Bible—mMukanda udi ne bua kubadibua
BIDI bipepele bua muntu kujikija miaku yonso ya dizangika nayi padiye wakula bualu bua Bible. Wowu ke mukanda udi mutambe kumuangalaka kupita mikuabo mu mianda yonso ya kale. Bible mMukanda udi mutambe yonso ku bukulu, ku dikudimunyibua, ku ditedibua, ku buenzeji, ne ku dinemekibua. Pamu’apa, udi kabidi mua kuikala mutambe yonso ku diedibua mpata. Ne bushuwa, udi mukanda wakatantamena makandikibua mavule, dioshiibua, ne buluishi bua tshikisu. Kadi, bidi bia dibungama, bualu kudi miaku ya dizangika nayi idi kayiyi kabidi ilamikibua Bible. Mbuena kuamba ne: katshiena kabidi mukanda udi utamba kubadibua pa buloba bujima.
Nansha mudi bantu bavule bikale pamu’apa ne Bible muaba kampanda mu nzubu, bavule badi badiumvua ne: kabena ne dîba dia kupitshisha bua kumubala bualu badi ne bivule bia kuenza. Mu tshikondo kampanda, dibala divua mushindu wa kujikija lutetuku bua bantu bavule. Kadi, mpindieu, bavule mbanange kupitshisha dîba diabo pa kutangila televizion anyi pa kuenza tshintu tshikuabo. Aba batshidi batungunuke ne kubala badi pa tshibidilu bajinga anu bintu bidi kabiyi bikengela madikolela ne bipepele. Bidi bikengela kudibueja ne kasuki mu dibala Bible, pabi bantu bavule kabena basua bua musangu mule kudiina mu buondoke buonso bua bidibu babala.
Kadi, tumanye ne: Bible ki mmupanduke anu bua tuetu kumulekela patupu mu bilaminu bietu bia mikanda. Kudi tubingila tuimpe bua dimubala. Anjibi kukonkonona amue malu adi amutangila.
Dishala diende tshikondo tshile ki mbualu bua dikema to!
Muaku “Bible,” udi ufumina ku muaku wa tshiena-Greke Biblia, udi umvuija “mikanda mikese.” Ebi bidi bituvuluija ne: Bible mmuenza kudi bungi kampanda bua mikanda—imue ki mmikese menemene to! Yakafundibua munkatshi mua tshikondo tshia bidimu tshinunu ne nkama isambombo. Nansha muvua bafundi bikale bantu, ivua mifunda ku spiritu wa mpokolo mutumbuke kupita yonso. Umue wa ku bafundi ba Bible wakamba ne: “Mulayi kawutu mumanyisha ku disua dia muntu nansha kakese, kadi bantu bakakula malu a kudi Nzambi bu muvuabo benzeja kudi spiritu munsantu.” (2 Petelo 1:21, NW) Tshidi tshilelela bua mulayi wa mu Mifundu ntshilelela kabidi ne bua bitupa bikuabo bia Bible. “Mikanda mikese” eyi mifunda ku spiritu wa Nzambi mmiwule tente ne ngenyi mibandile ya Yehowa Nzambi. (Yeshaya 55:9) Kabiena mua kukemesha bu mudi Bible mushale tshikondo tshile!
Bua basadidi ba Nzambi, Bible udi misangu yonso mukanda wa mushinga mukole kupita yonso. Badi mu diumvuangana ne mupostolo Paulo umue wa ku bafundi ba Bible. Wakamba ne: “Mufundu wonso mmufunda ku spiritu wa Nzambi ne udi ne mushinga bua kulongesha.” (2 Timote 3:16, NW) Bua nanku, Bible udi tshishimikidi tshia ditabuja dia Bantemu ba Yehowa lelu’eu. Udi ujadika malongesha abo ne ulombola ngenzedi wabo. Badi balomba ne muoyo mujima bua se: muntu yonso abale ku dituku ne ku dituku tshimue tshitupa tshia mu Dîyi dia Nzambi ne kueleelapu meji ne dianyisha dionso.—Musambu wa 1:1-3.
Tshibidilu tshia dibala Bible
Tshibidilu tshia dibala Mifundu tshivua ne diambuluisha dinene mu bikondo bia kale. Bakatumina bakalenge ba Izalele dîyi bua kuditentuila ne biabo bianza, mukanda wa Mikenji—lelu’eu udi tshitupa tshinene tshia Bible—pashishe, bua bawubale ku dituku ne ku dituku bu tshivuluiji tshia dîba dionso tshia disua dia Nzambi kudibo. (Dutelonome 17:18-20) Dibenga kuenza nanku diakafikisha ditonkodibua dia bakalenge bavule.
