Ko ti xytyunäˈänët, yëˈë mdunëp mëdiˈibë Jyobaa jotkujk yajnayjyawëdëp

1. ¿Ti niˈamukë nduˈunëm tuˈuk tuˈugë xëëw, ets tiko näˈäty tsyiptaˈaky?

TUˈUGË tuˈugë xëëw nduˈunëm mëdiˈibë kyaj nëgoo ndimynyiwinmäˈäyëm, ixtëm ti nˈajopyˈatäˈänëm o ti oorë nmanaxäˈänëm. Per taaˈäjtpë net mëdiˈibë mas kajaa yajwinmayäämp. Ixtëm wiˈix ntsoybyatäˈänëm, wiˈix mbäät nˈokˈijtëm jotkujk, wiˈixë familyë yaˈixy yajpääty o wiˈix mbäät nˈokDiosmëduˈunëm. Yëˈë njatunäˈänëm mëdiˈibë mbäät yˈoybyëtsëmy ets mëdiˈibë ja nfamilyëˈäjtëm tyukˈoyˈatëp, per mëdiˈibë mbäät niˈigyë nwinmäˈäyëm, yëˈë pënë Jyobaa yajnayjyawëdëp agujk jotkujk (Rom. 12:​1, 2).

2. ¿Tijaty mbäät xypyudëjkëm parë nˈijxëm ti ndunäˈänëm?

² Mä yäˈädë artikulo tëgëk pëky yajnigäjpxäˈäny ti xypyudëkëyäˈänëm parë oy tijaty nduˈunëm mä jukyˈäjtën: Tuk pëky, yëˈë ko nnijäˈäwëm wiˈix tijaty yˈixëty. Majtsk pëky, yëˈë ko nˈijxëm wiˈixë Jyobaa wyinmay o tˈixy ti jam ndunäˈänëm. Ets myëdëgëëk pëky, yëˈë ko nˈijxëm mëdiˈibë oybyëtsëmäämp. Nanduˈun nimaytyäˈägäˈänëm ti xypyudëkëyäˈänëm parë nyajˈyeˈeyëmë ja jot winmäˈäny (Prov. 2:11).

NˈOKNIJÄˈÄWËM JAWYIIN WIˈIX TIJATY YˈIXËTY

3. ¿Tiko jyëjpˈamëty jawyiin nnijäˈäwëm wiˈix tijaty yˈixëty määnëm ti ngatuˈunëm? Oknimaytyäˈäk mët tuˈugë ijxpajtën.

³ Tuk pëky mëdiˈibë jawyiin mbäät xytyuny, yëˈë ko xynyijawët wiˈix tijaty yˈixëty. Ixtëm nˈokpëjktakëm, ko tuˈugë jäˈäy mëk pyäˈämbety, ta tninëjkxyë doktoor. Per ja doktoor kyaj ënetyë ja tsooy myoˈoyë, jawyiin dyajtëy wiˈix ja pëjkënë tmëdaty, taanëmë net myoˈoyë ja tsooy. Pes nanduˈunën ëjtsäjtëm, ko nety ti ndunäˈänëm, tsojkëp jawyiin nˈokpayeˈeyëm wiˈixën tijaty yˈixëty ets taanëmë net nduˈunëm.

4. Ixtëm jyënaˈanyë Proverbios 18:​13, ¿ti mbäät nduˈunëm parë nnijäˈäwëm wiˈix tijaty yˈixëty? (Ix nanduˈunë dibujë).

⁴ Parë nnijäˈäwëm ti mbäät nduˈunëm, oy ko jawyiin nyajnidëˈëwëm. Nˈokpëjktakëm ko myajwoy mä tuˈugë reunyonk sosial. ¿Wiˈix xynyijawët pën oy ko mnëjkxët o kyaj? Pën kyaj xyˈixyˈaty ja mëdiˈibë jam tyuknibëjktakëp o kyaj xynyijawë tijaty jam yajtunäämp, oy ko xyajtëwët: “¿Mää ets näˈä tyunäˈänyë ja reunyonk sosial? ¿Ninäägë jäˈäy nyëjkxäˈändë? ¿Pën të ttuknibëjktäägë? ¿Pënaty të yajwowdë? ¿Tijaty jam yajtunäämp? ¿Uugandëp jam?”. Ko duˈun xyajnidëwët, yëˈë mbudëkëyäˈänëp pën oy ko mnëjkxët o kyaj (käjpxë Proverbios 18:13).

