TSHIBUTSHILU TSHIA MIKANDA TSHIA KU ENTERNETE tshia Watchtower
TSHIBUTSHILU TSHIA MIKANDA TSHIA KU ENTERNETE
tshia Watchtower
Tshiluba
  • BIBLE
  • MIKANDA
  • BISANGILU
  • w97 15/12 dib. 22-27
  • Badi basokolola tshiuma tshisokoka

Kakuena filme nansha umue mu tshitupa etshi to.

Tshilema ntshienzeke mu diambula dia filme.

  • Badi basokolola tshiuma tshisokoka
  • Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—1997
  • Tumitu tua bualu
  • Bintu bia muomumue
  • Bidi bikengela Bible wa tshiena-Russie
  • Madikolela bua kukudimuna adi atuadija
  • Nndekelu wa dikudimuna dia Bible anyi?
  • Mudimu wa Pavsky
  • Ditumbisha dîna dia Nzambi
  • Arshimandrite Makarios
  • Dipangadika dia bukitu dia Makarios
  • Mupatula ndekelu wa bionso!
  • Bible wa Makarios lelu’eu
  • Dîyi dia Nzambi didi dishala kashidi
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—1997
  • Tshintu tshia mushinga mukole bua banangi ba Dîyi dia Nzambi
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—1999
  • Udi muvuluke anyi?
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—1998
  • Bantu bavule badi banyisha Bible wa Traduction du monde nouveau
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—2001
Tangila bikuabu
Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—1997
w97 15/12 dib. 22-27

Badi basokolola tshiuma tshisokoka

Muyuki wa Bible wa Makarios

MU 1993, mukebuludi kampanda wakasangana mu Tshilaminu tshia mikanda tshia Mbulamatadi tshia bena Russie, mu tshimenga tshia St. Petersburg mushiki wa bikandakanda bia Orthodox Review, bikunzubile bua diboboka. Munda mua mabeji a bikandakanda ebi bia mu 1860 too ne mu 1867 mudi tshiuma tshivua tshisokoka bantu bena mu Russie munkatshi mua bidimu bipite pa siekele mujima. Tshivua nkudimuinu wa Mifundu yonso ya tshiena-Ebelu, peshi “Dipungila Dikulukulu” dia Bible mu muakulu wa bena Russie!

Bakudimunyi ba Mifundu eyi bavua Mikhail Iakovlevich Glukharev, mumanyike bu Arshimandrite Makarios, ne Gerasim Petrovich Pavsky. Bubidi buabu bavua bantu bende lumu bena mu Ekleziya Ortodokse wa bena Russie, bikale kabidi bashikuluji ba miakulu. Pakatuadija balume aba mudimu wabu ku mbangilu wa siekele mushale, kabavua banji kukudimuna Bible mujima mu tshiena-Russie.

Bushuwa, Bible uvuaku mu tshiena-Slavon, muakulu uvua mudianjile kumpala kua tshiena-Russie tshidiku lelu. Kadi, pabuipi ne pankatshi pa siekele wa 19, tshiena-Slavon tshikavua muakulu mukulukulu, bantu kabatshivua batumika nawu, pa kumbusha anu mu masangisha a bitendelelu, muvuabu batumika nawu kudi bamfumu ba malu a Nzambi. Nsombelu wa muomumue ukavuaku ku Mputu wa ku Ouest, kuvua Ekleziya Katolike wa bena Roma mutete bua kulama Bible anu mu Latin, muakulu eu mumane kufua mutantshi mule.

Makarios ne Pavsky bakenza madikolela bua bantu bonso kupetabu Bible. Pa nanku, disokolola dia mukanda wabu mupua muoyo mutantshi mule ndipeteshe mushindu wa kupingaja tshitupa tshia mushinga tshia bumpianyi bua Russie bua mikanda ne malu a Nzambi.

Kadi, Makarios ne Pavsky bavua banganyi mene? Ne bua tshinyi madikolela abu bua kukudimuna Bible mu muakulu wa bantu bonso akapeta buluishi bua nunku? Muyuki wabu udi ukoka ntema ne kabidi ukolesha ditabuja dia banangi bonso ba Bible.

