Longayi mushindu wa kusankila mu ditshina Yehowa
“Luayi, nuenu bana balume, ntelejayi; ditshina Yehowa ke dinganulongesha.”—MUSAMBU WA 34:11, NW.
1. Mmunyi mumbushibua ditshina kudi Bukalenge bua Nzambi, kadi abi bidi biumvuija diumbushibua dia mishindu yonso ya ditshina anyi?
MIABA yonso, bantu badi batamba kujinga dipikudibua ku ditshina—ditshina dia dibundibua dia bibawu ne tshikisu, ditshina dia bulofua ne ditshina dia masama makole. Adi nedikale dituku dinene kayipu palua dipikudibua adi muanda mulelela muinshi mua Bukalenge bua Nzambi! (Yeshaya 33:24; 65:21-23; Mika 4:4) Kadi, ditshina dionso kadiakumbushibua, peshi katuena ne bua kukeba bua kumbusha ditshina dionso mu nsombelu yetu lelu’eu to. Kudi ditshina dimpe ne ditshina dibi.
2. (a) Nditshina kayi didi dibi, ne nditshina dia mushindu kayi didi dimpe? (b) Ditshina Nzambi ntshinyi, ne mmunyi mudi mvese idi mitedibua ileja bualu abu?
2 Ditshina didi mua kuikala mulungu bua meji, ditekesha ngelelu wa meji wa muntu. Didi mua kufila bufube ne kunyanga ditekemena. Ditshina dia mushindu’eu didi mua kukuata muntu udi mufunyina ku mubidi kudi muluishi kampanda. (Yelemiya 51:30) Didi mua kukuata eu utu utamba kuangata ne mushinga dipeta dianyishibua dia bantu kampanda banene. (Nsumuinu 29:25) Kadi kudi kabidi ditshina dimpe, edi didi ditukanda ku dienza bualu lukasa lukasa kakuyi diela meji, ku didikebela njiwu. Ditshina Nzambi ndipite apa. Ndikakala dia Yehowa, ndimunemeka diondoke, disuikakaja ku ditshina dimpe dia kubenga kumubungamija. (Musambu wa 89:7) Ditshina kudikebela tshiji tshia Nzambi edi didi difumina ku dianyisha bua bulenga-bunangi ne buimpe biende. (Musambu wa 5:7; Hoshea 3:5) Kabidi ndimanya dia se: Yehowa udi Mulumbuluishi Munene ne Wa-Bukole-Buonso, udi ne bukole bua kufila manyoka, nansha lufu kudi aba badi babenga kumutumikila.—Lomo 14:10-12.
3. Mmunyi mudi ditshina Yehowa dishilangane ne edi dia imue nzambi ya bampangano?
3 Ditshina Nzambi ndimpe, kadiena dia tshipapu to. Didi disaka muntu ku dishale ne dipangadika dikole bua tshidi tshiakane kakuyi kutupa ku mikenji pa kuenza bibi. Kadiena bu ditshina nzambi wa kale wa bena Greke, Fobos, udibo bumvuija bu nzambi wa tshinyangu udi uzakeja bikole. Kabidi, ki nditshina bu didibu batshina nzambi-mukaji wa bena Hindu, Kali, udibo bumvuija imue misangu bu nzambi udi ne nyota ya mashi, udi wangata bitalu, nyoka ne tubalubalu tua mitu bu bilengejilu. Ditshina Nzambi didi dikoka; kadiena disakila. Ndisuikakaja ku dinanga ne dianyisha. Nenku, ditshina Nzambi didi ditusemeja kudi Yehowa.—Dutelonome 10:12, 13; Musambu wa 2:11.
Bua tshinyi bamue badi nadi padi bakuabu kabayi nadi
4. Anu bu muakaleja mupostolo Paulo, mmunyi mudi nsombelu wa bukua-bantu mufike ku dinyanguka, ne ntshinyi tshidi tshikebeshi tshia bionso ebi?
