Nobiembrë

Të xyˈixy ko wiˈixëmë Jyobaa mbudëkëty. Extëm nˈokpëjktakëm, ko jäˈäy mwingajpxy mjëjpkajpxyëty kyaj mjotˈambëky, ets yëˈë Jyobaa nanduˈun mbudëjkëp parë xyjyamyatsët tuˈugë tekstë mä jäˈäy xymyëtmaytyaˈaky mëdiˈibë yˈoymyëdoobyë Diosë yˈayuk. Yëˈë nanduˈun mmooyëbë jot mëjääw parë duˈunyëm xymyëduunˈadëˈëtsët, oyë jäˈäy tkatsojkënyëˈaty mä mˈëwäˈkx ngäjpxwaˈkxy (Jer. 20:7-9). Jyobaa të nanduˈun dyajnigëxëˈëgyë yˈoyjyaˈayˈäjtën ko xytyukniˈˈijxëm wiˈix mbäät nˈëwäˈkx ngäjpxwäˈkxëm. Mä reunyonk jap nyajtukniˈˈijxëm wiˈix mbäädë jäˈäy nmëtmaytyaktsoˈonëm, ta net duˈun nduˈunëm ko nëjkxëm käjpxwäˈkxpë. Tuktëjkëbë tsëˈëgë, per ko duˈun nduˈunëm, ta nˈijxëm ko jantsy oy wyimbëtsëmy mä ngäjpxwäˈkxëm. Mä reunyonk ets mä asamblee, yajtukniˈˈijxëm nanduˈun wiˈix mbäät nˈëwäˈkx ngäjpxwäˈkxëm extëmë nety ninäˈänëm duˈun ngatuˈunëm. Ets mbäät njëjptsëˈk njëjpjäˈäwëm mët ko kyajnëmë nety duˈun ndimtuˈunëm. Perë Jyobaa xykyunuˈkxëm mëjwiin kajaa ko duˈun nduˈunëm. w21.08 paj. 27 parr. 5, 6

Ko apostëlë Pablo tnijäˈäyë ja Diosmëduumbëty mëdiˈibë Corinto, mëk ojts tˈëwijy tkäjpxwijy. Per ko tnijäˈäwë ko tsuj yajxon tkupëjktë, ta agujk jotkujk jyantsy nyayjyäˈäwë (2 Kor. 7:6, 7). Pënaty tuundëp mëjjäˈäy, mbäät tpanëjkxëdë yˈijxpajtënë apostëlë Pablo ko yajpäättët mëdë myëguˈuktëjk. Tuk pëky wiˈix mbäät duˈun ttundë, yëˈë ko tsojk jyäˈttët reunyonk parë mëët kyäjpx myaytyäˈäktët ja myëguˈuktëjk. Pes jeˈeyë tsyokyëty tuk minutë majtsk minutë parë nˈëboˈkx ngäjpxpoˈkxëm ja nmëguˈukˈäjtëm ets nmëjääwmoˈoyëm (Rom. 1:12). Ja mëjjäˈäytyëjkëty mëdiˈibë pyanëjkxëdëbë yˈijxpajtënë Pablo, yëˈë yajtuundëbë Biiblyë parë tmëjjääwmoˈoytyë myëguˈuktëjk ets ttukˈixtë ko Jyobaa tsojkëdëp. Yˈëxtääytyëbë winmäˈäny wiˈix tmëjkuˈëw tmëjkugäjpxëdët. Pën tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë tuump mëjjäˈäy kyäjpxwijaambyë myëguˈuk, tsojkëp dyajtunëdë Diosë yˈAyuk, ets ttukˈawanët määjën tsyokyëty nyayaˈoyëdët. Per tsuj yajxon mbäät tˈanëëmë mët ko tsyojkypy ets ja myëguˈuk tkuytyunët ja ëwij käjpxwijën (Gal. 6:1). w22.03 paj. 28, 29 parr. 11, 12

Jyobaa xymyoˈoyëm tyamë mëkˈäjtën mëdiˈibë jantsy mëjwiin kajaa parë duˈunyëm nmëduunˈadëtsëm. Tuk pëky wiˈix xymyëjääwmoˈoyëm ets xypyudëjkëm, yëˈë ko nmënuˈkxtakëm. Apostëlë Pablo duˈun jyënany: “Nnuˈkxtäˈäktë oytyim näˈäjëty” (Efes. 6:18, TNM). Pën nmënuˈkxtakëmë Dios, ta xypyudëkëyäˈänëm. Näˈäty, mbäät njäˈäwëm ko kyaj nˈokmëmadäˈägäˈänënë ja amay jotmay, perë Jyobaa xyˈanmäˈäyëm parë nmënuˈkxtakëm, oy näˈäty ngapatëmë ääw ayuk wiˈix nˈanmäˈäyëm o wiˈix nnayjyäˈäwëm (Rom. 8:26, 27). Ja tuk pëky wiˈix xymyëjääwmoˈoyëmë Jyobaa, yëˈë ko ngäjpxëmë Biiblyë. Oy ko ngäjpxëmë Biiblyë extëm ttuunyë apostëlë Pablo parë xymyoˈoyëm ja jot mëjääw ets xyjyotkujkmoˈoyëm (Rom. 15:4). Ko ngäjpxëmë Biiblyë ets nbawinmäˈäyëm, mbäädë Jyobaa dyajtunyë yˈespiritë santë parë xypyudëjkëm ets njaygyujkëm wiˈix mbäät nnaytyukpudëjkëm ko nbatëmë amay jotmay (Eb. 4:12). w21.05 paj. 22 parr. 8-10

Nnijäˈäwëm ko jëjpˈam nyaˈëxpëjkëmë jäˈäy, per näˈäty, tam tiigatiijëty kyëxëˈëky mëdiˈibë mbäät xyajtuˈuˈadujkëm parë kyaj nyaˈëxpëjkëm extëm njatsojkënyëˈäjtëm. ¿Winmäˈäyëm ko kyaj mbäät tijaty nduˈunëm extëm njatsojkëm? Extëm nˈokpëjktakëm, näägë nmëguˈukˈäjtëm të myëjjäˈäy myëˈˈënäˈkëndë o pëjk ijxëdëp. Pën duˈun nyaˈijx nyajpatëm, nˈokjamyajtsëm ko mbäädë jäˈäy nyaˈëxpëjktsondakëm mä telefënë o mä internet ets kyaj ndimytsyoˈonëm jënoty tëgoty. Näägë jäˈäy jyaˈëxpëkandëbë Biiblyë, per kyaj yˈawäätsëˈattë ko njanëjkxëm ëwäˈkx käjpxwäˈkxpë. ¿Mbäädëdaa nyaˈëxpëjktsondakëm näˈä yëˈë myadäˈäktë? Mbäät. Extëm jopyëp jantsy jeˈeyë xyëënytyaˈaky jyäjtaˈaky o uxëp. Jesus koots dyaˈëxpëjkyë Nicodemo, mët ko duˈunë nety yˈëxpëkäˈäny (Fwank 3:1, 2). w21.07 paj. 5 parr. 10, 11

