Enza dimanyisha dia patoke bua upete lupandu
“Yonso udi ubila dîna dia Yehowa neapandishibue.”—LOMO 10:13, NW.
1. Mu malu onso a kale, mmadimuija kayi akafilabu?
MALU a kale adi akula bua ‘matuku a Yehowa’ a bungi. Mvula munene wa mu matuku a Nowa, dibutula dia Sodome ne Gomore, ne dia Yeruzaleme mu 607 K.B.B. ne kabidi mu 70 B.B. avua matuku manene a Yehowa, adi akuatshisha buôwa. Avua matuku a kufila dinyoka diakanyine kudi bantu aba bavua batombokele Yehowa. (Malaki 4:5; Luka 21:22) Mu matuku au, bavule bakafua bua bubi buabu. Kadi bamue bakapanduka. Yehowa wakenza bua madimuija afidibue, pa kumanyisha bantu babi bua tshipupu tshikavua pabuipi, ne pa kupesha bena mitshima miakane mushindu wa kupeta lupandu.
2, 3. (a) Ndidimuija kayi dia tshiprofete diakatelabu mu Pentekoste? (b) Kutuadija ku Pentekoste wa mu 33 B.B., ntshinyi tshivua tshilombibue mu dibila dîna dia Yehowa?
2 Dibutuka dia Yeruzaleme mu 70 B.B. ntshilejilu tshisunguluke tshia bualu ebu. Mu didianjila kumanyisha bualu abu bidimu bu 900 kumpala, muprofete Yoele wakafunda ne: ‘Nendeje bantu malu a kukema mu diulu ne pa buloba: mashi, kapia ne mulanjilanji wa muishi. Dîba nedikudimuke mîdima ne ngondo neakudimuke mashi, diambedi dituku adi dinene dia Yehowa, didi dikuatshisha bantu buôwa, kadiyi dianji kulua.’ Mmunyi muvua muntu mua kupanduka mu tshikondo etshi tshikuate buôwa? Yoele wakafunda ku buenzeji bua spiritu ne: ‘Palua bualu ebu, muntu yonso [“wabila,” NW] dîna dia Yehowa neasungidibue; bualu bua mu mukuna wa Siona ne mu Yeruzaleme nemuikale bakuabu bapanduke bu muakamba Yehowa; ne munkatshi mua bantu aba badi bashala nemuikale bakuabu badi Yehowa ubikila.’—Yoele 2:30-32.
3 Mu Pentekoste wa mu 33 B.B., mupostolo Petelo wakakula ne musumba wa bena Yuda ne ba-prozelite bavua mu Yeruzaleme ne wakatela mêyi a mulayi wa Yoele, pa kuleja ne: bamuteleji bende bavua mua kutekemena dikumbana diawu mu matuku abu: ‘Nendeje bantu malu a kukema mu diulu ne bimanyinu pa buloba, mashi, ne kapia, ne dibungibungi dia muishi. Dîba nedikudimunyibue mîdima, ne ngondo mashi, diambedi dituku dia [“Yehowa,” NW] kadiyi dianji kulua. Adi ndituku dinene dia kukema. Palua bualu ebu, [“yonso udi ubila dîna dia Yehowa,” NW] neasungidibue.’ (Bienzedi 2:16-21) Misumba ivua iteleja Petelo ivua yonso muinshi mua Mikenji ya Mozese, ne pa nanku ivua mimanye dîna dia Yehowa. Nenku, Petelo wakumvuija ne: kubila dîna dia Yehowa kuvua ne bua kumvuija bualu bukuabu bubandile. Bileja patoke, ebi bivua bilomba kutambula mu dîna dia Yezu, eu wakashipabu ne pashishe kubiishibua bua muoyo ukena kufua mu diulu.—Bienzedi 2:37, 38.
