Nuidikije Yehowa—Nuleje buakane ne bujalame
“Ndi Yehowa, Eu udi uleja bulenga-bunangi, buakane ne bujalame pa buloba; bualu ndi nsankila mu malu aa.”—YELEMIYA 9:24, NW.
1. Nditekemena kayi dilenga diakaleja Yehowa?
YEHOWA wakalaya ne: dituku divua ne bua kulua divua muntu yonso ne bua kumumanya. Wakamba ku butuangaji bua muprofete wende Yeshaya ne: ‘Kabiena bienzela bikuabu bintu bibi, kabiena bishipa bikuabu, mu mukuna wanyi wa tshijila wonso; bualu bua buloba nebuikale bûle tente ne kumanya kua Yehowa, bu mudi mâyi a mu mâyi manene abuikila miaba yawu yonso.’ (Yeshaya 11:9) Nditekemena kayipu dilenga!
2. Kumanya Yehowa kudi kumvuija tshinyi? Bua tshinyi?
2 Kadi kumanya Yehowa kudi kumvuija tshinyi? Yehowa wakasokoluela Yelemiya tshivua ne mushinga mutambe: “Dikala ne bujinguludi ne dimmanya meme, bua se: ndi Yehowa, Eu udi uleja bulenga-bunangi, buakane ne bujalame pa buloba; bualu ndi nsankila mu malu aa.” (Yelemiya 9:24, NW) Nenku, kumanya Yehowa kudi kumvuija kumanya mushindu udiye uleja buakane ne bujalame. Bitualeja ngikadilu eyi, netuikale mua kumusankisha. Mmunyi mutudi mua kuenza nanku? Mu Bible Dîyi diende, Yehowa mmulame muyuki wa malu akenzelaye bantu bapange bupuangane mu bikondo bivule. Mu dilonga muyuki eu, tudi mua kufika ku dimanya njila wa Yehowa wa buakane ne bujalame ne nenku kumuidikija.—Lomo 15:4.
Muakane kadi muikale muena luse
3, 4. Bua tshinyi Yehowa uvua mubinge mu dibutula Sodome ne Gomore?
3 Dilumbuluisha dia Nzambi pa Sodome ne Gomore ntshilejilu tshilenga tshidi tshileja bitupa bivule bia buakane bua Yehowa. Yehowa kakafila anu dinyoka divua dikengedibua kadi wakafila kabidi lupandu bua bavua baluakanyine. Kabutu ka bimenga abi kavua bushuwa kenzeke ne kabingila anyi? Abrahama, eu uvua umueneka muikale ne dimanya dikese pa bualabale bua bubi bua Sodome kavua muele meji nanku kumpala to. Yehowa wakajadikila Abrahama ne: bu yeye musanganemu bantu bakane dikumi patupu, kavua mua kubutula tshimenga atshi. Bushuwa, buakane bua Yehowa kabutu bua lubilu lubilu anyi bupange luse.—Genese 18:20-32.
4 Dikonkonona dienza kudi banjelu babidi diakafila bujadiki bua pa patoke bua dinyanguka dia nsombelu mu Sodome. Pavua bantu ba mu tshimenga, “ne bansongalume ne bantu banunu,” bumvue ne: bantu balume babidi bavua balue bua kusombela kua Lota, bakatshimukila kumbelu kuende ne meji a kuenda masandi ku bukole ne bantu balume aba. Bushuwa bavua banyanguke banyangukilemu! Kakuyi mpata, dilumbuluisha dia Yehowa pa tshimenga etshi divua dijalame.—Genese 19:1-5, 24, 25.
5. Mmunyi muvua Nzambi mupandishe Lota ne dîku diende mu Sodome?
5 Mumane kutela kabutu ka Sodome ne Gomore bu tshilejilu tshidi tshidimuija, mupostolo Petelo wakafunda ne: “Yehowa mmumanye mua kupikula bantu bena bulamate kudi Nzambi mu diteta.” (2 Petelo 2:6-9, NW) Bu muakane Lota ne dîku diende bikale bashipa pamue ne bena mu Sodome bavua kabayi batshina Nzambi, kabivua kuikala dilonda mikenji ya buakane. Nenku, banjelu ba Yehowa bakadimuija Lota bua kabutu kakavua pabuipi. Pavua Lota ujanguluka, ‘bua luse lua Yehowa’ banjelu bakamukuata ku tshianza, yeye, mukajende ne bana bende ba bakaji ne bakabalombola too ne pambelu pa tshimenga. (Genese 19:12-16) Tudi mua kuikala bashindike ne: Yehowa nealeje diditatshisha dia muomumue bua bantu bakane mu kabutu kadi kalua kumpala ka ndongoluelu eu mubi.