Ja Juan Yajnëbajtpë yˈëxpëjkpëty mëjˈixy tjäˈäwëdë ko ja Jesusë yˈëxpëjkpëty kyaj nety yˈayuuˈattë. Jesus ta tyukmëtmaytyakëdë ko kyaj tiko nety yˈayuˈattët mientrës yëˈë jyukyˈaty (Mat. 9:14-17). Per kyaj tˈoyˈijxtë ja fariseety ets pënatyë nety myëtsipˈäjttëbë Jesus mët ko kyaj tijaty ttuuny extëm ja judiyëtëjk tmëdattë kyostumbrë. Nëgooyë ojts jyotˈambëjknëdë ko tˈijxtë Jesus dyaˈˈagëdaˈagyë päˈämjäˈäy sääbëdë xëëw (Mar. 3:1-6; Fwank 9:16). Yäˈädë jäˈäyëty, naytyukmëjäˈäwëdë ko tkuytyundë ja ley mä pyoˈkxtë sääbëdë xëëw, per kyaj nety wiˈix tˈixtë ko nyegosyëtundë mä ja templë ets jotˈambëjktë ko Jesus ojts yˈoojëdë (Mat. 21:12, 13, 15). Ko Jesus tmëtmaytyaky ja jäˈäyëty mä ja sinagoogë jam Nazaret, nëgooyë ojts jyotˈambëjknëdë mët ko tˈanmääytyë ko këˈëmë nety nyaymyëmay nyaymyëdäjëdë ets ko kyaj tmëdattë ja mëbëjkën extëm nääk ja israelitëty (Luk. 4:16, 25-30). Mayë jäˈäy kyaj tkupëjktë Jesus mët ko kyaj tijaty ttuuny extëm tjatsojktë (Mat. 11:16-19). w21.05 paj. 5, 6 parr. 13, 14

Jyobaa xytyukˈawäˈänëm ko kujotmay ko jäˈäy tyuktëkëtyë mëjˈat këjxmˈat ets ko tijaty tˈatsoky. ¿Wiˈix xytyukˈawäˈänëm? Ko ojts dyajwëˈëmy jääybyety mä Biiblyë wiˈix nääk jyäjttë pënaty mëduunëp ets ti ëtsäjtëm mbäät nduˈunëm parë kyaj duˈun njäjt ngëbajtëm. Ko yajmaytyaˈaky tijaty nˈatsojkëm, waˈan yëˈë nwinmäˈäyëmë Satanás. Kom yëˈë nety niduˈugë Jyobaa yˈanklës, seguurë ko nyikëjxmˈäjt kanäk pëky tuunk, per yëˈë niˈigyë tijaty tˈaktsojky. Tsyojk parë yaˈˈawdatët mëdiˈibë nety yëˈëyë nitëjkëbë Jyobaa. Satanás tsyojkypy parë njäˈäyˈäjtëm extëm yëˈë, pääty niˈigyë tijaty xytyukˈatsojkëm. Eva yëˈë tim jawyiin yajmëmadak. Jyobaa të nety tsuj yajxon tˈanëëmë Eva mëdë Adán ko mbäät tjëˈxtë tukëˈëyë ja ääytsyäˈäm ujtstsäˈäm axtë ko jyotkëdäˈäktët. Per tamë nety tuˈuk mëdiˈibë kyaj mbäät ttondë (Gén. 2:16). Satanás wyinˈëˈënë Eva, yajwinmääy ko tsojkëp tjëˈxët ja ääytsyäˈäm ujtstsäˈäm mëdiˈibë netyë Jyobaa të yˈanëˈëmxëty parë kyaj ttonët. Eva kyaj tmëjjäˈäwë tijatyë netyë Jyobaa të myoˈoyëty yˈaktimtsojk tijaty. ¿Wiˈixë net wyimbëtsëëmy ko kyamëdooy? Pokytyuun, ets ok, ta ojts yˈoˈknë (Gén. 3:6, 19). w21.06 paj. 14 parr. 2, 3; paj. 17 parr. 9

Jyobaa tsyojk etsë Adán mëdë Adán tmëdattët ja yˈuˈunk yˈënäˈk ets tˈijxˈit tkuentëˈattët ja it Naxwinyëdë. Koxyëbë ojts myëdowdë, ojtsxyëp tkuytyundë ti netyë Jyobaa të ttuknibëjktäägë: yajfamilyëˈattët winë xëëw winë tiempë mët ja yˈuˈunk yˈënäˈk. Jyobaa, mëj dyajnäjxyë Adán mëdë Eva ko ojts tˈuˈunkniwäˈäny. Ko yajmaytyaˈaky wiˈix ojts kyojˈyë naxwinyëdë jäˈäy, Biiblyë jyënaˈany: ‘Të tuk tiempë naxypy xypyëjktaˈaky këdiinëm ja anklëstëjk, jeˈeyëp ko të xymyoˈoy ja kutujkën, ja mëjˈäjt oyˈäjtën ets ja wintsëˈkën’ (Heb. 2:7, TY). Dios kyaj ojts duˈun dyajkojˈyë naxwinyëdë jäˈäy extëmë anklës, kyaj tmooy duˈun ja mëkˈäjtën, wijyˈäjtën ets ja madakën parë tijaty ttundët (Sal. 103:20). Naxwinyëdë jäˈäy kyaj tmëbäätyë anklëstëjk mët ko jantsy kumëjääwëty. Jotmaymyëët njënäˈänëm ko Adán mëdë Eva kyaj Jyobaa nyekyfyamilyëˈäjtëdë. Perë Jyobaa, duˈunyëm ttunäˈäny mëdiˈibë të ttuknibëjktäägë, pes yëˈë tsyojkypy ets niˈamukë naxwinyëdë jäˈäy mëdiˈibë mëmëdoowëp, tˈuˈunkˈat tˈënäˈkˈatët xëmëkyëjxm. w21.08 paj. 2, 3 parr. 2-4

