Bakulumpe Mu Kipwilo Ke ‘Bamwingilo Umo Ne Atweba Kuba’mba Twikale Balusekelo’

“Twi bamwingilo umo ne anweba kuba amba mwikale balusekelo.”—2 KO. 1:24.

TANAI MIKUMBU

Paulo byo ajinga ‘wamwingilo umo ne balongo kuba’mba bekale balusekelo,’ wamwesheshe byepi kuba’mba kechi ‘waubilenga bunkambo pa lwitabilo lwabo’ ne?

Mu ñanyi mashinda bakulumpe mu kipwilo mo balengela bakwabo ba mu lwitabilo kwikala na lusekelo?

Nga atweba bonse twakonsha kulengela byepi kipwilo kwikala na lusekelo?

1. Ki ka kyalengejile Paulo kusekela na mambo a bena Kolinda?

MWAJINGA mu mwaka wa 55 C.E. Mutumwa Paulo wajinga mu muzhi mukatampe uji ku kitulu kya Toloasa, pano bino, kechi walekele kulanguluka pa Kolinda ne. Ku ntendekelo ya yenkawe mwaka, kyamukolele bingi ku muchima pa kumvwa’mba muji mapata mukachi ka balongo ba mu Kolinda. Na mambo a kwibatemwa byonka shetu byo atemwa baana banji, wibatumijile nkalata ya kwibololako. (1 Ko. 1:11; 4:15) Kabiji watumine mulunda nanji aye Titusa kwibafwakesha kabiji wanengezhezhe kuba’mba Titusa abwezhe sawakya kwi aye mu Toloasa mo ajinga. Byo papichile bañondo bacheche, Paulo wapembejilenga Titusa mu Toloasa, kuba’mba omvwe bibena kuba bena Kolinda. Bino, Paulo wakuminye bingi pa kumona Titusa wabula kwiya. Pano Paulo wafwainwe kuba byepi? Wayile ku Makedonya na bwato, kabiji wajinga bingi na lusekelo byo bamonañene. Titusa wamubujile’mba balongo mu Kolinda baumvwijile bibabujile Paulo mu nkalata kabiji amba bakebeshenga bingi kumumona. Paulo byo aumvwine uno sawakya wawama, ‘wasekejile bingi.’—2 Ko. 2:12, 13; 7:5-9.

2. (a) Nga Paulo wanembele’mba ka pa mambo a lwitabilo ne lusekelo lwa bena Kolinda? (b) Ñanyi mepuzho o tusakwisambapo?

² Byo papichile kimye kicheche, Paulo wanembejile bena Kolinda nkalata ya bubiji. Wibabujile’mba: “Kechi na mambo a kuba amba twi bankambo balwitabilo lwenu ne, bino twi bamwingilo umo ne anweba kuba amba mwikale balusekelo mambo mwaimana bakosa na mambo a lwitabilo lwenu.” (2 Ko. 1:24) Nga bino byambo Paulo wibitazhizhe mu ka? Kabiji bino byambo byakonsha kulengela bakulumpe ba bwina Kilishitu kuba byepi?

LWITABILO LWETU NE LUSEKELO LWETU

3. (a) Nga Paulo watazhizhe mu ka byo anembele’mba: “Mwaimana bakosa na mambo a lwitabilo lwenu”? (b) Bakulumpe mu kipwilo lelo jino balondela byepi byaubanga Paulo?

³ Paulo watongwele bintu bibiji byanema mu mpopwelo yetu. Bino bintu ke lwitabilo ne lusekelo. Vulukai kuba’mba pa mambo a lwitabilo wanembele’mba: “Kechi na mambo a kuba amba twi bankambo balwitabilo lwenu ne, . . . mambo mwaimana bakosa na mambo a lwitabilo lwenu.” Kupichila mu kwamba bino byambo, Paulo wayukile kuba’mba balongo mu Kolinda kechi bakosele na mambo a aye nangwa na mambo a muntu mukwabo ne, bino bakosele na mambo a lwitabilo lwabo mwi Lesa. Onkao mambo, Paulo wamwene kuba’mba kechi kyaijilemo kulondalonda lwitabilo lwa balongo ne, kabiji aye mwine kechi wakebelenga kuba bino. Washiinwe kuba’mba bajinga bena Kilishitu bakishinka bakebelenga kuba byaoloka. (2 Ko. 2:3) Ne lelo jino, bakulumpe mu kipwilo balondela byaubanga Paulo kupichila mu kuketekela kuba’mba balongo babo baji na lwitabilo mwi Lesa kabiji babena kumwingijila na muchima umo. (2 Tesa. 3:4) Mu kifulo kya kulenga mizhilo yakatazha mu kipwilo, bakulumpe mu kipwilo baketekela mu mafunde a mu Binembelo ne mu lutangijilo lwa jibumba ja Yehoba. Kabiji bakulumpe mu kipwilo ba mu ano moba kechi boba ‘bunkambo pa lwitabilo’ lwa balongo babo ne.—1 Pe. 5:2, 3.