4 Bukua-bantu mu kabujima ki mbusakibue kudi ngikadilu wa ditshina Nzambi nansha. Mu Lomo 3:9-18 (NW), mupostolo Paulo udi umvuija mushindu ukadi bantu basemene kule menemene ne bupuangane bua ku ntuadijilu. Mumane kuleja se: buonso badi mu mpekatu, Paulo udi utela Misambu, wamba ne: “Kakuena muntu muakane to, nansha umue mene.” (Tangila Musambu wa 14:1, NW.) Pashishe udi uzenzeka malu pa kutela bintu bu mudi dilengulula dia bukua-bantu mu dikeba Nzambi, dipanga diabu dia buimpe, ngakuilu wabu wa mashimi, dielangana milawu ne diela mashi panshi. Ndiumvuija kayipu dikumbanangane ne malu adi enzeka pa buloba lelu’eu! Tshibungi tshia bantu mbalengulule Nzambi ne malongolola ende. Buimpe kayi buonso bua tshidingishilu mbulama misangu mivule bua bikondo kampanda padiku tshintu kansanga tshia kupeta. Mashimi ne ngakuilu mubole mbitampakane kuonso. Diela mashi panshi ki ng’anu tshiena-bualu mu ngumu, kadi kabidi ne mu dijikija lutetuku. Bua tshinyi nsombelu ya mushindu’eu idiku? Bulelela, tudi buonso ndelanganyi ya Adama muena mpekatu, kadi padi bantu badisunguila wabu nsombelu bu udi mupostolo Paulo mumvuije, kudi bukuabu bualu bunene. Mvese wa 18 udi umvuija bualu bunene abu pa kuamba ne: “Kakuena ditshina Nzambi ku mêsu abo.”—Tangila Musambu wa 36:1, NW.
5. Bua tshinyi bamue bantu badi ne ditshina Nzambi, eku bakuabu kabayi nadi?
5 Nansha nanku, bua tshinyi bakuabu bantu badi ne ditshina Nzambi padi bakuabu kabayi nadi? Mu mushindu mupepele, bidi nanku bualu bamue bantu batu badima ditshina Nzambi eku bakuabu kabayi badidima. Muntu nansha umue wa kutudi ki mmuledibua nadi, kadi yonso wa kutudi udi ne bukokeshi bua kuikala nadi. Ditshina Nzambi ntshintu tshitudi ne bua kulonga. Pashishe, bua kuikaladi ne bukole buvule budi butusaka mu nsombelu yetu, tudi ne bua kudidima.
Dibikila didi dilenga ku muoyo
6. Nnganyi udi mualabaja kutudi dibikila didi difundibua mu Musambu wa 34:11, ne mmunyi mudi mvese eu uleja se: ditshina Nzambi didi ne bua kulongibua?
6 Dibikila didi dilenga ku muoyo bua kulonga ditshina Yehowa ndifikisha kutudi mu Musambu wa 34 (NW). Musambu eu ng’wa Davidi. Ne Davidi uvua mundidimbi wa nganyi? Uvua mundidimbi wa Mukalenge Yezu Kristo. Mulayi uvua mupostolo Yone mulamike mu mushindu musunguluke Yezu mmufundibue mu mvese wa 20 wa Musambu eu. (Yone 19:36) Mu matuku etu aa, Yezu ke udi utangalaja dibikila dia mushindu’eu didi mu mvese wa 11: “Luayi, nuenu bana balume, ntelejayi; ditshina ke dinganulongesha.” Muanda eu udi uleja se: ditshina Nzambi ntshintu tshidi mua kulongibua, ne Yezu Kristo mu mushindu wa mpatshi ke udi mukumbane tshishiki bua kutulongesha. Bua tshinyi?
7. Bua tshinyi kudi Yezu ke kutudi mu mushindu wa pa buawu ne bua kulongela ditshina Nzambi?
7 Yezu Kristo mmumanye mushinga wa ditshina Nzambi. Ebelu 5:7 (NW) udi wamba buende ne: “Mu matuku a mubidi wende, Kristo wakalambula misengelelu pamue ne milombo kudi Eu uvua mukumbane bua kumupandisha ku lufu, bisangisha ne miadi mikole ne binsonji, wakatelejibua bua ditshina Nzambi diende.” Ditshina Nzambi dia mushindu’eu divua ngikadilu wakaleja Yezu Kristo nansha kumpala kua lufu pa mutshi wa tshinyongopelu. Uvuluke, mu Nsumuinu nshapita wa 8, Muana wa Nzambi mmubikidibue bu tshimuenekelu tshia meji. Ne mu Nsumuinu 9:10 (NW) mbatuambile ne: “Ditshina Yehowa ke mbangilu wa meji.” Nenku, ditshina Nzambi edi divua nshindamenu munene wa bu-muntu bua Muana wa Nzambi bua musangu mule diambedi kayi muanji kulua pa buloba.
