Tuangatayi masanka a mudimu wa tshijila ne mushinga wa bungi

MAJITU a mudimu wa tshijila ki ng’a kuangata ne mushinga mukese nansha. Mu Yuda wa kale pavua bakuidi balengulule masanka abu a midimu avua atangila ntempelo wa Yehowa, Yehowa wakabakanyina bikole. (Malaki 1:6-14) Ne pavua bamue bantu ba mu Izalele bambile Banazi bua kupepeja majitu avuabu bitabe mu diumvuangana ne mudimu wabu wa tshijila, Yehowa wakatandisha bena Izalele abu bena mpekatu. (Amosa 2:11-16) Bena nkristo balelela kabidi badi benza mudimu wa tshijila, ne badi bawangata ne mushinga mukole. (Lomo 12:1) Mudimu wa tshijila eu udi ne bitupa bivule, bionso bidi ne mushinga.

Patshivua Yezu pa buloba ne balondi bende, wakabalongesha bua kuikalabu bamanyishi ba Bukalenge bua Nzambi. Pashishe, mukenji wabu uvua ne bua kufika ku ntengu ya buloba. (Matayo 28:19, 20; Bienzedi 1:8) Mudimu wa buambi eu mmulue mene wa mitalu mivule mu matuku a ndekelu aa a ndongoluelu eu wa malu.

Bantemu ba Yehowa bonso badi benza mudimu eu. Nkama ya binunu idi ipeta disanka mu dipeta mushindu wa kuenza mudimu eu bu bampanda-njila. Bua kumona mua kukumbaja majinga manene mu mudimu eu wa pa buloba bujima, bantu binunu bivule mbadiakaje bua kuenza mudimu wa ku dîba ne ku dîba wa pa buawu ku Betele, mu mudimu wa ngendu bu batangidi ba tshijengu ne ba distrike, anyi mu mudimu wa bu-misionere. Ebi bidi mua kulomba tshinyi bua aba badi basue kutungunuka mu mudimu eu wa pa buawu?

Padiku majinga a dîku a lukasa lukasa

Bangabanga ne kuangata mudimu wa ku dîba ne ku dîba wa pa buawu, pa tshibidilu muntu udi ne bua kuenza amue makajilula mu nsombelu yende. Ki mmuntu yonso udi mua kuenza nunku nansha. Majitu mashila pa Mifundu akadi nawu muntu adi mua kumupangisha muanda eu. Kadi ntshinyi tshitu tshienzeka padi majinga a dîku a lukasa lukasa, pamu’apa atangila baledi bakulakaje, afikila aba bakadi mu mudimu wa pa buawu? Mêyi-maludiki ne mibelu ya mu Bible bu idi ilonda eyi bidi bifila buludiki budi bukengedibua.

Nsombelu wetu mujima udi ne bua kuikala mushindamene pa malanda etu ne Yehowa. (Muambi 12:13; Mâko 12:28-30) Bintu bia tshijila bidibu batupeshe mbia kuangata ne mushinga wa bungi. (Luka 1:74, 75; Ebelu 12:16) Tshimue tshikondo, Yezu wakambila muntu uvua ukengela kushintulula bipatshila biende binene ne: uvua ne bua kuikala ne bia bungi bia kuenza mu dimanyisha Bukalenge bua Nzambi. Mbimueneke ne: muntu eu uvua ne meji a kuindija dienza mudimu eu too ne kunyima kua lufu lua tatuende. (Luka 9:59, 60) Ku lunga luseke, Yezu wakaleja ngelelu mubi wa meji wa muntu yonso uvua wamba mudiye mulambule bintu bionso kudi Nzambi ne pashishe kayi “wenzela tatuende nansha mamuende tshintu.” (Markuse 7:9-13, MMM) Mupostolo Paulo kabidi wakaleja bujitu bunene budi nabu muntu bua kupetesha ‘bena diende bidi bikengedibua,’ kuelamu ne baledi ne bakaku.​—1 Timote 5:3-8, NW.

