Oktuubrë

Ak jap tsyoony mä Biiblyë tijaty yajtukniˈˈijxëm ets tijaty nmëbëjkëm. Per oy jyaduˈunëty, mayë jäˈäy kyaj tmëdowäˈändë tijaty njatukmëtmaytyakëm, mët ko wyinmaytyë ko ëtsäjtëm adëyë nDiosˈawdäjtëm ets ko kyaj tyuknaxëty mët ja kyostumbrëty. ¿Ti mbudëkëyanëp parë kyaj mˈëxtëkëwäˈägët? Apostëlë Pablo duˈun tˈanmääy ja Diosmëduumbëty mëdiˈibë Roma: “Myëbëjktëp ja jäˈäy ja Dios ko tˈamëdoonaxtë ja ayuk, es diˈibë yˈamëdoonäjxtëp, Kristë yëˈë nyimaytyakypy” (Rom. 10:17). Parë xyaˈitët mëkë mëbëjkën, tsojkëp xyˈëxpëkëdë Biiblyë, kyaj mbudëkëyaˈanyëty ko xytyuktëk xytyukwäˈägëdë xëëw mëdiˈibë kyaj yajpääty mä Biiblyë, oyxyëp nuˈun jyakëxëˈkpë jantsy oy jantsy tsuj. Pes “pën kyaj nmëdäjtëmë mëbëjkën niwiˈixtsoo mbäät xykyatukjotkëdakëmë Dios”. Pääty, tsojkëp xyajkëktëkëdë mëbëjkën ko xyˈëxpëkëdë Biiblyë (Heb. 11:1, 6, TNM). Parë tuˈugë jäˈäy yˈitët seguurë ko tëdën tjantsy pyaaty ja tëyˈäjtën, kyaj tyimtsokyëty tˈixët ja ijxwëˈëmën mëdiˈibë tsäjpotm. Yëˈë duˈun ko yajxon tˈëxpëkët tijaty tukniˈˈijxëbë Biiblyë parë mbäät kyëktëkë ja myëbëjkën ets parë kyaj yˈamajtsk njotmajtskët mä tijaty myëbëjkypy. w21.05 paj. 4, 5 parr. 11, 12

Apostëlë Pablo myënäjx yajnäjx kanäk pëkyë amay jotmay. Niˈigyë dyajtëgoyˈajty parë Jyobaa myoˈoyëdët ja jot mëjääw ko yajwojpy yajkäˈtsy ets ko yajpëjktaky pujxndëgoty (2 Kor. 11:23-25). Kyaj tkuyuˈtsy wiˈix nyayjyäˈäwë, nyigäjpx ko näˈäty tyukmiinë jot winmäˈäny mëdiˈibë axëëk yajnayjyäˈäwë (Rom. 7:18, 19, 24). Pablo, yuumëët päˈämmëëdë nety yajpääty, pääty jyënany ko duˈun pyeky yˈadony “ijxtëm äpynyën” ets tsyojk parë Dios yaˈˈagëdäˈägëdët (2 Cor. 12:7, 8, TY). Pablo ëwäˈkx käjpxwäˈkx oy nuˈun tpatyë amay jotmay, mët ko Jyobaa myooyë jot mëjääw. Nˈokwinmäˈäyëm tijaty tyuun, extëm ko yˈijty tsumy Roma mä tuˈugë tëjk, tyukmëtmaytyakë Diosë yˈayuk pënaty nyiwintsënˈäjttë relijyonk, ets waˈan nanduˈun tmëtmaytyaky ja jäˈäyëty mëdiˈibë nety tuundëp mä ja yajkutujkpë (Apos. 28:17; Filip. 4:21, 22). Ojts nanduˈun ttukmëtmaytyaˈaky ja soldäädëtëjk mëdiˈibë nety kuentëˈäjtëp ets niˈamukë pënaty ojts kyuˈixëdë (Apos. 28:30, 31; Filip. 1:13). Ets ja mä Dios yajtuunë parë tyukjääyë tuˈuk majtskë liibrë neky mëdiˈibë pudëjkëdë ja Dios mëduumbëty ets axtë tyambäät xypyudëjkëm. w21.05 paj. 21 parr. 4, 5

¿Ti tyuunë Uzías mëdiˈibë nety reyˈäjtp Judá ko tyuktëjkë mëjˈat këjxmˈat? Kyaj tkupëjky ko jyayajjëjwijtsëmbijty ets yëˈë tyuun mëdiˈibë nety kyaj pyaatyëty ttunët. Uzías tyuun tijaty mëjwiin kajaa, madak mä kanäägë tsip, jantsy jëngoj jantsy tëjkoj ets myëdäjt kanäägë nyax. “Ja Diosë tëyˈäjtënbë yëˈë pudëjkë parë tijaty ttukˈoybyëtsëëmy” (2 Crón. 26:3-7, 10). Perë Biiblyë jyënaˈany ko “jantsy jeˈeyë kyumëjääwdaky, ta ja kyorasoon jyëmbijty mëj këjxm parë këˈëm nyayˈayoˈonmoˈoyaˈanyëty”. Jyobaa të nety jyënaˈany ko yëˈëyë ja saserdotëty mbäät tnoˈoktë ja päˈäkxuˈkpë mä ja templë. Perë Uzías kom të nety tyuktëkëty ja mëjˈat këjxmˈat, ta ojts tnoˈoky. Päätyë Jyobaa tyukumëdoowë ko pyatë leprë (2 Crón. 26:16-21). ¿Mbäädëdaa ëtsäjtëm nanduˈun xymyëmadakëmë mëjˈat këjxmˈat etsë net xyajpokytyuˈunëm extëm jyajtyë Uzías? Mbäät, pën jeˈeyë këˈëm nnaymyëmäˈäy nnaymyëdäjëm. Nˈokjamyajtsëm xëmë ko Jyobaa yëˈë xymyoˈoyëmë wijyˈäjtën parë tijaty njäj nnijäˈäwëm ets ko nyajtuunkmoˈoyëm mä nduˈukmujkëm (1 Kor. 4: 7). Pën jäˈäyˈäjtëm mëj këjxm Jyobaa kyaj xyajtunäˈänëm. w21.06 paj. 16 parr. 7, 8

Jesus nyijäˈäwëbë nety ko kyaj xëmë ttukˈoybyëtsëmäˈändë ja yˈëxpëjkpëty ko yˈëwäˈkx kyäjpxwäˈkxtë. Ets kyaj nnijäˈäwëm ninääk ojts tpanëjkxtë Jesus. Ja Jesusë yˈëxpëjkpëty, tsojkëbë nety tjaygyukëdët ko kyaj yëˈë yajnayjyawëdë agujk jotkujk ko jäˈäy tmëdoowˈittë ja Diosë yˈayuk, mëdiˈibën nety mbäät yajnayjyawëdë jotkujk, yëˈë ko Jyobaa tyukjotkëdakypy ko mëk tyundë. Nbäädäˈänëmë jukyˈäjtënë mëdiˈibë winë xëëw pën xëmë ngäjpxwäˈkxëm. Pën nduˈunëmë mëjääw parë oy nˈëwäˈkx ngäjpxwäˈkxëm ets ndukniˈˈijxëmë jäˈäy ja oybyë ääw ayuk, duˈunë nety nasˈijxëm ets ja “espiritë santë” xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm. Ets pën “kyaj nmëˈanuˈxëm”, Jyobaa wyandakypy ko xymyoˈoyäˈänëm ja jukyˈäjtënë xëmëkyëjxmbë, oy nituˈugë jäˈäy ngapudëjkëm parë nyëbatët (Gal. 6:7-9). w21.10 paj. 26 parr. 8, 9

