Nshapita Wa Dikumi Ne Muanda-mukulu
‘Kabena ba pa buloba’
1. (a) Kumpala kua kufuaye, ntshinyi tshivua Yezu mulombele bayidi bende mu disambila? (b) Bua tshinyi kubenga ‘kuikala ba pa buloba’ kudi ne mushinga?
BUTUKU bua muladilu wa lufu luende, Yezu wakasambila bua bayidi bende. Bu muvuaye mumanye ne: Satana neabakengeshe bikole, wakambila Tatuende ne: ‘Tshiena nkulomba ne: ubumushe pa buloba; ndi nkulomba ne: ubasungile kudi bubi. Buobu kabena ba pa buloba, bu mundi meme tshiyi wa pa buloba.’ (Yone 17:15, 16) Bua tshinyi bidi ne mushinga wa bungi bua kuditapulula kudi bena panu? Bualu Satana ke udi mukokeshi wa panu. Bena Kristo kabena ne bua kuitaba bua kuikala ba panu aba badi ku bukokeshi buende.—Luka 4:5-8; Yone 14:30; 1 Yone 5:19.
2. Mmushindu kayi uvua Yezu kayi wa pa buloba?
2 Kubenga kua Yezu kuikala wa mu ba pa buloba kakuena kumvuija ne: kavua munange bantu to. Yezu wakapandisha bavua basama, kubisha bafue, ne kulongesha bantu Bukalenge bua Nzambi. Wakafila too ne muoyo wende bua bantu. Kadi kavua munange ngikadilu ne ngenzelu ya malu ya bantu badi kabayi batshina Nzambi, badi ne lungenyi lua bukua-panu bua Satana ebu to. Nunku, wakadimuisha bantu ku malu bu mudi nkuka ya tshiendenda, dikeba dia mpetu ne lumu. (Matayo 5:27, 28; 6:19-21; Luka 20:46, 47) Nunku kabiena bikemesha to, bua muvua Yezu kayi witaba bua kubuelakana mu malu a tshididi. Nansha muvuaye muena Yuda, kakabuelakana mu bimvundu bia malu a tshididi bivua pankatshi pa bena Lomo ne bena Yuda to.
‘Bukalenge buanyi kabuena bua pa buloba ebu’
3. (a) Mmalu kayi avua bamfumu ba bitendelelu ba bena Yuda bafunde nawu Yezu kudi Pilato, ne mbua tshinyi? (b) Tshidi tshileja ne: kabivua bisankisha Yezu bua kulua mukalenge mu bantu ntshinyi?
3 Tangila tshiakenzeka pavua bamfumu ba tshitendelelu tshia bena Yuda bakuatshishe Yezu ne baye nende kudi Pontio Pilato, ngovena wa bena Lomo. Tshia kumanya ntshia se: bamfumu ba bitendelelu aba bavua ne tshiji bua muvua Yezu muele lubombo luabu patoke. Bua kusaka ngovena eu ku dimufundila tshibawu, bakafunda Yezu bamba ne: “Tudi basangane muntu ewu utombola bena ditunga dietu, ukandika bantu bua kabalambudi [Kaisa], udiamba mudiye Kristo Mfumu.” (Luka 23:2, MMM) Kakuyi mpata, mêyi aa avua a dishima bualu pavua bantu basue kumuteka mukalenge tshidimu kumpala, wakabenga. (Yone 6:15) Uvua mumanye bimpe ne: yeye uvua ne bua kulua Mukalenge wa mu diulu mu matuku avua alua kumpala. (Luka 19:11, 12) Kabidi, Yehowa ke uvua ne tshia bua kumuteka mu nkuasa wa bukalenge, ki mbantu to.
4. Yezu uvua ne mmuenenu kayi pa bidi bitangila difuta bitadi?
4 Matuku asatu kumpala kua kukuatabu Yezu, Bafalese bakamuteta bua kuambaye bualu buvua mua kumupishisha pa tshilumbu tshia difuta dia bitadi. Kadi wakamba ne: ‘Nundeje ndenalio [makuta a bijanja a bena Lomo]. Udi ne tshindidimbi tshia nganyi, ne mêyi [adi] mafundapu nga nganyi?’ Pakambabu ne: “mbia Kaisa,” yeye wakabandamuna ne: ‘Nupe Kaisa bintu bia Kaisa, nupe Nzambi bintu bia Nzambi.’—Luka 20:20-25.
