Bua tshinyi buôwa mbukuate bantu?
NGANYI udi musue kuikala mu ditshina? Muntu yonso wa nsongo utu ujinga dikubibua bua muoyo wende ne bintu biende kabikadi mu njiwu. Ke bualu kayi bavule badi bamuangala mu miaba idi tshikisu tshivule. Kadi bifidi bia buôwa bidi miaba yonso.
Ditshina dia kabutu ka bukua-bantu didi difumina ku njiwu ya bingoma ne mpukapuka ya ku matanda a nikleere. Divulangana dia tshikisu ndivudija buôwa. Bavule badi ne ditshina dia se: SIDA nealue tshipupu tshipite bunene tshia lufu mu siekele eu. Dinyanga dia miaba itudi basombele didi tshimue tshia ku bifidi bia buôwa. Ndiumvuija kayi dia pa buadi didi nadi buôwa ebu? Ne tudi mua kutekemena kuikala ne muoyo mu buloba kamuyi buôwa anyi?
Diumvuija dia buôwa bua pa buloba bujima
Bilondeshile tshikavua Bible mumana kuamba, ditangalaka dia buôwa lelu didi ne diumvuija. Mu mêyi a tshiprofete ende a matuku a ku nshikidilu, Yezu Kristo wakatela nsombelu yafila buôwa. Wakamba ne: “Tshisamba tshikuabo netshiluangane ne tshinga, bukelenge bukuabo nebuluangane ne bunga, biole nebikaleku ne buloba nebukanke ku nseke ne ku nseke.” Yezu wakakula kabidi bua “didiunda dia tshishiku.” Katshia ku 1914 mvita ya pa buayi, biyole, bikumina ne tshishiku mbituale buôwa bukole ne dijimija dia muoyo.—Matayo 24:7-14.
Nansha ngikadilu ya bantu idi ivudija ditshina lelu. Mu 2 Timote 3:1-4, tudi tubala mêyi a tshiprofete a mupostolo Paulo ne: “Halua matuku a ku nshikidilu malu makole nealue. Bantu nebikale badisui, banangi ba biuma, baditumbishi, badileshi, bahendi ba Nzambi, kabai batumikila mei a baledi babo, kabai ne kusakidila, kabai ne tshijila, kabai banangi ba bana babo, bashihi ba bihungidi, bena bunsonge, kabai mua kudikanda, bena luonji, kabai basue malu mimpe, nebikale batungidianganyi, bena lukuluku, bûshibui ne diamba, banangi ba masanka, kabai banangi ba Nzambi.” Mutudi banyunguluka kudi bantu ba mushindu’eu mu matuku aa a ku nshikidilu, kabiena bikemesha bua buôwa bukole budiku nansha!
Tshidi bantu mua kutekemena
Yezu wakafuanyikija tshikondo etshi ne matuku a ndekelu a tshikondo tshia Nowa. Kabiyi mpata, buôwa buvua bukole bualu muyuki wa kale wa mu Bible udi wamba ne: “Bantu bakadi babi ku mesu kua Nzambi ne buloba buakadi bûle tente ne malu mabi.” Ke bualu kayi, “Nzambi wakambila Noa ne, Kunshikidilu kua bantu bonso kuakufika ku mpala kuanyi: bualu bua buloba budi bûle tente ne mayoyo bualu buabo.” (Genese 6:11, 13) Bulongolodi bubi abu buvua mu tshikisu tshikole abi kusaka Nzambi bua kububutula ku Mvula munene. Bua dinanga, Yehowa wakalama muakana Nowa ne dîku diende.—2 Petelo 2:5.
Tshidi bulongolodi ebu bua tshikisu mua kutekemena ntshinyi? Nzambi kena musue kapetu ka tshikisu ku diakalenga dia bakuabo nansha. Ebi mbileja patoke mu mêyi a kangimba: “Yehowa nkayende udi ukenketa muntu muakane ne mubi, anyima wende mmukina ewu udi munange tshikisu.” (Musambu wa 11:5, NW) Yehowa wakabutula buloba bua tshikisu tshikondo tshia Nowa. Pa nanku, katuena mua kutekemena ne: Nzambi neabutule buloba ebu bunyanguke ne tshikisu tshidi tshituala ditshina anyi?
