Bujike mu bikondo bia ntatu ya mfranga
“MVUA musue kusela pamvua ne bidimu 25,” ke muakamba Chuks, udi musombele ku Afrike wa ku Ouest. “Nkavua mupete nsongakaji wa kusela, ne uvua usanka nanyi. Mfranga ke ivua bualu bukole. Tatu ne tutuanyi bavua balofu, ne bakunyi banyi batshivua balonga. Buonso bavua batangile amu kundi bua kuambuluisha dîku. Pashishe, bua kubipisha malu, baledi buonso bakatuadija kusama, ne abi bivua biumvuija kukeba mikuabo mfranga bua kubuondapisha.”
Chuks, Ntemu wa Yehowa, kavua usua kubuela mu dibaka kayi mukumbane kuambula bujitu bua mukaji. Uvua mulame mu lungenyi mêyi a Paulo adi mu 1 Timote 5:8 (NW) ne: “Bushuwa, eu udi kayi utabalela bena diende, ne nangananga bena mu nzubu muende, mmuvile ditabuja ne mmubi kupita muntu udi kayi ne ditabuja.”
“Mvua ngenza mudimu bikole,” ke muakatungunuka Chuks, “kadi mfranga kayivua ikumbana nansha kakese. Bu tshipeta, malongolola a dibaka dietu avua ne bua kuladikijibua misangu ne misangu. Ndekelu meme kupeta mukanda kudi nsongakaji ungambila ne: mulume mukuabo ukavua mulue kudileja kudi tatuende bua kumusela. Tatuende e kuanyisha. Matuku makese kunyima kua dilua dia mukanda wende, dîku diende diakenza difesto dia dibaka.”
Amu bu Chuks, balume bena nkristo bavule mbamone malongolola abo bua dibaka ashikila anyi aladikijibua bua nsombelu mibi pa malu a mfranga. Mu matunga a bungi mudi dipueka dikole dia mushinga wa mfranga. Tshilejilu, mu ditunga kampanda dia mu Afrike wa pankatshi, mishinga yakabanda misangu 8 319 pa lukama mu tshidimu tshimue! Mu amue matunga mbikole bua kupeta midimu. Kabidi, misangu mivule, mafutu atu mashadile mushindu udibi bikolele muntu bua kuambula bujitu buende nkayende, ne kupite apu, bua mukaji ne bana. Nsongalume kampanda mu Nigeria uvua udila wamba muvua mudimu uvuaye wenza mu ditanda kampanda ufuta amu dollare 17 ku ngondo—bishadile ku mfranga mitula bua kuya ku muaba wa mudimu ne kukupingana!
Bakaji bena nkristo bajike bavule badi pabo bamone se: ntatu ya mfranga idi ipangisha malongolola abo bua dibaka. Pa tshibidilu badi ne bua kuenza mudimu bua kukuatshisha bena mu dîku diabo. Bamue balume bajike, pa kumona nsombelu eu, badi bendela diabo diboko, bamone se: mulume udi usela mu nsombelu bu nunku neakengele bua kukeba bia bungi bua kukuatshisha ki ng’anu mukajende, apo kabidi ne dîku diabo. Ayo, muena dipoloma dia université, uvua uluangana bua kuambula bujitu buende yeye, ne mamuende, ne bakunyi bende. “Ndi musue kusedibua,” ke mudiye udilakana, “kadi padi bakuabo balua ne bamona wanyi mulongolongo wa [majitu a mfranga], badi banyema.”
Nansha mudiku ntatu ya mfranga, bena nkristo bavule bakena ku dibaka batu badimona basakibue kudi balela ne bakuabo bua kusela ne kulela bana. Imue misangu disakibua edi didi dilua mushindu wa tuseku. Tshilejilu, mu bitupa bia mu Afrike, padibo bela mukulumpe muoyo batu ne tshilele tshia kumuebeja mudi muena dibaka nende ne bana. Ku misangu, mioyo ya mushindu’eu itu amu bua kuseka bantu badi kabayi ku dibaka. John, udi ne bidimu bipite pa 40, udi wamba ne: “Padi bantu bansuya bamba ne: ‘Mukajebe udi munyi?,’ ndi ngandamuna ne: ‘Utshidi ulua.’ Bulelela mbua se: mmunyi mundi mua kusela mukaji pandi tshiyi mua kuambula bujitu buende?”