5. (a) Ndilongesha kayi divua Yezu mulongeshe bayidi bende pakaluabu kumukuata? (b) Yezu wakumvuija tshinyi bua tshivuaye muenzele nanku? (c) Diteta adi diakakeba tshinyi?
5 Yezu kakalongesha bantu bua kutombokelabu bamfumu ba mbulamatadi nansha. Pakalua basalayi ba bena Lomo ne bantu bakuabu bua kumukuatabu, Petelo wakapatula muele ne kutapaye umue wa kudibu, kumukosaye ditshi. Kadi Yezu wakamuambila ne: ‘Pingaja muele webe mu muaba wawu; bualu bua bonso badi bangata muele nebashipibue ku muele.’ (Matayo 26:51, 52) Dituku diakalonda Yezu wakumvuija Pilato tshivuaye muenzele nanku, e kumuambilaye ne: ‘Bukalenge buanyi kabuena bua pa buloba ebu; bu bukalenge buanyi buikale bua pa buloba ebu, bantu banyi bakadi kuluangana, tshifidibu mu bianza bia bena Yuda.’ (Yone 18:36) Pilato wakamona ne: kakuvua ‘bualu buvuabu babande’ nabu Yezu to. Kadi Pilato wakateleja tshivua bantu balomba, e kupopesha Yezu ku mutshi.—Luka 23:13-15; Yone 19:12-16.
Bayidi badi balonda bulombodi bua Yezu
6. Mmushindu kayi uvua bena Kristo ba kumpala baleja ne: bavua bepuka lungenyi lua bena panu kadi bikale banange bantu?
6 Bayidi ba Yezu bakalua kujingulula tshidi tshikengela bua kubenga kuikala ba pa buloba. Kuvua kumvuija kuepuka lungenyi ne bienzedi bia panu bia bantu badi kabayi batshina Nzambi, bivua tshikondo atshi munkatshi muabi muikale dijikija lutetuku ne manaya a tshikisu ne tshiendenda bivua bienzeka mu bipalu bia manaya bia bena Lomo. Bu muvua bayidi ba Yezu bepuka malu au, bavua bababikila ne: bakinyi ba bantu. Pabi kabavua bakine bantu nabu nansha kakese to, kadi bakenza mudimu mukole bua malu adi Nzambi mulongolole bua lupandu lua bantu ambuluishe pawu bakuabu.
7. (a) Bu muvua bena Kristo ba kumpala kabayi ba pa buloba, ntshinyi tshiakabenzekela? (b) Mmunyi muvuabu bangata bamfumu bena tshididi ne difuta dia bitadi, ne mbua tshinyi?
7 Bakakengesha bayidi ba Yezu anu bu muakakengeshabu Yezu, nangananga kudi banene ba mbulamatadi bavua kabayi babamanye bimpe. Kadi, mu tshidimu tshia 56 B.B., mupostolo Paulo wakafundila bena Kristo ba mu Lomo, ubakankamija bua ‘kutumikila bamfumu badi balombola ditunga [bamfumu ba tshididi], bualu kakuena bumfumu budi kabuyi bufuma kudi [Nzambi].’ Kabiena biumvuija ne: Yehowa udi uteka makalenge a bantu nansha, kadi mmualekele bua ikaleku too ne palua Bukalenge buende kukokesha buloba bujima. Mbiakanyine menemene muvua Paulo mubele bena Kristo bua kunemekabu bena mbulamatadi ne kufuta bitadi.—Lomo 13:1-7, MMV; Tito 3:1, 2.
8. (a) Bena Kristo badi ne bua kukokela bamfumu badi ku mutu mushindu kayi? (b) Mmunyi muvua bena Kristo ba kumpala balonde tshilejilu tshia Yezu?
8 Kadi dikokela bamfumu bena tshididi didi ne bua kuikala ne mikalu, ki ndia kulonda mu malu onso nansha. Muaba udi mikenji ya Yehowa kayiyi ipetangana ne mikenji ya bantu, bantu badi basadila Yehowa buobu badi ne bua kutumikila mikenji ya Yehowa. Tangila tshidibu bambe mu mukanda kampanda bua bidi bitangila bena Kristo ba kumpala: “Bena Kristo bavua babenga kuenza imue midimu ya bena-muabu bena Lomo. Bena Kristo . . . bavua bamona ne: dibuela mu mudimu wa busalayi divua dishipa mikenji ya ntendelelu wabu. Kabavua benza midimu ya bena tshididi to. Kabavua batendelela mukalenge wa Lomo to.” (On the Road to Civilization—A World History) Pavua kabadi kanene ka bena Yuda ‘kakandike bikole’ bayidi bua kabayishi, bakandamuna ne: ‘Butudi nabu mbua kutumikila mêyi a Nzambi kumpala kua mêyi a bantu.’—Bienzedi 5:27-29.