Mushinga wa dilonga Mifundu mmulejibue mu bualu bua muprofete mununu Danyele. Ku diambuluisha dia dilonga dia muntu pa nkayende dia bitupa bia Bible bivuaku mu tshikondo tshiende, Danyele, patshivuaye ku bupika ku Babilone, uvua mukumbane mua ‘kusunguluja ku butuangaji bua mikanda’ ne: mulayi wa mushinga munene uvua Yelemiya mufunda ukavua pabuipi ne kukumbana.—Danyele 9:2.
Mu tshikondo tshia diledibua dia Yezu, muntu “muakane ne wa kunemekibua,” Simona, uvua ne dieyemena dionso utekemena kumona eu uvua ne bua kuvua Kristo, anyi Masiya. Simona wakalayibua ne: kavua mua kufua diambedi kayi mumone Kristo. Ditela diende dia mulayi wa Yeshaya pavuaye muambule Yezu muana mu maboko ende didi dileja ne: Simona uvua ubala ne ntema mikanda yonso ya Bible ivua mimane kufundibua mu tshikondo tshiende.—Luka 2:25-32; Yeshaya 42:6.
Pavua Yone mubatiji ulongesha, “bantu bavua bindila” Masiya. Ebi bidi bileja tshinyi? Bidi biumvuija ne: bena Yuda bavule bavua bamanye bimpe bitambe milayi idi itangila Masiya mifunda mu Mifundu. (Luka 3:15) Bidi bia mushinga, bualu mu matuku awu kabivua bipepele bua kupeta mikanda. Ditentula dia mikanda ya Bible divua ne bua kuenjibua ku bianza, ne mmudimu uvua ukengela ntema ya bungi ne madikolela popamue. Bua bionso abi ivua ipanyishibua ku mushinga mukole ne bivua bikole bua kuyipeta. Mmunyi muvua bantu bamanya bimpe bitambe malu a mu mikanda ya Bible?
Mu nsombelu mivule, nku diambuluisha dia dibala dia patoke. Tshilejilu, Mozese wakatuma dîyi wamba ne: mu bikondo kampanda bijadika, Mikenji yonso mifila kudi Nzambi ivua ne bua kubadibua kumpala kua bena Izalele badisange. (Dutelonome 31:10-13) Ku ntuadijilu kua siekele wa kumpala B.B., dibala dia patoke dia mikanda ya Bible divua dimuangalake bikole. Mulongi Yakobo wakamba ne: “Bualu bua Mose kale tô ne katataka udi ne bambi ba malu mu nsunangoga ya misoko yonso, badi babala mei andi nunku ku lumingu ne ku lumingu.”—Bienzedi 15:21.
Lelu’eu, mbipepele bua muntu kuikala ne Bible wende nkayende. Imue “mikanda mikese” ya Bible idi mua kupetshibua mu miakulu ya bantu 98 pa lukama ba pa buloba bujima. Bidi bibungamija pa kumona se: bavule kabena ne dijinga dia kumanya bia bungi pa kulonga tshidi Bible ne bua kubambila. Nansha bu mutudi ne muoyo mu tshikondo tshia dilubuluka dia mianda ya science, Dîyi dia Nzambi, Bible, ditshidi anu “ne mushinga bua kulongesha.” Didi ditubela mu meji wonso pa bidi bitangila ngikadilu mimpe, malanda munkatshi mua bantu, ne biena-bualu bikuabo bivule. Kupita apu, Bible udi upetesha ditekemena dimuepele dilelela dia tshikondo tshia ditalala tshidi ne bua kulua.
Umubale pa tshibidilu
Bantemu ba Yehowa mbavuije dikankamija bua kubala Bible pa tshibidilu tshitupa tshinene tshia mudimu wabo. Mu maleta mafikishe adi pa nzubu wa dituta mikanda ku tshilombuelu tshiabo tshia bukua-matunga ku Brooklyn, mu New York, padi mubelu wa se: “BALA DIYI DIA NZAMBI, BIBLE MUNSANTU, KU DITUKU NE KU DITUKU.” Miliyo ne miliyo ya badi bapitshila muaba eu mbamane kumona miaku eyi, ne mbitekemenyibue se: bavule mbakuteye ntema.