8. Mu Yeshaya 11:2, 3, ntshinyi tshitudi tulonga pa ditshina Yehowa?
8 Kusakidila apu, pa bidi bitangila Yezu bu Mukalenge Masiya, Yeshayi 11:2, 3 (NW) udi wamba ne: “Neikale ne spiritu wa Yehowa, spiritu wa meji ne bujinguludi, spiritu wa mibelu ne wa bukole, spiritu wa dimanya ne ditshina Yehowa; neapetele disanka mu ditshina Yehowa.” Mmushindu kayipu bulenga udibi biakudibue! Ditshina Yehowa ki ntshintu tshibipa to. Didi dimpe ne ndiibaki. Nngikadilu wamuangalaka miaba yonso ikala Kristo ukokesha bu Mukalenge. Udi ukokesha mpindieu, ne kudi buonso badi benda basangishibua bu bamukokedi, udi ubapesha dilongesha mu ditshina Yehowa. Mmunyi?
9. Mmunyi mudi Yezu Kristo utulongesha ditshina Yehowa, ne ntshinyi tshidiye musue bua tuetu kulonga pa bidi biditangila?
9 Ku diambuluisha dia bisangilu bietu bia mu tshisumbu, mpuilu minene ne mikese, Yezu bu Mutu wa tshisumbu ne bu Mukalenge Masiya udi utuambuluisha bua kujingulula biakane tshidi ditshina Nzambi ne bua tshinyi didi ne dikuatshisha divule. Nenku udi wenza madikolela bua kuvuija dianyisha dia ditshina Yehowa dietu diondoke bua tumone mua kulonga mushindu wa kusankila mu ditshina Nzambi anu bu mudiye yeye muine wenza.
Newenze madikolela anyi?
10. Patudi tubuela mu bisangilu bia bena nkristo, ntshinyi tshitudi ne bua kuenza bituasua kujingulula ditshina Yehowa?
10 Bushuwa, dibala patupu Bible anyi dibuela dietu mu bisangilu ku Nzubu wa Bukalenge kabiena bijadika se: netuikale ne ditshina Nzambi. Mona tshitudi ne bua kuenza bituasua menemene kujingulula ditshina Yehowa. Nsumuinu 2:1-5 (NW) udi wamba ne: “Muananyi mulume, biwakidila mêyi anyi, ne biwalama biakane mêyi-matuma anyi mu mushindu uwudi mua kuteya ntema ku meji ne matshi ebe, bua kuinyika mutshima webe ku busunguluji; kadi, biwabikila bujinguludi ne kuinyika mutshima ku busunguluji, biwatungunuka ne kukeba bine ebi amu bu argent, ne biwabikeba amu bu biuma bisokoka, kuyi upungila, nenku, neujingulule ditshina Yehowa, ne neupete dimanya menemene dia Nzambi.” Nenku, patudi tubuela mu bisangilu, tudi ne bua kuteya ntema ku bidi biambibua, kudikolesha bua kushala ne ntema ne kuvuluka ngenyi minene, kuela meji menemene pa mushindu udi bitudi tumvua pa bidi bitangila Yehowa ne bua kuikala ne buenzeji pa mmuenenu wetu wa mibelu mifila—eyowa, tunzulula mitshima yetu. Pashishe netujingulule tshidi ditshina Yehowa.
11. Bua kudima ditshina Nzambi, ntshinyi tshitudi ne bua kuenza muetu muonso pa tshibidilu?
11 Musambu wa 86:11 (NW) udi ukoka ntema ku bualu bukuabo bua mushinga, bualu bua disambila. “Undongeshe, O Yehowa, njila webe. Nengendele mu bulelela buebe,” ke muakasambila mufundi wa Misambu. “Usangishe mutshima wanyi bua kutshina dîna diebe.” Yehowa wakanyisha disambila adi, bualu mmudifundishe mu Bible. Bua kudima ditshina Nzambi, tudi ne bua kusambila Yehowa bua atuambuluishe, ne netudibabidile pa kusambila pa tshibidilu ne muoyo umue.—Luka 18:1-8.