Bua John ne bakuabo bu yeye kabayi kubala, nsombelu wabo mmumvuija mu kasumuinu ka ba-Yoruba ne: “Kusela lukasa ki mmuanda wa kuditumbisha nawu; mushinga wa biakudia ke lutatu.”
Peta disanka mu nsombelu webe
Mmunyipu mudibi bipepele bua kukengakana pa kutuma muoyo ku tshintu tshidi katshiyi tshifika lukasa. Nsumuinu 13:12 udi wamba ne: “Ditekemena didibo balayidila didi disamisha mutshima.” Pamu’apa ke muudi umvua paudi utuma muoyo ku dibaka kadi kuyi ukumbana bua kupanga kua mfranga. Bidi mua kuikala nunku nangananga biwikala munkatshi mua aba bavua mupostolo Paulo uleja bu “badi baalakana.”—1 Kolinto 7:9, NW.
Diakama ntatu kadiena mua kuikala dipepele, kadi kudi malu audi mua kuenza bua kunanukila ne kupeta nansha disanka mu nsombelu webe. Yezu Kristo, mulume mujike, wakumvuija dîyi-diludiki dikuatshishi mu Bible didi mua kukuambuluisha bua kutshimuna dibungama didi difumina ku ditekemena diladikija. Wakamba ne: “Disanka dia kupa ndipite dia kupeta.”—Bienzedi 20:35, NW.
Udi mua kutumika nadi pa kuenzela dîku diebe ne bakuabo mu tshisumbu malu mimpe. Pamu’apa udi kabidi mua kuvudija mudimu webe mu mudimu wa buena nkristo. Biwadipesha menemene mudimu mu difila kadiyi dia budisui, udi mua kumona se: udi ulua ‘mupangadike bikole mu mutshima webe, muikale mumanye mua kukokesha disua diebe nkayebe.’—1 Kolinto 7:37, NW.
Mulume mujike mukuabo, mupostolo Paulo, wakafunda mubelu eu udi wambuluisha ne: “Nudimuke bua mushindu unudi nuenda, kabikadi bu bapote, kadi bu bena meji, pa kudisumbila dîba dikumbanyine, bualu matuku adi mabi.” (Efeso 5:15, 16, NW) Bena nkristo bajike ba bungi mbapete ‘dikankamijibua bua anyima yabo’ pa kutumika ne dîba diabo bua kusemena pabuipi ne Yehowa mu masambila, dilonga dia Dîyi dia Nzambi, ne didifila mu bisangilu bia bena nkristo. (Matayo 11:28-30, NW) Biwenza nunku, neukumbane mua kuakama bimpe nsombelu mukole wa malu a mfranga. Nebikuambuluishe kabidi bua kuleja bukole bunene mu nyuma, bikuvuija mulume anyi mukaji wa tshitembu biwikala mua kubuela mu dibaka.
Kupu muoyo nansha kakese ne: Yehowa udi utabalela buonso badi bamusadila. Mmumanye malu ne bilumbu bidi bikukengesha. Tatuetu wa mu diulu muena dinanga mmumanye kabidi tshidi tshitambe buimpe buebe wewe bua mutantshi mule, mu nyuma ne mu nyanji ya munda. Biwatumikila ne lutulu mêyi-maludiki a Dîyi diende mu nsombelu webe wa matuku wonso, udi mua kuikala mujadike se: neakupeteshe disulakana mu tshikondo tshiakanyine ne neasankishe biudi ukengela ne majinga ebe mu njila udi bua diakalenge diebe dia kashidi. Bible udi ujadika ne: “Yehowa nkayende kakupala bantu badi benda mu buakane tshintu tshimpe nansha tshimue.”—Musambu wa 84:11, NW.
Tangila luseke luimpe lua malu
Lama kabidi mu tshieledi tshiebe tshia lungenyi ne: kudi masanka kaayi kuela mpata pa kuikala mujike. Mupostolo Paulo wakafunda ne: “Eu . . . udi ufila bu-kamama buende mu dibaka udi wenza bimpe, kadi udi kayi ubufila mu dibaka neenze bimpe kupitshisha.”—1 Kolinto 7:38, NW.