Bidi bikengela Bible wa tshiena-Russie

Makarios ne Pavsky kabavua bantu ba kumpala bakamona dikengela dia Bible mu muakulu wa bantu bonso. Bidimu lukama kumpala, Pierre I, peshi Pierre Munene, czar (amperere) wa bena Russie, wakamona pende dikengela edi. Bia mushinga mukole, uvua wangata Mifundu Minsantu ne kanemu ne mbatele mêyi ende wamba ne: “Bible mmukanda udi mutambe mikuabu yonso, ne udi ne tshintu tshionso tshidi tshitangila dibanza didi nadi muntu kudi Nzambi ne kudi muntu nende.”

Nenku mu 1716, Pierre wakatumina bena mu lubanza luende lua bukalenge dîyi bua batapishe Bible ku biamu mu tshimenga tshia Amsterdam, ku lupetu luende nkayende. Dibeji dionso divua ne bua kuikala ne mulongo wa mifundu ya tshiena-Russie ne mulongo wa mifundu ya tshiena-Hollande. Anu tshidimu tshimue panyima, mu 1717, bakapatula tshitupa tshia Mifundu ya tshiena-Greke ya Buena-nkristo, peshi “Dipungila Dipiadipia.”

Bu mu 1721 tshitupa tshia tshiena-Hollande tshia nkudimuinu wa Mifundu ya tshiena-Ebelu mu volime inayi tshikavua kabidi tshitapa ku biamu. Bakashiya mulongo umue mutupu, bua kuujamu pashishe mifundu ya tshiena-Russie. Pierre wakangata Bible eyi ne kuyipesha “Tshipangu Tshinsantu tshia bamfumu” ba Ekleziya Ortodokse wa bena Russie​—bukokeshi bukulu bua malu a Nzambi mu ekleziya—​bua kutua tshianza tshia ndekelu ku ditapa ku biamu ne kulongolola diabanya. Kadi tshipangu etshi katshiakajikija mudimu eu.

Bidimu binayi kabikumbanyi, Pierre kufuaye. Ntshinyi tshiakenzabu ne Bible yende? Milongo mishiya mitupu bua kuujamu mifundu ya tshiena-Russie kabakayuuja nansha. Bakunguija mishiki minene ya Bible eyi mu nzubu wa muinshi muakabolelayi​—kabakapetamu pashishe kopi nansha umue uvua kayi munyanguke! Dipangadika dia tshipangu etshi divua dia “kusumbisha yonso ivua mishale kudi bangenda-mushinga.”

Madikolela bua kukudimuna adi atuadija

Mu 1812, John Paterson, muena mu société wa British and Foreign Bible Society, wakalua mu Russie. Paterson wakatabuluja ntema ya bena lungenyi ba mu St. Petersburg mu dienza société wa Bible. Mu dia 6 Tshisua-munene 1812​—tshidimu tshimuetshimue tshivua tshiluilu tshia bena Russie tshitshimune bisumbu bia basalayi bia Napoléon I bivua bibuele mu ditunga—​Czar Alexandre I wakanyisha mukanda wa mêyi ne mikandu bua kuenza société wa Bible wa bena Russie. Mu 1815 amperere eu wakatuma dîyi kudi Prince Aleksandr Golitsyn, mulombodi wa société eu, bua yeye kuleja tshipangu tshia bamfumu ba ekleziya ne: “bena Russie pabu badi ne bua kupeta mushindu wa kubala Dîyi dia Nzambi mu tshiena-Russie tshiabu buobu.”

Biakanyine ka-lumbandi, bakafila dianyisha bua kukudimuna Mifundu ya tshiena-Ebelu mu tshiena-Russie miangatshila diakamue ku tshiena-Ebelu tshia ku ntuadijilu. Nkudimuinu wa Septante wa kale wa tshiena-Greke uvua muikale nshindamenu wa nkudimuinu ya Mifundu ya tshiena-Ebelu mu tshiena-Slavon. Bakambila aba bavua ne bua kukudimuna Bible mu tshiena-Russie ne: mêyi-maludiki manene mu dikudimuna avua ne bua kuikala bujalame, butoke ne bupeluke. Madikolela aa a kumpala bua kupetesha bantu Bible mu muakulu wa bena Russie akashikidila penyi?

Nndekelu wa dikudimuna dia Bible anyi?

Bapambididi ba malu ba mu ekleziya ne mu mbulamatadi kabakanenga ne kudimukila bikole buenzeji buenyi bua bitendelelu ne bua tshididi. Bamue balombodi ba ekleziya bakamba mene se: tshiena-Slavon​—muakulu wa nnemekelu wa Nzambi—​tshivua tshiumvuija bimpe mukenji wa mu Bible kupita tshiena-Russie.

