Jyobaa nyipaˈandutypy diˈib tsojk tunan jatanëp
“Diˈibë Dios myooy ja Jesukristë es ttuknijawëdët ja myëduumbëty diˈibë [...] tsojk tyunäˈäny jyatäˈänyëty.” (DIˈIBɄ JAT. 1:1)
¿WIˈIX MˈATSOOJËMBITËT?
¿Diˈibë mä ja awinax yˈandijpyë Estados Unidos mëdë Gran Bretaña ko yëˈë gobiernë diˈib wäˈkpëtsëëmp abëtsemy nyaxwinyëdë?
Extëm tˈijxyë apostëlë Juan, ¿wiˈixë gobiernë diˈib wäˈkpëtsëëmp Estados Unidos etsë Gran Bretaña tyuunmuky mëdë Naciones Unidas?
¿Wiˈixë Daniel mëdë Juan ojts tnaskäjpxëdë jyëjptëgoyaˈanyë gobiernëtëjk yä naxwiiny?
1, 2. 1) ¿Ti njaygyukëyäˈänëm ko nˈëxpëjkëm tijaty ojts tnaskäjpxë Daniel etsë Juan? 2) ¿Pënaty yˈandijpy ja tëdujkpë axëkjëyujkë kyëbäjk?
KO NˈIJXKIJPXYËM tijaty nyaskäjpxë Daniel etsë Juan, ta njaygyujkëm tijaty tyam tuun jäjtëp ets tijaty tunan jatanëp mä tiempë myiny kyëdaˈaky. ¿Ti xytyuknijäˈäwëm ja axëkjëyujk diˈib jëxtujkë kyëbäjk diˈibë Juan yˈijx, ets ja axëkjëyujk diˈibë Daniel yˈijx diˈib mäjkë wyäj ets atsëˈëk ajawë ets ja mëj awinax diˈib yajniwij yajnikaj? Ets ko njaygyujkëm tijaty ojts yajnaskäjpxë, ¿ti net mbäät nduˈunëm?
2 Nˈoknimaytyakëm ja axëkjëyujk diˈib jëjxtujkë kyëbäjk diˈibë Juan yˈijx (Diˈibʉ Jat., kap. 13). Të nˈijxëm mä ja tuˈukpë artikulo, ko ja tëdujkpë kyëbäjk yëˈë yˈandijpyë Egipto, Asiria, Babilonia, Medopersia, Grecia etsë Roma. Tyäˈädë gobiernë diˈib wäˈkpëtsëëmdë abëtsemy nyaxwinyëdë ojts tmëtsipˈattë ja toxytyëjkë tyëëm yˈääts (Gén. 3:15). Ko Juan tkujäˈäyë diˈib yajtukˈijx, ta nyajxy kanäk siiglë etsë Roma yëˈëyëmë nety wäˈkpëtsëëmp abëtsemy nyaxwinyëdë. Per jäˈtäämbë nety ja tiempë mä wyäˈkpëtsëmäˈäny ja myëjëxtujkpë këbäjk. ¿Pënë tyäˈädë gobiernë diˈibë nety wäˈkpëtsëmäämp abëtsemy nyaxwinyëdë, ets wiˈixë nety ttunäˈäny ja toxytyëjkë tyëëm yˈääts?
WYÄˈKPËTSEMYË GRAN BRETAÑA ETSË ESTADOS UNIDOS
3. ¿Pën yˈandijpy ja axëkjëyujk diˈib atsëˈëk ajawë, ets ti yˈandijpy ja mäjkpë wyäj?
3 Parë nnijäˈäwëm pënë tadë myëjëxtujkpë axëkjëyujkë kyëbäjk diˈibë Juan yˈijx diˈib yajmaytyakp mä Diˈibʉ Jatanʉp kapitulo 13, tsojkëp nˈijxkijpxyëm mët ja axëkjëyujk diˈib mäjkë wyäj diˈibë Daniel yˈijxa (käjpxë Daniel 7:7).b Tyäˈädë axëkjëyujk yëˈë yˈandijpyë Roma, ja gobiernë diˈib wäˈkpëtsëëm abëtsemy nyaxwinyëdë (ix mä pajina 14 etsë 15). Mä siiglë 5 ja ogäˈänë tyäˈädë anaˈamënë ojts nyaywyaˈkxyëty. Pääty ko tyäˈädë axëkjëyujk pyëtseemy mäjkë wyäj, yëˈë yˈandijpy ko kanäägë netyë gobiernë pyëtsëmäˈäny Roma.
