Tuvua bapeshibue busanga bua mushinga mukole mutambe

ANU BU MUDIBI BILONDA KUDI RICHARD GUNTHER

Bivua mu Kabitende 1959. Tuvua mu mazuwa a ditunga dia Italie avua ne dîna dia Julio Caesar tuenzela luendu pa Mbuu wa Atlantike kumbukila ku New York batangile ku Cádiz, mu Espagne. Société Watch Tower uvua muntume, pamue ne mukajanyi, Rita, ne Paul ne Evelyn Hundertmark, bakuabu bena dibaka babidi ba-misionere, mu ditunga adi dia bena Ibérie. Ntatu kabukabu ivua mituindile kumpala. Kadi mmunyi mutuakafika ku dibuela mu mudimu wa bu-misionere?

RITA ne meme tuakabatijibua bu Bantemu ba Yehowa mu 1950 ku New Jersey, mu Etats-Unis. Katupa kîpi kunyima, tuakangata dipangadika diakalua kutupetesha busanga bua mushinga mukole mutambe. Tuvua mu tshisumbu ne bana betu ba balume ne ba bakaji bungi bukumbanyine bua kutumika mu teritware. Nunku tuakadiumvua babambidika bua kupangadija bua kusadila muaba uvua dikengedibua dia bamanyishi dikale ditambe bunene. Mu mpuilu wa bukua-matunga wa Bantemu ba Yehowa mu tshimenga tshia New York City mu muvu wa été 1958, tuakalomba mudimu wa bu-misionere.

Katupa kîpi kunyima, bakatubikila ku Kalasa ka Watchtower ka Bible ka Galaad, ne tshidimu tshimue kunyima tukavua pa kuya ku Espagne bu ba-misionere. Baditue ne kasuki mu madilongolola mavule ne bakuatshike disanka divulavulayi, katuakajingulula tshikondo atshi tshintu tshituakapeshibua to. Yezu wakakula bua busanga bua mushinga mukole mutambe. (Matayo 13:45, 46) Nansha muvuadi kadiyi tshiena-bualu tshia mufuanu wende, disanka dietu dia mudimu dia kusadila bu ba-misionere divua kutudi bu busanga bua mushindu’eu. Pa kutangila tshianyima, tudi mpindieu tuanyisha tshishiki dipa edi dia mushinga mukole mutambe dia mudimu mu bulongolodi bua Yehowa.

Muanda wa kuvuluka

Tshikondo atshi, malonga a Galaad a bu-misionere avua alombodibua mu miaba milengele ya ku misoko ya majiba ya tshimenga tshia New York State. Ku muaba awu, tuakakupitshisha ngondo isambombo ya mpatshi baditue ne kasuki mu dilonga Bible ne buena-muntu bulelela bua Buena-nkristo, baditole kule ne mianda ne ndululu bia mu bulongolodi ebu. Bena kalasa netu bavua bafumina ku miaba mishilashilangane ya buloba, pa kusangisha Australie, Bolivie, Bretagne, Grèce, ne Nouvelle-Zélande. Katupa kakese kunyima, dituku dia difidibua dia mapolome diakalua. Mu Tshimungu 1959, tuakalayangana ne binsonji ku mêsu patuakabuela mu mazuwa bua kuya muntu ne muntu ku muaba wende wa mudimu wa bu-misionere. Kunyima kua ngondo umue, makasa etu akadiata buloba bua Espagne.