4. Mmukenji kayi uvua bena nkristo bamanyisha kuonso?
4 Biangatshile ku Pentekoste, bena nkristo bakamuangalaja dîyi divua ditangila Yezu mubiishibue. (1 Kolinto 1:23) Bakamanyisha ne: bantu bavua mua kuangatshibua bu bana ba mu nyuma ba Yehowa Nzambi ne kulua bena mu ‘Izalele mupiamupia wa Nzambi,’ tshisamba tshia mu nyuma tshivua ne bua ‘kumanyisha ngikadilu milenga ya Yehowa.’ (Galatia 6:16; 1 Petelo 2:9, NW) Aba bakashala ne lulamatu too ne ku lufu bavua ne bua kupiana muoyo ukena kufua mu diulu bu bapianyi pamue ne Yezu mu Bukalenge buende bua mu diulu. (Matayo 24:13; Lomo 8:15, 16; 1 Kolinto 15:50-54) Kabidi, bena nkristo aba bavua ne bua kumanyisha dilua dia dituku dinene dia Yehowa, didi dikuatshisha buôwa. Bavua ne tshia kudimuija bena Yuda ne: bavua ne bua kumona dikenga dipite bualu buonso bukavua bukuate Yeruzaleme ne bantu bavua badiamba muvuabu ba Nzambi too ne mu tshikondo atshi. Kadi, kuvua ne bua kuikala bapanduki. Mbanganyi abu? Aba bavua babila dîna dia Yehowa.
“Mu matuku a ku nshikidilu”
5. Mmalu kayi a milayi adi makumbane lelu’eu?
5 Mu mishindu mivule, nsombelu ya mu tshikondo atshi ivua mundidimbi wa malu atudi tumona lelu’eu. Kutuadija mu 1914, bukua-bantu budi mu lupolo lua tshikondo lua pa bualu luleja mu Bible bu “tshikondo tshia ku nshikidilu,” “nkomenu wa ndongoluelu eu wa malu,” ne “matuku a ku nshikidilu.” (Danyele 12:1, 4; Matayo 24:3-8, NW; 2 Timote 3:1-5, 13) Mu siekele wetu eu, mvita ya tshikisu, tshinyangu katshiyi kukanda, ne dinyanguka dia tshinsanga tshia bantu ne muaba wa kusombela mbileje dikumbana dia pa buadi dia milayi ya mu Bible. Bionso ebi mbienze tshimanyinu tshidianjila kumanyisha kudi Yezu, tshidi tshileja ne: bukua-bantu bukadi pa kumona dituku dia Yehowa dikole ne dia ndekelu didi dikuatshisha buôwa. Diodi edi neditue ku ndekelu ne mvita ya Armagedone, nkomenu wa “dikenga dinene ditu kadiyi dianji kuenzeka katshia ku ntuadijilu wa bukua-bantu too ne mpindieu, tòo, kakuakuenzeka dia mushindu’au pashishe nansha.”—Matayo 24:21, NW; Buakabuluibua 16:16.
6. (a) Mmunyi mudi Yehowa muenze malu bua kupandisha bena bupuekele? (b) Mmuaba kayi utudi tupeta mibelu ya Paulo bua mushindu wa kupanduka?
6 Bu mudi dituku dia kabutu dienda disemena bikole pabuipi, Yehowa udi wenza malu bua kupesha bena bupuekele lupandu. Mu ‘tshikondo etshi tshia ku nshikidilu,’ mmusangishe bashadile ba Izalele wa Nzambi wa mu nyuma, ne mmutangije ntema yende kudi basadidi bende ba pa buloba, katshia mu bidimu bia 1930 too ne lelu, bua kusangisha “musumba munene, u[di] muntu nansha umue kayi mua kubala, wa mu matunga onso ne bisa bionso ne bisamba bionso ne miakulu yonso.” Bu tshisumbu, bantu aba “badi bafumina ku dikenga dinene” bikale ne muoyo. (Buakabuluibua 7:9, 14, NW) Kadi mmunyi mudi muntu yonso mua kudijadikila lupandu luende? Mupostolo Paulo udi wandamuna lukonko alu. Mu Lomo nshapita wa 10, udi ufila mibelu milenga bua kupeta lupandu—mibelu ivua miakanyine mu tshikondo tshiende ne idi miakanyine kabidi mu tshietu etshi.
Disambila bua kupeta lupandu
7. (a) Nditekemena kayi didibu baleje mu Lomo 10:1, 2? (b) Bua tshinyi Yehowa udi muikale mpindieu utamba kuenzeja dimanyisha dialabale dia “lumu luimpe”?