4, 5. 1) ¿Ti tyuun ja wäj diˈib mutsk? 2) ¿Pën wäˈkpëtsëëm extëm ja myëjëxtujkpë axëkjëyujkë kyëbäjk?
4 Ja axëkjëyujk diˈib mäjkë wyäj diˈibë Daniel yajtukˈijx, ojts pyëtsemy jatuˈugë wyäj diˈib mutsk, diˈib nyëdëj tëgëëgë wäj. Tyäˈädë ja yˈadëëy ko Gran Bretaña wyäˈkpëtseemy diˈibë netyë Roma jaˈäjtëp. Mä siiglë 17, Roma kyaj nety nyekyˈity extëm tuˈugë gobiernë diˈib wäˈkpëtsëëmp abëtsemy nyaxwinyëdë, per tamë nety tëgëëgë lugäär diˈib jyaˈäjt diˈib mas mëj ijtp: España, Países Bajos etsë Francia. Perë Gran Bretaña, ta ojts dyajkäˈäy tuˈuk tuˈugë tyäˈädë gobiernë. Ets mä kyujkwaˈkxyë siiglë 18, Gran Bretaña jäˈtanëbë nety extëm tuˈugë paˈis diˈib mas kumëjää abëtsemy nyaxwinyëdë. ¿Yëˈëdaa nety ja myëjëxtujkpë axëkjëyujkë kyëbäjk? Kyaj, kyajnëmë nety duˈun jyaˈty.
5 Ko Gran Bretaña jyajty mëj, ta mäjktëgëëgë lugäär diˈibë nety yˈaneˈempy América del Norte nyayaˈˈabekypyëtsëëmë ets jyëmbijty extëm tuˈugë nasionk diˈib këˈëm nayˈanaˈamëp. Tyäˈädë nasionk yëˈë Estados Unidos, diˈib nanduˈun jëmbijt kumëjää mët ko Gran Bretaña pyudëjkë mëdë byarkë diˈib tsiptuump. Ko tsyondaky ja nWintsënˈäjtëmë xyëë mä jëmëjt 1914, Gran Bretaña të nety mëjwiin kajaa dyajmëjwindëkë yˈanaˈamën etsë Estados Unidos yëˈë diˈibë nety yajjemybyëtseembyë tuumbajnë oyatypyë.c Ets ko tyuunë primera guerra mundial, ta tyäˈädë majtskpë paˈis nyaybyëjkëdë. Duˈunën wyäˈkpëtseemy ja myëjëxtujkpë këbäjk: Estados Unidos mëdë Gran Bretaña extëmë gobiernë diˈib wäˈkpëtsëëmp abëtsemy nyaxwinyëdë. ¿Wiˈixë tyäˈädë myëjëxtujkpë këbäjk ojts ttuny ja toxytyëjkë tyëëm yˈääts?
6. ¿Wiˈixë myëjëxtujkpë këbäjk të ttunyë Diosë kyäjpn?