Tyam, nimayë Diosmëduumbë yajnibëdëˈëktë. Pes ta nääk mëdiˈibë tsënääytyëp mä të kyubokyë Diosë tyuunk. Yajtsuum yajmäjtstëp ets axtë yajmënëjkxtëp “gobernadoor windum es mä reyëty”, ko duˈun jyaty, ta dyajmëjpëtsëmdë Jyobaa (Mat. 10:17, 18). Ta netë wiinkpë mëdiˈibë wiˈixëm pyattëp ja jotmay, extëm ta mëdiˈibë jantsy tukmëtsipˈäjtëdëbë fyamilyë ko Diosmëdundë, oy jyatsëënëdë mä kyaj kyubokyë Diosë tyuunk (Mat. 10:32-36). Näˈäty ko ja jyëëky myëguˈuk tpëktë kuentë ko ninäˈä tkamastuˈudäˈändë Jyobaa, ta kyaj wiˈix yˈokˈanmääyëndë. Ta net nääk mëdiˈibë axëëk tyuundë ja myëguˈuktëjk mä nety kyatëkëdënëm Diosmëduumbë. Pën tyam myajtukmëtsipˈäjtp ko mDiosmëduny, këdii mˈëxtëkëwaˈaky, it amëk jotmëk, pesë Jyobaa yëˈë mdukpudëkëyanëbë myëjääw. Pääty, ¡nitii xykyajëjptsëˈëk xykyajëjpjawët! w22.03 paj. 16 parr. 8

Biiblyë jyënaˈany ko Jyobaa yˈaxëkˈijxypyë “wiin mëdiˈibë mëj këjxmëp, tuˈugë yaˈan mëdiˈibë andakp, etsë ääw këˈë mëdiˈibë yajpëyëˈkypy ja nyëë nyeˈpyny mëdiˈibë kyaj ti të ttuundëgoy” (Prov. 6:16, 17). Nanduˈun jyënaˈany ko “Jyobaa mëk tˈaxëkˈixyë axëkjäˈäy mëdiˈibë yˈëxtaabyë jëën tsip ets winˈëˈëmp winxäjp” (Sal. 5:6). Jyobaa mëk tˈaxëkˈixy ko duˈunë jäˈäy yˈadëˈëtstë. Ja tiempë mä Noé jyukyˈajty, kutëgooytyë jäˈäy mët ko të nety ja Naxwinyëdë dyajtuktuktë mëdë axëkˈäjtën (Gén. 6:13). Jyobaa yˈaxëkˈijxypy nanduˈun mëdiˈibë ojts tnigajpxy ja kugajpxy Malaquías ko kasäädë jäˈäy tmëttsëënë wiink yetyëjk o wiink toxytyëjk jeˈeyë parë net yaˈˈajääywyäˈkxët. Dios kyaj tkupëky pënaty duˈun adëtsp oy jyamëdunyëty ets seguurë ko tkuentëwitsäˈäny (Mal. 2:13-16; Eb. 13:4). Jyobaa xyˈanmäˈäyëm: “Ëxtijtë ja axëëkpë” (Rom. 12:9). Ko ti nˈëxtijëm, yëˈë duˈun ko kyaj ndimykyupëjkëm. Pääty ko myinët mä winmäˈäny ndunäˈänëm mëdiˈibë nnijäˈäwëm ko Jyobaa yˈaxëkˈijxypy, ninuˈunën mbäät ngakupëjkëm. w22.03 paj. 4, 5 parr. 11, 12

Tim tsojkë Jyobaa xykyunuˈkxäˈänëm mëjwiin kajaa ko tyëkët tuumbë ja Gyobiernë. Mëjwiin kajaa yajkunuˈkxäˈändë duˈun tyam ets mä tiempë myiny kyëdaˈaky pënaty maˈkxtujktëp ets tˈëwxit tjëjpˈixtë parë Jyobaa ttunët ti të ttuknibëjktäägë. Mä jembyë jukyˈäjtën kyaj nekymyëdatäˈänëmë amay jotmay mëdiˈibë tyam nbatëm ets kyaj ti nekymyëmayäˈän nekymyëdajäˈänëm. Kyaj pën axëëk xynyekytyunäˈänëm ets kyaj nyekyjaˈˈatäˈänyë jäj jëmuˈumën (Diˈibʉ Jat. 21:4). Kyaj nekymyëmayäˈän nekymyëdajäˈänëm wiˈix nbatëm tijaty nyajtëgoyˈäjtëm, mët ko mëjwiin kajaa jyamˈatäˈänyë jeˈxy pëky (Sal. 72:16; Is. 54:13). ¡Nëgooyë yˈoyˈatanë ja jukyˈäjtën! Jyobaa desde tyam xytyukniˈˈijxëm wiˈix njukyˈatäˈänëm mä ja it lugäärë tsujpë, pääty xypyudëjkëm parë nyaˈoˈoyëmë jäˈäyˈäjtën ets nmastutëm ja kostumbrë mëdiˈibë kyaj yˈoyëty. Kyaj mbäät nˈëxtëkëwäˈkëm ets nmastutëmë Jyobaa, pes tadën wyingoonë ja oybyë jukyˈäjtën. Pääty, nˈokˈëwxijt nˈokjëjpˈijxëm maˈkxtujkën myëët parë Jyobaa tkuytyunët tijaty të twandaˈaky. w21.08 paj. 13 parr. 17-19

Ko waanë tiempë nyajxy mä nety duˈunë apostëlë Pablo të tnijayë ja Diosmëduumbëty mëdiˈibë Judea, ta yaˈˈanmääytyë parë nyëjkxtët tsënaabyë tunoty kopkoty. Tsojkëbë nety tmastuˈuttët ja jyëën tyëjk, ja jyuy tyooky ets ja myëguˈuktëjk mëdiˈibë kyaj Diosmëdundë (Mat. 24:16). Mä taabë tiempë, jëjpˈamë nety ets nyaybyudëkëdët nixim niyam. Ets mbäädë nety kyaj tsyiptakxëdë dyajwäˈkxtët tijaty myëdäjttëp, pën të nety duˈun tˈoktuumbëdë extëmë apostëlë Pablo jyënany. Tyam, mbäät ja nmëguˈukˈäjtëm kyaj xëmë xytyukˈawäˈänëm tijaty yajtëgoyˈäjttëp. Pääty oy ko njäˈäyˈäjtëm ajëëky amëguˈuk parë mbäädë nmëguˈukˈäjtëm xyˈamdoˈowëmë naybyudëkëdë. Mä kongregasionk, seguurë ko tapë nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë xëmë yäjktëbë naybyudëkë. Ets yëˈëjëty ninäˈä xykyayajnayjyäˈäwëm ko nˈatsijpëm, niˈigyën nyayˈawanëdë ko xypyudëkëyäˈänëm näˈä nyajtëgoyˈäjtëm, oy ko nanduˈun njäˈäyˈäjtëm extëm yëˈëjëty. w22.02 paj. 23, 24 parr. 13-15

