Malu adi bantu benza bua kukebesha ditalala adi mua kufila ditalala pa buloba anyi?
Mvita ne bimvundu bidi pankatshi pa biluilu bia basalayi bidi bienzeka pa buloba misangu yonso. Ke bualu kayi, Bulongolodi bua matunga masanga ne malongolodi makuabu mmaditue mu dienza malua adi mua kukebesha ditalala; adi enza nanku padiwu atuma bantu babu miaba idi ndululu. Tshipatshila tshiabu ntshia kukebesha ditalala miaba idi malu a tshikisu tshia bungi enzeka. António Guterres sekretere wa Bulongolodi bua matunga masanga udi wamba ne: “Bena mu Bulongolodi bua matunga masanga badi badienzeja bikole bua kukebesha ditalala pa buloba.”
Mu kupita kua bidimu, malu adibu benze bua kukebesha ditalala avua mapatule bimue bipeta bimpe. Tshilejilu, bavua bakube bena muabu, bapingaje bena tshimuangi mu matunga abu, bambuluishe bantu ne bintu, ne bibakulule nzubu ivua miupuke. Kadi bua ntatu idibu batuilangana nayi, malu adibu benza bua kukebesha ditalala kaena abafikisha ku dienza malu onso adi bantu batekemene to. Kudiku tshintu tshiakebesha tshiotshi ditalala dilelela bua kashidi pa buloba anyi? Ntshinyi tshidi Bible wamba?
Ntatu idi bakebeshi ba ditalala bapeta ne tshidi Bible wamba
Lutatu: dipanga kupetangana. Kabitu bipepele bua kupeta malongolodi a basalayi a bungi ne malongolodi adi kaayi a basalayi a mu matunga mashilashilangane apetangana anyi elashangana diboko bimpe to. Imue misangu, malongolodi a bantu adi enza mudimu pamue kaena afika ku dipatula bipeta bimpe bualu bulongolodi buonso budi ne abu malu a mushinga adi kaayi apetangana ne a bakuabu to.
Tshidi Bible wamba: “Nzambi wa mu diulu neajadike bukalenge bukuabu . . . ne nebuatuishe [mbulamatadi ya bana ba bantu] ku ndekelu, ne buobu nkayabu nebushalaku kashidi.”—Danyele 2:44.
Mu katupa kîpi emu, Nzambi neajikije mvita ne neajadike ditalala pa buloba bujima. (Misambu 46:8, 9) Neapingaje mbulamatadi umuepele, mmumue ne: Bukalenge bua Nzambi pa muaba wa makalenge onso a pa buloba. Pikala mbulamatadi mupuangane wa mu diulu eu ukokesha mu diulu ne pa buloba bujima kakuyi ndululu, katuakuikala dijinga ne malongolodi a bana ba bantu bua kukebesha ditalala nansha.
Lutatu: dipangila makuta a bungi ne bintu bikuabu ne mamanya. Bu mudi bantu batu benza midimu ya dikebesha ditalala bakese, kabayi ne makuta a bungi anyi bintu bikuabu bidi bikengela, bidi bibapangisha bua kuenza mudimu au bimpe. Bualu bukuabu, bitu bilomba bantu abu bua kuya too ne miaba idi ne njiwu ya bungi.
Tshidi Bible wamba: ‘Nzambi wa Mukalenge wetu Yezu Kristo mmusombeshe [Yezu] ku tshianza tshiende tshia balume mu miaba ya mu diulu, ku mutu menemene kua mbulamatadi yonso ne bukokeshi buonso ne bukole buonso.’—Efeso 1:17, 20, 21.
Yehowab Nzambi wa Bukole Buonso mmupeshe Yezu Mukalenge wa Bukalenge bua Nzambi bintu bionso bidiye nabi dijinga bua kukokesha bimpe. (Danyele 7:13, 14c) Nzambi mmupeshe Yezu bukole bua bungi, dimanya, meji, ne dijingulula dia malu kupita bukalenge kayi buonso bua bana ba bantu anyi bulongolodi kayi buonso. (Yeshaya 11:2) Yezu udi kabidi ne tshiluilu tshia banjelu ba bukole bua bungi badiye mua kuenza nabu mudimu. (Buakabuluibua 19:14) Kakuena bualu nansha bumue budi mua kumukolela to.