Myëmajtsk pëky, yëˈë ko ntsojkëmë jäˈäy pääty ndukniˈˈijxëm ja tëyˈäjtën. Tëgok, jantsy anuˈkxëdëbë netyë Jesus mët ja yˈëxpëjkpëty mët ko të tuk xëëw kyäjpxwäˈkxtë, pääty tˈëxtääytyë tuˈugë lugäär mä mbäät yˈokpoˈkxtë. Per ko jam jyäjttë, tamë nety ja mayjyaˈay. ¿Ti Jesus tyuun? Ta “tyëjkë yaˈëxpëjkpë, es ttukˈëxpëjktë kanäk peky”. Jesus jyaygyujkë wiˈixë nety nyayjyawëdë jäˈäy ets pyudëkëyan. Nyijäˈäwëbë nety ko nëgooyë jäˈäy yˈayoownëdë ets ko yajjotkujkmoˈoyandëp. Tyam, yajjotkujkmoˈoyandëbë jäˈäy oy njaˈijxëm ko agujk jotkujk yajpäättë. Pes duˈun yëˈëjëty extëmë borreegë mëdiˈibë kyaj pënë kyuentëˈäjtpë ets mëdiˈibë kyaj pën nëˈëmoˈoy tuˈumoˈoyëdëp. Apostëlë Pablo jyënany ko duˈunxyëp extëm kyaj tmëdattë Dios ets kyaj tˈawix tjëjpˈixtë agujkˈäjt jotkujkˈäjtën (Éfes. 2:12). Pën winmäˈäyëm ko taanëm mayë jäˈäy mëdiˈibë kyaj tˈixyˈattë Dios, ta nbudëkëyäˈänëm mët ko ntsojkëm ets nbaˈˈayoˈowëm. Päätyën nˈanmäˈäyëm parë tˈëxpëktëdë Biiblyë. w21.07 paj. 5 parr. 8

Tuˈugë jäˈäy mëdiˈibë mëj këjxm, jeˈeyë tijaty këˈëm nyaytyukmëtsokyëty. Ets tuˈugë jäˈäy mëdiˈibë nyaywyinaxëjäˈäwëp tijaty, kyaj jeˈeyë tˈatsoky ti ja myëguˈuk myëdäjtypy, kyajën nanduˈun ttukmëtsoky parë tijaty tmëdatët. Pääty ko tuˈugë jäˈäy tijaty tnaywyinaxëjawë, yëˈë nanduˈun yˈandijpy ko tˈaxëkˈixy ja myëguˈuk. Ko jäˈäy tyuktëkëtyë mëjˈat këjxmˈat ets tnaywyinaxëjawë tijaty, duˈun extëmë yujkuˈunk mëdiˈibë yajwindëgoobyë kepytyëjk. Mbäät tsuj jyantsy kyëxëˈëky ja tëjk, per ko wanaty wanaty ja yujkuˈunk dyajwindëgoy, mbäädë net ok kyujijtnaxy. Mbäät nanduˈun jyaty tuˈugë jäˈäy mëdiˈibë jeky kujk Diosmëduny; pën mëj këjxm nyayjyawëty o pën nyaywyinaxëjäˈäwëp tijaty, mbäät yaˈˈayoˈonbäätyëty (Prov. 16:18). Kyaj nëjkx tˈokmëduunë Jyobaa, këˈëm nëjkx nyayˈaxëktunyëty ets nanduˈun ja myëguˈuktëjk. Mbäät kyaj xytyuktëjkëmë mëjˈat këjxmˈat pën nbanëjkxëm ja käjpxwijën mëdiˈibë apostëlë Pablo myooy ja Dios mëduumbëty: “Diˈibë mdundëp miitsëty mä mjikyˈattë, nitii xykyatundët diˈibë jeˈeyë këˈëm xytyukˈoyˈattët o mnaymyëjpëjtäˈägëdët mët ja wiingatypyë, naybyëjtäˈägëdë yuunk naxypy, es xyjawët ko myëjjëty ja wiingatypyë es këdiinëm miitsëty këˈëm” (Filip. 2:3). w21.07 paj. 15, 16 parr. 6-8

Ta nääk mëdiˈibë winmääytyëp ko pënaty tyukˈijtëdëbë relijyongë tëyˈäjtënbë, tsojkëp tˈatsoowëmbijtäˈäyët tijatyë jäˈäy nayajtëëwëdëp, axtë mëdiˈibë kyaj yajxon ttimnigajpxyë Biiblyë. ¿Oyëdaa ko duˈun nwinmäˈäyëm? Min nˈokˈijxëmë yˈijxpajtënë apostëlë Pablo. Yëˈë duˈun tˈanmääy ja Dios mëduumbëty: “Ijxkijxyëdë tëgekyë ja ëxpëjkën”, per yˈëxkäjp nanduˈun ko tamˈäjtpë nety may mëdiˈibë kyaj yajxon tjaygyukë (1 Tes. 5:21). Pablo jyënany: “Mët ko diˈibë nnijäˈäm, waandiˈknë yëˈë” ets tijaty nˈijxëm duˈun kyëxëˈëky “extëmë ijxnë wingootspë” (1 Kor. 13:9, 12). Pablo kyaj nety tukëˈëyë tnijäˈäwëtyaˈay, duˈun extëm ëtsäjtëm. Per jyaygyujkëbë nety ja tukniˈˈijxënë wingëjxypyë, kajaa nety tijaty të tnijawë mëdiˈibë yaˈijtë seguurë ko të tpääty ja tëyˈäjtën. Tuk pëky wiˈix mbäät nˈijtëm seguurë ko tëdën nbatëm ja tëyˈäjtën, yëˈko nˈijxkijpxyëm pënë Jyobaa tyestiigëty duˈun tmëdundë Dios extëmë Jesus ojts tyukniˈˈixë. w21.10 paj. 18, 19 parr. 2-4

Mëguˈuktëjkëty, oy të mëjjäˈäyëndë mbäät duˈunyëm xypyudëkëdë nmëguˈuktëjk, oy mdundët prekursoor o kyaj. ¿Wiˈix mbäät duˈun xytyundë? Ko xyˈijxwëˈëmdët tijaty mbäät xytyundë extëm myaˈix myajpäättë, ko niˈigyë mwinmäˈäny xypyëjktäˈäktët parë mDiosmëdundët ets xyˈixtët tijaty mbäät xyˈaktundë. Rey David jyatsojkënyëˈäjt tkojäˈänyë Jyobaa tyëjk, per kyupëjk ko Jyobaa yˈanmääyë ko yëˈë nety kyojaambyë Salomón ets pyudëjkë ja yˈuˈunk mä nety tkojäˈäny ja tëjk (1 Crón. 17:4; 22:5). David kyaj jyënany ko yëˈë nety patëp tkojët ja tëjk, mët ko ënäˈknëmë Salomón ets kyajnëm nëgoo tijaty tnijawë (1 Crón. 29:1). David nyijäˈäwëbë nety ko ja tëjk yajkojäˈäny mët ko Jyobaa tkunuˈkxy, kyaj mët ko yëˈë tyundë ja mëjjäˈäy mëˈˈënäˈkpë o mëdiˈibë tijaty jyäjt nyijäˈäwëdëp. Duˈun extëmë David, nanduˈun ja nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë të myëjjäˈäyëndë, duˈunyëmë Jyobaa tmëdundë oy tkaˈoknikëjxmˈäjnëdë ja tuunk mëdiˈibë nety tyuundëp. Ets nyijäˈäwëdëp ko ja ënäˈktëjk kunuˈkxanëdëbë Jyobaa mä ttundë ja tuunk mëdiˈibë nety yëˈë nyikëjxmˈäjttëp. w21.09 paj. 9 parr. 4; paj. 10 parr. 5, 8