4. (a) Paulo watazhizhe mu ka byo anembele’mba: “Twi bamwingilo umo ne anweba kuba amba mwikale balusekelo”? (b) Nga bakulumpe mu kipwilo lelo jino balondela byepi byaubanga Paulo?

⁴ Paulo waambile ne kuba’mba: “Twi bamwingilo umo ne anweba kuba amba mwikale balusekelo.” Byo aambile bino byambo, waambilenga pe aye mwine ne balunda nanji pamo. Mambo ka o twaambila bino? Kiji bino mambo mu yonka ino nkalata, Paulo wavulwilemo bena Kolinda pa mambo a balunda nanji babiji amba: “Yesu . . . wasapwijilwe kwi anweba kupichila mwi atweba, amiwa, Silivanusa ne Timoti.” (2 Ko. 1:19) Kunungapo, ponse Paulo po aingijishe byambo bya kuba’mba “bamwingilo umo ne anweba” mu makalata anji, waambilenga pa balunda nanji, nabiji Apolosa, Akwila, Pilisila, Timoti, Titusa ne bakwabotu. (Loma 16:3, 21; 1 Ko. 3:6-9; 2 Ko. 8:23) Onkao mambo, byo aambile’mba: “Twi bamwingilo umo ne anweba kuba amba mwikale balusekelo,” Paulo walumbulwilenga kuba’mba aye ne balunda nanji bakebelenga kwibikako kuba bintu bileta lusekelo mu kipwilo. Ne lelo jino, bakulumpe mu kipwilo byo byo bakeba kuba. Bakeba kwibikako kukwasha balongo babo ‘kwingijila Yehoba na lusekelo.’—Sala. 100:2; Fili. 1:25.

5. Tusakwisamba pa mikumbu ya ñanyi bwipuzho kabiji twafwainwa kulangulukanga pa ka?

⁵ Katatakatu papo, jibumba ja balongo ne banyenga babambakana kabiji bekala mu mapunzha apusana pusana a pano pa ntanda bebepwizhe bwipuzho bwa kuba’mba, “Ñanyi byambo ne byubilo bya mukulumpe mu kipwilo bimunungilako lusekelo?” Byo tusakwisamba pa mikumbu yakumbwile jino jibumba ja bakwetu ba mu lwitabilo, monai byambo byabo ne kwibyesakanya na byo mwafwainwe kukumbula inge yenu baipwizhe buno bwipuzho. Kunungapo, twayai atweba bonse tulangulukenga pa byo twakonsha kuba pa kuba’mba mu kipwilo kyetu mwikale lusekelo.a

“IMUNAI PELESISI MUTEMWE WETU”

6, 7. (a) Mu ñanyi jishinda bakulumpe mu kipwilo mo bakonsha kulondela byaubanga Yesu, Paulo ne bakalume ba Lesa bakwabo? (b) Nga kuvuluka mazhina a balongo kunungako byepi lusekelo lwabo?

⁶ Balongo ne banyenga yetu bavula bekala na lusekelo lukatampe umvwe bakulumpe mu kipwilo bebata muchima. Jishinda jimo jubilamo bakulumpe bino, ke kulondela byaubanga Davida, Elihu ne mwine Yesu. (Tangai 2 Samwela 9:6; Yoba 33:1; Luka 19:5.) Bano bakalume ba Yehoba bonse batele bingi bakwabo muchima kupichila mu kwingijisha mazhina abo. Kabiji Paulo naye wayukile buneme bwa kuvuluka ne kwingijisha mazhina a bakwetu ba mu lwitabilo. Ku mpelo ya nkalata imo pa makalata anji, watongwele mazhina a balongo ne banyenga kukila pa 25, kuvwangako ne Pelesisi, nyenga wa bwina Kilishitu Paulo ye aambile’mba: “Imunai Pelesisi mutemwe wetu.”—Loma 16:3-15.