Nenku mu 1826, bakashipa Société wa Bible wa bena Russie. Bakuosha binunu bivule bia kopi ya nkudimuinu mipatula kudi société eu wa Bible. Bu tshipeta, Bible wakalua kunyima kua ngenzelu ya ditendelela ne bilele. Mu dilonda tshilejilu tshifila kudi Ekleziya Katolike wa bena Roma, tshipangu etshi tshia bamfumu ba ekleziya tshiakatuma dîyi mu 1836 ne: “Mbianyishibue bua layike yonso mudifile umvue Mifundu, kadi ki mbianyishibue bua muntu kayi yonso abale bimue bitupa bia Mifundu, nangananga Dipungila Dikulukulu, kakuyi bulombodi.” Biakamueneka bu se: dikudimuna dia Bible diakashikila.

Mudimu wa Pavsky

Mu tshine tshikondo atshi, Gerasim Pavsky, profesere wa tshiena-Ebelu, wakatuadija mudimu wa dikudimuna Mifundu ya tshiena-Ebelu mu tshiena-Russie. Mu 1821 wakajikija dikudimuna dia Misambu. Ne lukasa luonso, amperere wakanyisha mudimu eu, ne bu mu Tshiongo 1822 bantu bakapeta mukanda wa Misambu. Bakawanyisha diakamue ne bavua ne bua kuutapa kabidi misangu 12​—kufikisha ku bungi busanga bua kopi 100 000!

Madikolela a bushikuluji a Pavsky akamutuadila kanemu ka kudi bashikuluji bavule ba miakulu pamue ne bena teoloji. Mbamuleje bu muntu wa muoyo umue ne wa bululame wakakandamena buenzeji bua bitungu bionso bivua bimunyunguluke. Nansha muvuabu baluisha Société wa Bible wa bena Russie kudi ekleziya, ne nansha muvua muanda wa se: bamue bavua bumvua ne: société eu uvua anu bua bipatshila bia ku ba bende, Profesere Pavsky wakatungunuka ne dikudimuna mvese ya Bible mu tshiena-Russie mu miyuki yende. Balongi bende bamuanyishi bakatentula ku tshianza nkudimuinu yende ne, ndekelu, bakayibumbakaja mu mukanda wende. Mu 1839 balongi aba bakapeta bukitu bua kupatula kopi 150 ku tshitapilu tshia université​—kakuyi dianyisha dia bakonkononyi.

Nkudimuinu wa Pavsky wakakemesha bikole babadi, ne bakatungunuka ne kumulomba bikole. Kadi mu 1841 tshipangu tshia bamfumu tshiakapeta mudiabakenu kabamanyi muenawu, uvua wamba bua “njiwu” ya nkudimuinu eu, wamba muvuaye upambuka ku malongesha manene a bena Ortodokse. Bidimu bibidi pashishe tshipangu etshi tshiakapatula mukenji ne: “Nyengayi kopi yonso idiku, mifunda ku bianza ne ku biamu, ya nkudimuinu wa G. Pavsky wa Dipungila Dikulukulu ne nuyibutule.”

Ditumbisha dîna dia Nzambi

Nansha nanku, Pavsky ukavua mujululule dijinga dia dikudimuna Bible. Ukavua kabidi muase tshishimikidi tshia mushinga bua bakudimunyi bavua ne bua kulua pashishe bua bivua bitangila tshilumbu tshikuabu tshinene​—dîna dia Nzambi.

Korsunsky, mukebuludi muena Russie, wakumvuija ne: ‘Dîna menemene dia Nzambi, ditambe bunsantu dia ku mêna ende onso, divua dienza ne maleta anayi a tshiena-Ebelu יהוה ne mpindieu badi badishindumuna ne: Yehowa.’ Mu kopi ya kale ya Bible, dîna adi disunguluji dia Nzambi didi dimueneka misangu binunu ne binunu mu Mifundu ya tshiena-Ebelu nkayayi. Kadi, ne ntupakanyi yonso bena Yuda bakafika ku diela meji ne: dîna dia Nzambi divua ditambe kuikala dia tshijila kakuyi mushindu wa kudifunda anyi kudishindumuna. Mu bualu ebu, Korsunsky wakamba ne: ‘Mu diakula anyi mu difunda, pa tshibidilu bavua bapingajapu muaku Adonai, udibu bakudimuna misangu bu yonso ne: “Mukalenge.”’