Nuˈun të nyaxyë tiempë të yaˈˈawijtsmuky kanäägë kongregasionk ets axtë të yajkaxtë nmëguˈukˈäjtëm wiink sirkuitë. Pën ëtsäjtëm duˈun yaˈˈanmäˈäyëm, waˈan xytsyiptakxëm nmastutëm ja jëëky mëguˈuk etsë mëtnaymyaayëbë. Per komë Jyobaa kyaj ttimyˈanëëmë ja mëjjäˈäytyëjk mä nyëjkxtët niduˈuk niduˈuk ja nmëguˈukˈäjtëm. Päätyën näˈäty xytsyiptakxëm nmëmëdoˈowëm ja mëjjäˈäytyëjk extëm xyˈanmäˈäyëm. Perë Jyobaa tyukjotkujkˈäjtypy extëmë tijaty ttundë, ets ëtsäjtëm, tsojkëp nanduˈun nduˈunëm. ¿Tiko yˈoyëty nduˈunëm extëm tijaty ja mëjjäˈäytyëjk ttukniwitsëdë oy ngaˈoyjyäˈäwëm? Parë nyajjaˈäjtëmë tuˈugyëˈäjtën mä Diosë kyäjpn. Mbäät nanduˈun niˈamukë ttukˈoyˈattë ja nmëguˈukˈäjtëm ko nˈijtëm yujy tudaˈaky ets ko nduˈunëm extëm tijaty ja mëjjäˈäytyëjk ttuknibëjktäägëdë (Eb. 13:17). Pesë Jyobaa yëˈë të tyuknipëkëdë parë xyˈijxˈijt xykyuentëˈäjtëm ets ko nmëmëdoˈowëm, yëˈë nety nyajnigëxëˈkëm ko ndukjotkujkˈäjtëmë Jyobaa (Apos. 20:28). w22.02 paj. 4, 5 parr. 9, 10

Pën mijts të mnëbajnë, mbäät xytyunyë mëjääw parë oy mdiskursaratët ets myaˈëxpëkët. ¿Tiko? Yëˈko pën mjotmoopy mä mletrëkajpxy, xyajnaxy oyë mdiskursë ets myaˈëxpëky, mbäät mëjwiin kajaa pyudëkëdë pënaty myëdoowˈijttëp (1 Tim. 4:15). Pëjktäˈägë mwinmäˈäny parë mˈëxpëkët ets kuytyun extëm yajnigajpxy mä foyetë Jat wiˈix mas oy mletrëkäjpxët ets wiˈix myaˈëxpëkët. Ëxpëk tuˈugatyë leksion, tuundäˈäk mä mdëjkën ets tunë mëjääw parë duˈun xytyunët mä ja mdiskursë xyajnaxy. Anëëmë parë mbudëkëdët ja mëdiˈibë tuump extëm ja myëmajtskpë käjpxwijpë o wiinkpë mëjjäˈäytyëjk mëdiˈibë waanë niˈigyë ‘ja Diosë yˈääw yˈayuk kyäjpxwäˈkxtëbën ets yaˈëxpëjktëbën’ (1 Tim. 5:17, TY). Per kyaj jeˈeyë duˈun xytyunët extëm jap yajnigajpxy mä foyetë, tsojkëp nanduˈun xypyudëkëdët pënaty myëdoowˈijttëp parë dyajkëktëkëdët ja myëbëjkën ets tkuytyundët tijaty mdukniˈˈijxëp. Duˈuntsoo nëjkxëp agujk jotkujk mnayjyawëty ets nanduˈun pënaty myëdoowˈijttëp. w21.08 paj. 24 parr. 17

Pën nyajnäjxëm ja nmëguˈukˈäjtëm niˈigyë mëj, ta kyaj mëët nnayˈijxkijpxyëm ko niˈigyë wyijyˈattë o tjat tnijawëdë tijaty. Niˈigyë nëjkx ndukxondakëm, ets mas pën jam dyajtundë wyijyˈäjtën mä tmëdundë Jyobaa. ¿Wiˈix ndukˈoyˈatäˈänëm? Niˈamukë nyajpäädäˈänëm tuˈugyë ets agujk jotkujk. ¿Ti xypyudëkëyäˈänëm parë kyaj nnaywyinaxëjäˈäwëm tijaty? Ko nˈijtëm yujy tudaˈaky, o ko nwinmäˈäyëm ko kyaj tijaty nmëmadaktäˈäyëm. Pën jäˈäyˈäjtëm yujy tudaˈaky, ta kyaj nnayajnaxäˈänëm ko niˈigyë tijaty njäjt nnijäˈäwëm ets niˈigyë njatäˈänëm tijaty oy tyuundëp ja nmëguˈukˈäjtëm. Extëm nˈokpëjktakëm, pën tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm jantsy oy dyiskursaraty, mbäät nyajtëˈëwëm wiˈixën ttuny. O pën tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm jantsy oyë kaaky tojkx dyaˈoyë, mbäät nˈanmäˈäyëm parë xytyukniˈˈijxëm. w21.07 paj. 16 parr. 8, 9

Mä Números jyënaˈany ko Jyobaa nyiˈanaˈamë parë tuˈugë israelitë yˈoogët mët ko ojts nyëjkxy jäˈxpë sääbëdë xëëw. Per mä Segundo de Samuel yajnimaytyaˈaky ko Jyobaa pyokymyaˈkxë rey David, oyë netyë wiink toxytyëjk të tmëttsëënë ets oyë nety të yajjäˈäyˈooky (Núm. 15:32, 35; 2 Sam. 12:9, 13). Pääty waˈanë net nnayajtëˈëwëm: “¿Tiko Jyobaa ojts tpokymyeˈkxyë David? Ets ¿tiko net ojts tniˈanaˈamë parë yˈoogët ja israelitë mëdiˈibë nety kyaj mëjwiin kajaa të pyokytyuny?”. Biiblyë kyaj xëmë ttimynyigajpxy wiˈix tijaty meerë tyuun jyäjtë. Extëm nˈokpëjktakëm, David amumduˈukjot jyodëmbijty extëmë nety të yˈadëˈëtsy (Sal. 51:2-4). Per ¿wiˈixëdaa nety jyaˈayˈajty ja israelitë mëdiˈibë kyaj ojts pyoˈkxy sääbëdë xëëw? ¿Jantsy ojtsëdaa jyodëmbity? ¿Waˈandaa nety kyaj Jyobaa të tˈokmëmëdoowbë? ¿Waˈandaa ojts jyayaˈˈanëëmë parë kyaj tsyoonët, per kyaj tmëjpëjktaky? Biiblyë kyaj ttimynyigajpxy. Pääty nˈoktukjotkujkˈäjtëmë Jyobaa ko tëyˈäjtën myëët tijaty ttuny “mä tukëˈëyë nyëˈë tyuˈu” (Sal. 145:17). w22.02 paj. 2, 3 parr. 3, 4