Ko niˈigyë winmäˈäny nbëjktakëm parë Jyobaa nmëdunäˈänëm, mbäät xypyudëjkëm parë nnijäˈäwëm ti net nduˈunëm mä jukyˈäjtën. Per yëˈë mbäät nduknibëjktakëm mëdiˈibë nˈaˈijxëm ko nmëmadäˈägäˈänëm ets kyaj yëˈëjëty ti tyuundëp ja wiink jäˈäy. Yëˈë ko pën duˈun nˈadëtsëm, mbäädë net axëëk nnayjyäˈäwëm ko kyaj të nduˈunëm ti të njatuknibëjtakëm (Luk. 14:28). Niduˈuk niduˈugë Diosmëduumbë, mëjwiin kajaa tsyobääty mä Diosë kyäjpn. Jyobaa ojts xymyëjwoˈowëm mët ko yëˈë yˈijxë jot korasoon, yˈijx ko yujy tudaˈaky njäˈäyˈäjtëm, ngupëjkëm parë xytyukniˈˈijxëm ets parë xyaˈoˈoyëm, kyaj ojts xymyëjwoˈowëm mët ko niˈigyë tijaty njäjt nnijäˈäwëm. Mbäät nˈijtëm seguurë ko Jyobaa agujk jotkujk nyayjyawëty ko nduˈunëmë tyuunk nuˈun nmadakëm. Ko nmëmëdoˈowëm ets nmadakën, ta nyajnigëxëˈkëm ko nmëdäjtëm “tuˈugë korasoonë oybyë” (Luc. 8:15, TNM). Pääty, min duˈunyëmë Jyobaa nˈokmëduˈunëm nuˈun nmadakëm. Pën nduˈunëm duˈun, ta agujk jotkujk nnayjyawëyäˈänëm mä tijatyë nety të nduˈunëm (Gal. 6:4). w21.07 paj. 24 parr. 15; paj. 25 parr. 20

Tsojkëp nmaˈkxtujkëm ko kyayajtuny ja ndëyˈäjtënˈäjtëm. Extëm nˈokpëjktakëm ko ja mëjjäˈäytyëjk tnijawë ko mä kongregasionk, tap tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë mëjwiin kajaa të pyokytyuny, ta tˈamdowdë Jyobaa parë myoˈoyëdët “ja wijyˈäjtën” ets tˈixtët ja jotmay extëmë Jyobaa tˈixy (Sant. 3:17). Ko duˈun ttundë, yëˈë parë tpudëkëyäˈändë ets tmastuˈudët “ja nyëˈë tyuˈu ja axëëkpë” (Sant. 5:19, 20). Ja mëjjäˈäytyëjkëty tyunandëbë mëjääw parë tˈijxˈitäˈän tkuentëˈatäˈändë ja myëguˈuktëjk ets tjotkujkmoˈoyäˈändë pënaty axëëk të yajtuny (2 Kor. 1:3, 4). Ko ja mëjjäˈäytyëjk dyaˈoyëyäˈändë tuˈugë jotmay mëdiˈibë mëjwiin kajaa, tsojkëp jawyiin tpayeˈeytyëty wiˈixën tijaty tyëyˈäjtënëty. Yäˈädë myënëjkxypyë tiempë. Ta net tmënuˈkxtäˈäktëdë Jyobaa, tˈëwij tkäjpxwijtët mëdë Biiblyë ets tjëjwijtsëmbittët mäbäät nyitëkëty (Jer. 30:11). Yäˈädë kyaj yëˈë tˈandijy ko ja mëjjäˈäytyëjk yajˈyonan yajwootsandëp ja jotmay. Ets ko nyaytyuknëˈëmoˈoy nyaytyuktuˈumoˈoyëdë Jyobaa, ta niˈamukë ja nmëguˈukˈäjtëm ttukˈoyˈattë. w21.08 paj. 11 parr. 12, 13

Ko jyamˈäjtyë yuu Israel, ta Noemí mët ja myëmëjjäˈäy ets nimajtskë myäänk ojts nyëjkxtë tsënaabyë Moab, jamë myëmëjjäˈäy yˈoˈky ets nanduˈun ja nimajtskpë myäänk mëdiˈibë nety të tpëktë ja toˈoxyˈënäˈk mëdiˈibë Moab (Rut 1:3-5). Ko duˈunë Noemí tpatyë amay jotmay, yëˈë mëdiˈibë niˈigyë yajmoon yajtujkë. Mëkën tjäˈäwë jäj jëmuˈumën axtë winmääy ko waˈanë netyë Jyobaa duˈun tyunyëty. Min nˈokˈijxëm wiˈix jyënany: “Mët ko mëkëtsë Jyobaa yˈääw kyëˈë të xytyukkëdaˈaky, [...] ja mëdiˈibë myëdäjtypy tukëˈëyë mëkˈäjtën të dyajtäˈämëtyaˈayëtsë njukyˈäjtën”. Ets nanduˈun jyënany: “Jyobaa tëts xymyëtsiptsoony. Ja mëdiˈibë tukëˈëyë mëkˈäjtën myëdäjtypy, yëˈëts mëdiˈibë nëgooyë të xymyooynyë jäj jëmuˈumën” (Rut 1:13, notë, 20, 21). Jyobaa jyaygyujkëp ko mbäät “tuˈugë jäˈäy mëdiˈibë wijy tyëgoyë jyot wyinmäˈäny ko axëëk jyaty kyëbety” (Ecl. 7:7). Yëˈë yajtuunë Rut parë dyajnigëxëˈëgët ja tsojkën mëdiˈibë ninäˈä kyakugëxë ko yˈoyjyaˈaytyaky ets tsuj yajxon ojts tpudëkë ja xyakxy parë jatëgok oy nyayjyawëdët ets oy yˈitët mëdë Jyobaa. w21.11 paj. 9 parr. 9; paj. 10 parr. 10, 13