Ebi bidi biumvuija ne: padi majinga a lukasa lukasa amueneka, aba badi mu mudimu wa pa buawu badi ne bua kulekela midimu yabu bua kumona mua kuambula bujitu abu anyi? Malu a bungi adi ne buenzeji pa diandamuna edi. Ndipangadika dia muntu nkayende. (Galatia 6:5) Bantu bavule mbele meji ne: nansha muvuabu banange mudimu wabu, nebikale bia meji bua basombe ne baledi babu bua kubapesha diambuluisha didi dikengedibua. Bua tshinyi? Dijinga divua mua kuikala dinene, pamu’apa kakuvua muena mu dîku mukuabu uvua mua kuambuluisha, anyi tshisumbu tshia muaba au katshivua mua kuikala ne mushindu wa kuenza malu onso avua akengedibua to. Bamue bavua ne mushindu wa kuenza bumpanda-njila eku bikale bafila diambuluisha bu nunku. Bakuabu kabidi bavua ne mushindu wa kuangata mudimu wa ku dîba ne ku dîba kunyima kua bamane kulongolola nsombelu wa dîku. Nansha nanku, misangu mivule kuvua mushindu wa kuakaja nsombelu mu mishindu mikuabu.

Badi bambula bujitu buabu

Pakamueneka majinga a lukasa lukasa, bamue badi mu mudimu wa ku dîba ne ku dîba wa pa buawu bavua ne mushindu wa kutabalela majinga au kabayi balekela midimu yabu. Tangila bilejilu bikese tshianana.

Bena dibaka kampanda badi basadila ku tshilombuelu tshia buloba bujima tshia Bantemu ba Yehowa bakabuela mu mudimu wa ku Betele mu 1978, kunyima kua bamane kuenza mudimu mu tshijengu ne mu distrike. Muanetu wa balume udi ne bujitu bunene mu bulongolodi bua teokrasi. Kadi baledi bende kabidi bavua bakengela diambuluisha. Bena dibaka aba ba ku Betele mbaye bua kutabalela baledi babu misangu isatu anyi inayi tshidimu tshionso​—luendu lua kilometre bu 3 500 bua diya ne dialukila. Buobu nkayabu bakasa nzubu bua kukumbaja majinga a baledi. Kuvua ngendu ivuabu benza bua majinga a lukasa lukasa a luondapu. Mbangate pabuipi ne matuku abu onso a diikisha munkatshi mua bidimu bu 20 bua kukumbaja bujitu ebu. Mbanange ne badi banemeka baledi, kadi badi kabidi banange bikole masanka abu a mudimu wa tshijila.

Muanetu mukuabu wa balume uvua mu mudimu wa ngendu munkatshi mua bidimu 36 pakapetaye tshidiye umvuija bu umue wa ku nsombelu mitambe bukole mu matuku ende a muoyo. Mamuenende wa bidimu 85, musadidi wa lulamatu wa Yehowa, uvua ukengela kusomba ne muntu kampanda uvua mua kumuambuluisha. Tshikondo atshi, bana bende ba bungi bavua bela meji ne: kabivua biakanyine bua kusombaye nabu. Umue wa ku balela bende wakambila mutangidi muena ngendu eu ne: yeye ne mukajende bavua ne bua kulekela mudimu au ne, bua diakalenga dia dîku, kutabalela mamu eu. Kadi bena dibaka aba kabakalekela mudimu wabu wa mushinga mukole, peshi kabakalengulula majinga a mamu eu to. Mu bidimu tshitema biakalonda, mamu eu uvua nabu pamue. Kumpala bavua basombele mu dikadika, pashishe bakasombela mu nzubu kabukabu mifila kudi bijengu. Mu bikondo bia bungi, muanetu wa balume, uvua mutangidi wa distrike musangu au, wakatungunuka ne kuenza ngendu bua kukumbaja midimu yende eku mukajende ushala ne mamuende bua kumutabalela ne dinanga dîba dionso. Lumingu luonso panyima pa bisangilu bia mu Dia lumingu, mulume uvua wenza ngendu mile bua kulua kubambuluisha. Bantu ba bungi bavua bamanye bualu ebu bakaleja dianyisha diondoke bua tshivua bena dibaka aba bikale benza. Pashishe, bena mu dîku bakuabu bakadiumvua basakibue bua kufila ndambu wa diambuluisha. Bantu ba Yehowa binunu bivule badi batungunuka ne kupetela masanka ku mudimu wa bena dibaka abu badifidi bualu bavua balamate ku disanka diabu dia mudimu wa ku dîba ne ku dîba wa pa buawu.