Tuˈugë jäˈäy mëdiˈibë yˈijxypy nuˈunën tmëmadaˈaky tijaty ttunët, agujk jotkujk nyayjyawëyaˈanyëty ets duˈunyëm mëk tyunäˈäny. Ja jäˈäy mëdiˈibë yˈëxkajpy nuˈun tijaty tmëmadaˈaky, mbäät yaˈijxkijpxyë mët tuˈugë jäˈäy mëdiˈibë karrëwiˈtp. Ko ja kyarrë dyajwimbety, tsojkëp dyajjënakët ja byelosidad, oy oytyaˈagyë tyimnëjkxët. Nanduˈunën jyaty mët ja nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë të myëjjäˈäyënë, tsojkëp tˈixët nuˈunën tijaty tmëmadaˈaky parë duˈunyëmë Jyobaa tmëduunˈadëˈëtsët ets tpudëkët ja myëguˈuktëjk (Filip. 4:5). Min nˈokˈijxëm yˈijxpajtënë Barzilái. Yëˈë ja netyë jyëmëjt 80 ko ja rey David ojts yˈanëˈëmxëty parë tyunët mët ja mëjjäˈäytyëjk mëdiˈibë yaˈëybyëjk yajkajpxypyëjktëp. Perë Barzilái kyaj tkupëjky mët ko të nety myëjjäˈäy myëˈˈënäˈkënë. Pääty jyënany ko nik oy yëˈë tyunëdë Kimham mëdiˈibë ënäˈknëm (2 Sam. 19:35-37). Duˈun extëmë Barzilái, nanduˈun ja nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë të myëjjäˈäyëndë agujk jotkujk nyayjyawëdë ko ja ënäˈktëjk yajtuknipëktë ja tuunk mëdiˈibë nety nyikëjxmˈäjttëp. w21.09 paj. 10 parr. 6, 7

¿Xytsyiptakxëm nˈijxëmë Jyobaa extëm tuˈugë Uˈunkteety mëdiˈibë tsojkp? Waˈan näägë nmëguˈukˈäjtëm tsyiptakxëdë mët ko kyaj të tsyokëdë tyeety. Per mbäät xyjyotkujkmoˈoyëm ko nnijäˈäwëm ko Jyobaa jyaygyujkëp wiˈixën meerë nnayjyäˈäwëm ets xymyëwingonäˈänëm. Päätyë Biiblyë xyˈanmäˈäyëm: “Mëwingondë Dios, es yëˈë nandëˈën mmëwingonëdëp miitsëty” (Sant. 4:8). Jyobaa xytsyojkëm ets xyˈanmäˈäyëm ko nimää duˈun ngapatëmë nDeetyˈäjtëm extëm yëˈë. Jesus mbäät xypyudëjkëm ets niˈigyë nmëwingoˈonëmë Jyobaa. Pes yˈixyˈajtypy yajxon ets duˈunën meerë jyaˈayˈaty extëmë Tyeety. Pääty jyënany: ‘Pën të xyˈixyëts, tëëjën tˈixy ja Dios Teety’ (Juan 14:9, TY). Duˈun extëm tuˈugë mmëgaˈax mëdiˈibë kaˈaxkopk xytyukniˈˈijxëm tijaty, nanduˈunënë Jesus, xytyukniˈˈijxëm nwingutsëˈkëmë nDeetyˈäjtëmë Jyobaa, nmëmëdoˈowëm ets nˈijxëm ti mbäät nduˈunëm parë xykyupëjkëm. Ko Jesus jyukyˈajty yä Naxwiiny, ja mä niˈigyë ojts xytyukniˈˈijxëm ko Jyobaa jantsy oyjyaˈay ets ko xytsyojkëm. w21.09 paj. 21 parr. 4, 5

Ëtsäjtëm, tuˈugyë nmëduˈunëmë Jyobaa ja Diosë tëyˈäjtënbë. Jyobaa yëˈë të ttuknipëkyë mëjjäˈäytyëjk parë wäˈäts yajpäädët ja kongregasionk. Pääty pën jam tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm pyokytyuny mëjwiin kajaa, Jyobaa yëˈë të ttuknipëkyë mëjjäˈäytyëjk parë tˈixtët pën mbäät duˈunyëm yˈakˈyajpääty ja nmëguˈukˈäjtëm mä kongregasionk o kyaj. Tsojkëp nanduˈun tˈixtët, extëm: ¿jyantsy yˈaxëkˈijxypyën mëdiˈibë të ttuny oy jyajënäˈäny ko tëdën jyantsy jyodëmbity? ¿Tëdën tjantsy pyëjktaˈaky ja wyinmäˈäny ko kyaj duˈun yˈokpokytyunanë? ¿Jënäämp ko myastuˈudaampy ja myëtnaymyaayëbë mëdiˈibë të yajtëgoyëty? Ja mëjjäˈäytyëjk jawyiin tmënuˈkxtäˈäktë Jyobaa, tpayeˈeytyë tijaty extëmë Biiblyë jyënaˈany ets ta net tˈixtë pën të jyantsy jyodëmbity ja jäˈäy. Ta net tˈixtë pën yaˈëxkajxp ja pokyjyaˈay mä kongregasionk o kyaj. Extëm ja mëjjäˈäytyëjk dyajwingëdäˈäktë, ta näˈäty yaˈëxkexy (1 Kor. 5:11-13). w22.02 paj. 5 parr. 11, 12

Oy näämnëm nnëbajtëm o tam nyëjkxkojnë tiempë, tsojkëp niˈamukë nduˈunëmë mëjääw ets njäˈäyˈäjtëm extëmë Jyobaa ttukjotkëdaˈaky. ¿Ti xypyudëkëyäˈänëm parë duˈun nduˈunëm? Ko njëjwijtsëmbijtëm ja jot winmäˈäny. ¿Tiko? Yëˈko jot winmäˈäny yëˈë yajnigëxëˈkypy wiˈix njäˈäyˈäjtëm. Pën yëˈëyë nwinmäˈäyëm tijaty ja niniˈkx këbäjk tsyojkypy, ta yëˈëyë ngäjpxäˈän nmaytyäˈägäˈänëm ets ndunäˈänëm mëdiˈibë axëëk (Éfes. 4:17-19). Pën nyajtëjkëm mä jot winmäˈäny mëdiˈibë oy, ta kyaj nëjkx xytsyiptakxëm ngäjpx nmaytyakëm ets nduˈunëm mëdiˈibë Jyobaa tyukjotkëdakypy (Gal. 5:16). Kuanë ko näˈäty tyëkë mä jot winmäˈäny mëdiˈibë axëëk, per mbäät nduˈunëmë mëjääw parë kyaj nnaytyukmëmadakëm. Mä nganëbajtëm, tsojkëp nmastutëm tijatyë Jyobaa yˈaxëkˈijxypy ets nyajtëgäjtsëm wiˈix ngäjpx nmaytyakëm ets njäˈäyˈäjtëm. Jëjpˈam duˈun nduˈunëm parë nmastutëm ja jeky jukyˈäjtën. Per parë Jyobaa agujk jotkujk nyajnayjyäˈäwëm, tsojkëp nyajtsondakëm ja jembyë jukyˈäjtën. w22.03 paj. 8 parr. 1, 2