6 Jantsy jeˈeyë tsyondaky ja nWintsënˈäjtëmë xyëë, ta tyäˈädë myëjëxtujkpë këbäjk tpajëdijttsondakyë Diosë kyäjpn o diˈib yajtijtëp ja Kristë myëguˈuk, diˈib akwëˈëmdëp yä Naxwiiny (Mat. 25:40). Jesus të nety tnaskäjpxë ko ja toxytyëjkë tyëëm yˈääts, ta nety yˈakwëˈëmdë yä Naxwiiny ko yëˈë tyëkët anaˈambë ets ko mëjwiin kajaa nety tyundë (Mat. 24:45-47; Gal. 3:26-29). Estados Unidos mëdë Gran Bretaña, gobiernë diˈib wäˈkpëtsëëmp abëtsemy nyaxwinyëdë, ojts tyëkë tsiptuumbë mëdë “Diosë jyaˈayëty” (Diˈibʉ Jat. 13:3, 7). Mä ja primera guerra mundial, ojts tˈaxëktunyë Diosë kyäjpn, ojts dyajkuboky kanäägë ëxpëjkpajn ets ojts tpëjtaˈaky pujxndëgoty niganääk diˈibë nety myënëjkxtëbë jëjpˈamˈäjtën. Axtë ojtsë Diosë tyuunk dyajwäˈkwëˈëmë extëmxyëp tuk tiempë yˈijty ooky, duˈun extëmë Jyobaa ttukˈijxyë Juan. Perë Juan nan yajtukˈijx ko ja toxytyëjkë tyëëm yˈääts diˈib ok, jukypyëkandëp jatëgok ets dyajmëjwindëkëyäˈändë Diosë tyuunk (Diˈibʉ Jat. 11:3, 7-11). ¿Ojts duˈun yˈadëy? Ojts, pes extëm yajnimaytyaˈagyë Jyobaa tyestiigëty ojts jatëgok tyëkëdë ëwäˈkx käjpxwäˈkxpë amëk jotmëk.
ESTADOS UNIDOS MËDË GRAN BRETAÑA ETSJA AWINAXË TYEKY DIˈIB PUJXN XËBINY MËDË MOˈONTS
7. ¿Ti mëët kyijpxyë ja myëjëxtujkpë axëkjëyujkë kyëbäjk mä ja awinax diˈibë Daniel yajnikaj?
7 Estados Unidos mëdë Gran Bretaña, yëˈë ja awinaxë tyeky ets ja myëjëxtujkpë axëkjëyujkë kyëbäjk. Gran Bretaña jam pyëtseemy mä Roma yˈanaˈamdakn ets komë Estados Unidos jam pyëtseemy mä Gran Bretaña, mbäät njënäˈänëm ko nan jam pyëtseemy Roma. Ja awinaxë tyeky, yëˈë pujxn xëbiny mëdë moˈonts (käjpxë Daniel 2:41).d Tyäˈädë awinaxë tyeky mët ja myëjëxtujkpë axëkjëyujkë kyëbäjk tuˈugyë tiempë pyëtsëëmdë, ko Estados Unidos mëdë Gran Bretaña wyäˈkpëtseemy extëmë gobiernë abëtsemy nyaxwinyëdë. Ko ti yˈoyë ak pujxn mëk yˈity, per ko yajxëbiny mëdë moˈonts, ta yungë, nanduˈunë Estados Unidos mëdë Gran Bretaña, kyaj duˈun myëkëty extëmë Roma, ja gobiernë diˈib wäˈkpëtsëëm abëtsemy nyaxwinyëdë. Min nˈokˈijxëm tiko kyaj myëkëty.
8, 9. 1) ¿Wiˈix dyajˈijxë ja myëjëxtujkpë gobiernë diˈib wäˈkpëtsëëmp abëtsemy nyaxwinyëdë ko duˈun extëmë pujxn? 2) ¿Ti yˈandijpy ja moˈonts diˈib myëdäjtypy ja awinaxë tyeky?
8 Tyäˈädë myëjëxtujkpë këbäjk jantsy mëk näˈäty yˈijty extëmë pujxn, extëm ko myadaky mä primera guerra mundial, ets mas niˈigyë duˈun yˈijty mä segunda guerra mundial.e Ko nyajxyë tyäˈädë tsip, duˈunyëm kanäkˈok të dyaˈixyëtyë myëkˈäjtën. Perë tyäˈädë pujxn duˈunyëm yˈity xëbiny mëdë moˈonts. ¿Wiˈixtsoo?