7 Pakafunda Paulo mukanda wa Lomo, Yehowa ukavua mubenge Izalele bu tshisamba. Kadi, mupostolo wakajadika ne: ‘Disua dia mu mutshima wanyi ne dilomba dianyi kudi Nzambi bua bualu buabu bidi bua buobu bapete lupandu.’ Ditekemena diende divua se: bena Yuda muntu ne muntu bapetaku dimanya dijalame dia disua dia Nzambi, diabafikisha ku lupandu. (Lomo 10:1, 2) Kabidi, Yehowa udi ujinga bua bantu ba pa buloba bujima badi baleja ditabuja bapete lupandu, bu mudibi bileja mu Yone 3:16 (NW) ne: “Nzambi wakananga ba pa buloba bikole e kubapa Muanende umuepele mulela bua eu yonso udi uleja ditabuja kudiye kabutudibu kadi apete muoyo wa kashidi.” Mulambu wa tshia-bupikudi wa Yezu wakunzulula njila bua kupeta lupandu alu lunene. Anu bu mu matuku a Nowa ne makuabu matuku a dilumbuluisha akalonda, Yehowa wakenza bua kumanyishabu “lumu luimpe,” bua kuleja njila wa lupandu.—Mâko 13:10, 19, 20.
8. Mu dilonda tshilejilu tshia Paulo, bena nkristo balelela badi baleja lelu’eu diditatshisha bua banganyi, ne mmunyi?
8 Muikale uleja diditatshisha diende bua bena Yuda ne bua bantu ba bisamba bikuabu, Paulo uvua uyisha misangu yonso pavuaku mushindu. Uvua ‘ukeba kuitabijija bena Yuda ne bena Greke.’ Wakambila bakulu ba mu Efeso ne: ‘Tshiakatshina bua kunuambila malu onso akamanya mua kunukuatshisha ne bua kunuyisha padi bantu bunguile, ne ku nzubu ne ku nzubu, ngambila bena Yuda ne bena Greke bua kukudimunabu mitshima kudi Nzambi ne bua kuitabujabu Mukalenge wetu Yezu.’ (Bienzedi 18:4; 20:20, 21) Bia muomumue, lelu’eu Bantemu ba Yehowa badi badifila mu diyisha, ki ng’anu aba badi badiamba mudibu bena nkristo kadi bantu bonso, too ‘ne ku mfudilu mene kua buloba.’—Bienzedi 1:8; 18:5.
Manyisha ‘dîyi dia ditabuja’
9. (a) Nditabuja dia mushindu kayi didi Lomo 10:8, 9 ukankamija? (b) Ndîba kayi ne mmunyi mutudi ne bua kuenza dimanyisha dia ditabuja dietu?
9 Bua kupeta lupandu, bidi bilomba ditabuja didi dinenga. Muikale utela mêyi a Dutelonome 30:14, Paulo wakamba ne: ‘Dîyi edi didi pabuipi nebe, didi mukana muebe mene ne mu mutshima webe; edi ndîyi dia ditabuja ditudi tuambila bantu.’ (Lomo 10:8) Patudi tuenda tuyisha ‘dîyi adi dia ditabuja,’ didi dienda dijama bikole mu mitshima yetu. Bivua nanku bua Paulo, ne mêyi ende makuabu adi mua kukolesha dipangadika dietu dia kuikala bu yeye mu diambila bakuabu bua ditabuja adi: ‘Biwajukula ne mukana muebe ne: Yezu udi Mukalenge, ne biwitabuja mu mutshima webe ne: Nzambi wakamubisha ku bafue, neusungidibue.’ (Lomo 10:9) Dimanyisha edi ki ndienza anu kumpala kua bakuabu dîba dia batismo, kadi didi ne bua kuikala dimanyisha didi ditungunuka, bumanyishi bua patoke ne lukunukunu budi butangila malu manene onso a bulelela. Bulelela ebu budi bushindamena pa dîna dia mushinga mukole dia Mukalenge Mukulu wa bionso, Yehowa; pa Mukalenge wetu Masiya ne Mutupikudi, Mfumu Yezu Kristo; ne pa malaya malenga a Bukalenge.
10. Mu diumvuangana ne Lomo 10:10, 11, mmunyi mutudi ne bua kutumika ne ‘dîyi edi dia ditabuja’?
10 Kakuena lupandu bua muntu yonso udi kayi witaba ne utumikila ‘dîyi edi dia ditabuja,’ bu mudi mupostolo utungunuka ne kuamba ne: “Muntu udi uleja ditabuja ne mutshima bua kupeta buakane, kadi muntu udi wenza dimanyisha dia patoke ne mukana bua kupeta lupandu. Bualu Mufundu udi wamba ne: ‘Kakuena udi washila ditabuja diende pa yeye wafuishibua bundu.’” (Lomo 10:10, 11, NW) Tudi ne bua kupeta dimanya dijalame dia ‘dîyi edi dia ditabuja’ ne kutungunuka ne kudikolesha mu mitshima yetu bua se: tuikale basakibue bua kudiambila bakuabu. Yezu muine udi utuvuluija ne: ‘Muntu yonso udi umfua meme ne mêyi anyi bundu mu tshikondo etshi tshia masandi ne tshia malu mabi, Muana wa muntu neamufue yeye bundu, palueye ne banjelu ba tshijila mu butumbi bua Tatu wende.’—Mâko 8:38.