Tsiptakp parë mëjjäˈäytyëjk dyajwingëdäˈäktët pën tëëjën tuˈugë jäˈäy jyantsy jyodëmbity mëdiˈibë të pyokytyuny mëjwiin kajaa. ¿Tiko? Yëˈko yëˈëjëty kyaj tnijawëdë ti japˈäjtp mä jäˈäyë jyot kyorasoon. Pääty, tsojkëp yajxon tˈixtët pën tëdën jyantsy jyodëmbity ets ko tyam yˈaxëkˈijxypy tijaty të ttuny. Tsojkëp ja mëjjäˈäytyëjk yajxon tpayeˈeytyëty ets tˈixtët pën tëdën ja pokyjyaˈay tjantsy yajtëgatsyë wyinmäˈäny ets pën të tmastuˈuty ti nety tyuunkˈäjtypy. Naxäämbë tiempë parë nyayaˈoyëdët ets dyajnigëxëˈëgët ko tëdën jyantsy jyodëmbity. ¿Wiˈix dyajnigëxëˈëky ja mëdiˈibë të yaˈëxkexy ko të jyantsy jyodëmbity? Ko jëjwitsë yeˈeyët reunyonk ets ttunët extëm ja mëjjäˈäytyëjk yˈanëˈëmxëdë, xëmë nyuˈkxtäˈägët ets tˈëxpëkëdë Biiblyë. Tsojkëp nanduˈun ttunëdë mëjääw parë tjëjpkudijët tijaty mbäät jatëgok yajtëgoyëty. Pën tyuumbyë mëjääw parë jatëgok oy yˈitët mëdë Jyobaa, mbäät yˈity seguurë ko jantsy pokymyaˈkxanëp ets ko ja mëjjäˈäytyëjk pudëkëyanëdëp parë jatëgok jyëmbitët mä kongregasionk. w21.10 paj. 6 parr. 16-18

Jesus mëkë nety ttsokyë Jyobaa, pääty yëˈëyë ojts tukpäjk tˈawdaty, duˈun ko jyukyˈajty jam tsäjpotm ets ko jyukyˈajty yä Naxwiiny (Luk. 4:8). Ets nanduˈun ttukniˈˈijxë ja yˈëxpëjkpëty parë duˈun ttundët, Jesus mët ja yˈëxpëjkpëty kyaj dyajtuundë awinax mä Diosˈawdäjttë. Ets komë Dios kyaj yaˈixy, pääty nitii mëdiˈibë naxwinyëdë jäˈäy yajkojpy mbäät kyayaˈijxkijpxyë mëdë Dios mëdiˈibë myëdäjtypyë mëjˈäjtën (Is. 46:5). ¿Oyëdaa ko nˈawdäjtëmë awinax ets nmënuˈkxtakëm? Mä ja myëmajtskpë Mandamientë, duˈunë Jyobaa jyënany extëm tyamë tekstë jyënaˈany. Pënaty tsyojktëp etsë Dios kyupëkëdët kyaj tˈawdattë awinax. Ëxpëkyjyaˈaytyëjk mëdiˈibë nyiˈëxpëjkëdëp tijaty tëëyëp tuun jäjtë, jyënäˈändë ko ja tiempë mä apostëlëtëjk jyukyˈäjttë yëˈëyë yˈawdäjttë Dios. Ëtsäjtëm yëˈë nanduˈun nbanëjkxëmë yˈijxpajtën yäˈädë Diosmëduumbëty. w21.10 paj. 19, 20 parr. 5, 6

Jesus duˈun tˈanmääy ja Diosmëduumbëty mëdiˈibë Judea: “Ko xyˈixtët ja Jerusalén käjpn nyadujktäˈäyët mët ja soldäädëty, [...] diˈibë ijttëp Judeeë, nëjxtë jagam yugoty” (Luk. 21:20-24). Mbäädë nety nyitsoˈoktë ko duˈun ttundët, per tsojkëbë nety tnikaktäˈäytyët tijaty myëdäjt jyaygyajptëp. Tam nyëjkxkojnë tiempë mä rebistë Diˈib Xytyukˈawäˈänëm, duˈun tnimaytyaky: “Nyikaktääytyë ja jyëën tyëjk, ja kyam tyuˈu, ets ni jeˈeyë kyajëmbijttë jyënoty tyëgoty parë tijaty dyajmujktë. Tyukjotkujkˈäjttë Jyobaa ko mbäät kyuentëˈatëdë ets myoˈoyëdë tijaty yajtëgoyˈäjttëp mët ko yëˈë nety pyëjktaktëp jëjpˈam mä jyukyˈäjtën”. Yäˈädë rebistë yˈakjënany: “Mä tiempë myiny kyëdaˈaky, waˈan nyaˈijxmatsäˈänëm pën yëˈë jëjpˈam nbëjktakëm ja jukyˈäjt madakën. ¿Yëˈëdaa jëjpˈam nbëjktäˈägäˈänëm ja jukyˈäjt madakën o yëˈëdaa ko nmëmëdoˈowëmë Dios parë nëjkx nnitsokëm? Tsojkëp desde tyam nˈijxëm ti ndunäˈänëm. Pes mbäät nëjkx nanduˈun nmastutëm tijaty nmëdäjt njaygyajpëm o kyaj nëjkx nëgoo tijaty nˈokmëdäjtënë”. w22.01 paj. 4 parr. 7, 8