Bua tshinyi bujike budi “buimpe” kupita dibaka? Paulo wakumvuija ne: “Mulume udi kayi musele udi welangana meji bua bintu bia Mukalenge, bua mushindu udiye mua kupeta dianyishibua kudi Mukalenge. Apo, mulume udi musele udi usumpakana bua bintu bia mu bulongolodi ebu, bua mushindu udiye mua kulengelela mukajende, ne udi mudiabanye. Bia muomumue, mukaji udi kayi musedibue, anu bu eu utshidi kamama, udi welangana meji bua bintu bia Mukalenge, bua mushindu udiye mua kuikala mukezuke mu mubidi ne mu lungenyi. Kadi mukaji musedibue udi usumpakana bua bintu bia mu bulongolodi ebu, bua mushindu wa kulengelela bayende.”—1 Kolinto 7:32-34, NW.
Mu ngakuilu mukuabo, bena nkristo badi ku dibaka badi baditatshisha bushuwa pa bidi bitangila majinga, bidi muena dibaka nabo musue ne bidiye kayi musue. Kadi bena nkristo bajike badi mua kutangija meji abo ku mudimu wa Yehowa ne ditangija dinene. Pa kubafuanyikija ne aba badi ku dibaka, bena nkristo bajike badi ne nsombelu muimpe mutambe bua kuikala “amu mu mudimu wa Mukalenge, kakuyi ditanaja.”—1 Kolinto 7:35, NW.
Paulo kêna wamba ne: muena nkristo mujike kêna ne ditanaja. Biwikala mushikile ne ntatu ya mfranga, udi mua kumvua ne: kudi bintu bia bungi bidi biamba kukupambuisha ku mudimu webe. Nansha nanku, budikadidi bua muntu pa nkayende bua kusadila Nzambi budi pa tshibidilu bunene butambe bua mulume anyi mukaji udi kayi ku dibaka kupita bua aba badi ku dibaka.
Pavuaye ubela bua bujike bu njila muimpe mutambe, mupostolo Paulo kakamba ne: bivua bibi bua kuya ku dibaka. Wakafunda ne: “Nansha biwasela, kuakuenza mpekatu.” Kadi, wakadimuija ne: “Aba [badi basela] nebikale ne makenga mu mubidi.”—1 Kolinto 7:28, NW.
Ntshinyi tshivuaye usua kuamba? Dibaka didi dituala amue masumpakana. Mu bikondo bia ntatu mikole ya mfranga, dikenga bu nunku didi mua kuikala diditatshisha dia tatu wa nzubu pa bidi bitangila ditabalela mukajende ne bana. Disama didi kabidi mua kusakidila majitu a mfranga ne a mpampakenu mu dîku.
Nunku padi nsombelu webe kayi mua kuikala tshiudi musue, udi mua kuikala ne nsombelu mutambe buimpe kupita uwudi mua kuikala nende bu wewe mu dibaka ne bujitu bua kutabalela bana. Ntatu iwudi uluangana nayi mpindieu idi amu bua mutantshi mukese; neijikijibue mu bulongolodi bupiabupia bua Nzambi—imue mene pamu’apa kumpala.—Fuanyikija ne Musambu wa 145:16.
Udiku mua kudiundisha mudimu webe anyi?
Padi buonso kabayi mua kuenza nunku, bamue mbakumbane bua kubuela mu mudimu wa ku dîba ne ku dîba nansha mudiku ntatu ya mfranga. Chuks, utuatedi kulu eku, uvua usumba ne upanyisha bintu bia difunda nabi mikanda bua kukuatshisha dîku diende. Amu tshikondo tshimue tshivua malongolola a dibaka diende mapangile, wakapeta mukanda umubikila bua kuenza mudimu wa diibaka bua matuku makese ku biro bia filiale bia Société Watch Tower mu ditunga adi. Uditatshisha amu bua mfranga, tutuende wakamutekesha mu maboko bua kayi koku. Kadi, Chuks wakela meji ne: Yehowa uvua mumuambuluishe bua kuenda mushinga wende wa bintu bia kufunda nabi mikanda, nunku uvua ne bua kuteka midimu ya Bukalenge kumpala ne kueyemena bukokeshi bua Nzambi bua kupa. (Matayo 6:25-34) Kupite apu, wakela meji ne: bivua amu bua lupolo lua ngondo isatu.