Dienza mudimu pamue ne dîku

Padi bena mu dîku ba bungi bajingulula mushinga udi nawu mudimu wa ku dîba ne ku dîba wa pa buawu, badi mua kueleshangana diboko bua se: nansha bakese ba kudibu bamone mua kuwenza.

Lungenyi elu lua dienza mudimu pamue mu dîku ludi luikale ne diambuluisha dia bungi kudi bena dibaka kampanda ba mu Canada badi basadila bu ba-misionere mu Afrike wa ku Ouest. Kabakindila too ne mu tshikondo tshivua bualu bua lukasa lukasa mua kumueneka to, pa kutekemena patupu ne: kakuvua bualu buvua mua kuenzeka. Kumpala kua buobu kuya ku Tshilongelu tshia Bible tshia Gilada, mu didilongolola bua mudimu wa ku ba bende, mulume wakayukila ne muakunyende wa balume bua kutabalela mamuabu bu yeye mua kusama anyi kulemena. Muikale uleja dinanga bua mamuabu pamue ne dianyisha bua mushinga udi nawu mudimu wa bu-misionere, muakunyende eu wakamba ne: “Mpindieu ndi ne dîku ne bana. Tshiena mua kuya kule menemene ne kuenza malu audi mua kuenza to. Nenku bu bualu mua kufikila Mamu, nemmutabalele.”

Bena dibaka badi basadila mu Amerike wa ku Sud bakapeta dikuatshisha dia bungi dia kudi dîku dia mukaji mu ditabalela mamuende mukulakaje. Umue wa ku bayayende ne bayende-tshina wa bakaji bakatabalela mamuende too ne dîba divua bubedi bua lufu bukuate yayende au. Tshiakenzeka pashishe ntshinyi? Bua kukepesha diditatshisha dionso, bukonde buende wa balume wakamufundila ne: “Bu mututshidi anu ne muoyo, meme ne bana, kanuakulekela mudimu wenu wa bu-misionere nansha.” Diambuluisha dikuabu dia kudi dîku diakalua pavua muakunyende mukuabu wa bakaji ne bayende bashiye nzubu wabu ne baye muaba uvua mamuende musombele bua kumona mua kumutabalela, ne bakenza nanku too ne ku lufu luende. Ndungenyi kayipu lulenga lua dienza mudimu pamue! Buonso buabu bavua bambuluisha bua kutua mudimu wa bu-misionere nyama ku mikolo.

Baledi badi bapesha Yehowa ne budisuile

Dianyisha dia pa buadi bua mudimu wa tshijila ndileja misangu mivule kudi baledi. Munkatshi mua bintu biabu bia mushinga mukole bidibu mua kutumbisha nabi Yehowa mudi bana babu balela. (Nsumuinu 3:9) Baledi bena nkristo ba bungi badi bakankamija bana babu bua kubuela mu mudimu wa ku dîba ne ku dîba. Ne bamue ba kudibu badi bumvua bu Hana, wakafila muanende wa balume Samuele kudi Yehowa bua mudimu wende “tshiendelele,” mmumue ne: bua “matuku onso adiye ne muoyo.”​—1 Samuele 1:22, 28.

Muledi kampanda wa mushindu’eu wakafundila muanende wa bakaji mu Afrike ne: “Tudi tusakidila Yehowa bua disanka dia mudimu dilenga diudi nadi. Katuvua batekemene se: uvua mua kukumbaja bualu butambe buimpe nunku to.” Ne musangu mukuabu wakamba ne: “Mbilelela se: tudi ne bua kuenza madikolela bua mutudi bashiyangane, kadi ndisanka kayipu bua kumona mudi Yehowa unutabalela!”