6. Bua tshinyi katuena ne bua kutamba kusumpakana bua kabutu kadi kalua kumpala ka ndongoluelu eu wa malu mubi?
6 Nansha muikala nshikidilu wa ndongoluelu eu tshikondo tshia “dikumbaja buakane,” kakuena kabingila bua tuetu kutamba kusumpakana. (Luka 21:22, NW) Dilumbuluisha diakumbaja Nzambi ku Armagedone nedikale ‘diakane misangu yonso.’ (Musambu 19:9) Anu bu muakafika Abrahama ku dimanya, tuetu bantu tudi ne bua kuikala ne dieyemena dikole mu buakane bua Yehowa, budi bupite buetu tuetu kule ne kule. Abrahama wakebeja ne: “Mulumbuluishi wa buloba buonso katu wenza bimpe, anyi?” (Genese 18:25; fuanyikija ne Yobo 34:10.) Peshi anu muvua Yeshaya muambilemu ne: ‘Wakuyisha [Yehowa] bua yeye amanye njila wa kulumbulula kuakane nnganyi?’—Yeshaya 40:14.
Tshienzedi tshijalame bua kusungila bukua-bantu
7. Ndiumvuangana kayi didiku pankatshi pa buakane bua Nzambi ne luse luende?
7 Buakane bua Nzambi kabuena bumuenekela anu mu mushindu udiye unyoka benji ba bibi. Yehowa udi udimanyisha bu “Nzambi muakane ne Musungidi.” (Yeshaya 45:21) Anu mudibi bimueneka, kudi diumvuangana dikole pankatshi pa bujalame bua Nzambi, anyi buakane, ne dijinga diende dia kusungila bukua-bantu ku bipeta bia mpekatu. Mu diumvuija mvese eu, mukanda kampanda (The International Standard Bible Encyclopedia, Mpatuidi wa mu 1982), udi uleja ne: “Buakane bua Nzambi budi bukeba mishindu milelela bua kuleja luse Luende ne bua kufila lupandu Luende.” Ki mbua se: buakane bua Nzambi budi ne bua kuikala butekesha ne luse, kadi bualu luse ntshijadiki tshia buakane bua Nzambi. Tshia-bupikudi tshifila kudi Nzambi bua lupandu lua bukua-bantu ntshilejilu tshia pa buatshi tshia tshitupa etshi tshia buakane bua Nzambi.
8, 9. (a) Ntshinyi tshivuabu batele mu diumvuija dia “tshienzedi tshijalame”? Mbua tshinyi? (b) Mbualu kayi budi Yehowa utulomba?
8 Mushinga nkayawu wa tshia-bupikudi—muoyo wa mushinga mukole wa Yezu Kristo, Muana umuepele mulelela wa Nzambi—uvua mukole bualu mêyi-makulu a Yehowa adi atangila bantu bonso, ne yeye nkayende udi ualama. (Matayo 20:28) Muoyo mupuangane wa Adama uvua mujimine, nenku bivua bikengela muoyo mupuangane bua kupikula muoyo wa ndelanganyi ya Adama. (Lomo 5:19-21) Mupostolo Paulo udi umvuija nsombelu wa Yezu wa muoyo-mutoke, pamue ne difuta dia tshia-bupikudi, bu “tshienzedi tshijalame.” (Note kuinshi kua Lomo 5:18, NW) Bua tshinyi nanku? Bualu ku mmuenenu wa Yehowa, dipikula bukua-bantu divua bualu bujalame ne buakane bua kuenza, nansha muvuadi dimulombe mushinga mukole bua kudienza. Bana ba Adama bavua bu “tshituta tshitshibuke,” tshivua Nzambi kayi musue kuzaza, anyi bu “muendu ufuima muishi,” uvuaye kayi musue kujima. (Matewuse 12:20, MMM) Nzambi uvua ne dishindika dia se: balume ne bakaji bavule ba lulamatu bavua mua kupatukila mu ndelanganyi ya Adama.—Fuanyikija ne Matayo 25:34.
9 Ntshinyi tshitudi ne bua kuenza bua tshienzedi etshi tshitumbuke tshia dinanga ne buakane? Bumue bua ku malu adi Yehowa utulomba budi se: ‘tuleje buakane.’ (Mika 6:8, NW) Mmunyi mutudi mua kubuleja?