11. Mmu bualabale kayi mutudi ne bua kumanyisha lumu luimpe, ne mbua tshinyi?
11 Anu muvuabi bidianjila kuamba kudi muprofete Danyele, mu tshikondo etshi tshia ku nshikidilu, “badi ne meji” mbamueneke bikale bakenka “bu bintu bia mu diulu,” bualu bumanyishi bua Bukalenge budi buenda butangalaka too ne ku mfudilu kua buloba. “Badi balombola bantu ba bungi ku buakane,” ne dimanya dilelela ndivulangane bushuwa, bualu Yehowa udi wenda ukenkesha ne butoke bukole menemene milayi idi itangila tshikondo etshi tshia ku nshikidilu. (Danyele 12:3, 4) Eu mmukenji wa lupandu udi wa mushinga mukole bua dipanduka dia bonso badi banange bulelela ne buakane.
12. Mmunyi mudi Lomo 10:12 umvuangana ne mudimu wa muanjelu mumvuija mu Buakabuluibua 14:6?
12 Mupostolo Paulo udi utungunuka ne: “Kakuena dishilangana pankatshi pa muena Yuda ne muena Greke, bualu kudi Mukalenge umue-umue ku mutu kua bonso, udi mubanji kudi bonso badi bamubila.” (Lomo 10:12, NW) Tudi ne bua kuyisha “lumu luimpe” lelu’eu mu mushindu mutambe kualabala—kudi bisamba bionso, too ne ku mfudilu mene kua buloba. Muanjelu wa mu Buakabuluibua 14:6 (NW) udi utungunuka ne kupapala munkatshi mua diulu, utupesha “lumu luimpe lua kashidi lua kumanyisha bu mukenji wa disanka kudi aba badi basombe pa buloba, ne kudi ditunga dionso ne tshisa tshionso ne muakulu wonso ne tshisamba tshionso.” Mmunyi mudi aba badi bitaba mua kupetelaku disanka?
Bila dîna dia Yehowa
13. (a) Mmufundu kayi udi mvese wetu wa tshidimu tshia 1998? (b) Bua tshinyi mvese eu wa tshidimu mmutambe kuakanyina lelu’eu?
13 Muikale utela Yoele 2:32, Paulo udi umanyisha ne: “Yonso udi ubila dîna dia Yehowa neapandishibue.” (Lomo 10:13, NW) Mbiakanyine bushuwa bua mudibu basungule mêyi aa bu mvese wa tshidimu wa Bantemu ba Yehowa bua 1998! Katshia kabitu bianji kuikala ne mushinga mukole nunku bua kuya kumpala ne dieyemena kudi Yehowa, pa kumanyisha dîna diende ne malongolola manene adidi diumvuija! Anu bu mu siekele wa kumpala, nenku mu matuku aa a ku nshikidilu a ndongoluelu eu wa malu munyanguke, lubila elu lukolesha ludi lupatuka: ‘Disungilayi kudi ba mu tshikondo etshi tshia tshitshu.’ (Bienzedi 2:40) Ndibikila bu diela ku mpungi bua bantu bonso batshinyi ba Nzambi pa buloba bujima kubilabu Yehowa bua abapeshe lupandu, ne alupeshe kabidi aba badi bateleja dimanyisha diabu dia lumu luimpe dia patoke.—1 Timote 4:16.
