma bwakosele nobe kyela kya kapotwe. Buchimba bebutongola’mba bwimenako ‘baana ba bantu,’ nangwa’mba bantu bonse. (Da. 2:43) Mu bukalama bwa Bufumu bwa Ntanda Yonse bwa Anglo-America, bantu balenga bipekenyi bya kukeba kwikala na lūsa lwa kuba bintu byo bakeba kupichila mu bipamo bitala pa lūsa lwa bantu, bipamo bitala pa ba mingilo, ne bipanyi bya bumulwila ntanda. Mu jino jishinda, bantu babena kulengela Bufumu bwa Ntanda Yonse bwa Anglo-America kubula kwikala na bulume bwa bukyela kya kapotwe. Kabiji bipanyi bilengulula makafulumende ne masawakya a bya bunsaji o babula kwitabizha ku bantu bavula bilengela bantangi baji na bulume kukankalwa kukosesha mizhilo yabo. Danyela waambijile jimo amba: “Bufumu nabo bukekala aku bwakosa, aku bwanekena.”—Da. 2:42; 2 Timo. 3:1-3.

10, 11. (a) Ki ka kikamwekela “maulu”? (b) Twakonsha kwamba’mba ka pa mambo a kibelengelo kya mana a lukipashañano?

10 Mu ino myaka, kyalo kya Britain ne America byatwajijila kwikala balunda ne kwingijila pamo mu kutangijila bintu bibena kubiwa pano pa ntanda. Bungauzhi bonse bwaamba pa lukipashañano mukatampe ne lukinyama bumwesha’mba kafwako bufumu bukwabo bwa ntanda yonse bukapingakena pa Bufumu bwa Ntanda Yonse bwa Anglo-America ne. Buno Bufumu bwapelako bwa ntanda yonse bukakepa bulume kukila bobwa bwaimenejilwengako na mikupa ya kyela kya kapotwe, pano bino kechi bukonaikatu abo bwine ne.

11 Nanchi kibelengelo kya mana a lukipashañano kiji na mo kyatala nyi? Akilangulukai pa kino: Mu bimwesho bikwabo, Danyela watongwelemo bibelengelo bya bintu nabiji kibelengelo kya nsengo yamenene ku mitwe ya binyama byapusana pusana. Bino bibelengelo byanema bingi. Nangwa byonkabyo, pa kulumbulula mwatala lukipashañano, Danyela kechi watongolapo kibelengelo kya mana ne. Onkao mambo, kibelengelo kechi kyanema ne, mambo lukipashañano wajinga na mikoko, maboko, minwe, mikupa ne maulu. Danyela waambatu kuba’mba mana alengelwe na kyela kya kapotwe ne buchimba. Kwesakana na mo alumbulwijile, twakonsha kwamba’mba Bufumu bwa Ntanda Yonse bwa Anglo-America bo bukalamanga ntanda yonse kimye “jibwe” jimenako Bufumu bwa Lesa kyo jikavingakanya maulu a lukipashañano.—Da. 2:45.

ANGLO-AMERICA NE LUKINYAMA WA NSENGO IBIJI

12, 13. Lukinyama wa nsengo ibiji wimenako ka, kabiji uba ka?

12 Nangwa kya kuba Bufumu bwa Ntanda Yonse bwa Anglo-America bwalengwa na kyela kya kapotwe ne buchimba, bimwesho Yesu byo amwesheshe Yoano bimwesha’mba buno bufumu bukengila mwingilo mukatampe mu moba a kupelako. Mu ñanyi jishinda? Yoano wamwene kimwesho kya lukinyama wa nsengo ibiji waambilenga nobe nsuñunyi. Nga uno lukinyama wakatazha wimenako ka? Uno lukinyama byo aji na nsengo ibiji, kibena kulumbulula’mba buno bufumu buji na bamfumu babiji. Kabiji Yoano wamwene Bufumu bwa Ntanda Yonse bwa Anglo-America mu jishinda japusanako.—Tangai Lumwekesho 13:11-15.