Nshidimukilu mupiamupia

Tuakatulukila ku dibungu dia ku sud dia Algeciras, ku muelelu wa Dibue dinenanenayi dia Gibraltar. Butuku abu, buonso buetu banayi, Rita ne meme pamue ne Hundertmark ne mukajende, tuakangata kawulu batangile ku Madrid. Tuakaya ku Nzubu wa tshilala benyi wa Mercador, ku muaba awu tuakindila too ne pakalua bena biro bia mu musokoko bia filiale wa Société. Espagne uvua muinshi mua bumfumu bua tshikokesha nkaya Generalissimo Francisco Franco. Ebi bivua biumvuija ne: tshitendelelu tshimuepele tshianyisha kudi mikenji ya mbulamatadi mu ditunga edi tshivua Ekleziya Katolike wa Roma. Bivua bibengangane ne mikenji bua kuenza patoke midimu ya tshitendelelu tshikuabu kayi tshionso, ne mudimu wa buambi bua ku nzubu ne ku nzubu wa Bantemu ba Yehowa uvua mukandika. Nansha bisangilu bia malu a Nzambi bivua bikandikibue, nunku Bantemu ba Yehowa bavua bu 1 200 mu bisumbu 30 mu Espagne tshikondo atshi, kabavua mua kudisangisha mu Nzubu ya Bukalenge bu muvuabi mu makuabu matunga. Tuvua ne bua kudisangisha mu musokoko mu nzubu ya bana betu.

Dilonga tshiena-Espagne ne dituadija mudimu

Muanda wetu mukole wa kumpala wa kukumbaja uvua kulonga muakulu. Ngondo wa kumpala tuvua tupitshisha mêba 11 ku dituku tulonga tshiena-Espagne​—mêba 4 dinda dionso mu kalasa, pashishe mêba 7 tudilongela nkayetu. Ngondo muibidi tuvua ne programe umue umue eu mu dinda, kadi ku iba mulolo tuvua tudifila mu buambi bua ku nzubu ne ku nzubu. Udiku mua kubifuanyikija anyi? Eku katuyi banji kumanya muakulu ne bikale anu ne mêyi a mbuelelu makuata ku muoyo mafunda pa kafundilu, Rita ne meme tuvua tudipatukila mu mudimu wa ku nzubu ne ku nzubu!

Ndi mvuluka pangakakokola ku tshiibi kampanda mu Vallecas, kartié ka bena mudimu ka Madrid. Ne kafundilu kanyi mu tshianza bu tshieya, ngakamba mu tshiena-Espagne ne: “Muoyo webe awu. Tudi tuenza mudimu wa Buena-nkristo. Bible udi wamba (tuvua pa tshibidilu tubala mvese kampanda). Tudi basue bua wangate kakanda aka.” Eyowa, mukaji eu uvua anu utangila, pashishe wakangata kakanda aku. Patuakenza dikumbulula, wakatulomba bua kubuela mu nzubu, ne patuvua tuakula, uvua anu utangila. Tuakatuadija dilonga Bible nende mu tshiena-Espagne tshietu tshikese, ne munkatshi mua malonga, uvua anu uteleja ne utangila. Ndekelu wa bionso, kunyima kua lupolo lua dîba wakatuambila ne: kavua mumvue tshituvua bamuambile mu dikumbula dietu dia kumpala kadi wakumvua muaku Dios (Nzambi) ne muaku eu uvua mukumbayine bua yeye kujingulula se: tshivua tshintu kampanda tshimpe. Kunyima, wakapeta dimanya divule dia Bible ne wakabatijibua, pa kulua umue wa ku Bantemu ba Yehowa.

Kulonga espagnol kuvua kunkolele menemene. Pamvua ngendakana mu tshimenga, mvua ne tshibidilu tshia kukuata ku muoyo mishindu ya kutumika ne miaku ya pa muanda. Tshimvua nkuata ku muoyo lubingu lumue mvua ntshipua muoyo luvua lulonda! Bivua bitekesha bikole mu mikolo. Misangu bungi kampanda ngakamba kulekela. Bu mumvua ngakula tshiena-Espagne tshibi, bana betu bena Espagne bavua ne bua kuikala ne lutulu luvule pamvua ndombola malu munkatshi muabu. Mu mpuilu kampanda wa distrike, muanetu kansanga wa balume wakampesha dimanyisha difunda ku bianza bua kubala ku tshiakuidi. Bu mumvua ne lutatu bua kubala tshianza tshiende, ngakamanyisha ne: “Tualayi muletas (makombo a kuenda nawu) yenu ku tshipalu malaba.” Bavua basua kuamba se: “Tualayi maletas (bibuta) enu ku tshipalu malaba.” Eyowa, musumba wa bantu wakaseka, ne bushuwa ngakumvua bundu.