⁷ Bakulumpe mu kipwilo bamo kibakatazha bingi kuvuluka mazhina. Nangwa byonkabyo, inge bebikako kuba bino, kiji nobe babena kubula bakwabo ba mu lwitabilo amba, ‘Nakunemeka bingi.’ (Lupu. 33:17) Bakulumpe mu kipwilo balengela bingi balongo kwikala na lusekelo inge bavuluka mazhina abo pa kwibatongola kuba’mba bakumbulepo pa Lufunjisho lwa Kyamba kya Usopa ne kupwila kukwabo.—Esakanyaiko Yoano 10:3.

“WAINGIJILE MINGILO YAVULA MWI NKAMBO”

8. Ñanyi jishinda jimo janema Paulo mo alondelanga biji Yehoba ne Yesu?

⁸ Kabiji Paulo wamwesheshe’mba wata muchima bakwabo kupichila mu kwibatakaika, kino kyalengejile bakwabo ba mu lwitabilo kwikala na lusekelo lukatampe. O ene mambo o aambijile mu yonka ino nkalata pa byo akebeshenga kulengela balongo kwikala balusekelo. Paulo wanembele’mba: “Kwitotela kwami mwi anweba kwabaya bingi.” (2 Ko. 7:4) Bino byambo bya lutakaiko byafwainwa byasangajikile bingi balongo mu Kolinda. Kabiji Paulo watakaikile ne bipwilo bikwabo. (Loma 1:8; Fili. 1:3-5; 1 Tesa. 1:8) Kabiji panyuma ya kutongola Pelesisi mu nkalata yo anembejile bena Loma, Paulo wanungilepo kuba’mba: “Waingijile mingilo yavula mwi nkambo.” (Loma 16:12) Luno lutundaiko lwafwainwa lwasangajikile bingi uno nyenga wa kishinka! Byo atakaikilenga bakwabo, Paulo walondejilenga byuba Yehoba ne Yesu.—Tangai Mako 1:9-11; Yoano 1:47; Lum. 2:2, 13, 19.

9. Mambo ka kutundaika ne kutambwila lutundaiko o kulengela kipwilo kwikala kya lusekelo?

⁹ Ne lelo jino, bakulumpe mu kipwilo bayuka byo kyanema kwambila balongo amba basanta bingi pa mingilo yabo. (Mana 3:27; 15:23) Inge mukulumpe mu kipwilo wauba bino, kiji nobe ubena kubula mulongo amba: ‘Namwene byo waingijile. Kabiji nakuta bingi muchima.’ Kwa kubula nangwa kuzhinaukatu ne, bakwetu ba mu lwitabilo bakeba bingi kumvwa byambo bya lutundaiko kufuma ku bakulumpe mu kipwilo. Nyenga uji na myaka kukila pa 50 waambile’mba: “Ku nkito kafwako basanta pa byo ñingila ne. Bantu kechi bata muchima ku bingila bakwabo ne, kabiji batemwatu kwikyombesha. Onkao mambo, inge mukulumpe mu kipwilo wantakaika pa byo naingila mu kipwilo, kintundaika bingi ne kunkosesha. Kabiji kindengela kumvwa’mba Tata wami wa mwiulu wantemwa.” Nsemi wa mulume uji bunke kabiji ubena kukomesha baana babiji, wamulume ne wamukazhi naye byo byo omvwa. Katatakatu papo mukulumpe mu kipwilo po amutakaikile. Nga uno mulongo waumvwine byepi? Waambile’mba: “Byambo bya uno mukulumpe byantundaikile bingi!” Kyamwekeshatu kuba’mba inge mukulumpe mu kipwilo watakaika balongo ne banyenga, wibalengela kwingijila Lesa na lusekelo. Kabiji kino kibapa bulume bwa kutwajijila kwenda mu jishinda jaya ku bumi kwa kubula “kupungila ne.”—Isa. 40:31.

‘LAMAI KIPWILO KYA LESA’

10, 11. (a) Bakulumpe mu kipwilo bakonsha kulondela byepi byaubile Nehemiya? (b) Ñanyi kintu kyakonsha kukwasha mukulumpe kupana kya bupe kya bumupashi kimye kyo aji mu lupempu lwa bukafunga?