Mupostolo Petelo muenzeja kudi Nzambi wakakula bua dikalaku dia Kristo ne wakalaya bua dibutuka dia bulongolodi ebu bubi. Wakafunda ne: “Ku matuku a ndekelu nekulua baseki ne tuseku tuabo, benda bilondeshile majinga abo bamba ne: ‘Dikalaku diende dilaya didi penyi? Katshia tshikondo tshivua bankambua betu balala tulu mu lufu malu wonso mmatungunuka anu bu ku tshibangilu tshia bufuki.’” Ne Petelo kuenza mudimu ne muaku “diulu” bua kufuanyikija ndongoluelu wa bukokeshi bupange bupuangane bua bukua-bantu ne muaku “buloba” bu bukua-bantu bukena buakane. Ke kuambaye ne: “Kadi bilondeshile dijinga diabu, tshintu etshi tshidi tshibapua muoyo ne: kuvua diulu ku kale ne buloba bukamakane bupatula mu mâyi ne munda mua mâyi ku dîyi dia Nzambi; ne ku diambuluisha dia bintu ebi, buloba bua tshikondo atshi [tshia Nowa] buakabutudibua pavuabu budîne mu mâyi. Kadi ku dîyi diodi dimue diulu ne buloba bua mpindieu mbilamibue bua kapia ne bua dituku dia dilumbuluisha ne dibutula dia bantu badi kabayi banemeka Nzambi.”—2 Petelo 3:3-7, NW.
Bia muomumue, Paulo wakaleja muikala Kristo ne banjelu bende ba bukole ne mua kutuala “disombuela kudi aba badi kabayi bamanye Nzambi ne aba badi kabayi batumikila lumu luimpe lua Mukalenge wetu Yezu. Aba mene nebikale ne mua kupeta dinyoka dia kabutu ka kashidi.” (2 Tesalonike 1:6-9, NW) Mukanda wa ndekelu wa Bible udi wakula bua didikungija dia bukua-matunga bua “mvita ya dituku dinene dia Nzambi wa ngulu yonso” ne utujadikila ne: Yehowa nealue “kubutula aba badi banyanga buloba.”—Buakabuluibua 11:18; 16:14-16, NW.
Tshikondo tshia disanka kakuyi buôwa
Pamutu pa kuikala ne buôwa bua bivua Bible mudianjila kuamba bua bulongolodi ebu, bantu bakane badi ne kabingila ka disankila. Yehowa nealue mu tshitupa tshîpi kubutula bulongolodi ebu bubi, kadi bualu nebuenzeka bua diakalenga dia aba badi basue buakane. Ntshinyi tshialonda dibutuka dia kudi Nzambi dia bulongolodi ebu bua malu? Bulongolodi bupiabupia bukokesha kudi Bukalenge bua Nzambi bua mu diulu buvua Yezu mulongesha balondi bende bua kulomba! Wakamba ne: “Nutendelele Nzambi nunku: Tatu wetu udi mu diulu, banemeke dina diebe. Bukelenge buebe bulue. Benze ha buloba mûdi musue bu mudibo benza mu diulu.” (Matayo 6:9, 10) Mmashintuluka kayi atudi mua kutekemena padi disua dia Nzambi dienzeka pa buloba?
Mvita ne buôwa buayi nebijike. Musambu wa 46:9 udi wamba ne: “Yeye [Yehowa Nzambi] udi ulekesha nvita bua ishike tô ne kunfudilu kua buloba; udi utshibula buta, udi ukosa difuma bituha bituha; udi wosha makalu a nvita mu kahia.” Nenku bantu “nebashikame, muntu ne muntu, muinshi mua muonshi wandi wa tumuma tua nvinyo ne muishi mua mutshi wandi wa nfigi; kakuena muntu wabakuatshisha buowa.”—Mika 4:4.
Masama a lufu kaakukuatshisha kabidi buôwa ne ashipa bantu nansha. Mulayi wa Nzambi udi wamba ne: “Muena musoko kena wamba ne, Ndi ne disama.” (Yeshaya 33:24) Nkabingila kayipu ka disanka!
Buôwa bua dishipangane ne tshikisu nebikale malu a kale. Musambu wa 37:10, 11 udi ulaya ne: “Tshitupa tshihi katshiyi tshianji kuleha, muntu mubi kena wikalaku kabidi; e, neukebe kumona muaba wandi ne disuminyina, kena wikalaku. Kadi badi ne mitshima mihuekele nebahiane buloba, mioyo yabo neyisanke mu ditalala dikumbane.”