Mateta a kumpala mu Madrid

Bidimu abi bikese bia kumpala mu Madrid bivua bitulubakaja bikole bitambe Rita ne meme. Tuakashiya nzubu wetu ne balunda betu bua mutantshi mule. Musangu wonso utuvua tupeta mukanda uvua ufumina ku Etats-Unis, dibungama dikole bua ditunga dietu divua ditukuata. Bikondo abi bia majiya bivua bikole, kadi biakapita. Ndekelu wa bionso, tuakashiya nzubu, dîku, ne balunda bua kupeta pa muaba wabu busanga bua mushinga mukole mutambe. Tuvua ne bua kudiakaja.

Patuakasomba bua musangu wa kumpala mu Madrid, tuvua mu nzubu mukuate luse. Tuvua ne tshibambalu tshietu ne tuvua tudia misangu isatu ku dituku. Tshivua tshibambalu tshikese tshia mîdima, ne matela avua a bisonsa. Difutshila nzubu ku ngondo wonso divua ditujikija ndambu wetu mukese wa mfranga yetu ya didikuatshisha nayi ku ngondo ne ku ngondo. Tuvua pa tshibidilu tudîla muaba eu biakudia mu midi, ne mukaji muena lupangu uvua pa tshibidilu utushila biakudia bietu bia dilolo mu mfulu bua bilame kapia bua tumone mua kuikala ne tshintu tshia kudia ku shòò butuku. Pabi, bu mutuvua tuendakana mu misesu munya ne dilolo, nzala ivua itusuma bikole bitambe. Pavua mfranga ya didikuatshisha nayi ijika, tuvua tutula ndambu wetu nkayetu wa lupetu bua kusumba shokola wa mushinga mukese menemene utuvua mua kusumba. Kadi, nsombelu eu kakanenga bua kushintuluka to, ne dikumbula dia mutangidi wa zone wa Société. Wakamona dikenga dietu ne kutulomba bua kukeba nzubu mukese wa bibambalu bivule uvua ne bua kuambuluisha bu nzubu wa ba-misionere. Eyowa, muanda eu uvua muakane kupita kuowa mâyi muimane mu malubé a dibulunge panshi mu tshikuku. Mpindieu tuakapeta tshiowedi, frigo bua kulama biakudia, ne ditshiwa dia nzembu pa kulambila biakudia bietu. Tuvua ne dianyisha dikole bua ditutabalela edi.

Mianda ya mpatshi mu Madrid

Buambi bua ku nzubu ne ku nzubu buvua buenjibua ne budimu buonso. Diyoyo dia dituku dionso mu Madrid divua tshintu tshimpe, bualu kadivua ditamba kutusungulujija. Tuvua tuidikija bua kuvuala ne kuenza anu bu bantu bakuabu bua se: kabatusunguluji bu benyi. Ngenzelu wetu wa buambi bua ku tshiibi ne ku tshiibi uvua wa kubuela mu nzubu wa bibambalu bivule, kukokola ku tshiibi, kuakula ne muntu, ne pashishe kushiya nzubu, musesu, ne muaba. Kuvua pa tshibidilu mushindu wa se: muena nzubu amanyishe bampulushi, ne nunku kabivua bia meji bua kushala pabuipi ne muaba awu. Kadi, nansha muvuabu ne budimu menemene mu ditumika ne ngenzelu eu, Paul ne Evelyn Hundertmark bakakuatshibua ne bakipatshibua mu Espagne mu 1960. Bakaya ku ditunga diena mutumba dia Portugal, kuakasadilabu munkatshi mua bidimu bivule, ne Paul batabalela biro bia filiale bivua muinshi mua buloba. Lelu’eu udi mutangidi wa tshimenga ku San Diego, mu Californie.