Nukebe buakane, nuipatshile bujalame
10. (a) Mmushindu kayi umue utudi tuleja buakane? (b) Mmunyi mutudi mua kukeba diambedi buakane bua Nzambi?
10 Tshia kumpala: tudi ne bua kuikala ne nsombelu mumvuangane ne mêyi-makulu a Yehowa a tshikadilu tshimpe. Bu mudi mêyi-makulu a Yehowa makane ne majalame, tudi tuleja buakane patudi ne nsombelu mumvuangane nawu. Ke tshidi Yehowa mutekemene kudi bantu bende. Yehowa wakambila bena Izalele ne: “Nuyile mua kuenza malu makane, nukebe kulumbulula kuakane.” (Yeshaya 1:17) Yezu wakapesha bateleji bende mubelu wa muomumue mu Muyuki wa pa Mukuna, pakabambilaye bua ‘kukeba diambedi bukalenge ne buakane bua Nzambi.’ (Matayo 6:33) Paulo wakakankamija Timote bua ‘ipatshile buakane.’ (1 Timoteyi 6:11, MMM) Patudi ne nsombelu mumvuangane ne mêyi-makulu a Nzambi a tshikadilu tshimpe ne tuvuala bumuntu bupiabupia, tudi tuipatshila buakane ne bujalame. (Efeso 4:23, 24) Mu mêyi makuabu, tudi tukeba buakane mu dienza malu mushindu udi Nzambi musue.
11. Bua tshinyi ne mmunyi mutudi ne bua kuluisha bukokeshi bua mpekatu?
11 Anu bu mutudi bamanye bimpe, kabitu misangu yonso bipepele bua bantu bapange bupuangane kuenzabu malu adi makane ne majalame to. (Lomo 7:14-20) Paulo wakakankamija bena nkristo bena Roma bua kuluisha bukokeshi bua mpekatu, bua bafike ku dileja mibidi yabu milambula Nzambi bu ‘bielelu bia mvita bia buakane,’ mibidi mene ivua ne bua kuikala ne dikuatshisha kudi Nzambi mu dikumbaja dilongolola diende. (Lomo 6:12-14) Bia muomumue, mu dilonga ne ditumikila Dîyi dia Nzambi pa tshibidilu, tudi mua kupeta “buludiki bua mu lungenyi [bua] Yehowa” ne kuikala ‘bakela mu buakane.’—Efeso 6:4; 2 Timote 3:16, 17, NW.
12. Ntshinyi tshitudi ne bua kuepuka bituikala ne bua kuenzela bakuabu malu mushindu utudi basue bua Yehowa atuenzele?
12 Tshibidi: tudi tuleja buakane patudi tuenzela bakuabu malu mushindu utudi basue ne: Yehowa atuenzele. Bitu bipepele bua kuikala ne mêyi-makulu abidi—ditekete buetu tuetu ne dishidisha bua bakuabu. Ne lukasa luonso tutu tudibingisha bua mapanga etu, kadi tutu ne lukasa lua kujana bilema bia bakuabu, bidi mua kuikala bishadile pa kubifuanyikija ne bietu. Yezu wakebeja patoke ne: “Bua tshinyi udi utangila kasosa kadi mu disu dia muanenu, pashishe kuyi ujingulula ne udi ne mukamba mu diebe disu?” (Matayo 7:1-3, MML) Katuena ne bua kupua muoyo ne: muntu nansha umue wa kutudi kavua mua kuimana bu Yehowa ne bua kulondakaja bilema bietu. (Musambu 130:3, 4) Bikala buakane bua Yehowa bumupesha mushindu wa kulekela matekete a bana betu, tuetu tudi banganyi bua kubalumbuluisha bibi?—Lomo 14:4, 10.
13. Bua tshinyi muntu muakane udi udiumvua muenzejibue bua kuyisha lumu luimpe lua Bukalenge?
13 Tshisatu: tudi tuleja buakane bua Nzambi patudi tudifila ne tshisumi mu mudimu wa buambi. Yehowa udi utubela ne: ‘Kupadi bantu tshintu tshimpe, badi bakumbane bua kuikala natshi, pawikala ne bukole bua kubapatshi.’ (Nsumuinu 3:27) Kabiakuikala bimpe bua tuetu kudilamina nkayetu dimanya didi difila muoyo didi Nzambi mutupeshe ne kalolo konso. Bulelela, bantu bavule badi mua kubenga mukenji wetu, kadi bu mudi Nzambi utungunuka ne kubalabajila luse, tudi ne bua kuikala badiakaje bua kutungunuka ne kubapetesha mushindu wa ‘kufika ku dinyingalala.’ (2 Petelo 3:9, NW) Ne bu Yezu, tudi tumvua disanka patudi ne mushindu wa kuambuluisha muntu kampanda bua kupingana ku buakane ne ku bujalame. (Luka 15:7) Mpindieu ke tshikondo tshiakanyine tshia tuetu ‘kukuna [“lutete mu,” NW] buakane.’—Hoshea 10:12.