Näämnëmë nety ja israelitëty të pyëtsëmdë jap Egipto, ko Jyobaa ojts tmëgajpxyë Moisés ets ttuknijäˈäwë tiijën txëwˈaty ets wiˈixën jyaˈayˈaty. Duˈun tˈanmääy: “Jyobaa, Jyobaa, tuˈugë Dios mëdiˈibë paˈˈayoop ets nasˈayoˈowëp, mëdiˈibë maˈkxtujkp ets mëjwiin kajaa tsyoky ets myëdäjtypy ja tëyˈäjtën, mëdiˈibë mëk tsyojkypy milˈamë jäˈäy, mëdiˈibë myeˈkxypyë tëgoˈoyën etsë poky kaytyey” (Éx. 34:6, 7). Ko duˈunë Jyobaa ojts nyaynyimaytyaˈagyëty, ta ojts dyajnigëxëˈëky wiˈixën jyaˈayˈaty ets ko ja tsyojkën ninäˈä kyakugëxë. Min nˈokˈijxëm wiˈixë Jyobaa këˈëm ojts nyaynyimaytyaˈagyëty ko yëˈë jeˈeyë myëdäjtypy ja tsojkën mëdiˈibë ninäˈä kyakugëxë. Jyënany ko ja “tsyojkën jyäˈäwën mëj këjaa niˈik” (Lam. 3:32, TY). Yëˈëyënë Jyobaa mëdiˈibë mëjwiin kajaa xytsyojkëm, ets kyaj jyaˈˈaty nituˈugë naxwinyëdë jäˈäy mëdiˈibë duˈun xytsyojkëm. ¿Këdii mëjˈixy mëjmëdoy njäˈäwëm ko Jyobaa kanäkˈok jyënaˈany ko mëjwiin kajaa xytsyojkëm? w21.11 paj. 2, 3 parr. 3, 4

Kasäädë jäˈäy, mbäät tijaty tyukniˈˈixëdë extëm yajmaytyaˈagyë apostëlë Pedro mëdë kyudëjk. Pesë Pedro tsojkëbë nety twinmayët ti tyunaampy ko tˈixyˈajtyë Jesus. Yëˈë äjkxmäjtspë nety parë tˈixyë fyamilyë, pääty tsojkëbë nety twinmayët wiˈix dyajwëˈëmäˈäny ja fyamilyë ko Jesus yˈanmääyë parë mëët yˈëwäˈkx kyäjpxwäˈkxtët (Luk. 5:1-11). ¿Ti tyuunë Pedro? Ojts tpanëjkxyë Jesus. Ets mbäät nˈijtëm seguurë ko ja kyudëjk, pudëjkë nanduˈun parë tpanëjkxët ja Jesus. Mä Biiblyë yajmaytyaˈaky ko apostëlë Pedro jamyëdäjtë ja kyudëjk tuk tiempë (1 Kor. 9:5). Ets seguurë ko ja kyudëjk myooyë ijxpajtënë ja kasäädë toxytyëjk, päätyë Pedro tmëdäjtyë madakën parë tˈëwij tkäjpxwijët ja kasäädë jäˈäyëty (1 Peed. 3:1-7). Yäˈädë yëˈë xytyukˈijxëm ko Pedro mëdë kyudëjk, tyukjotkujkˈäjttë ko Jyobaa moˈoyanëdëp tijatyë nety yajtëgoyˈäjttëp, pën pyëjktaktëp jëjpˈamë Diosë tyuunk (Mat. 6:31-34). w21.11 paj. 18 parr. 14

Apostëlë Pablo mëk jyantsy tyuuny mët ko tsyojkypyë nety ja myëguˈuktëjk (Apos. 20:31). Pääty ja myëguˈuktëjk mëk tsyojkëdë. Extëm nˈokpëjktakëm, ko tëgok ja mëjjäˈäytyëjkëty mëdiˈibë Éfeso tnijäˈäwëdë ko kyaj mëdë Pablo yˈoknaybyäädanëndë, ta niˈamukë tyëjkëdë jëëy yaxpë (Apos. 20:37). Nanduˈun tyam, pënaty tuundëp mëjjäˈäy tsyojktëp ja myëguˈuktëjk, yajtuundëp ja xyëëw tiempë etsë jyot myëjääw parë tpudëkëdë (Filip. 2:16, 17). Per näˈäty, wyinguwäˈkëdëbë amay jotmay. ¿Ti mbäät pyudëkëdë? Ko tpanëjkxëdë yˈijxpajtënë Pablo mët ko mëk jyantsy tyundë. Pablo pokyjyaˈayë nety nanduˈun yajpääty, pääty ojts tsyiptakxëty ttunët mëdiˈibë oy, mët ko kyaj nety dyuˈunëty extëmë anklëstëjk (Rom. 7:18-20). Oy nuˈun tpatyë amay jotmay, duˈunyëm agujk jotkujk nyayjyäˈäwë. Pën ja mëjjäˈäytyëjkëty pyanëjkxtëbë yˈijxpajtënë Pablo, mbäät duˈunyëm agujk jotkujk tmëduunˈadëˈëtstë Jyobaa oy nuˈun twinguwäˈägëdët ja amay jotmay. w22.03 paj. 26 parr. 1, 2

Mä Levítico 19:3 ja israelitëty ojts yajtukˈanaˈamdë parë tmëjˈixtëdë sääbëdë xëëw. Ëtsäjtëm, kyaj yëˈë tyam nekypyanëjkxëm ja Ley, pääty kyaj nboˈkxëm sääbëdë xëëw. Per mbäät tijaty xytyukniˈˈijxëm, pes ja israelitëty ja mä ijty tjuuttë tiempë parë tˈawdattë Jyobaa ets mëjwiin kajaa ojts yajkunuˈkxtë ko duˈun ttuundë. Pääty ko Jesus jyukyˈajty yä Naxwiiny, sääbëdë sääbëdë ojts nyëjkxy mä ja sinagoogë ets tkajpxy ja Diosë yˈAyuk (Éx. 31:12-15; Luk. 4:16-18). ¿Wiˈix xypyudëjkëmë yäˈädë anaˈamën mëdiˈibë yajpatp mä Levítico 19:3 parë nmëjˈijxëm ja sääbëdë xëëw? Ko tsojkëp nanduˈun njuˈtëmë tiempë tuˈuk tuˈugë xëëw parë nyajtuˈunëm mä Diosë tyuunk. ¿Nbëjkëmë kuentë ko xyˈaktëgoyˈäjtxëm nmëdoˈowëmë yäˈädë anaˈamën? Pën njuˈtëm xëmë tiempë parë nduˈunëmë Diosë tyuunk, ta niˈigyë mëdë Jyobaa nnaymyaaybyëkäˈänëm. Ets jëjpˈamën duˈun nduˈunëm parë nnayaˈijtëm wäˈäts. w21.12 paj. 5 parr. 13