Pabi, dikelemena diakatuenzekela. Ngondo mikese tshianana kunyima, bakatumina ba-misionere basambombo bakatumibua ku Portugal dîyi bua kumbuka mu ditunga adi! Ebi biakatuala muanda wa disanka bualu Eric ne Hazel Beveridge, bavua kabidi mu kalasa ketu ka Galaad, bakabalomba mpindieu bua kumbuka ku Portugal ne kulua ku Espagne. Nunku tuakaya kabidi mu Luishi 1962 ku Nzubu wa tshilala benyi wa Mercador​—musangu eu bua kuakidila Eric ne Hazel pakaluabu.

Mmu matuku aa a ku ntuadijilu mu Madrid mutuakadimuena bua musangu wa kumpala Rita ne meme lubombo lua bitendelelu. Tuvua tulonga Bible ne bena dibaka babidi, Bernardo ne Maria, bavua basombela mu tshizubuzubu tshienza ne bintu bikulukulu bia luibaku bivua Bernardo wangula. Tuvua tulonga nabu ku shòò butuku, ne kunyima kua dilonga, bavua batupesha mampa, mvinyo, ne ndambu wa fromage anyi tshintu kayi tshionso tshivuabu natshi. Ngakasunguluja ne: fromage eu uvua mufuane menemene fromage wa bena Amerike. Butuku kampanda kunyima kua dilonga, bakatuala dikopo muvuabu balamina fromage. Bavua bapafunda ne maleta manene, mu muakulu wa anglais ne: “Mufumine kudi bena Amerike bua bena Espagne​—kêna ne bua kupanyishibua nansha.” Mmunyi muakapeta dîku dipele edi fromage? Bakatumika ne Ekleziya Katolike kudi mbulamatadi bua kumuabanyina bapele. Kadi nsaserdose uvua umusumbisha!

Mudimu wa bipeta ne basalayi

Katupa kîpi kunyima, tshintu tshia dikema tshiakenzeka tshiakalua dibenesha dinene buetu ne bua bakuabu bavule. Tuakapeta mukanda wa kudi biro bia filiale bivua bitulomba bua kukumbula nsongalume kampanda uvua ne dîna dia Walter Kiedaisch, uvua musombele ku nshindamenu wa Tshiluilu tshia Muulu tshia Etats-Unis ku Torrejón, ku mutantshi wa kilometre mikese ne Madrid. Tuakamukumbula ne mukajende, tuakatuadija dilonga Bible nabu ne bena dibaka bakuabu bena Tshiluilu tshia Muulu bavua muaba awu.

Mu tshikondo atshi, mvua ndombola malonga a Bible bu atanu ne bena mudimu ba Tshiluilu tshia Muulu tshia Etats-Unis, eyowa, wonso mu anglais. Ku buonso abu, muanda-mutekete bakalua kubatijibua ku shòò, ne kunyima kua dipingana ku Etats-Unis, banayi ba kudibo bakalua bakulu mu tshisumbu.

Etshi tshivua tshikondo tshivuaku mishindu mikese bua kubueja mikanda, bibejibeji, ne Bible mu ditunga edi bualu bavua bakandika mudimu wetu. Pabi, imue mikanda ivua mituala kudi bendakanyi ne kudi bambudi betu bena Amerike. Bakanteka kudi filiale bua kulombola mu musokoko depo wa mikanda. Uvua mu tshibambalu tshia dilamina bintu kumfundu kua nzubu wa bungenda bua bintu bia difunda nabi mu Vallecas. Mukaji wa muena nzubu uvua Ntemu wa Yehowa. Nansha muvuaye kayi Ntemu, muena nzubu uvua unemeka mudimu wetu, ne nansha uditeka yeye nkayende mu njiwu pamue ne bungenda buende, wakampa bukenji bua kulongoluela kumfundu kua nzubu mabuki a mikanda bua kutuma mu bimenga mu ditunga dijima. Bualu tshibambalu etshi tshivua ne bua kuikala ne mmuenekelu mutshifuanyine​—tshibambalu tshia lupuishi, tshiuwule tente ne turton—​mvua ne bua kuenza tshibasa tshia mudimu ne bitekelu bia mikanda bivua ne bua kutuangajibua mu tshitupa tshikese ne kuakajibua bua mudimu ne lukasa luonso ne nunku kusokokibua mu katupa kîpi. Ku ndekelu wa dituku, mvua ngindila too ne pavuaku kakutshiyi muntu nansha umue mu nzubu wa bungenda ne pashishe mvua mpatuka lukasa ne mabuki anyi.