Kunyima kua dikonkonona nsombelu kabukabu ivua mimueneke mu ditabalela baledi bende bakulakaje muvuabi bikengedibua, misionere kampanda wa mu ditunga dia Équateur wakafunda ne: “Ndi ngela meji ne: dikuatshisha ditambe bunene ditudi mua kuikala bapete meme ne mukajanyi, divua masambila a tatu. Kunyima kua lufu luende, mamu wakatuambila ne: ‘Tatuenu kavua muanji kupitshisha dituku kayi musambile Yehowa bua anuambuluishe bubidi buenu bua kushala mu mudimu wenu nansha.’”

Banga bena dibaka bakulakaje ba mu Californie, ku États-Unis, bavua ne disanka bua muvua umue wa ku bana babu ba balume muikale mu mudimu wa ku dîba ne ku dîba. Pakafua mamu, muanende wa balume ne mukajende bavua mu ditunga dia Espagne. Bena mu dîku bakuabu bakamona se: bivua bikengela kuenza malongolola bua kutabalela tatu. Bu muvuabu ne bivule bia kuenza mu mudimu wa ku mubidi ne mu dikolesha bana babu, kabavua bamone se: bavua mua kuambula bujitu abu nansha. Pamutu pa nanku, bakalomba bikole bua bena dibaka bavua mu mudimu wa ku dîba ne ku dîba wa pa buawu bapingane kumbelu ne batabalele tatuabu. Kadi, nansha muvua tatu muikale ne bidimu 79, utshivua ne makanda a mubidi, ne utshivua kabidi ne mmuenenu mutoke wa malu a mu nyuma. Mu tshisangilu tshia bena dîku, kunyima kua bantu bavule bamane kuakula, ne dishindika dionso tatu eu wakimana kuulu e kuamba ne: “Ndi musue bua balukile mu Espagne ne batungunuke ne mudimu.” Bakalukila, kadi bavua bamuambuluisha mu mishindu mimpe. Mpindieu badi mu mudimu wa tshijengu mu Espagne. Katshia benza tshisangilu atshi tshia dîku, bena dîku bakuabu mbaleje dianyisha bua bidi bena dibaka aba benza mu mudimu wa ku ba bende. Panyima pa bidimu bungi kampanda, umue wa ku bana bakuabu ba balume wakateka tatu eu kumbelu kuende bua kumutabalela too ne pakafuaye.

Mu Pennsylvanie, ku États-Unis, muanetu wa balume muela manyi uvua muenze bumpanda-njila munkatshi mua bidimu bu 40, ukavua ne bidimu bipite pa 90 pakakuatshika mukajende disama dikole ne kufuaye. Uvua ne muana wa balume umue ne ba bakaji basatu, pa kumbusha bana bavule ba mu nyuma. Umue wa ku bana bende ba bakaji uvua mu mudimu wa ku dîba ne ku dîba munkatshi mua bidimu bipite pa 40, musadile ne bayende bu misionere, mu mudimu wa ngendu ne ku Betele. Wakambuluisha bua kuenza malongolola bua kumonabu mua kutabalela tatuende bilenga. Bana betu ba muaba au bakambuluisha kabidi bua kuya nende mu bisangilu ku Nzubu wa Bukalenge. Pashishe, panyima pa lufu lua bayende, muana wa bakaji eu wakebeja tatuende bikalaye musue bua umbuke ku Betele bua kumutabalela. Wakangata bintu bia tshijila ne mushinga wa bungi, ne wakela meji ne: bavua mua kukumbaja majinga ende mu mishindu mikuabu. Nenku wakandamuna ne: “Abu nebuikale bualu butambe bubi, ne nebikale mene bitambe bubi bingakulekela wenza nanku.”

Bisumbu bidi bikuatshisha

Bimue bisumbu bidi bikale ne diambuluisha dia bungi mu ditabalela baledi bakulakaje ba aba badi mu mudimu wa ku dîba ne ku dîba. Bidi bianyisha nangananga aba badi bapitshishe bidimu bivule mu mudimu eu. Nansha mudibi kabiyi mua kubasulula ku majitu adi Mifundu ifila, bisumbu ebi bidi bienza bia bungi bua kutamba kupepeja bujitu bua se: kabikadi bikengela bua bana bumbuke mu midimu yabu ya pa buayi to.