Mmunyi muikala ditalala ne dikubibua bilelela mua kupingana pamutu pa buôwa bua lelu? Nku diambuluisha dia mbulamatadi muakane—Bukalenge bua Nzambi. Bua matuku etu aa, Daniele 2:44 udi wamba ne: “Mu matuku a bakelenge aba Nzambi wa mu diulu neajadike bukelenge bukuabo budi kabuyi bubutudibua tshiendelele. Bukokeshi buabu kabuena buhianyibua kudi bantu bakuabo, kadi nebutshibule makelenge â onso bituha bituha, nebuabutule, ne buobu nebujalame tshiendelele.” Yezu Kristo, Mfumu musungula kudi Yehowa, ‘udi ne bua kukokesha too ne padi Nzambi uteka baluishi bônso muinshi mua makasa ende.’ (1 Kolinto 15:25, NW) Bukokeshi bua Yezu bua Bidimu Tshinunu nebukumbaje dilongolola dia Nzambi dia ku tshibangidilu dia kuenza buloba mparadizu musòmbela kashidi kudi bantu mu disanka.—Luka 23:43; Buakabuluibua 20:6; 21:1-5.
Mu Mparadizu awu wa pa buloba nemuikale ditshina dimpe. Nedikale “ditshina dia Yehowa.” (Nsumuinu 1:7) Tudi ne bua kuikala ne ditshina edi nansha lelu bualu nkanemu kuondoke ne dikakala bisangisha ku ditshina dia kufikisha Nzambi munda bualu tudi tuanyisha bulenga-bunangi ne buimpe biende. Ditshina edi didi dilomba dieyemena Yehowa ne ditumikila dia lulamatu kudiye.—Misambu 2:11; 115: 11.
Malu adi akuatshisha buôwa adi tshimanyinu tshia matuku a ku nshikidilu. Kadi tuetu baleje dinanga dietu dia Nzambi, tudi mua kusanka pamutu pa kuikala ne buôwa. Milayi ya mu Bible idi ileja ne nshikidilu wa kudi Nzambi wa bulongolodi ebu udi pabuipi. Bulongolodi bupiabupia buakane bulaya kudi Yehowa Nzambi nebupingane pamutu pa bulongolodi ebu. (2 Petelo 3:13) Bulelela, bulongolodi bukena ditshina dibi nebuikalaku mu bukokeshi bua Bukalenge.
[Kazubu mu dibeji 6]
BUKOLE BUA TSHIBEJIBEJI TSHIMUE
TOMASZ, nsongalume muena Pologne, wakapeta bilumbu biakamumuangadisha mu ditunga. Ngondo isambombo ukavu utue eku ne eku mu Mputu, ulala mu ntenta ne ukuata midimu mishilashilangane. Pinapu, lukonko lumue luvua amu lumutatshisha mu lungenyi: kipatshila ka muoyo kadi tshinyi?
Lukonko lua Tomasz luakapeta diandamuna pakamupabo tshibejibeji tshimue tshia Tshibumba tshia Nsentedi mu tshiena-Pologne. Wakatshibala misangu mivule ne kujingululaye ne: tshivua ne bulelela buvuaye ukeba. Tomasz wakenza kilometre 200, mutangile ku biro bia filiale bia Watchtower ku Selters/Taunus, mu Allemagne. Pakafikaye mu dimue ku dilolo, wakapatula tshibejibeji tshia Tshibumba tshia Nsentedi ne wakamba ne: “Ndi musue bua muntu angumvuije bimpe bidi bifunda mu tshibejibeji etshi. Ndi ne bua kuenza tshinyi?”
Dilolo adi, Bantemu ba Yehowa babidi bakayukila ne Tomasz pa kipatshila ka muoyo, ne Bible bu nshindamenu wa muyuki wabo. Ne dijinga dinene dia kumanya bivule, Tomasz wakapingana matuku wonso a lumingu alu ku biro bia filiale, bua kulonga Bible ne mukanda wa Udi mua kuikala ne muoyo wa kashidi pa buloba bukudimuna mparadizu.
Tomasz wakapangadika kupingana ku Pologne, nansha muvuaye mua kuakamaku bilumbu. Nanku, mu ditanu, amu matuku anayi kunyima kua difika diende ku biro bia filiale bia Selters, Tomasz wakasa luendu mutangila kuabo. Wakatuadija dia kamue kulonga ne Bantemu ba Yehowa mu Pologne. Tomasz wakashidimuka lukasa ne wakabanga kuakula ne bakuabo ne tshisumi pa bivuaye ulonga. Mu Kasuamansense 1993, wakangata batismo bu Ntemu wa Yehowa.
Amu tshibejibeji tshimue tshia Tshibumba tshia Nsentedi ke tshiakambuluisha nsongalume eu bua kukeba kipatshila ka muoyo!
[Tshimfuanyi mu dibeji 7]
Mu bukokeshi bua Bukalenge bua Yezu Kristo, kakuakuikala kabidi buôwa mu buloba