Pën njotmoˈoyëm tyamë Diosë tyuunk, ¿yëˈëdaa yˈandijpy ko kyaj mbäät nekymyëmäˈäy nekymyëdäjëm wiˈix nyajmëjwindëjkëm? Kyaj. Pes tsojkëp niˈigyë nbëjktakëmë jot winmäˈäny parë mas oy nˈëwäˈkx ngäjpxwäˈkxëm etsë jäˈäy nyaˈëxpëjkëm, net mbäät nbudëjkëm niˈigyë ja nmëguˈukˈäjtëm. Per net mbäät duˈun nduˈunëm, pën ijtëm yujy tudaˈaky ets pën jamë jot winmäˈäny nbëjktakëm parë nbudëjkëm ja nmëguˈukˈäjtëm ets kyaj jeˈeyë nnaymyëmäˈäy nnaymyëdäjëm (Prov. 11:2; Apos. 20:35). ¿Tijaty mbäät nduknibëjktakëm nduˈunëm? Nˈokˈanmäˈäyëmë Jyobaa parë xypyudëjkëm ets nˈijxëm tijaty mbäät nmëmadakëm nduˈunëm (Prov. 16:3). ¿Mbäädëdaa nbëjktakëmë winmäˈäny ets nduˈunëm extëm prekursoor ausilyaar, regulaar, nëjkxëm Betel o mä yajkojˈyë jëën tëjk? ¿Mbäät njäjtëmë wiink ayuk parë niˈigyë nˈëwäˈkx ngäjpxwäˈkxëm o nëjkxëm mä tuˈugë lugäär mä tyëgoyˈatyë naybyudëkë? w21.08 paj. 23 parr. 14, 15

Jyobaa agujk jotkujk nyayjyawëty ko dyajnigëxëˈëky ja tsojkën mëdiˈibë ninäˈä kyakugëxë (Os. 6:6). Mët yëˈëgyëjxm ja kugajpxy Miqueas, Jyobaa ojts xytyukˈanaˈamëm parë nyajnigëxëˈkëmë duˈumbë tsojkën mëdiˈibë ninäˈä kyakugëxë (Miq. 6:8, notë). Parë duˈun nduˈunëm, jëjpˈam ets nnijäˈäwëm tiijën yˈandijpyë yäˈädë tsojkën. Ko tuˈugë jäˈäy tmëdatyë duˈumbë tsojkën, mëkën ttsoky ja wiink jäˈäy ets kyaj tmastuˈudäˈäny xëmën mëët yajpäädäˈäny. Ko yajmaytyaˈagyë yäˈädë tsojkën, yëˈë xëmë myaytyäˈägaampy mëdiˈibë Dios jyäˈäwëp mëdë naxwinyëdë jäˈäy, per mbäädë duˈumbë tsojkënë dyaˈixëdë naxwinyëdë jäˈäy. Päätyë rey David jyënany: ‘Yëˈë mtsojkën mjäˈäwën, Wintsën [Jyobaa], jambäät tsäjpwinm jyaˈty. Oytyukxondaknë yëˈë mtsojkën mjäˈäwën, Wintsën’ (Sal. 36:5, 7, TY). ¿Ets ëtsäjtëm? ¿Nyajtsobatëm ko Jyobaa mëjwiin kajaa xytsyojkëm extëmë David? w21.11 paj. 2 parr. 1, 2; paj. 3 parr. 4

Jyobaa yëˈë fyamilyëˈajtypy pënaty mëduunëp. Niduˈuk yëˈë Jesus ‘diˈib myëduˈuk Uˈunkˈäjtypy mä käˈäpnëmë ënety ti kyojynyëm’, ets nanduˈun nimayë anklësëty (Col. 1:15, TY; Sal. 103:20). Ko Jesus jyukyˈajty yä Naxwiiny, tyukniˈˈijxë jäˈäyëty parë tˈixtëdë Jyobaa extëmë Tyeety. Tëgok, ko nety myaytyaˈaky mët ja yˈëxpëjkpëty, ta tˈanmääy: “NDeetyëts diˈibë miitsëty nandëˈën mDeetyˈäjttëp” (Fwank 20:17). Ko ndukëdëjkëmë jukyˈäjtënë Jyobaa ets nnëbajtëm, duˈunxyëp extëm ndëjkëm mä fyamilyë mëdiˈibë yajpatp abëtsëmy nyaxwinyëdë (Mar. 10:29, 30). Jyobaa, yëˈë tuˈugë Uˈunkteety mëdiˈibë jantsy tsojkp. Jesus tsyojkypy nanduˈun ets ëtsäjtëm nˈijxëmë Jyobaa extëm tuˈugë uˈunkteety mëdiˈibë tsojkp ets mbäät nmëtkäjpx nmëtmaytyakëm oytyim näˈäty. Kyaj mbäät nˈijxëm extëm tuˈugë axëkjäˈäy mëdiˈibë jeˈeyë tijaty xytyukˈanaˈamëm. Ko Jesus tmënuˈkxtakyë Jyobaa, duˈun dyajtsondaky: “NDeetyˈäjtëm”. Mbäätxyëp ojts tjamëgajpxyë Tyeety extëm “mëdiˈibë mëkˈäjtën myëdäjtypyën”, “mëdiˈibë të dyajkojtäˈäy tukëˈëyë” o “Rey winë xëë winë tiempë” ets kyaj wyiˈixëty ko duˈun ndijëmë Jyobaa, pes nanduˈun jap yajtijy mä Biiblyë (Gén. 49:25, TY; Is. 40:28; 1 Tim. 1:17). Perë Jesus ojts tmëgajpxyë Jyobaa extëm “nDeetyˈäjtëm”. w21.09 paj. 20 parr. 1, 3

Jyobaa myëgäjpxë rey Manasés mët yëˈëgyëjxm ja kyugajpxyëty, per kyaj myëdooy, duˈun yˈadëtsy extëmë Acab. Päätyë “Jyobaa ojts tnasˈixë parë ja soldäädëtëjk mëdiˈibë Asiria tnidëkëdët ja [Judá]. Ta tmäjtstë Manasés mëdë pujxnˈajoˈkn ets tˈatsuum tkëtsuumdë mëdë pujxndejpxyny ets ojts tmënëjkxtë Babilonia”. Ets jap jyawë pujxndëgoty ojts tmëmay tmëdäjty tijatyë nety të ttuny. Manasés “mëjwiin kajaa ojts yujy tyudaˈaky Dios windum”. Per kyaj yëˈëyë ttuuny, nanduˈun ojts “tmëgajpxyë Jyobaa Dios” ets “xëmë tmënuˈkxtaky” (2 Crón. 33:10-12). Ko tiempë nyajxy, Jyobaa ojts tˈatsoowëmbijtë nyuˈkxtakënë Manasés. Pes yˈijx ko të nety tjantsy yajtëgatsyë jyot kyorasoon ets yajnigëxëˈk mä myënuˈkxtakë. Jyobaa pyaˈˈayoow ko tˈijxy wiˈix yˈajëmbijty jyodëmbijty ets pääty jatëgok tnasˈijxë yˈanaˈamët. Manasés tyuunë mëjääw parë ojts dyajnigëxëˈëky ko të nety jyantsy jyodëmbity amumduˈukjot. w21.10 paj. 4 parr. 10, 11