9. (a) Bua tshinyi bena Kristo ba mu Yelushalema bakenza muakenzabu amu mu tshidimu tshia 66 B.B.? (b) Mmushindu kayi udi bualu ebu buikale tshilejilu tshimpe tshia kulonda?
9 Pa bidi bitangila bimvundu bia malu a tshididi ne a busalayi, bayidi ba Yezu kabakabuelakanamu nansha kakese to. Mu tshidimu tshia 66 B.B., bena Yuda ba mu Yudaya bakatombokela Kaisa. Tshiluilu tshia bena Lomo tshiakela Yelushalema munkatshi. Ntshinyi tshiakenza bena Kristo bavua mu tshimenga atshi? Bakavuluka mubelu wa Yezu wa kupatuka mu tshimenga atshi. Pakumbuka bena Lomo bua tshikondo tshîpi, bena Kristo bakanyema e kusabukabu Musulu wa Yadene kuya mu mikuna ya mu musoko wa Pela. (Luka 21:20-24) Dibenga kubuelakana diabu mu malu a tshididi didi tshilejilu bua bena Kristo ba lulamatu lelu.
Mu matuku a ku nshikidilu aa, bena Kristo kabena ne bua kubuelakana mu malu a tshididi to
10. (a) Bantemu ba Yehowa mbadifile bikole mu mudimu kayi, ne mbua tshinyi? (b) Kabena babuelakana mu tshinyi?
10 Mianda idi mienzekenzeke mu bantu idiku ileja ne: mu tshikondo tshia ku nshikidilu etshi kudiku tshisumbu tshia bantu tshidi katshiyi tshibuelakana mu malu a tshididi nansha kakese, benamu bidikija bena Kristo ba kumpala anyi? Eyowa, ke tshidi Bantemu ba Yehowa benza. Mu tshikondo tshionso etshi tshijima, badi benda bayisha ne: Bukalenge bua Nzambi ke tshintu tshimuepele tshikala mua kutuadila banangi ba buakane ditalala, nsombelu muimpe ne disanka. (Matayo 24:14) Kadi kabena babuelakana mu bimvundu bidi pankatshi pa bisamba bia bantu nansha.
11. (a) Mmunyi mudi dibenga kubuelakana dia Bantemu mu malu a tshididi dishilangane ne bidi bamfumu ba bitendelelu benza? (b) Mmuenenu kayi udi nende Bantemu ba Yehowa pa bidi bitangila malu adi bakuabu benza mu malu a tshididi?
11 Bishilangane bikole ne mudi Bantemu ba Yehowa buobu benza, bamfumu ba bitendelelu bia bena panu mbadifile bikole bia menemene mu malu a tshididi. Mu amue matunga, badi basaka bantu bua kusungula peshi babela malulu bua kubenga kusungula muntu kampanda. Bamfumu ba bitendelelu bakuabu batu mene benza mudimu mu malu a tshididi. Bakuabu kabidi batu mene benzeja bamfumu ba malu a tshididi bua kulondabu bidi bamfumu ba bitendelelu banyishe. Kadi Bantemu ba Yehowa buobu kabatu babuelakana mu malu au to. Kabatu nansha basaka bantu nabu bua kubuelabu mu bisumbu bia politike kampanda, kabatu bakeba mianzu mu malu a tshididi peshi belela bantu tukanda mu masungulangana to. Bu muvua Yezu muambe ne: bayidi bende kabavua ne bua kuikala ba pa buloba, ke bua tshinyi Bantemu ba Yehowa kabatu babuelakana mu malu a tshididi nansha.
12. Mmalu kayi adi menzeke bualu bitendelelu bia panu bidi bibuelakana mu malu a tshididi?
12 Anu muvua Yezu mudianjile kumanyisha, bisamba bidi biluishangana amu kuluishangana. Too ne bisa bia mu ditunga dimue bidi pabi bielangana mvita. (Matayo 24:3, 6, 7) Bamfumu ba bitendelelu batu misangu mivule batua ku tshia etshi tshisamba peshi ku tshia etshi tshisa ne baluisha bikuabu, bakankamija mene ne bena mu bitendelelu biabu bua kulondabu dikasa diabu. Tshipeta tshidi tshinyi? Bena mu tshitendelelu tshimue badi bashipangana mu mvita anu bualu ki mbena ditunga dimue ta tshisa tshimue to. Ngenzelu eu udi ubengangana ne disua dia Nzambi.—1 Yone 3:10-12; 4:8, 20.