Mbitangile mutshima webe
12. Bua tshinyi mutshima udi ne bua kupeshibua ntema ya pa buayi, ne abi bidi biumvuija tshinyi?
12 Kudi bualu bukuabo butudi ne bua kutabalela mu Musambu wa 86:11. Mufundi wa misambu kavua ulomb’anu kumvua ditshina Nzambi dia mu lungenyi patupu. Udi utela mutshima wende. Didima ditshina Nzambi didi ditangila mutshima wa mu tshimfuanyi, udi ukengela ditabalela disunguluke bualu mmuntu wa munda munda udi umuenekela mu midimu yetu yonso ya mu nsombelu ne udi muenza kudi ngenyi yetu, mmuenenu yetu, majinga, tubingila ne bipatshila bietu.
13. (a) Ntshinyi tshidi pamu’apa mua kuleja se: mutshima wa muntu udi mudiabulule? (b) Patudi tudima ditshina Nzambi, tudi ne bua kuenza mudimu bua tshipatshila kayi?
13 Bible udi utudimuija se: mutshima wa muntu udi mua kuikala mutapuluke. Udi mua kuikala mupangidianganyi. (Musambu wa 12:2; Yelemiya 17:9) Udi mua kutusaka bua kudifila mu midimu mimpe—kuya mu bisangilu bia mu tshisumbu ne kupatuka mu mudimu wa budimi—kadi udi kabidi mua kusankidila imue nsombelu ya mu bulongolodi ebu. Ebi bidi mua kutupumbisha bua kuikala bushuwa baditue ne anyima mujima mu dilubuluja bipatshila bia Bukalenge. Pashishe, mutshima eu mupangidianganyi udi mua kutuenzeja bua kuitaba se: ndekelu wa bionso, tudi tuenza malu anu bu mutu bakuabu benza. Pamu’apa mu kalasa anyi ku mudimu wetu wa ku mubidi, mutshima wetu udi mua kutuenzeja bua kutshina bantu. Bu tshipeta, mu miaba ayi, tudi pamu’apa mua kuelakana bua kudileja bu Bantemu ba Yehowa ne nansha kuenza malu adi kaayi makumbanyine bena nkristo. Kadi, ndekelu wa bionso, kuondo ketu ka muoyo kadi katutatshisha. Katuikadi bantu ba mushindu’eu to. Nenku, anu bu mufundi wa misambu tudi tusambila Yehowa ne: “Usangishe mutshima wanyi bua kutshina dîna diebe.” Tudi basue bua muntu wetu mujima wa munda udi umueneka mu bienzedi bietu bionso bia mu nsombelu afile tshijadiki tshia se: tudi “tutshina Nzambi mulelela ne tulama mêyi-matuma ende.”—Muambi 12:13, NW.
14, 15. (a) Pakadianjilaye kuakula bua dipingajibua dia Izalele kumbukila ku bupika bua bena Babilone, ntshinyi tshivua Yehowa mulaye bua kupesha tshisamba tshiende? (b) Ntshinyi tshiakenza Yehowa bua kujamija ditshina Nzambi mu mitshima ya tshisamba tshiende? (c) Bua tshinyi Izalele wakela njila ya Yehowa nyima?