Priscila mëdë Áquila tsojkëbë nety tmastuˈuttët ja yˈit lyugäär mä nety yajpäättë mëdë fyamilyë, tˈëxtäˈäytyët mä tsyëënëyäˈändë ets dyajnaxkëdäˈäktët jatëgokë nyegosyë wiink käjpn, pes yëˈë nety yaˈoˈoyëdëbë wittëjk. Ko jam ojts jyäˈttë Corinto, Priscila mëdë Áquila duˈunyëm tpudëjkëdë ja myëguˈuktëjk ets duˈunyëm tjamyëdäjttë apostëlë Pablo parë ojts tjotkujkmoˈoytyë ja myëguˈuktëjk. Ok, ta ojts nyëjkxnëdë wiink lugäär parë niˈigyë tˈëwäˈkxäˈän tkäjpxwäˈkxäˈändë ja Diosë yˈayuk mä tyëgoyˈatyë naybyudëkë (Apos. 18:18-21; Rom. 16:3-5). ¡Jantsy agujk jotkujk nyayjyäˈäwëdë ko duˈun tjotmooytyë ja Diosë tyuunk! Tyam, mbäädë kasäädë jäˈäy nanduˈun tpanëjkxtë yˈijxpajtënë Priscila mëdë Áquila ko jëjpˈam tpëjktäˈäktët ja Diosë tyuunk. Per ¿näˈädaa mbäät tnimaytyäˈäktë ti tyunandëp mä jyukyˈäjtën? Ja mä nyaynyoobyëˈatëdë. Ko tuˈugë kasäädë jäˈäy ttuknibëjktäägë parë niˈigyë tmëdunäˈändë Jyobaa ets ttundë mëjääw, mbäädë net tˈixtë wiˈix ja Diosë myëjääw nyëˈëmoˈoy tyuˈumoˈoyëdë (Ecl. 4:9, 12). w21.11 paj. 17 parr. 11, 12

Tsojkëbë nety duˈun ttundët ja israelitëty extëmë Dios tniˈanaˈamë, tmëmëdowdët ja tyääk tyeety. Nˈokjamyajtsëm ko mä Levítico jawyiin jyënaˈany: “Wäˈäts mëbäät myajpäättë, jaˈa ko ëjts Wintsën mëdiˈibë mijts mDiosˈäjttëbën, wäˈätsëts yëˈë”. Ta net myinyë yäˈädë anaˈamën mëdiˈibë yajpatp mä Levítico 19:3 mä jyënaˈany ko tsojkëp yajwingutsëˈëgët ja tääk teety (Lev. 19:2). Oy ko niduˈuk niduˈuk nnayajtëˈëwëm: “¿Nguytyuumbyëtsë yäˈädë Dios yˈanaˈamën mä tnigajpxy nwingutsëˈkëm ja tääk teety?”. Pën nˈijxëm ko kyaj duˈun të nduˈunëm nuˈunë tiempë të nyaxy, oy ko tyam niˈigyë winmäˈäny nbëjktakëm parë nbudëjkëm ja tääk teety. Tëyˈäjtën ko kyaj mbäädë tiempë nekyyajjëmbijtëm mëdiˈibë të nyaxy, per mbäät tyam nduˈunëm ja mëjääw parë niˈigyë nbudëjkëm ja tääk teety ets mëët ja xëëw tiempë nyajnäjxëm. ¿Wiˈix mbäät duˈun nduˈunëm? Ko niˈigyë nbudëjkëm parë njuˈuy ngëbajtëm tijaty yajtëgoyˈäjttëp o parë niˈigyë tmëwingondëdë Jyobaa ets mbäät nanduˈun njotkujkmoˈoyëm. Ko duˈun nduˈunëm, yëˈë nety nmëmëdoˈowëm ja anaˈamën mëdiˈibë yajpatp mä Levítico 19:3. w21.12 paj. 4, 5 parr. 10-12

Rey David mëjwiin kajaa pyokytyuuny. Extëm nˈokpëjktakëm, David ojts pyokytyuny mëdë Bat-Seba ets axtë ojts tniˈanaˈamë parë ja myëmëjjäˈäy yˈoogët (2 Sam. 11:2-4, 14, 15, 24). ¿Wiˈixë net wyimbëtsëëmy ko duˈun yˈadëtsy? Nayˈaxëktuunë, per nanduˈun tˈaxëktuunyë fyamilyë ets ja kyujëën kyudëjk (2 Sam. 12:10, 11). Ets jatëgok kyaj ttukˈijxpejtyë Jyobaa, këˈëm winmäˈäny ojts tniˈanaˈamë parë dyajmujky ja sensë jam Israel. ¿Wiˈix wyimbëtsëëmy? Ja yˈoˈktë 70,000 ja israelitëty ko pyatëdë tuˈugë mëk päˈäm (2 Sam. 24:1-4, 10-15). ¿Waˈanxyëp ojts nˈëbat ngäjpxpatëmë David ets ojts njënäˈänëm ko kyaj nety nyitëkëty etsë Jyobaa pyokymyaˈkxëdët? Jyobaa kyaj duˈun wyinmääy. Yëˈë yˈijx wiˈixë netyë David të myëdunyëty nuˈunë xyëëw jyukyˈäjtën ets ko të nety jyantsy jyodëmbity amumduˈukjot. Pääty ojts tpokymyeˈkxy oy pyokytyuuny mëjwiin kajaa. Nyijäˈäwëbë nety ko David mëk tsyokyëty ets ko jyatunaambyë nety mëdiˈibë oy. ¿Këdii mëjwiin kajaa nguˈëˈëw ngukäjpxëm ko Jyobaa yëˈë yˈijxypy tijaty oy nduˈunëm? (1 Rey. 9:4; 1 Crón. 29:10, 17). w21.12 paj. 19 parr. 11-13

Jesus pyaˈˈayoow pënatyë nety kyaj oy mëk yajpäättë. Nˈokjamyajtsëm wiˈix tˈanmääyë Juan: “Yëˈë wiints ijxp, yëˈë ëxneybyë yeˈepy, diˈib myëdäjtypy ja leprë päˈäm të yˈagëdaˈaky, yëˈë natpë mëdoop, diˈibë oˈkp jikypyëjkp”. Ko jäˈäy tˈijxtë ja miläägrë mëdiˈibë Jesus tyuun, ta “nidëgekyë [...] tˈawdäjty ja Dios” (Luk. 7:20-22). Ëtsäjtëm yëˈë nbanëjkxëmë Jesusë yˈijxpajtën, ijtëm ajëëky amëguˈuk, nbaˈˈayoˈowëmë jäˈäy ets nmëmaˈkxtujkëm pënaty kyaj oy mëk yajpäättë. Jyobaa kyaj të xymyoˈoyëmë madakën parë nduˈunëmë miläägrë extëmë Jesus ttuuny. Per mbäät tyam nbudëjkëm pënaty yajpattëp wiints, jaˈa njënäˈänëm, pënaty kyaj tnijawëdë ja oybyë ayuk, ko nduknijäˈäwëm wiˈixë yäˈädë naxwinyëdë tim tsojk jyëmbitäˈäny extëm tuˈugë it lugäärë tsujpë, mä oy mëk nyajpäädäˈänënë ets mä oy nˈitäˈänënë mëdë Dios (Luk. 4:18). Tyam ta mayë jäˈäy tmëjkumaytyë Dios, mët ko të tnijawëdë ja oybyë ääw ayuk. w21.12 paj. 9 parr. 5