13. Tshidi tshimueneka patoke ntshinyi bua mudi Bantemu ba Yehowa kabayi babuelakana mu malu a bena panu?
13 Kadi Bantemu ba Yehowa kabatu babuelakana nansha kakese mu ndululu ya bena panu to. Tshibumba tshia Nsentedi (Angl.) tshia dia 1 Kasuabanga 1939 tshiakamba ne: “Bantu bonso badi ku luseke lua Mukalenge kabena babuelakana mu mvita ya bukua-bisamba to.” Ke mmuenenu utu nende Bantemu ba Yehowa ba mu bisamba bionso ne nsombelu yonso. Kabena balekela mvita ne ditapulukangana dia bantu mu malu a tshididi bishipa buena-muntu buabu bua pa buloba bujima to. Badi ‘bafula nkasu ya kudima nayi ku miele yabu ya mvita, bafula miele ya kukosa nayi matamba mafubidila a mitshi ku mafuma abu.’ Bu mudibu kabayi babuelakana mu malu a bena panu, kabena balonga mua kuluangana mvita nansha.—Yeshaya 2:3, 4; 2 Kolinto 10:3, 4.
14. Bu mudi Bantemu ba Yehowa baditapulule ku ba pa buloba, mmalu kayi adi abafikila?
14 Ntshimue tshipeta kayi tshidi tshipeteka bua dibenga kubuelakana diabu mu malu a bena panu? Yezu wakamba ne: ‘Bualu bua nuenu kanuena ba pa buloba, nunku ba pa buloba badi nenu lukuna.’ (Yone 15:19) Bantemu ba Yehowa ba bungi mbedibue mu maloko anu bualu mbasadidi ba Nzambi. Bakuabu badi babakisa, babashipa mene ne dibashipa, anu bu muakenzelabu bena Kristo ba mu bidimu lukama bia kumpala. Bionso ebi, bualu Satana udi “nzambi wa tshikondo etshi” udi uluisha basadidi ba Yehowa badi kabayi ba pa buloba.—2 Kolinto 4:4; Buakabuluibua 12:12.
15. (a) Bisamba bionso bidi bienda bitangile ku tshinyi, ne ntshinyi tshidi Bantemu ba Yehowa ne bua kuepuka? (b) Bua tshinyi diditapulula ne ba pa buloba ebu didi ne mushinga wa bungi?
15 Basadidi ba Yehowa badi ne disanka bua mudibu kabayi ba pa buloba, bualu bisamba bionso bia panu bidi bienda bitangile ku nshikidilu wabi ku Armagedone. (Danyele 2:44; Buakabuluibua 16:14, 16; 19:11-21) Nshikidilu eu kakutukuata tuetu to, bualu tudi baditapulule ku ba pa buloba. Buonso buetu mu buobumue pa buloba bujima, tudi balamate Bukalenge bua Nzambi bua mu diulu. Bulelela, bu mutudi katuyi tubuelakana mu malu a bena panu, badi batuseka ne batukengesha. Kadi nansha nanku, malu aa neajike mu katupa kîpi emu, bualu bukua-panu bubi ebu budi ku bukokeshi bua Satana nebubutudibue kashidi. Ku lukuabu luseke, bantu badi bakuatshila Yehowa mudimu nebasombe kashidi ne tshiendelele mu buloba buende bupiabupia buakane buikala ku bukokeshi bua Bukalenge bua Nzambi.—2 Petelo 3:10-13; 1 Yone 2:15-17.
Diambulula
• Mmunyi muvua Yezu muleje tshidi ‘dibenga kuikala ba pa buloba’ ebu diumvuija?
• Mmuenenu kayi uvua nende bena Kristo ba kumpala pa bidi bitangila (a) lungenyi lua bena panu? (b) bakokeshi ba pa buloba ebu ne (c) difuta dia bitadi?
• Mmu mishindu kayi mudi Bantemu ba Yehowa ba mu tshikondo etshi baleje ne: mbena Kristo badi kabayi babuelakana mu malu a bena panu?
[Tshimfuanyi mu dibeji 165]
Yezu wakumvuija ne: yeye ne bayidi bende ‘kabavua ba pa buloba’ to