13 Uno lukinyama watundaikile kulengwa kwa kipashañano kya lukinyama. Yoano wanembele’mba kipashañano kya lukinyama kikamweka, kabiji kikazhimañana ne kumweka jikwabo. Kino byo byo kyaubiwe. Kyalo kya Britain ne America kyalengele kabungwe kuba’mba kakwatankanye ne kwimenako byalo byonse bya pano pa ntanda.d Kano kabungwe kamwekele kimye kyapwile Nkondo Itanshi ya Ntanda Yonse kabiji katelwanga amba League of Nations. Pano bino kazhimañene kimye kyatendekele Nkondo ya Bubiji ya Ntanda Yonse. Kimye kyajingako ino nkondo, bantu ba Lesa baambile’mba kwesakana na bungauzhi bwa mu Lumwekesho, kipashañano kya lukinyama kikamweka jikwabo. Kabiji ne kya kine kyamwekele jikwabo ne kutelwa’mba United Nations.—Lum. 17:8.

14. Mu ñanyi jishinda kipashañano kya lukinyama mo kyaikela “mfumu wa butanu na busatu”?

14 Yoano walumbulwile kipashañano kya lukinyama amba “mfumu wa butanu na busatu.” Mu ñanyi jishinda? Mambo kechi bamulumbulula’mba mutwe wa butanu na busatu wa lukinyama ne. Ke kipashañanotu kya uno lukinyama. Bulume bonse bo kiji nabo bufuma ku byalo byonse byo kitangijila, kikatakata ku byalo bine bikitundaika, ko kuba’mba Bufumu bwa Ntanda Yonse bwa Anglo-America. (Lum. 17:10, 11) Pano bino, kitambula bulume bwa kwikala nobe mfumu kuba’mba kingile mwingilo ukalengela bintu bikapimpula bwikalo bwa bantu kubiwa pano pa ntanda.

KIPASHAÑANO KYA LUKINYAMA KYATABAULA MWANAMUKAZHI PITE

15, 16. Mwanamukazhi pite wimenako ka, kabiji ki ka kyaubiwa ku bantu bamutundaika?

15 Kwesakana na byo aambile, Yoano wamwene mwanamukazhi pite wa kifwanyikizho saka aikala pa lukinyama wachijisha, ko kuba’mba kipashañano kya lukinyama. Kabiji ye wikitangijila. Uno mwanamukazhi pite utelwa’mba “Babilona Mukatampe.” (Lum. 17:1-6) Uno pite wimenako bupopweshi bonse bwa bubela kikatakata machechi a Kilishitendomu. Buno bupopweshi bulombelako uno lukinyama ne kumutangijila.

16 Babilona Mukatampe walumbululwa’mba waikala pa “mema.” Ano mema emenako bantu bamutundaika. Pano bino, mu juba ja Nkambo, bantu kechi babena kumutundaika byonka byo baubanga kala ne. Kiji nobe mema ‘auma.’ (Lum. 16:12; 17:15) Kyakumwenako, kimye kitanshi kipashañano kya lukinyama po kyamwekele, machechi a Kilishitendomu, ajinga na bulume pa byalo byavula bya bazungu. Lelo jino, bantu bavula baleka kutundaika machechi ne kunemeka bantangi ba machechi. Bantu bavula bayuka’mba bupopweshi bo bubena kuleta makatazho. Bakwabo bambatu patoka’mba bupopweshi bonse bafwainwa kwibufumyapo.

17. Ñanyi kintu kikamwekela bupopweshi bwa bubela katataka, kabiji mambo ka?

17 Nangwa byonkabyo, bupopweshi bwa bubela kechi bukapwa bulume ne kuzhimañanatu ne. Mwanamukazhi pite ukatwajijila kwikala na bulume, kutangijila bamfumu kufikatu ne kimye Lesa kyo akabika kintu mu michima ya boba bamfumu. (Tangai Lumwekesho 17:16, 17.) Katatakatu Yehoba akalengele makafulumende a bumulwila ntanda a kwa Satana emenwako na kipamo kya United Nations kulukuka bupopweshi bwa bubela. Bakamonawina pamo na bunonshi bwanji kabiji kechi ukekalapo na bulume pa makafulumende ne. Mu myaka ya kunyumakwe, kino kyamwekelenga nobe kechi kyakonsha kubiwa ne. Pano lelo jino, nangwa kya kuba uno mwanamukazhi pite waikala pa lukinyama wachijisha, kechi ukabandapo ne, ukaponatu kya kubazhimukila kabiji bintu bikamutamina.—Lum. 18:7, 8, 15-19.

BINYAMA BYAFIKA KU MPELO YABYO

18. (a) Lukinyama kuba ka, kabiji ki ka kikafumamo? (b) Danyela 2:44 walumbulula’mba Bufumu bwa Lesa bukonauna ñanyi bufumu? (Monai kakitenguluzha kaji pa jipa 17.)