9 Tamë tiempë nyëjkxnë mä Dios mëduumbë tjajaygyukëyäˈändë ti yˈandijpyë tyäˈädë awinaxë tyeky. Mä Daniel 2:41 jyënaˈany ko tadë pujxn diˈib xëbiny mëdë moˈonts, yëˈë tuˈugë “anaˈamën”, kyaj kyanäägëty. Päätyë moˈonts yëˈë yˈandijpyë jäˈäyëty diˈibë tyuktëjkëbë gobiernë diˈibë wäˈkpëtsëëmp abëtsemy nyaxwinyëdë, Estados Unidos mëdë Gran Bretaña, ets yëˈë yajkujënäjkëbë myëjää parë kyaj yˈitët ak pujxn extëm yˈijty ja gobiernë diˈib Roma. Daniel ojts tnigajpxy ko tyäˈädë moˈonts yëˈë “naxwinyëdë jäˈäyë yˈuˈunk yˈënäˈk”, jaˈa njënäˈänëm, oytyim pënëty (Dan. 2:43). Naxwinyëdë jäˈäy pyëjkëbë mëjää diˈib myëdäjtypyë gobiernë diˈib wäˈkpëtsëëmp abëtsemy nyaxwinyëdë, extëm ko tnitsiptundë ja madakënë diˈib myëdäjttëp, ko dyajnaxkëdäˈäktë organisasion diˈib mbäät nyitsiptunëdë, ko ttundë kampanyë parë yajmoˈoytyët tijaty nitëjkëbë kunax kugäjpn ets ko nyaynyitsiptunëdë parë kyaj nyekyˈanaˈamëdët. Duˈuntsoo niwäˈätsjäˈäy dyajkujënaky ja mëkˈäjtënë diˈib myëdäjtypyë tyäˈädë gobiernë diˈib wäˈkpëtsëëmp parë kyaj yˈittët extëmë pujxn. Nan kujënäjkpë myëjää ko jäˈäy diˈibyëmë partiidë pyuwäˈkëp, ets ko tuˈugë partiidë myadaˈaky diˈib të nyiˈigyë jantsy waanë jyaˈay, ta kyaj nëgoo tnekymyëdatyë madakënë parë ttunët diˈib të twandaˈaky. Duˈun extëm ojts tnaskäjpxë Daniel: “Ja anaˈamënë tam mä yˈitäˈäny mëk ets tam mä yˈitäˈäny yuunk” (Dan. 2:42; 2 Tim. 3:1-3).
10, 11. 1) ¿Wiˈix jyatäˈänyë tyeky? 2) ¿Wiˈix mbäät njaygyujkëm ja awinaxë tyekywyaˈxy?
10 Mä tyäˈädë siiglë 21, Estados Unidos mëdë Gran Bretaña tuˈugyë nimajtsk nyayaˈitëdë ets tˈixtë amay jotmay diˈib jaˈäjtp abëtsemy nyaxwinyëdë. Ja mëj awinaxë tyeky ets ja myëjëxtujkpë axëkjëyujkë kyëbäjk, yëˈë diˈib ok akˈyajnimaytyakp, tyäˈädë yëˈë yˈandijpy ko kyaj wiinkpë anaˈamënë dyajnitëgatsäˈänyë tyäˈädë gobiernë diˈib wäˈkpëtsëëmp abëtsemy nyaxwinyëdë: Estados Unidos mëdë Gran Bretaña. Ets kyaj nyaywyäˈkxäˈänyëty, oy duˈun kyamëkëty extëmë Roma diˈib ak pujxn mä ja awinaxë kyox axtë mä tyeky yoˈkn.
11 ¿Ets nikajp nääk tmëdaty ja tyekywyaˈxy? Ko Daniel tˈijxy kanäägë axëkjëyujk, nyigäjpx näägë wyäj tmëdaty, pes jëjpˈam ets yajnijawët. Per mä ja awinaxë tyekywyaˈxy, Daniel kyaj ojts tnigajpxy nääk tmëdaty. Pes waˈan kyaj tyimjëjpˈamëty, duˈun extëm kyaj ojts tnigajpxy näägë kyëˈë, pyuuy etsë tyeky. Per diˈib yajnigäjpxp mä ja tyekywyaˈxy, yëˈë ko tmëdatyë moˈonts etsë pujxn. Pääty ko ja tsää o Diosë yˈAnaˈamën, ttekymyëgäˈätsëdë tyäˈädë awinax, yëˈë netyë Estados Unidos mëdë Gran Bretaña ijtp extëmë gobiernë diˈib wäˈkpëtsëëmp abëtsemy nyaxwinyëdë (Dan. 2:45).