¹⁰ Ñanyi jishinda jimo janema bakulumpe mo bamweshesha’mba bata muchima ku balongo babo ne kulengela kipwilo kwikala na lusekelo? Boba kino kupichila mu kukwasha boba bakebewa lutundaiko. (Tangai Byubilo 20:28.) Inge bakulumpe bauba bino, ko kuba’mba babena kulondela byaubanga bakafunga ba kala. Kyakumwenako, akimonai byaubile kalama wakishinka aye Nehemiya kimye kyo amwene balongo bamo mu Bayudea bakokele ku mupashi. Jishimikila jaamba ponkapotu waimene ne kwibatundaika. (Ne. 4:14) Ne lelo jino, bakulumpe mu kipwilo byo byo bakeba kuba. ‘Bemana’ ne kuya na kukwasha bakwabo baitabila kuba’mba bakose mu lwitabilo. Pa kuba’mba batundaike bonse pa muntu pa muntu, bamonapo kimye kya kufwakesha balongo ne banyenga ku mazubo abo. Kimye kyo baya mu lupempu lwa bukafunga, bakeba ‘kupana kya bupe kya bumupashi’ ku balongo. (Loma 1:11) Pano ñanyi kintu kyakonsha kukwasha mukulumpe kuba bino?

¹¹ Saka akyangye kuya mu lupempu lwa bukafunga, mukulumpe patanshi wafwainwa kwikalako na kimye kya kulanguluka pa muntu ye akeba kuya na kufwakesha. Ñanyi makatazho abena kupitamo yewo muntu? Ñanyi byambo byakonsha kumutundaika? Ñanyi kinembelo nangwa jishimikila ja muntu wanembwa mu Baibolo jakonsha kumutundaika? Kulangulukila jimo kwa uno mutundu kukakwasha mukulumpe kuya na kwisamba misambo yawama bingi, kechi yabula kunema ne. Kimye kyo ebafwakesha, mukulumpe mu kipwilo uleka balongo ne banyenga kwamba biji ku muchima aye saka abena kuteleka. (Yako. 1:19) Nyenga umo waambile’mba: “Kitekenesha bingi inge mukulumpe watako muchima pa kuteleka.”—Luka 8:18.

12. Bañanyi mu kipwilo bakebewa lutundaiko, kabiji mambo ka?

¹² Bañanyi bakebewa lutundaiko kufuma ku bakulumpe? Paulo wakambizhe bakulumpe bakwabo bena Kilishitu ‘kuketa . . . jitanga jonse.’ Kine, bonse ba mu kipwilo bakeba lutundaiko, kubikapo ne basapwishi ne bapainiya baingila mwingilo wabo mu bukishinka pa myaka yavula. Mambo ka o bakebela bukwasho bwa bakafunga ba ku mupashi? Nangwa kya kuba baji na lwitabilo lwakosa, nabo bimye bimo makatazho a mu ino ntanda ebalefula. Pa kuba’mba tuyuke ene mambo bakalume ba Lesa bakosa nabo o bakebela bukwasho, twayai twisambe pa kyamwekejile Mfumu Davida.

“ABISHAI . . . WAMUKWASHISHEKO”

13. (a) Ishibi-benobo wakebelenga kwipaya Davida pa ñanyi kimye? (b) Nga Abishai wakwashishe byepi Davida pa kimye kyafwainwa?

¹³ Panyumatu ya kumushinga manyi kuba’mba akekale mfumu, Davida walwile na kitonzhi, aye Goliata, wa mu bena Lefwaimu, mu mukoka wa bitonzhi. Davida wakosele kya kuba waipaile uno kitonzhi. (1 Sam. 17:4, 48-51; 1 Moba 20:5, 8) Byo papichile myaka, kimye bena Isalela kyo balwilenga na bena Filishitiya, Davida walwile na kitonzhi mukwabo. Jizhina janji wajinga Ishibi-benobo, kabiji naye wajinga wa mu bena Lefwaimu. (2 Sam. 21:16) Nangwa byonkabyo, pa kikye kimye Davida basaka bakamwipaye ku uno kitonzhi. Mambo ka? Kechi na mambo a kuba’mba Davida wabujile kuchinchika ne, ke na mambo a kuba bulume bwakepele. Jishimikila jaamba’mba: “Davida wakokele.” Ishibi-benobo byo amwene amba Davida wakoka, “walangulukile’mba: ‘Namwipaye Davida.’” Pano byo aubiletu amba akebenga kwasa Davida, ponkapotu “Abishai mwana Zeluya wamukwashisheko [Davida] na kumulwisha awa mwina Filishitiya ne kumwipaya.” (2 Sam. 21:15-17) Kwashajiletu tiki Davida inge wafwile. Kyamweka Davida waumvwine bingi bulongo pa kumona kuba’mba Abishai wamutele bingi muchima kabiji bukiji bukiji waishile na kumuzhikijila kimye bumi bwanji kyo bwajinga mu kizumba. Ñanyi kintu kyo twafwainwa kufunjilako ku jino jishimikila?