Kakuyi mpata, dilekela kutumika ne dîna dia Nzambi divua difumine ku buôwa bua bitabataba​—ki nku ditshina dia Nzambi nansha. Muaba nansha umue Bible muine kêna ukandika ditumika ne dîna dia Nzambi. Nzambi nkayende wakambila Mozese ne: ‘Wewe newambile bena Izalele ne: Yehowa, Nzambi wa bankambua benu . . . wakuntuma kunudi: edi ndîna dianyi tshiendelele, etshi ntshivulukidi tshianyi kudi bantu bonso.’ (Ekesode 3:15) Misangu ne misangu, Mifundu idi ibela batendeledi ne: ‘Sakidilayi Yehowa, tumbishayi dîna diende!’ (Yeshaya 12:4) Nansha nanku, bakudimunyi bavule ba Bible bakasungula bua kulonda tshilele tshia bena Yuda ne bakepuka ditumika ne dîna dia Nzambi.

Kadi, Pavsky kakalonda bilele ebi. Mu nkudimuinu wende wa Misambu patupu, dîna Yehowa didi dimuenekamu misangu mipite pa 35. Bukitu buende buvua ne bua kuikala ne buenzeji bukole kudi umue wa ku bena mu tshikondo tshiende.

Arshimandrite Makarios

Muena mu tshikondo tshiende eu uvua arshimandrite Makarios, misionere wa ekleziya Ortodokse wa bena Russie uvua ne mbabi ya dikema mu dimanya dia miakulu. Mutshikale muana mukese wa bidimu muanda-mutekete, wakafika ku dikudimuna malu makese mafunda a tshiena-Russie mu Latin. Pakavuaye ne bidimu bu 20, uvua mumanye tshiena-Ebelu, tshiena-Allemagne, ne Mfualansa. Kadi, ngikadilu wa bupuekele ne ngumvuilu mutue wa bujitu buende kumpala kua Nzambi biakamuambuluisha bua kuepuka buteyi bua ditamba kudieyemena. Misangu ne misangu wakakeba mibelu ya bakuabu bamanyi ba miakulu ne bashikuluji.

Makarios wakasua kuakajilula mudimu wa bu-misionere mu Russie. Wakumvua ne: kumpala kua kutuadilabu ba-Mizilman ne bena Yuda ba mu Russie Buena-nkristo, ekleziya uvua ne bua kuanji “kukenkesha bantu pa kubashila tulasa ne pa kuabanya Bible mifunda mu muakulu wa bena Russie.” Mu Luabanya 1839, Makarios wakafika mu St. Petersburg, mutekemene bua kupeta dianyisha bua kukudimuna Mifundu ya tshiena-Ebelu mu tshiena-Russie.

Makarios ukavua mumane kukudimuna mikanda ya mu Bible, wa Yeshaya ne wa Yobo. Kadi, tshipangu tshia bamfumu ba ekleziya tshiakamubengela dianyisha bua kukudimuna Mifundu ya tshiena-Ebelu mu tshiena-Russie. Eyowa, bakambila Makarios bua alekele mene lungenyi lua kukudimuna Mifundu ya tshiena-Ebelu mu muakulu wa bena Russie. Tshipangu etshi tshiakapatula mukenji, mufunda mu dia 11 Tshisanga 1841, tshitumina Makarios dîyi bua “kuela konfesiyo wa mbingu isatu too ne ku isambombo ku nzubu kua muepiskopo mu tshimenga tshia Tomsk bua kukezulaye kuondo kende ka muoyo mu masambila ne mu ditua dia binu.”

Dipangadika dia bukitu dia Makarios

Kubangila mu Tshisua-munene 1841 too ne mu Tshiongo 1842, Makarios wakela konfesiyo wende au. Kadi mumane kuenza nanku, wakatuadija kukudimuna diakamue tshitupa tshivua tshishale tshia Mifundu ya tshiena-Ebelu. Uvua mupete kopi wa nkudimuinu wa Pavsky wa Mifundu ya tshiena-Ebelu ne wakatumika nende bua kujadika ngandamuinu yende yeye. Anu bu Pavsky, wakabenga bua kujibakaja dîna dia Nzambi. Eyowa, dîna Yehowa didi dimueneka misangu mipite pa 3 500 mu nkudimuinu wa Makarios!