5. ¿Ti net mbäät xytyuny ko nety të xynyijawë wiˈix tijaty yajtunäˈäny?

⁵ Ko nety të xynyijawë wiˈix tijaty yˈixˈatäˈäny, ta net kajabäät xymyëmäˈäy xymyëdäjët. Okwinmay, ¿nëjkxandëbë jäˈäy mëdiˈibë kyaj twintsëˈëgëdë Diosë yˈanaˈamën ets jamˈatäämbë nëë? Mä jam yˈatsäˈän pyutäˈändë, ¿mbäät ja mayjyaˈay myujknë ets axëëgë net yˈadëtsnëdët? (1 Ped. 4:3). Ko mnëjkxët, ¿mdëgoyˈatäämp mä reunyonk o kyaj mnekynyëjkxët tëjkˈayeˈebyë? Ko duˈun kajabäät xymyëmay xymyëdäjët, yëˈë mbudëkëyanëp ets xytyunët mëdiˈibë mbäät yˈoybyëtsëmy. Per ta ja tuk pëky mëdiˈibë mbäät xyˈaktuny, tsojkëp xynyijawët wiˈixë Jyobaa wyinmay (Prov. 2:6).

NIJAWË WIˈIXË JYOBAA WYINMAY

6. Ixtëm jyënaˈanyë Santya̱ˈa̱gʉ 1:​5, ¿tiko mbäädë Jyobaa nˈamdoˈowëmë nyaybyudëkë?

⁶ Amdowë wijyˈäjtënë Jyobaa ets xyjyaygyukët wiˈix yëˈë wyinmay. Pes wyandakypy ko xymyoˈoyäˈänëm ja wijyˈäjtën “jaˈa ko yëˈë nyayajkypy yajxon, ni jeˈeyë xykyaˈoˈom” (käjpxë Santya̱ˈa̱gʉ 1:5). Yäˈädë wijyˈäjtën yëˈë mëdiˈibë xypyudëkëyäˈänëm ets nnijäˈäwëm pën oy mëdiˈibë jam ndunäˈänëm o kyaj.

7. ¿Ti mbäät nduˈunëm parë nnijäˈäwëm wiˈixë Jyobaa wyinmay? Nimaytyäˈäk mët tuˈugë ijxpajtën.

⁷ Ko netyë Jyobaa të xyˈamdoyë naybyudëkë, ta net xyˈixët wiˈix mˈatsoowëmbityë. Nˈokpëjktakëm ko mnëjkxy mä tuˈugë lugäär ets ta mduˈudëgoy, ta tuˈugë jäˈäy xyajtëy mëdiˈibë jam tsënaapy mätsow mˈoknëjkxët. Ti mdunëp, ¿mmëdoowˈitëp yajxon wiˈix ndukmëtmaytyaˈagyë o ënetyë xwyinˈyeˈeytyuˈudët? Kyaj, ¿këdii? Pes nanduˈunën jyaty mëdë Jyobaa, ko nety të nˈamdoˈowëm ja wijyˈäjtën, tsojkëbë net nmëdoowˈijtëm wiˈix xyˈanëmäˈäyëm, ko nˈëxtäˈäyëm ja yˈëwij kyäjpxwijën mä Biiblyë ets nnijäˈäwëm ti mbäät nduˈunëm mä tuˈuk tuˈugë jotmay. Ixtëm ko nyajwoˈowëm mä ja reunyonk sosial mëdiˈibë të yˈokˈyajmaytyakpë mä parrafo 4. Mä kyajnëm nnëjkxëm, tsojkëp nwinmäˈäyëm wiˈixë Biiblyë tnimaytyaˈaky ko jäˈäy axëëk yˈadëˈëtstë mä yˈats pyuttë o ko nduˈukmujkëm mëdë jäˈäy mëdiˈibë kyaj twintsëˈëgëdë ja Diosë yˈanaˈamën, o ko xyˈanëmäˈäyëm ko yëˈë mbäät jëjpˈam nbëjktakëmë Diosë jyaˈa ets kyaj yëˈëjëty tijaty njatsojkënyëˈäjtëm (Mat. 6:33; Rom. 13:13; 1 Cor. 15:33).