ESTADOS UNIDOS MËDË GRAN BRETAÑA ETS JA AXËKJËYUJK DIˈIB MAJTSKË WYÄJ
12, 13. ¿Pën yˈandijpy ja axëkjëyujk diˈib majtskë wyäj, ets ti tyuun?
12 Yëˈë gobiernë diˈib wäˈkpëtsëëmp abëtsemy nyaxwinyëdë, Estados Unidos mëdë Gran Bretaña, myëdäjtypyë pujxn xëbiny mëdë moˈonts. Jesus ojts ttukˈixyë Juan ko tnikëjxmˈatäˈändë tuunk mä tyäˈädë tiempë jyëjpkëxanë. ¿Ti tyunandëp? Juan ojts tˈixy tuˈugë axëkjëyujk diˈib tim tëgatsy, majtskë wyäj ets kyajpxy extëm tuˈugë dragón. ¿Pënë tyäˈädë yˈandijpy? Tadë majtskpë wyäj, yëˈë yˈandijpy majtskë gobiernë: Estados Unidos mëdë Gran Bretaña diˈib wäˈkpëtsëëmp abëtsemy nyaxwinyëdë, jeˈeyë ko jaa mä ttundë tuˈugë tuunk (käjpxë Diˈibʉ Jatanʉp 13:11-15).
13 Tyäˈädë axëkjëyujk diˈib majtskë wyäj, yëˈë yajkëxeˈkypy ja axëkjëyujkë yˈawinax diˈib jëxtujkë kyëbäjk ets mäjkë wyäj. Juan ojts tkujayë ko tyäˈädë awinax këxëˈëgäämp, per ta tyëgoyaˈany ets ta jatëgok kyëxëˈëgäˈäny. Taaˈäjtp tuˈugë organisasion diˈib duˈun yajmaytyakp extëmë tyäˈädë axëkjëyujkë yˈawinax. Tyäˈädë yëˈë tuˈugë organisasion diˈib yajnaxkëdakë Estados Unidos mëdë Gran Bretaña parë mbäät dyajtuˈugyë ets tkudanë gobiernë diˈib jaˈäjtp abëtsemy nyaxwinyëdë.f Tyäˈädë organisasion ja ijty txëˈaty Sociedad de Naciones ets ja kyëxeˈky ko nyajxyë primera guerra mundial ets tyëgooy mä segunda guerra mundial. Ko tyäˈädë tsip tyuunë, ta Diosë kyäjpn ojts tnigajpxy ko tyäˈädë axëkjëyujkë yˈawinax pyëdëˈëgäˈäny jatëgok extëm ojts yajnaskäjpxë mä Diˈibʉ Jatanʉp. Ets duˈun jyajty, pes këxëˈk jatëgok ets ja yajtijy Naciones Unidas (Diˈibʉ Jat. 17:8).
14. ¿Tiko Juan jyënany ko ja axëkjëyujkë yˈawinax yëˈë “myëduktujkpë rey”?
14 Juan ojts tnigajpxy ko ja axëkjëyujkë yˈawinax, yëˈë “myëduktujkpë rey”. Tyäˈädë kyaj yëˈë tˈandijy ko tuktujk ja axëkjëyujkë kyëbäjk. Yëˈë duˈun yˈandijpy ja yˈawinax. Ets yëˈë mëjämooyëdëbë paˈis mäjaty tsyoondë, per diˈib mas mëjämooyëp, yëˈë gobiernë diˈib wäˈkpëtsëëmp abëtsemy nyaxwinyëdë: Estados Unidos mëdë Gran Bretaña (Diˈibʉ Jat. 17:10, 11). Per ¿tiko Juan jyënany ko yëˈë tuˈugë “rey”? Yëˈko yajmoˈoyë kutujkën parë ttunët ja tuunk diˈib jëjpˈam mä tijaty tyunäˈäny jyatäˈänyëty.