Makarios wakatumina balunda bende bavua bamuanyisha kopi ya mukanda wende eu. Nansha muakabanyabu ndambu wa kopi mifunda ku bianza, ekleziya wakatungunuka ne kupangisha dipatula dia mukanda wende. Makarios wakadilongolola bua kupatuisha Bible wende ku ba bende. Dia muladilu wa luendu luende, wakasama ne kufuaye katupa kîpi pashishe, mu tshidimu tshia 1847. Nkudimuinu wende wa Bible kakapatuka patshivuaye ne muoyo nansha.

Mupatula ndekelu wa bionso!

Ndekelu wa bionso, mpumpu ya malu a tshididi ne a bitendelelu yakashintuluka. Lungenyi lupialupia lua budikadidi luakakomba ditunga dijima, ne mu 1856 tshipangu tshia bamfumu ba ekleziya tshiakanyisha tshiakabidi dikudimuna dia Bible mu tshiena-Russie. Mu nsombelu eu mulongoloka, bakapatula Bible wa Makarios ku bitupa ku bitupa mu tshikandakanda tshia Orthodox Review pankatshi pa 1860 ne 1867, muikala ne mutu wa bualu wa ne: An Experiment of Translation Into the Russian Language (Diteta kukudimuna mu muakulu wa bena Russie).

Filaret, muepiskopo mukulu wa mu tshimenga tshia Chernigov, mushikuluji wa mikanda ya malu a Nzambi ya tshiena-Russie, wakatshinka mushinga wa Bible wa Makarios ne: “Nkudimuinu wende mmulamate mifundu ya tshiena-Ebelu, ne muakulu wa nkudimuinu eu mmukezuke ne mmuakanyine malu adimu.”

Kadi, katshia kabakapatula Bible wa Makarios bua bantu bonso. Bushuwa, bavua bafuane kumupua yonso muoyo. Ndekelu wa bionso mu 1876 bakakudimuna Bible mujima mu tshiena-Russie, muikale ne Mifundu ya tshiena-Ebelu ne ya tshiena-Greke, ku dianyisha dia tshipangu tshia bamfumu. Bible eu mujima badi bamubikila misangu mivule ne: nkudimuinu wa tshipangu tshia bamfumu. Bia tuseku, nkudimuinu wa Makarios, pamue ne wa Pavsky, ke yakambuluisha bu mikanda ya nshindamenu bua nkudimuinu eu “muanyisha” wa Ekleziya Ortodokse wa bena Russie. Kadi bakatumikamu ne dîna dia Nzambi anu mu miaba mikese mudidi dimueneka mu muakulu wa tshiena-Ebelu.

Bible wa Makarios lelu’eu

Bible wa Makarios wakashala mu mîdima too ne mu 1993. Anu bu mudibi bileja ku ntuadijilu, musangu au bakasangana kopi wende mu bikandakanda bikulukulu bia Orthodox Review mu Tshilaminu tshia mikanda tshia Mbulamatadi tshia bena Russie, mu tshitupa tshia mikanda mikole bua kupeta. Bantemu ba Yehowa bakajingulula mushinga wa dipetesha bantu Bible eu. Tshilaminu etshi tshiakanyishila Bulongolodi bua malu a Nzambi bua Bantemu ba Yehowa mu Russie bua kuenzabu kopi wa Bible wa Makarios bua se: bamulongolole bua kumupatula.

Nenku Bantemu ba Yehowa bakalongolola bua kutapa ku biamu kopi mitue ku 300 000 ya Bible eu mu ditunga dia Italie bua kuyabanya mu Russie mujima ne mu matunga makuabu mavule mudibu bakula tshiena-Russie. Kusakidila ku nkudimuinu wa Makarios wa mivule ya ku Mifundu ya tshiena-Ebelu, mpatuidi eu wa Bible udi ne nkudimuinu wa Pavsky wa Misambu pamue ne nkudimuinu muanyisha wa tshipangu tshia bamfumu ba Ekleziya Ortodokse wa Mifundu ya tshiena-Greke.

Mu Tshiongo 1997, bakamupatula munkatshi mua muyuki muenza ne bakamona-kamba mu tshimenga tshia St. Petersburg, mu Russie. (Tangila dibeji 26.) Bushuwa Bible eu mupiamupia neakenkeshe ne neakoleshe babadi bena mu Russie.

Nenku dipatula dia Bible eu nditshimuna mu malu a Nzambi ne a difunda mikanda! Kabidi, ndivuluija didi dikolesha ditabuja dia bulelela bua mêyi aa a Yeshaya 40:8: ‘Mashinde adi afubidila, tshilongo tshidi tshitutuka; kadi dîyi dia Nzambi wetu nedijalame tshiendelele.’