‘Bakokeshi mu buakane’
14. Mmudimu kayi udi nawu bakulu pa bidi bitangila buakane?
14 Buonso buetu tudi ne bua kuendela mu njila wa bujalame, kadi bakulu mu tshisumbu tshia bena nkristo ke badi ne bujitu bua pa buabu mu muanda eu. Bukokeshi bua Yezu ‘mbukolesha ku [diambuluisha dia] kulumbulula kuakane ne buakane.’ Pa nanku, dîyi-dikulu dia bakulu mbuakane bua Nzambi. (Yeshaya 9:7) Badi bavuluka tshidi tshiumvuija mu mêyi a tshiprofete adi mu Yeshaya 32:1 ne: ‘Monayi, mukalenge neakokeshe mu buakane, ne bakokeshi nebakokeshe mu kulumbulula kuakane.’ Bu mudibu batangidi anyi ‘balami ba Nzambi’ bateka ku spiritu, bakulu badi ne bua kuenza malu mushindu udi Nzambi musue.—Tito 1:7.
15, 16. (a) Mmunyi mudi bakulu bidikija mulami wa lulamatu wa mu mufuanu wa Yezu? (b) Mmunyi mudi bakulu bumvua bua aba badi bajimine mu ngumvuilu wa mu nyuma?
15 Yezu wakaleja ne: buakane bua Yehowa buvua bua luse ne bua butshintshikidi. Kabidi, wakateta bua kuambuluisha aba bavua ne ntatu ne ‘bua kukeba ne kusungila tshi[vua] tshijimine.’ (Luka 19:10) Anu bu mulami wa mu mufuanu wa Yezu wakakeba kayi utshioka too ne pakapetaye mukoko mujimine, bakulu badi bakeba aba badi bapambuke mu nyuma ne badienzeja bua kubasaka bua bapingane mu tshikumbi.—Matayo 18:12, 13.
16 Pamutu pa kupisha aba badi mua kuikala benze mpekatu minene, bakulu badi bakeba bua kubuondapa ne kubafikisha ku dinyingalala pikalaku mushindu. Badi basanka padibu bambuluisha muntu kampanda udi mupambuke. Kadi bidi bibabungamija padi muenji wa bubi upanga kunyingalala. Nenku mêyi-makulu makane a Nzambi adi abalomba bua kuipata muntu udi kayi munyingaladi. Nansha too ne pine apu, anu bu tatuende wa muana muena bitulatula, mbatekemene se: ‘meji neavuile’ muntu eu mupambuke dimue dituku. (Luka 15:17, 18, NW) Nenku, bakulu badi bangata dipangadika dia kukumbula bamue bantu bipata bua kubavuluija mushindu udibu mua kupingana mu bulongolodi bua Yehowa.a
17. Ntshipatshila kayi tshidi natshi bakulu padibu bakonkonona tshilumbu tshia muntu udi muenze bubi, ne nngikadilu kayi wabambuluisha bua kukumbaja tshipatshila atshi?
17 Nangananga bakulu ke badi ne bua kuidikija buakane bua Yehowa padibu bakonkonona bilumbu bia badi benze bubi. Benji ba mpekatu “bakadi balua” kudi Yezu bualu bavua bajingulule ne: uvua mua kubumvua ne kubambuluisha. (Luka 15:1; Matayo 9:12, 13) Bushuwa, Yezu kavua ukankamija bubi nansha. Didia biakudia musangu umuepele ne Yezu diakasaka Zakayo, munyengianganyi wa bintu muende lumu, bua kunyingalala ne kufuta bibawu bua makenga onso avuaye mukebele bakuabu. (Luka 19:8-10) Lelu’eu bakulu badi ne tshipatshila tshia muomumue padibu balumbuluisha—kufikisha muntu udi mupambuke ku dinyingalala. Bikalabu bantu ba kukuatshila bualu bu muvua Yezu, benji ba bubi bavule nebamone bipepele bua kukeba diambuluisha kudibu.