Mu bisumbu bipite pa 73 000 bia Bantemu ba Yehowa pa buloba bujima, mudi mubuela bisangilu bia Kalasa ka mudimu wa teokrasi ku lumingu ne ku lumingu. Mu tshimue tshitupa tshia tshisangilu etshi mudi dibala dia patoke dia tshitupa tshia Bible tshisunguluke. Buonso batu babuela mu tshisangilu badi pabo ne bua kubala nshapita mikese ya Bible ku lumingu ne ku lumingu, muntu pa nkayende ku mbelu kuabo. Aba badi balonda programme eu, badi bushuwa babala Bible mujima.
Ndongoluelu eu udi mu diumvuangana ne umue wa ku mikanda idibo batumika nayi mu kalasa aka. Mukanda wa Manuel pour l’Ecole du ministère théocratique udi wamba ne: “Mu programme webe wa muntu pa nkayende udi ne bua kuakaja dîba dia kubala Bible. Kumubala biangatshile ku mbangilu kuende too ne ku ndekelu kudi ne mushinga mukole. . . . Kadi, tshipatshila tshiebe tshia dibala katshiena ne bua kuikala anu tshia kujikija malu wonso adimu, kadi, tshikale tshia kujingulula ngumvuilu wa mu kabujima wa biwudi ubala ne dijinga dia kubivuluka. Sumba tshikondo bua kueleela meji pa bidiye wamba.”
Mikanda mikuabo mipatula kudi Bantemu ba Yehowa idi bia muomumue ikankamija dibala Bible. Tshilejilu, mu Réveillez-vous!, muenzejanganyi wa mudimu ne tshibejibeji etshi, mudi musanganyibua dikankamija didi dilonda edi bua bansonga: “Ukadiku mumane kubala . . . Bible mujima anyi? Eyowa, Bible mmukanda munene, kadi bua tshinyi kuena mua kukosolola dimubala mu tutupa tukese tukese? . . . Bena ditunga dia Bérée bena ‘mmuenenu muimpe wa tshieledi tshia lungenyi,’ ‘bavua bakonkonona ne ntema yonso Mifundu ku dituku ne ku dituku.’ (Bienzedi 17:11, NW) Bu wewe mua kulonda programme wa dibala mu minite 15 ku dituku ne ku dituku . . . , udi mua kujikija dibala Bible wonso nkong mu tshidimu tshijima.” Eyowa, Bantemu ba Yehowa ba lelu’eu badi bumvua ne: bena nkristo badi ne bua kuibidilangana bimpe ne Mifundu, amu bu muvua basadidi ba Nzambi ba mu bikondo bia kale benze.
Pa kulama bionso ebi mu tshieledi tshia lungenyi, Bantemu ba Yehowa mbalongolole mushindu wa mu siekele wa 20 wa dibala Bible patoke. Mu miakulu mivule, mbakuate dibala dia Bible mujima mu tusete. Bua bavule, kuenza nanku kudi kuambuluisha bua kutantamena bimue bipumbishi bia dibala Bible. Bakuabo badi bateleja tusete etu eku batumika pabuipi ne nzubu, bendesha mashinyi abo, anyi benza malu makuabo mavule. Kusomba, pashishe, kuteleja ne ntema dibala dia tshitupa tshia Bible, eku ubala ne dîyi dia panshipanshi mu Bible webe, mbualu budi busankisha bikole.
Biwikala kuyi ubala Bible ku dituku ne ku dituku, bua tshinyi kuenaku mua kubivuija tshibidilu tshiebe? Kabiena bikengela kutamba kunenga dituku dionso nansha, kadi, mabenesha neikale mavule, bualu ditumikila Mifundu nedikupeteshe mushindu wa kuenza malu ne meji wonso ne kubabidila nsombelu wa mafutu mavule a mu nyuma. Kabidi, newenze malu mu diumvuangana ne dîyi-dituma diakatuminabo mulombodi wa bena Izalele, Yoshua: “Mukanda eu wa mikenji kawena ne bua kumbuka mukana muebe, udi ne bua kuwubala ne dîyi dia panshipanshi butuku ne munya, bua utabalela mua kuenza malu bilondeshile bionso bidi bifundamu; bualu [biwenza nunku], apo, neulubuluje njila webe ne newenze malu ne meji.”—Yoshua 1:8, NW.
Mabeji a Bible adi asokolola dilongolola diwule tente ne dinanga dia Yehowa bua bantu buonso bena butumike. Dimanya dijalame dia Dîyi diende difunda ku spiritu didi difikisha ku disanka dilelela ne ditekemena dia muoyo wa kashidi mu Mparadizu mu bulongolodi bupiabupia bua dikema bua mabenesha akena ndekelu. (Luka 23:43; 2 Petelo 3:13) Disumbile tshikondo bua kubala ne kulonga Bible bua kupeta muoyo eu wa dikema.