JA YˈAWINAXË AXËKJËYUJK TˈATSUˈUTS TTUKTSUˈUTSË JA KUJENYTYOˈOXY
15, 16. ¿Pën yˈandijpyë “kujenytyoˈoxy”, ets wiˈix jyatyë kyom nëë?
15 Juan tmaytyaˈaky ko ja axëkjëyujkë yˈawinax diˈib tsapts, tyukˈuˈunyëty tuˈugë “kujenytyoˈoxy”. Tyäˈädë kujenytyoˈoxy myëdäjtypy këxjäˈäy tuˈugë xyëë “Babilonyë mëj käjpn” ets tˈaneˈemy ja axëkjëyujk (Diˈibʉ Jat. 17:1-6). Tyäˈädë kujenytyoˈoxy, yëˈë yˈandijpy tukëˈëyë relijyonk diˈib kyaj tyëyˈäjtënëty, ets diˈib jëjpˈam yajmaytyakp yëˈë relijyonk diˈib myëbëjktëbë Kristë. Tukëˈëyë tyäˈädë relijyonk pyudëjkëbë tyäˈädë axëkjëyujkë yˈawinax ets yˈaneˈempy.
16 “Babilonyë mëj käjpn” yˈijxypy wiˈixë nyëë tsyëˈëtsy, jaˈa njënäˈänëm, ko nyikaktääyënë jyaˈay diˈibë mëk yaˈijtëp (Diˈibʉ Jat. 16:12; 17:15). Ko ja axëkjëyujkë yˈawinax kyëxeˈky, relijyonk diˈib myëbëjktëbë Kristë yëˈë nety yˈaneˈempy kanäägë paˈis. Per tyam, mayë jäˈäy kyaj tnekymyëjˈixtë tsäjptëjk ets pënaty jap tuundëp. Axtë jyënäˈändë ko relijyonk jeˈeyë jäˈäy dyajtsiptuny. Ets mayë jäˈäy jyënäˈändë ko oyxyëp ko niˈamukë jäˈäy yˈawäˈätspëtsemy mä relijyonk.
17. ¿Wiˈix jyatäˈäny tim tsojkë relijyonk diˈib kyaj tyëyˈäjtënëty, ets tiko duˈun jyatäˈäny?
17 Relijyonk diˈib kyaj tyëyˈäjtënëty kyaj jyëjptëgoyaˈany wanaty wanaty. Tyäˈädë kujenytyoˈoxy duˈunyëm tmëdatäˈänyë mëjää parë tˈanaˈamëdë gobiernëtëjk axtë koonëmë Dios tpëjtäˈägët mä anaˈambëtëjkë wyinmäˈäny ets tnibëdëˈëgët (käjpxë Diˈibʉ Jatanʉp 17:16, 17). Tim tsojkë Jyobaa dyajtunäˈänyë gobiernëtëjk parë Naciones Unidas tnibëdëˈëgët tukëˈëyë relijyonk diˈib kyaj tyëyˈäjtënëty. Ta tyäˈädë kujenytyoˈoxy yˈayodëkëyaˈany ets kyaj tnekymyëdatäˈänyë madakënë parë tˈanaˈamëdë gobiernëtëjk. Naa 20 o 30 jëmëjtëp mayë jäˈäy wyinmääytyë ko relijyonk xëmë yajwintsëˈëgëyaˈany ets tmëdatäˈänyë mëjää. Per tyam, yajxon kyëxeˈeky ko kyaj mëk nyekyˈuˈunyë mä ja axëkjëyujkë jyëbäjk diˈib tsapts, kyaj oytyaˈagyë kyäˈäjäˈäny, ajotkumonë kyäˈäjäˈäny ets jantsy axëëk yajtunäˈäny (Diˈibʉ Jat. 18:7, 8, 15-19).