8. ¿Ti mdunëp pën kyaj xypyaaty ja informasion mëdiˈibë mˈëxtaapy? (Ix nanduˈunë dibujë).

⁸ Näˈäty mbäät tsyiptaˈaky ets nnijäˈäwëm ti nduˈunëm, ets mbäät nyajtëˈëwëm tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm parë xytyuˈumoˈoyëm. Per mëdiˈibë niˈigyë oy, yëˈë ko këˈëm nbayeˈeyëm ti mbäät nduˈunëm. Tyam, taaˈäjtp kanäk pëkyë naybyudëkë mä mbäät nbayeˈeyëm, ixtëmë foyetë Naybyudëkë parë tijaty tpayoˈoytyëdë Jyobaa tyestiigëty etsë liibrë Textos bíblicos para la vida cristiana. Jamyats ko pääty tijaty xypyayeˈey mët ko yëˈë mdunaampy mëdiˈibë Jyobaa agujk jotkujk yajnayjyawëdëp.

9. ¿Wiˈix mbäät nnijäˈäwëm pën kyupëjkypyë Jyobaa ti ndunäˈänëm? (Efesios 5:17).

⁹ ¿Wiˈix mbäät nnijäˈäwëm pën kyupëjkypyë Jyobaa ti ndunäˈänëm? Tim jawyiin tsojkëp nˈixyˈäjtëm yajxon. Mä Proverbios 9:10 jyënaˈany “ko nˈixyˈäjtëm ja mëdiˈibë Mëk Wäˈäts, ta nˈijxkujk njaygyujkëm tijaty”. Yäˈädë tekstë yëˈë xytyukˈijxëm ko parë njaygyujkëm tijaty, tsojkëp yajxon nˈixyˈäjtëmë Jyobaa, nnijäˈäwëm wiˈix jyaˈayˈaty, tijaty tyuknibëjktakëp, ti yˈoyˈijxypy ets ti yˈaxëkˈijxypy. Pääty mä kyajnëm ti xytyuny, winmay: “Kom nˈixyˈajtypyëtsë Jyobaa, ¿kyupëkëbëdaa mëdiˈibëts yam ndunaampy?” (käjpxë Efesios 5:17).

10. ¿Tiko niˈigyë nmëjpëjktakëm ixtëmë Biiblyë jyënaˈany ets kyaj yëˈëjëty wiˈix ja nfamilyëˈäjtëm wyinmaytyë o wiˈixë jäˈäy tijaty ttundë?