14. Tudi ne bua kubila Dibue kayi bua kupeta lupandu?
14 Ntshinyi tshienzeka padituta dituku dinene dia Yehowa pa buloba ebu? Bavule kabakutangila kudi Yehowa bua kupeta lupandu. Mu tshi-bungi bantu nebikale “benda bambila mikuna ne mabue manene ne: ‘Kulukayi pa mutu petu ne nutusokoke ku mpala kua Eu udi musombe pa nkuasa wa bumfumu, ne ku mpala kua tshiji tshia Muan’a mukoko.’” (Buakabuluibua 6:15, 16, NW) Ditekemena diabu nedikale mu malongolodi mafuane mikuna a mu ndongoluelu eu wa malu. Kadi, mmunyi muikalabi bitambe bulenga bu buobu mua kueyemena Dibue ditambe bunene ku onso, Yehowa Nzambi! (Dutelonome 32:3, 4) Mukalenge Davidi wakamba bua bualu buende ne: “Yehowa udi dibue dianyi, musoko wanyi wa ngumbu ya [m]vita, ne musungidi wanyi.” Yehowa udi ‘Dibue dia lupandu luetu.’ (Musambu 18:2; 95:1) Dîna diende didi “tshibumba tshikole,” “tshibumba” tshimuepele tshidi ne bukole bukumbane bua kutukuba mu dikenga ditshilualua. (Nsumuinu 18:10) Pa nanku, mbia mushinga mukole bua se: balongeshe bantu ba bungi menemene ba ku bantu miliyare mitue ku isambombo badi ne muoyo lelu’eu mushindu wa kubila dîna dia Yehowa ne lulamatu ne muoyo umue.
15. Lomo 10:14 udi uleja tshinyi bua ditabuja?
15 Mu mushindu mukumbane, mupostolo Paulo udi utungunuka ukonka ne: “Kadi, mmunyi muabilabu eu udibu kabayi ne ditabuja kudiye?” (Lomo 10:14, NW) Kutshidi mituta ya bantu batudi mua kuambuluisha bua kuvuijabu ‘dîyi edi dia ditabuja’ diabu buobu bine, bua kumonabu mua kubila Yehowa bua kupeta lupandu. Ditabuja ndia mushinga mukole. Paulo udi wamba mu mukuabu mukanda ne: ‘Bikalaku kakuyi ditabuja, muntu kêna mua kusankisha [Nzambi]; bualu bua muntu udi ulua kudi Nzambi budiye nabu mbua kuitabuja ne: yeye udiku, ne udi mufutshi wa badi bamukeba.’ (Ebelu 11:6) Kadi, mmunyi muikala miliyo ya bantu mua kuitabuja Nzambi? Mu mukanda mufundila bena Lomo, Paulo udi ukonka ne: “Ne mmunyi muitabujabu eu udibu kabayi bumvue bualu buende?” (Lomo 10:14, NW) Yehowa udi ufila mushindu wa buobu kumvua anyi? Bushuwa udi wenza nanku! Teleja mêyi adi Paulo utungunuka ne kuamba: “Ne mmunyi mumvuabu padiku kakuyi muntu bua kuyisha?”
16. Mu dilongolola dia Nzambi, bua tshinyi bayishi badi ne mushinga wa bungi?
16 Ku ngakuilu wa Paulo wa dituisha, kakuena mpata bua se: bidi bikengela bayishi. Yezu wakaleja ne: bivua ne bua kuikala nanku, too ne “ku nkomenu wa ndongoluelu eu wa malu.” (Matayo 24:14; 28:18-20, NW) Kuyisha kudi tshitupa tshia mushinga mukole tshia dilongolola dia Nzambi bua kuambuluisha bantu bua babile dîna dia Yehowa bua kumona mua kupanduka. Nansha mu Bukua-buena-nkristo bavule kabena ne tshidibu benza bua kunemeka dîna dia Nzambi dia mushinga mukole. Kabayi ne ditekemena, ba bungi mbabuejakaje Yehowa ne Yezu kabidi ne spiritu munsantu mu dilongesha kadiyi kumvuija dia Busatu Bunsantu. Kabidi, ba bungi badi bapona mu mulongo wa bantu badibu bambe mu Musambu 14:1 ne 53:1 ne: ‘Mupote udi wamba mu mutshima wende ne: Kakuena [“Yehowa,” NW].’ Badi ne bua kumanya se: Yehowa udi Nzambi wa muoyo, ne badi ne bua kujingulula bionso bidi dîna diende diumvuija bikalabu basue kupanduka mu dikenga dinene dikadi pabuipi.
‘Makasa malengele’ a bayishi
17. (a) Bua tshinyi mbiakanyine bua Paulo kutelaye mêyi a mulayi wa diasulula? (b) Kuikala ne ‘makasa malengele’ kudi kumvuija tshinyi?