14 Yehowa wakalaya se: uvua ne bua kupetesha mutshima wa mushindu’eu wa ditshina Nzambi kudi tshisamba tshiende. Wakadianjila kuakula bua dipingajibua dia Izalele ne wakamba anu bu mutudi tubala mu Yelemiya 32:37-39 (NW) ne: “Nembapingaje muaba eu ne nembasombeshe mu ditalala. Nembavuije bantu banyi, ne meme nemvuijibue Nzambi wabo. Nembapeshe mutshima umue ne njila umue bua bantshine matuku wonso, bua diakalenga diabo ne dia ndelanganyi yabo.” Mu mvese wa 40 (NW), Nzambi wakakolesha dilaya diende wamba ne: “Nenteke ditshina dianyi mu mutshima wabo bua kabasesuki nansha.” Mu 537 K.B.B., Yehowa wakabapingaja ku Yeruzaleme bu muakalayaye. Kadi, netuambe tshinyi bua bidi bishale mu mulayi awu—bia se: uvua ne bua kubapesha ‘mutshima umue bua bamone mua kumutshina dîba dionso’? Bua tshinyi tshisamba tshia kale tshia Izalele tshiakela Yehowa nyima kunyima kua yeye mumane kubumbusha mu Babilone, biakabutuishisha ntempelo wabu mu 70 B.B., kakuyi kabidi mushindu wa kumuibakulula?
15 Ki mbua dipangila kampanda dia Yehowa nansha. Bushuwa, Yehowa wakateka ditshina Nzambi mu mitshima ya tshisamba tshiende. Ku dilekelela bilema diakalejaye pa kubapikula mu Babilone ne kubapingaja mu ditunga diabu, wakabapetesha tshijadiki tshinene bua bamuangate ne kanemu kuondoke. Nzambi wakasakidila ku malu wonso awu mavuluija, mibelu, ne dikanyina ku butuangaji bua ba-profete Hagai, Zekaya, ne Malaki; kudi Ezela wakatumibua kudibu bu mulongeshi; ku diambuluisha dia nguvene Nehemiya; ne kudi Muana muine wa Nzambi nkayende. Imue misangu, bantu bavua bateya ntema ne batumikila. Bakenza nanku tshikondo tshiakibakululabu ntempelo wa Yehowa ku dilomba dia Hagai ne Zekaya ne pakipatabu bakaji benyi mu matuku a Ezela. (Ezela 5:1, 2; 10:1-4) Kadi misangu mivule kabavua bamutumikila to. Kabavua dîba dionso bateya ntema to; kabakatungunuka ne kudiakaja bua kuitaba mibelu to; kabakalama mitshima yabu miakaja to. Bena Izalele kabavua badima ditshina Nzambi to, ne bu tshipeta, kadivua bukole buvua bubasaka mu nsombelu yabo.—Malaki 1:6; Matayo 15:7, 8.
16. Mmu mitshima ya banganyi mudi Yehowa mujamije ditshina Nzambi?
16 Kadi, dilaya dia Yehowa dia kuteka ditshina Nzambi mu mitshima ya tshisamba tshiende kadiakapangila to. Wakadia tshiovo tshipiatshipia ne Izalele wa mu nyuma, bena nkristo badiye mupeshe ditekemena dia kuya mu diulu. (Yelemiya 31:33; Galatia 6:16) Mu 1919, Nzambi wakabapingaja pa kubapikula ku bupika bua Babilone Munene, nsangilu wa bitendelelu bia dishima pa buloba bujima. Mmujamije dimutshina mu mitshima yabo. Bualu ebu mbubatuadila mabenesha mavule ne kabidi kudi “musumba munene,” udi ne ditekemena dia muoyo bu bakokedi ba pa buloba ba Bukalenge. (Yelemiya 32:39; Buakabuluibua 7:9) Ditshina Yehowa ndibuela mu mitshima yabo pabo.
Mushindu udi ditshina Nzambi dijamijibua mu mitshima yetu
17. Mmunyi mudi Yehowa uteka ditshina Nzambi mu mitshima yetu?
17 Mmunyi mudi Yehowa mujamije ditshina Nzambi edi mu mitshima yetu? Nku ditumika dia spiritu wende. Ne ntshinyi tshitudi natshi tshidi tshipeta tshia spiritu munsantu? M’Bible, Dîyi dia Nzambi difundisha ku spiritu. (2 Timote 3:16, 17) Ku bidiye muenze kale, ku nsombelu wende ne bamusadidi bende matuku adi panshi aa mu dikumbaja dia Dîyi diende dia bu-profete, ne ku milayi ya malu atshivuavua, Yehowa udi utupetesha kabingila kimpe ka nshindamenu bua yonso wa kutudi amone mua kudima ditshina Nzambi.—Yoshua 24:2-15; Ebelu 10:30, 31.