Bivua disanka dilelela dia mudimu bua kudifila mu diabanya bintu bia mu nyuma, bu mudi bibejibeji bia Tshibumba tshia Nsentedi ne Réveillez-vous! ne mikanda mikuabu, kudi bisumbu mu ditunga dijima. Bivua bikondo bia milowo.

Rita uvua ne disanka dia kulombola malonga 16 a Bible a ku nzubu ne bantu, pabuipi ne tshia bibidi tshia kudibo bakalua Bantemu ba Yehowa batambule. Dolores uvua nsongakaji musela wakapitshisha mivu ya mashika ya hiver pa bulalu bua disama dia mutshima. Mu muvu wa printemps uvua mua kubiika ne kuikala mu mushindu kampanda ne mitalu. Ditabuja dia Dolores divua dikole, nunku pakalua tshikondo tshia mpuilu wetu wa distrike ku Toulouse, mu France, uvua ne dijinga dikole bua kuya. Bakamudimuija kudi munganga se: kabivua bia meji bua disama diende dia muoyo. Muvuale nkanzu wa mu nzubu ne pantoufle ne kayi dibuki, wakaya ku tshitudilu tshia kawulu bua kulayangana ne bayende, mamuende, ne bakuabu. Ne binsonji mu mêsu ende, kakakumbana bua kubatangila baya yeye ushala to, nunku wakabanda mu kawulu, ne kuenza luendu too ne ku France! Rita kavua mumanye ne: bualu ebu buvua buenzeke. Kadi mu mpuilu, mbualu kayipu bua dikema pakamonaye Dolores, ne mimuemue ya bungi pa mpala!

Dilonga dia Bible dia pa buadi

Katuena mua kujikija muyuki eu wa mudimu wetu ku Madrid katuyi tutela mukalenge Benigno Franco, “el profesor (mulongeshi).” Ntemu kampanda wa muaba awu wakangangata bua kukumbula mukalenge kampanda mukulakaje uvua musombele ne mukajende mu lupangu lukuate luse. Ngakatuadija dilonga dia Bible nende. Kunyima kua kulonga munkatshi mua tshidimu bu tshimue ne tshitupa, wakalomba bua kubatijibua ne kulua Ntemu wa Yehowa.

Mukalenge mununu mukulakaje eu, Benigno Franco, uvua muanabu ne Francisco Franco, tshikokesha-nkaya wa Espagne tshikondo atshi. Bidi bimueneka se: mukalenge Benigno uvua dîba dionso munangi wa budikadidi. Munkatshi mua Mvita ya bena Ditunga dia Espagne, wakaditeka ku luseke lua bena ditunga ne wakaluisha muanabu​—jenerale wakatshimuna mvita ne kuteka tshididi tshia bu-tshikokesha-nkaya tshia Katolike. Kumbukila ku 1939 too ne ku tshikondo atshi, bakimina mukalenge Benigno bukenji bua kuenza mudimu, ne uvua udikuatshisha anu ne lupetu lukese. Nunku muanabu ne Generalissimo Francisco Franco, caudillo wa Espagne, ke wakalua Ntemu wa Yehowa.