Bena dibaka kampanda bafumine mu Allemagne bavua bapitshishe bidimu bivule bia ku bidimu biabu 17 bia mudimu wa ku ba bende mu mudimu wa ngendu, pavua majinga a mamuabu mukulakaje malue kuvula. Tshidimu tshionso bavua bangata diikisha bua kumuambuluisha. Bantemu bena mutumba bavua kabidi bafila dikuatshisha dia dinanga. Pashishe dîba divua bena dibaka aba bavua mu mudimu wa ku dîba ne ku dîba bikale ne mamuabu uvua kayi bimpe, bakulu ba mu tshisumbu tshia muaba au bakalongolola bua kumonangana nabu. Bavua bamanye bimpe bivua bena dibaka aba benzela mamuabu pa tshibidilu. Bakanyisha kabidi mushinga udi nawu mudimu wa pa buawu uvua bena dibaka abu benza. Nenku bakulu bakalongolola ndongamu wa kutabalela mamu eu ne pashishe kuambabu ne: “Kanuena ne mushindu wa kumutabalela kupita binudi nuenza; netunuambuluishe bua nushale mu mudimu wenu mu Espagne.” Mu bidimu muanda-muteke bidi bipite ebi, bakulu aba mbatungunuke ne kuenza nunku.

Bia muomumue, muanetu wa balume udi usadila mu ditunga dia Sénégal kubangila mu 1967 wakapeta dikuatshisha divule dia dinanga dia kudi tshisumbu tshia muaba uvua tatuende musombele. Pakajuka lutatu, mulume, mu diumvuangana ne lungenyi lua budisuile ne mukajende munanga, wakaya nkayende ku États-Unis bua kuambuluisha baledi bende. Wakamona bikengedibua bua kushalaku munkatshi mua ngondo mivule. Nsombelu uvua mukole, kadi pavuaye muenze bivuaye mukokeshe bua kuenza, tshisumbu tshiakalua kumuambuluisha bua amone mua kutungunuka ne mudimu wende wa bu-misionere. Tshikondo tshia bidimu bipite pa 18, tshisumbu tshiakafila diambuluisha dia dinanga mu mishindu kayiyi kubala, tshia kumpala bua tatuende (nansha mukavuaye kayi kabidi mumanye bavule ba kudibu) ne pashishe bua mamuende. Muanda au uvua mukopole muanende wa balume eu bujitu anyi? Tòo; misangu mivule uvua umbuka ku Sénégal ne wangata diikisha bua kufila diambuluisha dionso divuaye mua kufila. Kadi bantu ba bungi ba mu tshisumbu atshi bavua ne disanka bua kumanya se: bavua benza tshiabu tshitupa mu dilama bena dibaka aba ba tshisumi mu mudimu wa ku dîba ne ku dîba wa pa buawu mu Sénégal.

Yezu wakamba ne: aba bakashiya bintu bionso bua lumu luimpe bavua mua kulua kupeta bana babu ba balume, ba bakaji, bamamu ne bana misangu lukama. (Mâko 10:29, 30) Bushuwa bualu ebu mbulelela munkatshi mua basadidi ba Yehowa. Bena dibaka kampanda badi basadila mpindieu mu ditunga dia Bénin, ku Ouest kua Afrike, bakamona bualu ebu mu mushindu wa pa buawu pavua Bantemu babidi ba mu tshisumbu muvua baledi babu babambile bua kabatambi kuela meji bua baledi aba. Bakasakidila ne: “Baledi benu, mbaledi betu petu.”

Eyowa, kudi mishindu mivule itudi mua kuleja ne: tudi tuangata masanka a mudimu wa tshijila ne mushinga wa bungi. Kudiku mishindu iudi mua kuenza nunku, nansha kupitshisha apa anyi?

[Bimfuanyi mu dibeji 26]

Mbadiakaje bua kuenza mudimu wa ku dîba ne ku dîba wa pa buawu