Ko Jesus jyukyˈajty yä Naxwiiny, oypyënëty mëët tyuˈukmujky. Kääy uk mëdë kumeenyjyaˈay, pënaty ijttë mëj, per niˈigyë ja xyëëw tiempë dyajnäjxy mëdë ayoobëjäˈäy ets pënaty yajjäämˈijx yajnääxˈijxtë. Pyaˈˈayoow nanduˈun pënaty yajtijtë pokyjyaˈay pojkpëjäˈäy. Näägë jäˈäy kyaj tˈoyˈijxtë tijatyë Jesus tyuun, pääty dyajtëëwdë ja yˈëxpëjkpëty: “¿Tiko dëˈën mgay mˈuuktë miitsëty mët ja yajkugëbajtpëty es mët ja pekyjyaˈayëty?”. Jesus, ta yˈatsooy extëm tyamë tekstë jyënaˈany (Luk. 5:29-31). Mä netyë Mesías kyaminyëm yä Naxwiiny, të netyë Isaías tnaskäjpxë ko kyaj naxwinyëdë jäˈäy kyupëkäˈänëdë. Duˈun tkujäˈäyë: ‘Jëgam jëxkëˈëmë jäˈäy pyëjtakë ets käˈäp pën tsyojkë [...]. Jëduˈun kyëxëˈky niˈigyë yawë ojts njëˈijxëmë ko ojts xyjyawindëˈkxäˈänëm, käˈäbë jäˈäy nijënuˈun tyimˈijxpatë, ets käˈäp ojts yajtsoky yajjawë’ (Is. 53:3, TY). Extëm ojts yajnaskäjpxë, ja Mesías kyaj nety pën tsyokäˈänyëty, ets ja judiyëtëjk nyijäˈäwëdëbë nety ko ja jäˈäyëty kyaj tkupëkäˈändë Jesus. w21.05 paj. 8, 9 parr. 3, 4

Mä primer siiglë, tamˈäjt nääk ja Diosmëduumbëty mëdiˈibë ojts tsyiptakxëdë tkuytyundët ja ëwij käjpxwijën (Sant. 1:22). Tamˈäjt nanduˈun mëdiˈibë yëˈëyë yˈagëˈë yˈaxäjëdë ja kumeenyjyaˈayëty (Sant. 2:1-3). Ets mëdiˈibë tsiptakxëdë nyayˈaguwits nyayjyëjpkuwitsëdët (Sant. 3:8-10). Extëm nˈijxëm, mëjwiin kajaa nety ja jotmay mëdiˈibë pyattëp, perë Santiago ninäˈä kyawinmääy ko tëdën kyanekyˈoyëdë. Niˈigyën tsuj yajxon ja myëguˈuktëjk tmooytyë ja ëwij käjpxwijën mëdiˈibë nety kyaj oy nyekyˈittë mëdë Jyobaa parë tˈëxtäˈäytyët ja mëjjäˈäytyëjk ets pyudëkëdët (Sant. 5:13, 14). ¿Ti xytyukniˈˈijxëm? Ko kyaj yˈoyëty ets tëgatsy nwinmäˈäygyojëm mä pënaty nyaˈëxpëjkëm. Mayë jäˈäy tsiptakxëdëp tkuytyundët ja ëwij käjpxwijën mëdiˈibë yajkypyë Biiblyë (Sant. 4:1-4). Mbäät nyaxyë tiempë parë dyajtëgatstëdë jyaˈayˈäjtën etsë net jyukyˈatët extëmë Dios ttukjotkëdaˈaky. Per oy ko nˈanmäˈäyëm ja mëdiˈibë nyaˈëxpëjkëm määjën tsyokyëty nyayaˈoyëdët. Ets kyaj yˈoyëty nwinmäˈäygyojëm ko tëdën kyatëgatsy, pes oy ko ndukˈijxpajtëmë Jyobaa ko yëˈë myëjwoobyë jäˈäy mëdiˈibë yujy tudaˈaky ets pyudëkëyaampy parë dyajtëgatsët ja jyukyˈäjtën (Sant. 4:10). w22.01 paj. 11 parr. 11, 12

Tsojkëp niˈamukë nyajnigëxëˈkëmë paˈˈayoˈowën duˈun extëmë Jyobaa. ¿Tiko? Yëˈko Jyobaa kyaj tmëdoowˈitäˈäny ja nuˈkxtakën pën kyaj nbaˈˈayoˈowëm ja nmëguˈukˈäjtëm. Kom ntsojkëm etsë Jyobaa tmëdoowˈitët ja nuˈkxtakën, pääty nnaygyuentëˈäjtëm parë kyaj axëëk nduˈunëm ja nmëguˈukˈäjtëm. Tsojkëp nˈijxkujk njaygyujkëm ko “ëyoopëjäˈäy” tˈamdowëdë naybyudëkë, xëmë mbäät nbudëjkëm ja nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë myënäjxy yajnäjxypyë ayoˈon jotmay. Oy ko nanduˈun njaygyujkëm extëmë Biiblyë xyˈanmäˈäyëm: “Diˈibë kyaj të tmëdaty ja paˈˈayoˈon mët ja wiingatypyë, nandëˈën kyajpë Dios pyaˈˈayowäˈänyëty” (Sant. 2:13). Pën ijtëm yujy tudaˈaky ets njamyajtsëm ko yajpaˈˈayowäˈänëm, ta niˈigyë ja nmëguˈukˈäjtëm nbaˈˈayowäˈänëm. Ets mas niˈigyë mbäät nbaˈˈayoˈowëm ko tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë të pyokytyuny jyëmbity mä kongregasionk. Mbäät xypyudëjkëm ja ijxpajtënë mëdiˈibë miimp mä Biiblyë mä yajnimaytyäˈäktë jäˈäyëty mëdiˈibë pyaˈˈayoowdë ja myëguˈuk ets nanduˈun njäˈäyˈäjtëm. w21.10 paj. 12 parr. 16, 17

Ko netyë Jesus dyajjëjpkëjxnë ja Tyeetyë tyuunk yä Naxwiiny ja ux mä nety yajmatsanë, ta ojts nyëjkxy Getsemaní mä tuˈugë lugäärë aduˈuktuuybyë parë jam ja Tyeety tmënuˈkxtäˈägäˈäny ets wyinmayaˈany. Jam mä ja yˈëxpëjkpëty tˈanmääytyë ko jëjpˈam parë nyuˈkxtäˈäktët. Waˈan jam ja myëtsipëty jyäjttë naa tsuˈumgujkmën. Mä netyë Jesus kyanëjkxynyëm nuˈkxtakpë, ta tˈanmääy ja yˈapostëlëtëjk parë nyayaˈitëdët wijy kejy (Mat. 26:37-39). Per ko jyëmbijty, të nety jyantsy myäädëgoytyë. Ta jatëgok tˈanmääy ja yˈapostëlëtëjk: “Wijtë es käjxtäˈäktë” (Mat. 26:40, 41). Jesus nyijäˈäwëbë nety ko ja yˈapostëlëty të jyantsy yˈanuˈkxëdë ets määy täjtëp. Pääty tpaˈˈayoowdë ets tˈanmääytyë ko ja “niniˈx kyaj oy tmëdanë”. Per ta jatëgok tˈanmääy parë nyuˈkxtäˈäktët, ko jyëmbijty mä myëmajtskˈokpë, duˈunyëm jatëgok tpäättë (Mat. 26:42-45). w22.01 paj. 28 parr. 10, 11