Santiago yëˈë tyukkäjpxpajtë Diosë yˈAyuk ko yaˈëxpëjky. Duˈun ttukˈijxy ja jäˈäyëty ko Jyobaa kyunuˈkxypy pënaty kyaj myastuˈutyëty extëmë Job. Santiago jantsy wingëjxyë jäˈäy ojts dyaˈëxpëky ets yëˈë yajtuunë ääw ayuk mëdiˈibë kyaj tsip yajjaygyukë. Ko duˈun ttuuny, ta kyaj këˈëm nyayajmëjpëtsëëmë, yëˈëjën ojts dyajmëjpëtsëmyë Jyobaa. ¿Ti xytyukniˈˈijxëm? Ko tsojkëbë jäˈäy wingëjxy nyaˈëxpëjkëm ets ndukwäˈkpajtëmë Diosë yˈAyuk. Kyaj jeˈeyë jäˈäy ndukˈijxëm nuˈunën tijaty njäjt nnijäˈäwëm, yëˈëjën ndukniˈˈijxëm pënën Jyobaa ets nuˈunën myëmay myëdäjˈyëty (Rom. 11:33). Ets mbäät duˈun nduˈunëm, pën yëˈë xëmë ndukwäˈkpajtëmë Biiblyë. Extëm nˈokpëjktakëm, kyaj jeˈeyë nˈanëëmëyäˈänëmë jäˈäy tixyëp ëtsäjtëm nduˈunëm ko netyë duˈumbë jotmay nbatëm. Tsojkëbën nyajwinmäˈäyëm wiˈix mbäät pyudëkëtyë ijxpajtën mëdiˈibë yajpatp mä Biiblyë ets tˈixët wiˈixë Jyobaa wyinmay ets nyayjyawëty. Ets ko tkuytyunët tijaty jyajtypy mä Biiblyë, yëˈë nety ko dyajxondäˈägäˈänyë Jyobaa ets kyaj yˈëtsäjtëmëty. w22.01 paj. 11 parr. 9, 10

Jyobaa kyaj jeˈeyë xyˈanmäˈäyëm ets kyaj nˈaxëktuˈunëm ja nmëguˈukˈäjtëm. Jëjpˈam ets ntsojkëm extëm ëtsäjtëm këˈëm nnaytsyojkëm parë Jyobaa xykyupëjkëm. Min nˈokˈijxëm wiˈixë Jesus ojts tnikäjpxëmbityë yäˈädë anaˈamën mëdiˈibë yajpatp mä Levítico 19:18. Tëgok, duˈun ja farisee jäˈäy yajtëëwë: “¿Diˈibë dëˈën ja anaˈamën niˈigyë myëjëty?”. Jesus ta tˈatsoowëmbijty ko ja “jawyiimbë anaˈamën diˈibë niˈigyë myëjëty”, yëˈë ko ttsokëdë Jyobaa amumduˈukjot, mët tukëˈëyë nyiniˈkx kyëbäjk ets mët tukëˈëyë jyot wyinmäˈäny. Ta net ojts tnigajpxy ja myëmajtskpë anaˈamën mëdiˈibë mä Levítico 19:18: “Mtsokëp ja mmëguˈuk extëm mijts këˈëm” (Mat. 22:35-40). Taaˈäjtp kanäk pëky wiˈix mbäät nyajnigëxëˈkëm ko ntsojkëmë nmëguˈukˈäjtëm. Tuk pëky, yëˈë ko nguytyuˈunëm extëm jyënaˈanyë Levítico 19:18: “Kyaj xytyuunëmbitët extëm të mdunyëty ni xykyapëjkëˈëgëdë akë mët ja mmëgugäjpn”. w21.12 paj. 10, 11 parr. 11-13

Ta netyë Jesus “tkëˈëmëmäjtsë” ja apostëlë Pedro ets ojts yajtsoˈogyëty. Pedro yeˈey nëëwingëjxy ko tpëjktakyë ja yˈijxënë mä Jesus, per ko tˈijxy wiˈix ja mëk tuu myiny, ta tyuktëjkë ja tsëˈëgë ets ojts yˈamajtsk jyotmajtskë, pääty kyiintsondaky (Mat. 14:24-31). ¿Ti xytyukniˈˈijxëm extëm jyajtyë Pedro? Ko jyënajky mä ja barkë ets yeˈeytsyondaky nëëwingëjxy, kyaj tyimwinmääy ko mbäädë nety kyiny pën wiinktsoo ja yˈijxën tpëjktaˈaky, pes jamë nety të ttuknibëjktäägë jyatäˈäny mä Jesus, per kyaj jam jyajty mët ko yëˈë yˈix ja mëk poj tuu. Ëtsäjtëm kyaj tyam nˈyeˈeyëm nëëwingëjxy, per nbatëmë amay jotmay mä nanduˈun yaˈijxmatsyë mëbëjkën. Pën kyaj jam nbëjktakëmë jot winmäˈäny mä Jyobaa ets mä tijaty të ttuknibëjktäägë, mbäät nyajtëgoˈoyëm ja mëbëjkën, duˈunxyëp extëm ngiˈinëm. Per oy ti amay jotmay nwinguwäˈkëm, oy ko duˈunyëm ndukˈijxpajtëmë Jyobaa ko yëˈë xypyudëkëyäˈänëm. w21.12 paj. 17, 18 parr. 6, 7

Ko nnuˈkxtakëm, nˈëxpëjkëm ets nbawinmäˈäyëm, duˈunën nDiosmëduˈunëm. Ko nnuˈkxtakëm, yëˈë nmëtmaytyakëm ja nDeetyˈäjtëm mëdiˈibë nëgooyë xytsyojkënë. Ko nˈëxpëjkëmë Biiblyë, ta nbäädäˈänëm ja “Diosë yˈëxpëjkën”, pes nipën duˈun kyawijˈyëty extëmë Jyobaa (Prov. 2:1-5). Ko nbawinmäˈäyëm, jaa mä nˈijxëm wiˈixënë Jyobaa jyaˈayˈaty ets nanduˈun nwinmäˈäyëm tijaty të ttuknibëjktäägë parë ëtsäjtëm ets parë niˈamukë naxwinyëdë jäˈäy. Ko duˈun nduˈunëm, yajxonë nety ja tiempë nyajtuˈunëm, pes kyaj nëgoo nmëdäjtëm. Per ¿ti xypyudëkëyäˈänëm? Oy ko nˈëxtäˈäyëm tuˈugë lugäär mä kyaj nëgoo jyaˈˈatyë naynyaˈamë. Nˈokjamyajtsëm ti Jesus tyuun ko nety dyajtsondäˈägäˈänyë Diosë tyuunk yä Naxwiiny, ojts nyëjkxy 40 xyëëw mä lugäärë äänëˈëk tëëtsëˈëkpë (Luk. 4:1, 2). Jam mä nyuˈkxtaky ets tpawinmääy wiˈixë nety ttunanë ja Tyeetyë tyuunk. Ko duˈun ttuuny, yëˈë pudëjkë parë tmëmadaky ja amay jotmay mëdiˈibë tukmiin tukëdakë. w22.01 paj. 27, 28 parr. 7, 8