14. (a) Twakonsha kushinda byepi makatazho aji nobe Goliata? (b) Bakulumpe bakonsha kukwasha byepi bakwabo kukosa ne kwikala na lusekelo jikwabo? Ambai kyakumwenako.

¹⁴ Atweba bantu ba kwa Yehoba kuzhokoloka ntanda yonse tubena kwingila mwingilo wetu nangwa kya kuba kuji mikiika ya kwa Satana ne bantu banji. Bamo twapitapo kala mu makatazho a mama nafwa, pano bino, na mambo a kuketekela mwi Yehoba na muchima yense twashinjile ano makatazho ne kutwajijila kwikala bakishinka, byonkatu Davida byo ashinjile Goliata. Nangwa byonkabyo, pa bimye bimo, kutwajijila kwikala mu makatazho a ino ntanda kwitulengela kukoka ne kulefulwa. Kimye kyo twakoka, kyo kimye kyo twikala mu kizumba kabiji kitukatazha bingi kushinda makatazho o twakonsha kushinda. Pa bimye bya uno mutundu, lutundaiko lufuma ku mukulumpe mu kipwilo lwakonsha kwitulengela kwikala na lusekelo ne kwitukosesha, byonka byo lwakoseshapo kala bamo. Nyenga umo kabiji painiya uji na myaka kukila pa 60 washimikizha’mba: “Pa moba a kunyuma kwe, kechi naumvwinenga bulongo ne, kabiji mwingilo wa kusapwila wankokeshanga bingi. Mukulumpe mu kipwilo umo wamwene kuba’mba nakoka kabiji wansolomokele. Twisambile bingi misambo ya mu Baibolo ya lutundaiko. Naingijishe bishinka byo ambujile, kabiji namwenejilemo bingi.” Wanungilepo amba: “Uno mukulumpe wantele bingi muchima pa kumona byo nakokele ne kwiya na kunkwasha!” Kya kine, kitusangajika bingi pa kuyuka kuba’mba tuji na bakulumpe betuta muchima kabiji byonka byajinga Abishai bakeba bingi ‘kwitukwasha.’

BAYUKILE AMBA PAULO WIBATEMENWE

15, 16. (a) Ki ka kyalengejile Paulo kumutemwa ku bakwabo ba mu lwitabilo? (b) Mambo ka o twatemenwa bakulumpe mu kipwilo betuta muchima?

¹⁵ Mwingilo wa bukafunga ukebewa kwingila na ngovu. Bimye bimo bakulumpe mu kipwilo bakiisha na kulanguluka pa jitanga ja Lesa ne kwijilombelako nangwa kulanguluka pa bya kukwasha bakwabo ba mu lwitabilo. (2 Ko. 11:27, 28) Nangwa byonkabyo, bakulumpe bengila mwingilo na muchima yense ne na lusekelo, byonka byaingilanga Paulo. Wanembele’mba: “Amiwa nkapana na lusekelo bintu byami byonse ne kwipana ami mwine na mambo a myeo yenu.” (2 Ko. 12:15) Kine, na mambo a kutemwa balongo banji, Paulo waingilanga na ngovu mu kwibakosesha. (Tangai 2 Kolinda 2:4; Fili. 2:17; 1 Tesa. 2:8) Kyo kyalengejile balongo kutemwa Paulo.—Byu. 20:31-38.

¹⁶ Ne atweba bakalume ba Lesa lelo jino, twatemwa bakulumpe ba bwina Kilishitu betuta muchima kabiji tusanchila Yehoba mu milombelo yetu ya pa bunke pa kwitupa bano bakulumpe. Banungako lusekelo lwetu kupichila mwi kwituta muchima. Kabiji kufwakasha kwabo kwa bukafunga kwitutundaika bingi. Kunungapo, tusanta bingi pa byo benengezha kwitukwasha pa bimye byo tulefulwa na makatazho a mu ino ntanda. Kwa kubula nangwa kuzhinaukatu ne, bano bakulumpe bena Kilishitu betuta muchima ke ‘bamwingilo umo ne atweba kuba’mba twikale balusekelo.’

[Tubyambo twa mushi]

[Bipikichala pa peja 30]

Kwinengezhezha jimo kukwasha mukulumpe ‘kupana kya bupe kya bumupashi’ pa kimye kya lupempu lwa bukafunga