[Kazubu/​Tshimfuanyi mu dibeji 26]

Bakonkononyi badi banyisha Bible

“MUKANDA mukuabu munene mmupatula: Bible wa Makarios.” Mu mêyi aa a mbangilu, tshikandakanda tshia Komsomolskaya Pravda tshiakamanyisha dipatula dia Bible wa Makarios.

Tshimane kuleja ne: Bible kavua muanji kupatuka mu muakulu wa bena Russie too ne mu tshikondo tshipite kukadi “bidimu bu 120 mpindieu,” tshikandakanda etshi tshidi tshidilakana ne: “Munkatshi mua bidimu bia bungi ekleziya wakaluisha dikudimuna dia mikanda minsantu mu muakulu mupepele kubala. Bu muakabengaye nkudimuinu mivule, ekleziya wakitaba ndekelu wa bionso umue wa kudiyi mu 1876, ne wakalua kumanyika bu nkudimuinu wa tshipangu tshia bamfumu. Kadi kabakamuanyisha mu ekleziya nansha. Muine mu ekleziya amu, too ne lelu’eu, Bible umu’epele udibu banyisha udi mu tshiena-Slavon.”

Tshikandakanda tshia St. Petersburg Echo tshiakaleja kabidi mushinga wa dipatula Bible wa Makarios, tshiamba ne: “Bashikuluji bambika bunême ba mu Université wa Mbulamatadi wa St. Petersburg, ba mu Université wa Bulongeshi wa Herzen, ne ba mu Musée wa Mbulamatadi wa Malu a kale a Bitendelelu bakanyisha bikole mpatuidi eu mupiamupia wa Bible.” Mu diakula bua dikudimuna dia Bible mu tshiena-Russie kudi Makarios ne Pavsky mu tshitupa tshia kumpala tshia siekele mushale, tshikandakanda etshi tshiakafunda ne: “Too ne dîba adi, bavua mua kubala Bible anu mu tshiena-Slavon mu Russie, muakulu uvuabu bumvua anu kudi bamfumu ba bitendelelu.”

Dipatula dia Bible wa Makarios kudi Bantemu ba Yehowa divua dimanyisha munkatshi mua muyuki muenza ne bakamona-kamba mu St. Petersburg ku mbangilu kua tshidimu etshi. Tshikandakanda tshia Nevskoye Vremya tshia muaba au tshiakaleja ne: “Bashikuluji bambika bunême . . . bakazangika ne: mpatuidi eu tudi ne bua kumuangata bu tshintu tshia mushinga wa bungi menemene mu nshidimukilu wa Russie ne St. Petersburg. Nansha muntu wela meji kayi pa mudimu wa bulongolodi ebu bua malu a Nzambi, dipatula dia nkudimuinu eu wa Bible uvua kayi mumanyike too ne mpindieu kakuyi mpata didi ne dikuatshisha dinene.”

Bushuwa, banangi bonso ba Nzambi badi basanka bikole padi Dîyi diende difunda dipeteka mu muakulu udibu mua kubala ne kumvua kudi bantu bonso. Banangi ba Bible mu miaba yonso badi basanka bikole bua mudi nkudimuinu mukuabu wa Bible mupeteke bua miliyo mivule ya bantu bakudi ba tshiena-Russie pa buloba.

[Tshimfuanyi]

Bakamanyisha dipatuka dia Bible wa Makarios mu muyuki eu muenza ne bakamona-kamba

[Tshimfuanyi mu dibeji 23]

Tshilaminu tshia mikanda tshia Mbulamatadi, muaba wakapetabu tshiuma tshisokoka

[Tshimfuanyi mu dibeji 23]

Pierre Munene wakateta bua kupatuisha Bible mu tshiena-Russie

[Mêyi a dianyisha]

Corbis-Bettmann

[Tshimfuanyi mu dibeji 24]

Gerasim Pavsky, wakambuluisha bua kukudimuna Bible mu tshiena-Russie

[Tshimfuanyi mu dibeji 25]

Arshimandrite Makarios, muena dîna dipesha Bible eu mupiamupia wa tshiena-Russie

    Mikanda ya mu Tshiluba (1982-2024)
    Patuka
    Buela
    • Tshiluba
    • Tumina bakuabu
    • Biudi musue
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Malu a kulonda
    • Mikenji ya mua kulama malu masokoka
    • Biudi witaba bua kuenzekabi mu tshiamu
    • JW.ORG
    • Buela
    Tumina bakuabu