17 Mupostolo Paulo udi ne lukonko lukuabu lua mushinga mukole: “Ne mmunyi muayishabu pikalabu kabayi batumibue? Anu bu mudibi bifunda ne: ‘Mbulengelepu kayi budi makasa a badi bamba ngumu mimpe ya malu mimpe!’” (Lomo 10:15, NW) Muaba eu Paulo udi utela mêyi a Yeshaya 52:7, adi mikale tshitupa tshia mulayi wa diasulula udi mukumbane kubangila mu 1919. Lelu’eu kabidi, Yehowa udi utuma “muntu udi utuala ngumu mimpe, eu udi umanyisha ditalala, eu udi utuala ngumu mimpe ya tshintu tshitambe bulenga, eu udi umanyisha lupandu.” Ne butumike buonso, “batentekedi” bela manyi ba Nzambi pamue ne balunda babu badi batungunuka ne kuela lubila elu ne disanka. (Yeshaya 52:7, 8, NW) Makasa a bantu aba badi bamanyisha lupandu lelu’eu adi mua kupungila, peshi kukuata lupuishi, bu mudibu benda ku nzubu ne ku nzubu, kadi mpala yabu idi yengelela ne disanka! Mbamanye se: Yehowa mmubapeshe mudimu wa kumanyisha lumu luimpe lua ditalala ne wa kusamba badi badila, babambuluisha bua kubila dîna dia Yehowa ne ditekemena dia kupeta lupandu.
18. Lomo 10:16-18 udi wamba tshinyi bua tshipeta tshia ndekelu tshia dimanyisha lumu luimpe?
18 Nansha bikala bantu mua ‘kuitabuja bualu budibu bumvue’ anyi biasungulabu bua kubupidia, mêyi a Paulo adi umvuika malelela: “Ki mbapange kumvua, ki mmuomu anyi? Ee, bushuwa, ‘mu buloba bujima tshiona tshiabu tshiakapatuka, ne ku mfudilu ya buloba buasa miaku yabu.’” (Lomo 10:16-18, NW) Anu bu mudi “diulu . . . diamba butumbi bua Nzambi,” bu mudibu buleja mu midimu yende ya bufuki, ke mudi Bantemu bende pa buloba ne bua kumanyisha “tshidimu tshia diakalengele dia Yehowa, ne bua dituku dia disombuela dia Nzambi wetu . . . bua kusamba bonso badi mu madilu.”—Musambu 19:1-4; Yeshaya 61:2.
19. Ntshinyi tshiafikila aba badi ‘babila dîna dia Yehowa’ lelu’eu?
19 Dituku dinene dia Yehowa didi dikuatshisha buôwa diasemenyi pabuipi menemene. ‘Aka! Bua dituku adi! Bua dituku dia Yehowa didi pabuipi, ne didi dilua bu kubutuka kufume kudi Nzambi Wa-Bukole-Buonso.’ (Yoele 1:15; 2:31) Disambila dietu ndia se: bantu bakuabu ba bungi banyishe lumu luimpe ne mitalu, pa kukukila mu bulongolodi bua Yehowa. (Yeshaya 60:8; Habakuka 2:3) Vuluka ne: makuabu matuku a Yehowa akatuadila bantu babi kabutu—mu matuku a Nowa, mu matuku a Lota, ne mu matuku a Izalele ne Yuda batontolodi. Tudi bimane mpindieu ku mubangubangu wa dikenga ditambe bunene ku onso, dîba dikala mvunde wa kudi Yehowa ne bua kukupula bubi pa buloba ebu buonso, utokesha njila udi ufikisha mu mparadizu wa ditalala dia tshiendelele. Newikale pebe muntu “udi ubila dîna dia Yehowa” ne lulamatu luonso anyi? Bikalabi nanku, usanke! Udi ne dilaya dia Nzambi nkayende dia se: neupandishibue.—Lomo 10:13, NW.
Newandamune munyi?
◻ Mmalu kayi mapiamapia akamanyishabu panyima pa Pentekoste wa mu 33 B.B.?
◻ Mmunyi mudi bena nkristo ne bua kuteya ntema ku ‘dîyi dia ditabuja’?
◻ ‘Kubila dîna dia Yehowa’ kudi kumvuija tshinyi?
◻ Mmu ngumvuilu kayi mudi batuadi ba mukenji wa Bukalenge bikale ne ‘makasa malengele’?
[Bimfuanyi mu dibeji 18]
Bantu ba Nzambi badi benda bamanyisha ngikadilu yende milenga mu Porto Rico, Sénégal, Pérou, Papouasie-Nouvelle-Guinée—eyowa, pa buloba bujima