Chuks wakitaba dibikila edi ne wakashila tutuende mushinga wende. Bidimu bisambombo pashishe, Chuks mmushale mu mudimu wa ku dîba ne ku dîba, muikale mukulu mu tshisumbu tshia bena nkristo, ne mmumane kudiakaja ne mfranga mikumbane bua kusela. Udi unyingalala mudi malu mashintuluke mu nsombelu wende anyi? Chuks udi wamba ne: “Mvua ne dibungama pamvua tshiyi mua kusela tshikondo tshimvua musue, kadi malu akenzeka bushuwa mushindu muimpe mutambe. Ndi mupete masanka a mudimu a bungi amvua tshiyi mua kupeta bu meme musele tshikondo atshi ne muikale ne dîku.”
Dikubibua bua matuku atshilualua
Mu bikondo bia ntatu bavule badi bakeba dikubibua dia dibaka bu muaba wa bukubi ku ntatu ya mfranga bua matuku atshilualua. Amue matunga, ne majitu a mabanza, adi apetesha diambuluisha amu dikese bua bakulakaje, anyi mene kadiyiku. Nunku baledi batu misangu yonso bateka muoyo ku mêku abu, ne nangananga kudi bana babo, bua babambuluishe mu bukulakaje buabo. Bua bualu ebu, balume ne bakaji bajike batu basakibua misangu mivule bua kusela ne kulela bana, nansha nsombelu wabo pa malu a mfranga muikale wa njiwu.
Kadi dibaka ne dilela bana kabiena bipetesha dikubibua. Bamue bana ba mu bulongolodi ebu kabena basue kutabalela baledi bakulakaje, bakuabo kabena ne mushindu, padi bakuabo kabidi bafua kumpala kua baledi babo bine. Bena nkristo badi kumpala kua bionso bakeba dikubibua muaba mukuabo, pa kulama mu lungenyi dilaya dia Nzambi ne: “Tshiena nkulekela, na[n]sha kakese, tshiena nkushîa tshianana.”—Ebelu 13:5.
Aba badi baladikija dibaka bua kusadila Yehowa ku dîba ne ku dîba ki mbalekeledibue. Christiana udi mujike [mukaji] ne bidimu 32. Udi usadila kukadi mpindieu bidimu tshitema bipite bu mpanda-njila wa pa tshibidilu ku Nigeria. Udi wamba ne: “Ndi mueyemena Yehowa, udi utujadikila ne: kakulekela nansha kakese basadidi bende. Dilaya diende ke dindi mueyemene. Yehowa udi utabalela majinga anyi a mu nyuma ne a ku mubidi. Mmuleje mudiye Tatu muena kalolo. Tshilejilu, mvua mukatumika bu mpanda-njila mu muaba udi dikengela dia Bantemu dinene. Nansha mudiku bintu amu bikese bidi mua kulengelela, ndi mulonge mua kupita nabi. Pangakabuela mu lupitadi bua disama dia typhus, bana betu bena mu tshisumbu tshimvua kale bakalua kungambuluisha.
“Ndi nsanka bikole ne mudimu wa ku dîba ne ku dîba. Ndi ng’uangata bu disanka dinene dia mudimu pa kutumika bua Mufuki wa bukua-mabulunge pamue ne bana betu ba balume ne ba bakaji bungibu pa buloba bujima. Ndi mumona bansonga ba bungi badi babungame ne babule ditekemena bu tshipeta tshia malu adi mabanyungulule. Buanyi meme, nsombelu wanyi udi ne mushinga; ndi mutangile matuku atshilualua ne ditekemena. Ndi mumanye se: kuikala pabuipi ne Yehowa ke dijandula ditambe buimpe ku nshinga itudi tuluangana nayi lelu’eu.”
Biwipatshila bua kubuela mu dibaka kadi kuyi ukumbana bua ntatu ya mfranga, kolesha muoyo! Kuena nkayebe. Kudi bavule badi baluangana ne ntatu ya muomumue ne diambuluisha dia Yehowa. Dipetela disanka mu nsombelu webe pa kudienzeja nkayebe bua kuenzela bakuabo malu mimpe ne pa kukolesha makanda ebe a mu nyuma. Semena pabuipi ne Nzambi; neakuambuluishe bualu udi ukutabalela bushuwa.—1 Petelo 5:7.