18 Bupopweshi bwa bubela byo bukonaunwa, lukinyama ko kuba’mba bukalama bwa kwa Satana bwa bumulwila ntanda bukatundaikwa kulukuka Bufumu bwa Lesa. Na mambo a kuba bamfumu ba pano pa ntanda bakakankalwa kufika mwiulu, bakatujila mpuumwa bantu baji pano pa ntanda batundaika Bufumu bwa Lesa. Kino kikavulumuna bukaji bwa Lesa. (Lum. 16:13-16; 17:12-14) Danyela walumbulula kikobiwa mu ino nkondo ikapelako. (Tangai Danyela 2:44.) Lukinyama watongolwa mu Lumwekesho 13:1, kipashañano kyanji ne lukinyama wa nsengo ibiji bikonaunwa.

19. Ñanyi luketekelo lo twakonsha kwikala nalo, kabiji kino kyo kimye kya kuba ka?

19 Tubena kwikala mu moba a mutwe wa butanu na bubiji. Kafwako mitwe ikwabo ikamweka ku uno lukinyama saka bakyangye kumonauna ne. Bufumu bwa Ntanda Yonse bwa Anglo-America bo bukalamanga kimye bupopweshi bwa bubela kyo bakebonauna. Bungauzhi bwa kwa Danyela ne Yoano bwafika kwesakana na monka mo bwaawijilwe. Twafwainwa kuketekela’mba bupopweshi bwa bubela bukonaunwa kabiji amba katatakatu nkondo ya Amagedonyi ikafike. Lesa wasolwela jimo bino bintu. Nanchi tukatako muchima ku lujimuno lwa mu bungauzhi nyi? (2 Pe. 1:19) Kino kyo kimye kya kwikala ku lubaji lwa Yehoba ne kutundaika Bufumu bwanji.—Lum. 14:6, 7.

[Tubyambo twa mushi]

a Mu Baibolo, nambala ya jikumi ilumbulula kukumana kwa bintu, onkao mambo ibena kwimenako bufumu bonse bwafumine mu Bufumu bukatampe bwa Loma.

b Nangwa kya kuba byalo bya Britain ne America byajingako kutendeka mu ma 1700, bino Yoano wibilumbulula’mba pa kutendeka kwa juba ja Nkambo bukekalatu bufumu bumo. Kufika kwa bimwesho byanembwa mu Lumwekesho kubiwa mu “juba ja Nkambo.” (Lum. 1:10) Kimye kyatendekele Nkondo Itanshi ya Ntanda Yonse, uno mutwe wa butanu na bubiji po po aikele bufumu bwa ntanda yonse.

c Danyela wamwenejile jimo uno mfumu byo akonauna bintu mu ino nkondo. Aye wanembele’mba: “Ukonaunanga kya kukankamika.” (Da. 8:24) Kyakumwenako, kyalo kya America kyaonawine bingi bintu byo kyalakashishe mabomba akatampe abiji pa balwanyi ba Anglo-America.

d Monai buku wa Kibemba wa Ukusokolola—Akalume ka Kuko Kakalamba Nakapalama! mapa 240, 241,253.

[Kitenguluzha pa peja 17]

BAÑANYI BAJI MU “BUNO BUFUMU BONSE” BO BAAMBAPO?

Bungauzhi buji mu Danyela 2:44 bwaamba kuba’mba Bufumu bwa Lesa “bukalalaula buno bufumu bonse.” Buno bungauzhi bwaambatu pa bufumu bwimenwako na mbaji yapusana pusana ya lukipashañano.

Pano ibyepi pa mambo a makafulumende akwabo onse a bantu? Bungauzhi buji mu Lumwekesho bwasolola byavula pa bonka buno bufumu. Bwamwesha’mba “bamfumu ba pano pa ntanda ponse” bakebakonkanya pamo ku kulwa na Yehoba pa “juba jikatampe ja Lesa Wabulume Bonse.” (Lum. 16:14; 19:19-21) Onkao mambo, bufumu bwimenwako na lukipashañano ne makafulumende akwabo onse a bantu akonaunwa pa Amagedonyi.

    Mabuku a mu Kikaonde (1992-2025)
    Shinkai
    Shinkulai
    • Kikaonde
    • Tuminaiko Bakwenu
    • Byo Mukeba
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Shinkulai
    Tuminaiko Bakwenu