Dibikidibua dikena ditekemena

Mu 1965, biro bia filiale wa Espagne biakatulomba bua kutuadija ngendu mu mudimu wa tshijengu ku Barcelone. Ebi bivua biumvuija kushiyangana ne bana betu bena dinanga batukavua bibidilangane nabu bikole ku Madrid. Mpindieu ki ng’anu malu mapiamapia avua ne bua kutuadija kadi kabidi, ne matetshibua, buanyi. Bualu bungakamona buvua bukuate buôwa bualu mvua pa tshibidilu ngela mpata pa bidi bitangila nzanzu yanyi. Ndi mumanye bimpe bitambe se: Yehowa ke uvua umpetesha mushindu wa kuikala mpatula bipeta biakane mu mudimu eu wa budimi.

Kukumbula tshisumbu lumingu luonso kuvua kumvuija kusombela mu nzubu ya bana betu. Katuvua ne nzubu wa pa tshibidilu to, ne mbingu pabuipi ne ibidi yonso, tuvua tuya ku nzubu mukuabu. Ebi mbikole nangananga bua mukaji. Kadi katupa kakese kunyima José ne Roser Escudé, bavua basombele mu Barcelone, bakatulomba bua kushala nabu munkatshi mua matuku mavule malondangane. Ebi bivua tshimanyinu tshia dinanga diabu, bualu bivua biumvuija ne: tuvua ne muaba wa pa tshibidilu bua kulama bintu bietu ne nzubu wa kupinganyina pa tshibidilu mu Dia lumingu dionso mu dilolo.

Rita ne meme tuakapitshisha bidimu binayi biakalonda mu mudimu wa tshijengu mu provinse wa Catalogne, udi ku Muelelu wa Mbuu wa Méditerranée. Bisangilu bietu bionso bia Bible bivua bienjibua mu musokoko mu nzubu ya bana betu, ne buambi buetu bua ku nzubu ne ku nzubu buvua pabu buenjibua ne budimu bua kubenga kujudija ntema. Misangu mikuabu tuvua tudisangisha tshisumbu tshijima pamue mu Dia lumingu bua “didia” muîtu, nangananga patuvua tuenza mpuilu wa tshijengu.

Tuvua tuanyisha pa tshibidilu bana betu badifile bapie mu nyuma bavua bateka mu njiwu midimu ne budikadidi biabu, pa kuenza madikolela bua kulama bisumbu mu buobumue ne bua kushalabi ne mitalu. Bavule ba kudibo bakafila tshilejilu mu dialabaja mudimu mu misoko pambelo pa tshimenga. Ebi biakibaka tshishimikidi bua didiunda dinene mu Espagne kunyima kua diumbushibua dia dikandika ne difidibua dia budikadidi mu malu a Nzambi mu 1970.

Babambidika bua kulekela mudimu wetu wa ku ditunga dienyi

Munkatshi mua bidimu dikumi bietu ku Espagne, dilabula dietu dia dibenesha edi dia pa buadi dia kusadila Yehowa diakatekeshibua kudi nsombelu wa baledi betu. Bikondo bungi kampanda, tuvua tuamba kulekela mudimu wetu ne kupingana bua kutabalela mamu ne tatu. Kadi, ku diambuluisha dia bana betu ba balume ne ba bakaji bena dinanga bavua mu bisumbu bivua pabuipi ne baledi banyi, tuvua tupeta mushindu wa kutungunuka ku Espagne. Eyowa, nku diambuluisha dia bakuabu bavua badifile bu tuetu mu diteka malu a Bukalenge bua Nzambi pa muaba wa kumpala kutuvua tupeta mushindu wa kutungunuka ne disanka dia mudimu dia kusadila munkatshi mua bidimu abi mu mudimu wa bu-misionere.