Yezu neenze mudimu ne bintu bionso ne mamanya onso adi Nzambi mumupeshe bua kujikija mvita ne kuenza malu makuabu a bungi. Neenze bua bantu bonso badi ku bukokeshi bua Bukalenge bua Nzambi bikale ne bupole, mu ditalala ne mu bukubi.—Yeshaya 32:17, 18.
Lutatu: mikenji idibu babelela idi ibapangisha bua kuenza mudimu bimpe. Imue misangu mêyi a kulonda atubu bapesha bakebeshi ba ditalala kaatu anu umvuika bimpe to, ne batu babelela mikenji itu ibapangisha bua kuenza mudimu wabu bimpe. Mikenji ya mushindu eu idi mua kubapangisha bua kukuba bantu bakuabu mu mushindu muimpe peshi bua kukumbaja tshipatshila tshia mudimu wabu.
Tshidi Bible wamba: ‘Mbapeshe [Yezu] bukokeshi buonso mu diulu ne pa buloba.’—Matayi 28:18.
Nzambi mmupeshe Yezu mikenji ya kulonda mitoke bua afile ditalala pa buloba bujima ne mmumupeshe bukokeshi bua kukumbaja malu aa. (Yone 5:22) Yezu kakuenza malu mu mushindu mubi peshi kudia mishiku to. (Yeshaya 11:3-5) Ke bualu kayi mbikumbane mudi Bible umubikila ne: “Mukalenge wa Ditalala”; Bukalenge buende mbujadika mu “kulumbuluisha kuakane ne buakane.”—Yeshaya 9:6,7.
Bukalenge bua Nzambi nebupeteshe bantu ditalala dilelela
Malongolodi a bana ba bantu adi mua kupetesha bantu ndambu wa ditalala ne kujikija mvita imue miaba. Kadi kaena mua kumbusha tshintu tshidi tshisaka bantu kudi dienza malu a tshikisu to. Lukinu ludi bantu bumvuilangana ke tshintu atshi.
Dennis Jett, muleji mpala wa kale wa Etats Unis wakamba ne: “Tshilumbu tshinene menemene ntshia ne: kakuena ditalala dia kukuba to.”
Ku lumue luseke, Bukalenge bua Nzambi ke budi bupetesha bantu ditalala dilelela bualu budi bubambuluisha bua kumbusha lukinu mu mioyo yabu. Tshilejelu, mona muvua Yezu mulongeshe bayidi bende ku mêyi ne ku bivuaye wenza bua kukeba ditalala ne kuleja bantu bakuabu dinanga pavuaye pa buloba:
Yezu wakamba kabidi ne: mushindu udi bantu bananga bakuabu ke udi uleja mudibu babakokesha kudi Bukalenge bua Nzambi. Bible udi uleja patoke ne: bantu badi bakina bantu nabu kabakubuela mu Bukalenge bua Nzambi to. Yezu wakamba ne:
Yehowa Nzambi uvua mufuke bantu bonso mmumanye mushindu umuepele muimpe wa kufila ditalala pa buloba bujima. Bukalenge buende nebuenze malu adi bantu ne malongolodi a dikebesha ditalala bapangile bua kuenza.
a Bulongolodi bua Matunga Masanga ne malongolodi makuabu atu abikila mudimu udibu benza ne: “Dîkeba ditala,” “kutua dikebesha ditalala mpanda,” “midimu ya dikeba ditalala.”
b Yehowa ke dîna dia Nzambi. (Misambu 83:18) Tangila tshiena-bualu tshia ne: “Yehowa nnganyi?”
c Mu Danyele 7:13, 14, muaku “muana wa muntu” udi uleja Yezu Kristo. —Matayi 25:31; 26:63, 64.