18, 19. Mmunyi mudi mpuilu yetu ne bisangilu bia mu tshisumbu bituambuluisha bua kupeta ditshina Nzambi?
18 Bidi bikoka ntema pa kumona muakambila Yehowa Mozese anu bu mudibi bifundibue mu Dutelonome 4:10 (NW), Yehowa wakambila Mozese ne: “Kungija bantu pamue bua mbafikishe ku diumvua mêyi anyi, bua bafike ku dilonga kuntshina mu matuku wonso ikalabo ne muoyo pa buloba ne bua bafike ku dilongesha bana babo.” Bia muomumue lelu’eu, Yehowa mmufile bintu bivule bua kuambuluisha tshisamba tshiende bua tshilonge dimutshina. Mu mpuilu yetu minene ne mikese ne mu bisangilu bia mu tshisumbu, tudi tulonga tshijadiki tshia bulenga-bunangi bua Yehowa ne buimpe buende. Ke tshituavua kuenza dîba ditualonga mukanda wa Le plus grand homme de tous les temps mu matuku atshilualua. Mmunyi muavua dilonga adi kukukudimuna wewe ne kukudimuna mmuenenu webe wa Yehowa? Bu muwamona bitupa bishilangane bia bu-muntu bunene bua Tatuetu wa mu diulu bumuenesha mu Muanende, malu aa kaakukoleshaku dijinga diebe dia kubenga kubungamija Nzambi anyi?—Kolosai 1:15.
19 Mu bisangilu bietu, tudi kabidi tulonga malu a muvua Yehowa musungile tshisamba tshiende ku kale. (2 Samuele 7:23) Patualonga mukanda wa mu Bible wa Buakabuluibua ku diambuluisha dia mukanda wa La Révélation: le grand dénouement est proche!, netulonge malu adi atangila bikena-kumona bia bu-profete bikadi bimane kukumbana mu siekele eu wa 20 ne malu makuate-buôwa akadi pa kuenzeka. Pa bidi bitangila bienzedi bia Nzambi bia mushindu’eu, Musambu wa 66:5 udi wamba ne: “Luai, numone bienzedi bidi Nzambi muenze: udi ubakuatshisha buowa ne bienzedi bidiye wenza munkatshi mua bukua bantu.” Eyowa, padibi bitangidibua bimpe, bienzedi ebi bia Nzambi bidi bijamija ditshina Yehowa mu mitshima yetu, anyi dimunemeka diondoke. Nenku, tudi mua kumona mushindu udi Yehowa Nzambi ukumbaja dilaya diende edi: “Nenteke dintshina mu mitshima yabu bua kabasesuki.”—Yelemiya 32:40, NW.
20. Bua ditshina Nzambi kujamadi nshinshinshi mu mitshima yetu, ntshinyi tshidi tshilombibua ku luetu luseke?
20 Kadi mbitokeshibue se: ditshina Nzambi edi kadiena dibuela mu mitshima yetu patudi katuyi tuenza madikolela. Bipeta kabiena bidivuila nkayabi nansha. Yehowa udi ukumbaja tshiende tshitupa. Tudi petu ne bua kukumbaja tshietu pa kudima ditshina Nzambi. (Dutelonome 5:29) Bena Izalele wa ku mubidi bakapangila kuenza bualu abu. Kadi ne dieyemena kudi Yehowa, bena Izalele wa mu nyuma ne benzejanganyi nabu ba mudimu mbamane kupeta bipeta bivule bidi aba badi batshina Nzambi bapeta. Netukonkonone bimue bia ku bipeta ebi mu tshiena-bualu tshidi tshilonda.
Mmunyi muwandamuna?
◻ Ditshina Nzambi ntshinyi?
◻ Mmunyi mutudi tulongeshibua bua kusankila mu ditshina Yehowa?
◻ Bua kuikala ne ditshina Nzambi, mmadikolela kayi adi malombibua ku luetu luseke?
◻ Bua tshinyi kupeta ditshina Nzambi kudi kukonga bitupa bionso bia mutshima wetu wa mu tshimfuanyi?
[Bimfuanyi mu mabeji 12, 13]
Dilonga ne tshisumi ndilombibue bua kujingulula ditshina Yehowa