Ndekelu wa bionso, mu Tshisua-Munene 1968, tuakapingana bua kutabalela mamu. Ngondo umue umue awu tatu wakafua, ne mpindieu mamu wakadishadila. Patuakapetulula mpunga mukese bua kusadila mu mudimu wa ku dîba ne ku dîba, tuakatumibua bua kusadila mu mudimu wa tshijengu, kadi bua musangu eu mu Etats-Unis. Munkatshi mua bidimu 20 biakalonda, tuakasadila bijengu bia muakulu wa tshiena-Espagne. Nansha mutuakajimija busanga buetu bua mushinga mukole mutambe bua bu-misionere, tuakapetulula bukuabu.

Bumanyishi munkatshi mua bintu bia lulengu ne tshikisu

Mpindieu tuvua tusadila pamue ne bana betu ba balume ne ba bakaji bavule bavua basombele mu miaba ya bimenga muvua bibawu bitamba kubundibua. Bualu bua dikema, lumingu lua kumpala mu mudimu wa tshijengu ku Brooklyn, mu New York, bakiba Rita kabuta kende ka ku bianza.

Tshikondo kampanda Rita ne meme tuvua ne kasumbu kansanga badifile mu mudimu wa buambi bua ku nzubu ne ku nzubu mu kartié kamue ka tshimenga tshia New York City. Patuakela tshibenda, tuakamona bantu bela mulongo kumpala kua ditubu dia tshimana tshia tshizubuzubu. Patuakambuluja makasa mu njila, tuakamona nsongalume kampanda uvua musombe mu kajila ka makasa ututangila. Kuvua mukuabu ku ditumba divua ku mutantshi uvua utentekela mashinyi a bampulushi. Tuvua bendele muaba wa disumbishila ne diambula bintu bia lulengu bikandika kudi mikenji ya mbulamatadi! Eu wakatumona kumpala wakabazuka, kadi kunyima pakamonaye tshibejibeji tshia Tshibumba tshia Nsentedi wakatukija muoyo. Ndekelu wa bionso, mvua mua kuikala munene wa bampulushi! Pashishe wakela lubila lukole mu tshiena-Espagne ne: “¡Los Atalayas! ¡Los Atalayas!” (Bibumba bia Nsentedi! Bibumba bia Nsentedi!) Bavua bamanye tshituvua, bualu bakatujinguluila ku tshibejibeji, ne malu wonso akapitakana biakane. Pangakapitshila pabuipi nende, ngakamba ne: “¿Buenos dias, como está?” (Muoyo webe, udi munyi?) Wakandamuna pa kundomba bua mmusambidile!

Dipangadika dikole

Mu 1990 biakamueneka patoke se: mvua ne bua kuikala ne mamu dituku dionso. Tuakenza muetu muonso bua kushala mu mudimu wa ngendu, kadi meji akatuleja se: kakuvua mushindu wa kukumbaja majitu wonso abidi. Tuvua bushuwa basue bua mamu apete ditabalela dia dinanga. Kadi bua musangu eu kabidi tuvua ne bua kulekela busanga bua mushinga mukole mutambe, tshintu tshivua tshilengele menemene kutudi. Mabue wonso mena-dîna a mushinga mukole mu bulongolodi ebu ne bionso bidiwu mua kuenzela muntu mmatambe bukese pa kuafuanyikija ne mabue a mushinga mukole mutambe a ku disadila bu misionere anyi bu mutangidi muena-ngendu mu bulongolodi bua Yehowa.

Rita ne meme tudi mpindieu ne bidimu 60 ne bia mu njila. Tudi anu ne disanka ne banange kusadila ne tshisumbu tshia muakulu wa tshiena-Espagne tshia muaba awu. Patutu tuvuluka nsombelu wetu mupitshisha mu mudimu wa Yehowa, tudi tumuela tuasakidila bua kutupesha amue masanga a mushinga mukole mutambe.

[Tshimfuanyi mu dibeji 23]

Ne Rita ne Paul ne Evelyn Hundertmark (ku dia balume) pambelu pa tshipalu tshia Madrid tshitu ngombe itembelangana lubilu

[Tshimfuanyi mu dibeji 24]

Disadila tshisumbu mu “didia” muîtu