¹⁰ Näˈäty mbäät axëëk nyajnayjyäˈäwëm ja familyë, nmëtnaymyaayëbëˈäjtëm o pënaty mëët oy nnayjyäˈäwëm mët ko yëˈë Jyobaa niˈigyë agujk jotkujk nyajnayjyawëyäˈänëm. Ixtëm nˈokpëjktakëm, mbäät näägë tääk teety mëktaˈaky tˈanëëmë ja nyëëx ets yëˈë tpëkët ja mixy mëdiˈibë myëdäjtypyë meeny sentääbë o ja jyukyˈäjt myadakën, oy nëgoo tkajotmoˈoy ja Diosë tyuunk. Waˈan duˈun tˈanëëmëdë ja nyëëx ets kyaj tii tyëgoyˈäjtxëdët. Per ja kiixy tsojkëp twinmayët: “¿Xypyudëkëbëtsë yäˈädë mixy etsëts niˈigyë nmëwingonëdë Jyobaa? ¿Wiˈixëdaa Jyobaa wyinmay?”. Jap yaˈˈatsoowëmbity mä Mateo 6:33 mä yaˈˈanëëmëdë niˈamukë Diosmëduumbëty ets tˈëxtääyˈadëˈëtstët “jawyiin ja Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën” (Mat. 6:​33, TNM). Pääty, oy ja ndääkˈäjt ndeetyˈäjtëm njamëjˈijx njamëjpëjktakëm ets nwingutsëˈkëm ixtëmë jäˈäy wyinmaytyë, yëˈë mbäät nduˈunëm mëdiˈibë Jyobaa jotkujk yajnayjyawëdëp.

WINMAY MËDIˈIBË OYBYËTSËMÄÄMP

11. Ixtëm jyënaˈanyë Filipʉs 1:​9, 10, ¿ti mbudëkëyanëp parë xynyijawët ti mdunëp?

¹¹ Ko nety të nbayeˈeyëm mä Biiblyë wiˈix tnimaytyaˈaky ti ndunäˈänëm, ta net nwinmäˈäyëm mëdiˈibë mbäät yˈoybyëtsëmy (käjpxë Filipʉs 1:​9, 10). ¿Ti mbäät nduˈunëm parë nnijäˈäwëm mëdiˈibë oybyëtsëmäämp? Yëˈko nyajˈyeˈeyëm kajabäät ja jot winmäˈäny. Taaˈäjtp tijaty ndunäˈänëm mä kyaj tyimtsokyë ets jeky nniwinmäˈäyëm, per nan taa mëdiˈibë kyaj yajxon nnijäˈäwëm pën oybyëtsëmäämp ko duˈun nduˈunëm o kyaj. Pääty mëdiˈibë xypyudëkëyäˈänëm, yëˈë ko kajabäät nyajˈyeˈeyëm ja jot winmäˈäny axtë mä tsyiptaˈaky nnijäˈäwëm ti mbäät nduˈunëm.

12, 13. Ko xykyanijawët mëdiˈibë tuunk mgupëkëp, ¿wiˈix mbudëkëyaˈanyë ko kajabäät xyajˈyeˈeyët ja mjot mwinmäˈäny?

¹² Nˈokpëjktakëm ko xyˈëxtäˈäyë mduunk parë ja mfamilyë kyaj tii tyëgoyˈäjtxëdët, ets ta xypyaaty majtsk pëky ja mduunk. Ta xyajnidëwë, tii tuunk jam yajtunäämp, ti oorë mdëkëyaˈany, ti oorë mbëtsëmäˈäny ets nuˈunën jyagamëty. Yäˈädë tuunk mëdiˈibë të xypyaaty ak oy, kyaj jam ti yajtunäˈäny mëdiˈibë yajkubojkypy ja Diosë yˈanaˈamën. Waˈan tuˈuk ja tuunk niˈigyë xytsyojkënyëˈaty o mas tsooxë jam myajmëjuyaˈany. Per mä xykyakupëkynyëm ja tuunk, tam ja tuk pëky mëdiˈibë tsojkëp xywyinmayët.

¹³ Ixtëm: “¿Nmëdataambyëts tiempë etsëts nëjkxët reunyonk? ¿Nmëdataambyëts tiempë parëts mëdë nfamilyë ngäjpx nmaytyäˈägët etsëts nnijawët wiˈix yaˈix yajpäättë? ¿Nmëdataambyëts tiempë parëts mëët nˈëxpëktët ets niˈigyë tmëwingondëdë Jyobaa?”. Ko duˈun xywyinmayët, yëˈë mbudëkëyanëp parë kyaj ja meeny sentääbë mnaytyukwinˈëënëdët ets yëˈë jëjpˈam mbëjktäˈägëbë Jyobaa ets ja mfamilyë. Duˈuntsow, yëˈë nëjkx xytyuny mëdiˈibë Jyobaa kyupëkëp ets nëjkxëp mgunuˈkxyë.