18. Ntshinyi tshiambuluisha bakulu bua kuikala bu ‘tshisokomenu ku tshipepele’?
18 Mutshima udi umvuilangana newambuluishe bakulu bua kukumbaja buakane bua Nzambi, budi kabuyi bushidisha anyi bua tshikisu. Bidi bisankisha muvua Ezela mulongolole ki ng’anu lungenyi luende, kadi ne mutshima wende kabidi, bua kumona mua kulongesha bena Izalele buakane. (Ezela 7:10) Mutshima wa diumvuilangana newambuluishe bakulu bua kutumika ne mêyi-maludiki a mu Mifundu adi makanyine ne kutangila nsombelu ya muntu ne muntu. Pavua Yezu muondape mukaji uvua ne disama dia mashi apueka, wakaleja ne: buakane bua Yehowa budi bumvuija kujingulula diumvuija dilelela dia mukenji pamue ne mukenji muine. (Luka 8:43-48) Bakulu badi bakumbaja buakane ne luse tudi mua kubafuanyikija ne ‘tshisokomenu ku tshipepele’ bua aba badi batuta kudi matekete abu nkayabu anyi kudi ndongoluelu eu mubi mutudi basombele.—Yeshaya 32:2.
19. Mmunyi muvua muanetu wa bakaji kampanda mumvue bua ditumika ne buakane bua Nzambi?
19 Muanetu wa bakaji kampanda uvua muenze mpekatu munene wakafika ku didianyishila buakane bua Nzambi. Udi witaba wamba ne: “Bushuwa, mvua ne buôwa bua kuya kudi bakulu. Kadi bakangenzela malu ne luse ne bunême. Bakulu bavua anu bu batatu pamutu pa kuikala bu banzuji ba dîsu dikole. Bakangambuluisha bua kumvua ne: Yehowa kavua mua kumbenga bu meme mupangadije bua kulongolola njila yanyi. Ngakamanya nkayanyi mushindu udiye utukela anu mudi Tatu wa dinanga ne bua kuenza. Ngakunzuluila Yehowa mutshima wanyi ne dishindika dia se: uvua ne bua kuteleja dilomba dianyi. Pandi mvuluka, ndi mua kuamba mu bulelela ne: disangila ne bakulu kukadi bidimu muanda-mutekete divua dibenesha dia kudi Yehowa. Katshia anu pine apu, malanda anyi nende mmalue kukole be.”
Nulonde buakane ne nuenze tshidi tshijalame
20. Mmasanka kayi adi afumina ku dijingulula ne dileja buakane ne bujalame?
20 Ne dianyisha dionso, buakane bua Nzambi budi bumvuija bivule kupita dipesha muntu yonso tshidi tshimuakanyine. Buakane bua Yehowa mbumusake bua kufila muoyo wa kashidi kudi aba badi baleja ditabuja. (Musambu 103:10; Lomo 5:15, 18) Nzambi udi utuenzela malu mushindu’eu bualu buakane buende kabuena bupanga kutangila nsombelu yetu, ne budi bukeba bua kusungila pamutu pa kupisha. Bulelela, ngumvuilu mulenga wa bualabale bua buakane bua Yehowa udi utamba kutukoka kudiye. Ne patudi tudienzeja bua kuidikija ngikadilu eu wa bumuntu buende, nsombelu wetu ne wa bakuabu neapete mabenesha mavule. Tatu wetu wa mu diulu kakupanga kumona mutudi tuipatshila buakane. Yehowa udi utulaya ne: ‘Nulonde kulumbulula kuakane, nuenze malu makane; bua lupandu luanyi ludi luamba kumueneka, ne buakane buanyi budi buamba kubuluibua. Udi muvudijibue disanka mmuntu udi wenza muanda eu.’—Yeshaya 56:1, 2.
[Mêyi adi kuinshi]
a Tangila Tshibumba tshia Nsentedi tshia 15 Tshisanga 1991, mabeji 22-23 (Mfual.).
Udi muvuluke anyi?
◻ Ntshinyi tshidi kabutu ka Sodome ne Gomore katulongesha bua buakane bua Yehowa?
◻ Bua tshinyi tshia-bupikudi ntshijadiki tshia pa buatshi tshia buakane ne dinanga dia Nzambi?
◻ Mmu mishindu kayi isatu mutudi mua kuleja buakane?
◻ Mmu mushindu kayi wa pa buawu mudi bakulu mua kuidikija buakane bua Nzambi?
[Bimfuanyi mu dibeji 15]
Ku mudimu wetu wa buambi, tudi tuleja buakane bua Nzambi
[Tshimfuanyi mu dibeji 16]
Padi bakulu baleja buakane bua Nzambi, aba badi ne bilumbu badi bamona bitambe kupepela bua kukeba diambuluisha kudibu