Mbäät näˈäty xyˈëwij xykyäjpxwijëm tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë oy Diosmëduump o mëdiˈibë tuump mëjjäˈäy ko tpëktë kuentë ko tsojkëp jam muum nnayaˈoˈoyëm. Ko xymyoˈoyëm ja ëwij käjpxwijën mëdiˈibë yajpatp mä Biiblyë oy ko nmëdoowˈijtëm ets nˈijxkujk njaygyujkëm. Niˈigyë xytsyiptakxëm ngupëjkëmë ëwij käjpxwijën ko pën xymyoˈoyëm, axtë mbäät nyajpojkëm. Per kyaj xytsyiptakxëm ngupëjkëm ko pokyjyaˈay nyajpatëm. Mëdiˈibën tëy xytsyiptakxëm, yëˈë ko pën xyˈanmäˈäyëm määjën të ndëgoˈoyëm o tiijën kyaj oy të nduˈunëm (Ecl. 7:9). Ko xyˈëwij xykyäjpxwijëm tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm, waˈanë net nˈëxtäˈäyëmë winmäˈäny wiˈix mbäät nˈoknaynyiˈëwdut nˈoknaynyikäjpxtutëm, nwinmäˈäyëm tiko duˈun të xytyimˈanmäˈäyëm o axtë nyajpojkëm extëm të dyajtunyë ääw ayuk. O axtë mbäädë net nwinmäˈäyëm: “Kyaj yëˈë pyaatyëty parëts yˈëwij xykyäjpxwijët. ¡Yëˈë tëgoopy nanduˈun!”. Pën kyaj nˈoymyëdoˈowëm ko nyaˈëwij nyajkäjpxwijëm, axtë mbäädë net jeˈeyë nguˈamëdoownäjxëm o ndukmëtmaytyakëmë wiink jäˈäy parë xyˈanmäˈäyëm mëdiˈibë jeˈeyë nmëdowäˈänëm. w22.02 paj. 8, 9 parr. 2-4

¿Waˈandaa tijaty xytsyiptäˈägäˈänëm mä ja jembyë jukyˈäjtën mä tsyokyëty nyajnigëxëˈkëm pën ndukjotkujkˈäjtëm extëmë Jyobaa tijaty ttuny? Nˈokjamyajtsëm ti tuun jäjtë ko waanë tiempë nyajxy mä nety ja israelitëty të yˈawäˈätspëtsëmdë Egipto. Nääk, ta tyëjkëdë abajt kutujkpë mët ko tjamyajtstë ja jeˈxy pëky mëdiˈibë yajmooytyë Egipto ets kyaj tnekyyajtsobattë ja manaa mëdiˈibë netyë Jyobaa mooyëdëp (Núm. 11:4-6, MNM; 21:5, MNM). ¿Waˈandaa nanduˈun nëjkx njäjtëm ko nety të nyaxy ja mëj ayoˈon? Kyaj nnijäˈäwëm nuˈunën nyimëjääwdäˈägäˈäny parë nyajwatstäˈäyëm ja Naxwinyëdë ets nyajjëmbijtëm wanaty wanaty jantsy tsuj ja it lugäär. Pes nimëjääwdakp ko ti yajtuuntsondaˈaky. ¿Nëjkxëbëdaa ndëjkëm abajt kutujkpë tijatyë netyë Jyobaa jam xymyoˈoyëm? Pën tyam nguˈëˈëw ngukäjpxëm tijatyë Jyobaa xymyoˈoyëm, seguurë ko nanduˈunën ndunäˈänëm mä tiempë myiny kyëdaˈaky. w22.02 paj. 7 parr. 18, 19

Mëdiˈibë ojts yajnaskäjpxë mä Zacarías 8:23 ko jyënaˈany “tuˈugë judiyë” ets “miitsëty”, yëˈë yajmaytyaktëp pënaty jukyˈatandëp tsäjpotm (Rom. 2:28, 29). Ets ko jyënaˈany “nimäjkë yetyëjk mëdiˈibë kyäjpxtëp tukëˈëyë ayuk mäjatyë nax käjpn”, yëˈë yajmaytyaktëp ja wiinkpë borreegëty. Yëˈëjëty, mëk nyaygyumatsëdë mä pënaty nëjkxandëp tsäjpotm, jaˈa njënäˈänëm, ko duˈun tijaty ttundë extëm nyëˈëmoˈoy tyuˈumoˈoyëdë ets tuˈugyë tmëdundë Jyobaa. Të nanduˈun yˈadëyë Ezequiel 37:15-19, 24, 25 extëmë Jyobaa ojts tnaskäjpxë, pes pënaty të yajwinˈixtë parë nyëjkxtët tsäjpotm ets pënaty jukyˈatandëp yä Naxwiiny, tuˈugyë tyundë. Mä yäˈädë tekstë yajmaytyaˈaky majtskpë kepy. Ja kyepyë “Judá”, yëˈë pënaty të yajwinˈixtë parë nyëjkxtët tsäjpotm (mä ja tyëëm yˈäätsë Judá, jam ijty yajwinˈixtë ja reyëty mëdiˈibë tundëp Israel). Ets ja kyepyë “Efraín”, yëˈë yajmaytyaktëp pënaty jukyˈatandëp yä Naxwiiny. Jyobaa ojts jyënaˈany ko dyajtuˈukmukäˈänyë kyepyë Judá mëdë kepyë Efraín parë “jeˈeyë tuˈuk tmëdatäˈäny ja kepy”. Yäˈädë yëˈë yˈandijpy ko pënaty nëjkxandëp tsäjpotm ets jukyˈatandëp yä Naxwiiny, tuˈugyë tyunäˈändë ko nety yˈanaˈamnë Jesus, ja tukpäjkpë Rey (Fwank 10:16). w22.01 paj. 22 parr. 9, 10

Jesus ojts tmaytyaˈaky näägë jäˈäy mëdiˈibë myooyë limosnë ja ayoobë jäˈäy, per jaa duˈun ttuundë ko ja wiink jäˈäy yˈijxëdë jeˈeyë parë ttukˈixäˈändë. Oyë nety mëdiˈibë jyatuundëp, per kyaj netyë Jyobaa ttukjotkëdaˈaky (Mat. 6:2-4). Mbäät nˈijtëm jantsy oyjyaˈay, pën ndukmëduˈunëm tijaty ja nmëguˈukˈäjtëm mët ko nmëmäˈäy nmëdäjëm ets kyaj mët ko jeˈeyë nmëjpëtsëmäˈänëm. Pääty oyxyëp ko nnayajtëˈëwëm: “¿Nduumbyëtsën mëdiˈibë oyën, o jeˈeyëts nnijawë tidën oy? ¿Tikots tijaty ndukmëdunyë nmëguˈuktëjk?”. Jyobaa xytyukpudëkëyäˈänëmë myëjääw, pes yëˈë yajtuumpy parë tijaty ttuny (Gén. 1:2). Yäˈädë yëˈë yˈandijpy ko tuˈuk tuˈugë jäˈäyˈäjtën mëdiˈibë yajkypyë Diosë myëjääw, mbäät xypyudëjkëm parë tijaty nduˈunëm. Extëm nˈokpëjktakëm, Santiago duˈun ojts tkujayë: “Yëˈë nmëbëjkën yˈity extëmë oˈkpë, pën kyaj nduˈunëm ja oybyë” (Sant. 2:26). Ets nanduˈunën mbäät njënäˈänëm pën kyaj nyajnigëxëˈkëm ja oybyë jäˈäyˈäjtën mëdiˈibë yajkypy ja Diosë myëjääw. w22.03 paj. 11, 12 parr. 14-16