KYUTËGOOYTYAˈAYË AXËKJËYUJK
18. 1) ¿Ti tyunaampy ja axëkjëyujk diˈib jëxtujkë kyëbäjk, ets wiˈix wyimbëtsëmäˈäny? 2) Extëm jyënaˈanyë Daniel 2:44, ¿diˈibatyë gobiernë yajkutëgoyaambyë Diosë Kyutujkën? (Ixë rekuäädrë diˈib mä pajina 19.)
18 Ko nety të kyutëgooytyaˈay ja relijyonk diˈib kyaj tyëyˈäjtënëty, ta ja axëkjëyujk diˈib jëxtujkë kyëbäjk, jaˈa njënäˈänëm tukëˈëyë anaˈambëtëjk diˈibë Satanás yajtunaampy, tnibëdëˈëgäˈänyë Diosë Kyutujkën diˈib yajpatp tsäjpotm. Per kom kyaj mbäät jyäˈttë tsäjpotm, ta dyajxaamäˈändë yˈakë mä Dios mëduumbë diˈib pyuwäˈkëdëbë tyäˈädë Kutujkën. ¿Wiˈix wyimbëtsëmäˈäny? Ta tsyiptunäˈändë mëdë Dios (Diˈibʉ Jat. 16:13-16; 17:12-14). Daniel ojts tnaskäjpxë ti tunan jatanëp mä tyäˈädë tsip (käjpxë Daniel 2:44).g Ta kyutëgoyaˈany ja axëkjëyujk diˈib jëxtujkë kyëbäjk, diˈib yajmaytyakp mä Diˈibʉ Jatanʉp 13:1, ja yˈawinax ets ja axëkjëyujk diˈib majtskë wyäj.
19. ¿Mä ti mbäät nˈijtëm seguurë, ets net tsojkëp nduˈunëm?
19 Tyam yëˈë ndukjukyˈäjtëmë tiempë mä yˈaneˈemy ja myëjëxtujkpë axëkjëyujkë kyëbäjk, Estados Unidos mëdë Gran Bretaña diˈib wäˈkpëtsëëmp abëtsemy nyaxwinyëdë ets kyaj wiinkpë nyekyjyaˈˈatäˈäny. Yëˈë nety anaˈamdëp ko kyutëgoyët tukëˈëyë relijyonk diˈib kyaj tyëyˈäjtënëty. Të yˈadëëdäˈäy diˈibë Daniel etsë Juan ojts tnaskäjpxëdë. Pääty mbäät nˈijtëm seguurë ko wingon yˈity mä kyutëgoyaˈany tukëˈëyë relijyonk diˈib kyaj tyëyˈäjtënëty ets ja tsip diˈib xyëˈäjtypy Armajedon. Jyobaa të xytyuknijäˈäwëm tijaty tunan jatanëp mä tiempë myiny kyëdaˈaky. Per ¿nmëdatäˈänëmë net winmäˈänyoty tijaty ojts yajnaskäjpxë? (2 Peed. 1:19.) ¡Tyamën ttiempëty ets nbuwäˈkëmë Jyobaa ets ja Kyutujkën! (Diˈibʉ Jat. 14:6, 7.)
[Notë diˈib noky ëxˈääy]
a Ko mä Biiblyë tmaytyaˈagyë numero mäjkpë, yëˈë yˈandijpy diˈib ti kaˈpxy. Ets mä tyäˈädë tekstë, yëˈë myaytyakypy tukëˈëyë gobiernë diˈib pëtsëëm mä yˈanaˈamdaknë Roma.
b Daniel 7:7: “Ok, tajëts nˈijxˈadëtsy koots, ets ¡okˈix!, tuˈugë myëmäjtaxkpë axëkjëyujk, atsëˈëk ajawë ets jantsy axëëk yˈadëˈëtsy ets jantsy kumëjää. Yëˈë tyëtsˈäjtypyë pujxn ets jantsy mëjaty. Jyantsy tsyuˈutsy ets tjantsy amoot tjantsy tyukmoodë, ets diˈib wëˈëmp, ta tnëdeeny ttukteeny mëdë tyeky. Ets tim tëgatsy kyëxeˈeky mët ja [wiinkpë] axëkjëyujk diˈibë nety të nyaxy, ets tmëdaty mäjkë wyäj”.