Niˈamukë Dios mëduumbë wiˈixëm nduˈunëm ja Diosë tyuunk ets wiˈixëm nbudëjkëmë jäˈäy. Perë apostëlë Pedro ojts tuk pëky tnigajpxy mëdiˈibë jëjpˈam nduˈunëm. Ko nety të tnigajpxy ets njukyˈäjtëm wäˈäts, ta jyënany: “Miits aˈijx jëjpˈixp myajpäätëty ets wijy kujk” (1 Ped. 1:13,TY). ¿Ti Pedro myaytyäˈägan? Yëˈë jyënany ko ja Jesusë myëgaˈaxëty mëdiˈibë nëjkxandëp tsäjpotm, kyäjpxwäˈkxandëp ja oybyë ayuk abëtsëmy nyaxwinyëdë (1 Peed. 2:9). Tyam, ëtsäjtëm nikëjxmˈäjtëmë yäˈädë tuungë jëjpˈambë mä jäˈäy nbudëjkëm ets jantsy jotkujk nnayjyäˈäwëm ko nˈëwäˈkx ngäjpxwäˈkxëm ets ko jäˈäy nyaˈëxpëjkëm (Mar. 13:10). Pääty, nˈoktuˈunëmë mëjääw parë nguytyuˈunëm. Duˈunë nety nyajnigëxëˈkëm ko ntsojkëmë Dios, naxwinyëdë jäˈäy ets ko jukyˈatäˈänëm wäˈäts. w21.12 paj. 13 parr. 18

Apostëlë Pablo yëˈë xëmë yˈijx tijaty oy tyuundë ja myëguˈuktëjk. Nyijäˈäwëbë nety ko tëgooytyëp ja myëguˈuktëjk, per kyaj nety yëˈë tˈandijy ko axëkjäˈäyëty. Tsyojk ja myëguˈuktëjk ets yëˈëyë yˈijx tijatyë nety oy tyuundëp. Ko tˈijxy wiˈix dyajnimëjääwdäˈäktë parë ttunäˈändë mëdiˈibë oy, ta wyinmääy ko oy ko duˈun ttundë ets ko wanaty yˈakˈyajpudëkëyäˈändë. Min nˈokˈijxëm wiˈixë Pablo tpudëjkë nimajtsk ja toxytyëjkjäˈäy mä ja kongregasionk jam Filipos (Filip. 4:1-3). Evodia mëdë Síntique kyaj nety jyawë oy yˈokˈijnëdë mët ko myëdäjttë tuˈugë jotmay. Perë Pablo kyaj ojts yˈoojëdë ets ni kyaˈëbat kyakäjpxpatëdë, yëˈë yˈijx wiˈixë nety jantsy jeky kujk Diosmëdundë, wiˈix jantsy oy jyaˈayˈattë ets ko tsojkëdëbë Jyobaa. Pablo nyijäˈäwëbë nety ko Evodia mëdë Síntique jantsy oyjyaˈayëty, pääty tˈanmääy parë nyayaˈoyëdët. Apostëlë Pablo tuˈugyë nyayaˈijtë mët ja myëguˈuktëjk ets agujk jotkujk nyayjyäˈäwë mët ko kyaj yëˈëyë ojts tˈixy mäjaty tyëgoytyë. w22.03 paj. 30 parr. 16-18

Ja agujkˈäjt jotkujkˈäjtën mëdiˈibë Jyobaa xymyoˈoyëm, mbäät xypyudëjkëm parë yajxon nwinmäˈäyëm ets parë kyujkët ja ääw jot. Duˈunën nyayjyäˈäwë Luz, yëˈë jyënaˈany: “Näˈäty, naytyuˈugëts nnayjyawëty ets jats mäts nwinmay ko kyajtsë Jyobaa xytsyoky. Per ko duˈun myiny mätsë njot nwinmäˈäny, tats netyë Jyobaa ndukmëtmaytyaˈaky wiˈixëts nnayjyawëty. Kots duˈun nmënuˈkxtaˈaky, yëˈëtsë net xypyudëjkëp parëts oy nnayjyawëty”. Extëm tnimaytyaˈagyë yäˈädë nmëguˈukˈäjtëm, yëˈë xytyukˈijxëm ko nnuˈkxtakëm mbäät xyjyantsy pyudëjkëm parë nnayjyäˈäwëm agujk jotkujk (Filip. 4:6, 7). Nnijäˈäwëm nanduˈun ko Jyobaa mëdë Jesus xypyudëkëyäˈänëm ko yˈooky ja jëëky mëguˈuk. Xymyëjääwmoˈoyëm nanduˈun parë jäˈäy nbaˈˈayoˈowëm mä nˈëwäˈkx ngäjpxwäˈkxëm ets nyaˈëxpëjkëm, duˈun extëmë Jyobaa mëdë Jesus tpaˈˈayoyë jäˈäy. Ko Jesus jyëëy yaxy, xyjyotkujkmoˈoyëm mët ko yëˈë xytyukˈijxëm ko Jyobaa nyijäˈäwëp ko näˈäty nnayjyäˈäwëm ko kyaj ti jot mëjääw ets xypyudëkëyäˈänëm parë nmëmadakëm. Njantsy jyëjpˈijxëm ttukjäˈtët ja xëëw mä Jyobaa dyajtëˈëtsäˈäny “tëgekyë ja wyinnëë” (Diˈibʉ Jat. 21:4). w22.01 paj. 15 parr. 7; paj. 19 parr. 19, 20

Jesus ojts tnigajpxy majtskë tuˈu, tuˈuk yëˈë ja mëjtuˈu, ets jatuˈuk yëˈë axuˈutspë (Mat. 7:14). Tëgatsyaty mä yajnëjkxyë yäˈädë tuˈu ets këˈëm mbäät nwinˈijxëm mëdiˈibë nbanëjkxäˈänëm, pes jeˈeyë jyaˈˈaty majtskë tuˈu. Jëjpˈam parë nwinˈijxëm mët ko mbäät xymyënëjkxëm mä ja jukyˈäjtën o mä ja kutëgoˈoyën. Ja mëjtuˈu yëˈë mayë jäˈäy yeˈeytyëp mët ko kyaj tsyiptaˈaky. Ets yëˈë may pyanëjkxtëp mët ko nanduˈun tijaty ttunäˈändë extëm ja mayjyaˈay. Kyaj tpëktë kuentë ko Satanás yëˈëdën mëdiˈibë tsyojkypy ets nˈyeˈeyëmë yäˈädë tuˈu mëdiˈibë yajnëjkxp mä ja kutëgoˈoyën (1 Kor. 6:9, 10; 1 Fwank 5:19). Per mä ja tuˈujë axuˈutspë Jesus ojts jyënaˈany ko niwaanë jäˈäy mëdiˈibë yeˈeytyëp. Mä Matewʉ 7:15 duˈun jyënaˈany: “Naygyuentëˈatëdë mä yëˈë andakpëty diˈibë jënandëp ko yëˈëjëty ja Diosë kyugäjxpë”. w21.12 paj. 22, 23 parr. 3-5