c Taayëmë nety yajpäättë mä siiglë 18, perë Juan jyënany ko jaanëm nimajtsk wyäˈkpëtsëmäˈäny mä tsyondaˈaky ja nWintsënˈäjtëmë xyëë. Ets tijatyë Juan ojts tkujayë mä Diˈibʉ Jatanʉp, ja yˈadëy mä “ja nWintsënˈäjtëmë xyëë” (Rev. 1:10, Traducción del Nuevo Mundo). Pääty ko tyuunë primera guerra mundial, ja wyäˈkpëtsëëmdë extëmë gobiernë abëtsemy nyaxwinyëdë ja myëjëxtujkpë axëkjëyujkë kyëbäjk.
d Daniel 2:41: “Ets kom të xyˈixy ko yëˈë tyeky etsë tyeky wyaˈxy tmëdatyë moˈonts diˈibë yajtuumbyë tuˈtspojtspë xëbiny mëdë pujxn, ja anaˈamën naywyäˈkxanëp, per itäämp wanaty mëk mët ko tmëdatyë pujxn, pes të xyˈixyë pujxn xëbiny mëdë moˈonts”.
e Daniel ojts tnaskäjpxë wiˈixë tyäˈädë rey mëjwiin kajaa dyajjaˈˈatäˈänyë kutëgoˈoyën, jyënany: “Mëj ixy mëjjawë dyajwindëgoyäˈäny tukëˈëyë” (Dan. 8:24). Extëm nˈokpëjtakëm, Estados Unidos ojts mëjwiin kajaa dyajkutëgoy mët majtskë bombë ja diˈibë nety myëtsipˈäjttëp mëdë Gran Bretaña.
f Ix mä liibrë Apocalipsis... ¡se acerca su magnífica culminación!, pajina 240, 241 etsë 253.
g Daniel 2:44: “Mä ja tiempë mä yˈanaˈamdë reyëty, yëˈë Dios diˈib tsäjpotm dyajnaxkëdäˈägäˈäny tuˈugë anaˈamën diˈib ninäˈä kyakutëgoyaˈany. Etsë tadë anaˈamën kyaj yajmoˈoyaˈanyë wiink jäˈäy. Dyajjëmbitäˈäny puˈxm ets dyajjëjpkëxäˈäny tukëˈëyë tyäˈädë anaˈamën, ets yëˈëyë jeˈeyë itäämp winë xëë winë tiempë”.
[Rekuäädrë diˈib miimp mä pajina 19]
KO JYËNAˈANY “TYÄˈÄDË ANAˈAMËN”, ¿PËNATY YAJMAYTYAKP?
Mä Daniel 2:44 ojts yajnaskäjpxë ko Diosë Kyutujkën “dyajjëmbitäˈäny puˈxm ets dyajjëjpkëxäˈänyë tukëˈëyë tyäˈädë anaˈamën”. Tyäˈädë yëˈëyë yˈandijpyë gobiernëtëjk diˈib yajmaytyakp mä ja mëj awinax.
¿Ets wiˈix jyatäˈändë wiinkpë gobiernë? Diˈibʉ Jatanʉp tnigajpxy ko tyuˈukmukäˈändë “reyëty mäjatyë naxwinyëdë” parë tsyiptunäˈändë mëdë Jyobaa mä ja tsyipë “Nintsënˈäjtëm Dios diˈibë tëgekyë mëkˈäjtën myëdäjtypy” (Diˈibʉ Jat. 16:14; 19:19-21). Pääty, mä Armajedon ja kyutëgoyäˈändë tukëˈëyë gobiernëtëjk diˈib yä naxwiiny, kyaj yëˈëyëty diˈib yajmaytyakp mä ja awinax.