14. ¿Wiˈix xypyudëjkëm ko nyajˈyeˈeyëm kajabäät ja jot winmäˈäny ets ko ntsojkëm ja nmëguˈukˈäjtëm?

¹⁴ Ko nyajˈyeˈeyëm kajabäät ja jot winmäˈäny, yëˈë nanduˈun xypyudëkëyäˈänëm ets nwinmäˈäyëm wiˈix ja wiink jäˈäy tˈixäˈäny ti jam nduˈunëm o wiˈix wyinmayaˈany, net ‘käˈäp pën [nmoˈoyëm] ja ijxpajtën ëxëëk’ (1 Cor. 10:​32, TY). Jëjpˈam duˈun nyajˈyeˈeyëm ja jot winmäˈäny ko ndunäˈänëm mëdiˈibë këˈëm ntsojkënyëˈäjtëm, ixtëm ko nwinˈijxëm wiˈix nnaywyitäˈän nnayxyoxäˈänëm o wiˈix nnayˈoytyunäˈänëm. Wiˈixëm ja tsojkën nmëdäjtëm. Pääty, ¿ti mbäät nduˈunëm pën mëdiˈibë ntsojkënyëˈäjtëm tëgatsy ja jäˈäy tˈixtë ets ja nmëguˈukˈäjtëm? Tsojkëp kajabäät nwinmäˈäyëm wiˈixë jäˈäy o ja nmëguˈukˈäjtëm wyinmayäˈändë, ets ta net nwingutsëˈkëm ixtëm wyinmaytyë. Ets ko nmëdäjtëm ja tsojkën, nan yëˈë xypyudëkëyäˈänëm parë nduˈunëm mëdiˈibë ja nmëguˈukˈäjtëm tyukˈoyˈatëp (1 Cor. 10:​23, 24; 1 Tim. 2:​9, 10). Duˈuntsow nyaˈijxëm ko ntsojkëm ja nmëguˈukˈäjtëm ets ko nwingutsëˈkëm.

15. Pën ja ti xytyuknibëjktäägë, ¿ti tsojkëp jawyiin xytyunët?

¹⁵ Pën jam tii xytyunäˈäny mëdiˈibë mëjwiin kajaa wimbëtsëmäämp, winmay jawyiin kajabäät. Jesús jyënany ko tsojkëp jawyiin nduˈunëm “ja kuentë” (Luk. 14:28). Winmay nuˈun jam xyajtunäˈäny ja mxëëw mdiempë, ja mjot mëjääw ets ja meeny msentääbë. Näˈäty, oy ko xynyigäjpx xynyimaytyäˈägët mët ja mfamilyë wiˈix mnaybyudëkëyäˈänëdë parë xytyunët mëdiˈibë nety të xytyuknibëjktäägë. ¿Tiko yˈoyëty duˈun xynyimaytyäˈäktët? Yëˈko mbäädë ja mfamilyë mwinmäˈänymyoˈoyë o mdukˈixyë wiˈix mbäät niˈigyë tijaty yˈoybyëtsëmy. Ko xyajtëwët ja mfamilyë wiˈix yˈokwinmaytyë ets xymyëdoowˈitët wiˈix mˈanëˈëmxëdë, mbäädë net mbudëkëdë parë yˈoybyëtsëmët tijaty mdunaampy (Prov. 15:22).

TUN MËDIˈIBË OYBYËTSËMËP

16. ¿Tijaty mbäät xytyuny parë yˈoybyëtsëmët mëdiˈibë mdunaampy? (Ix nanduˈunë rekuäädrë “Ti mbudëkëyanëp parë xytyunët mëdiˈibë oybyëtsëmëp”).

¹⁶ Pën mduumpy ixtëm të yajnigajpxy mä yäˈädë artikulo, mbäädë net yˈoybyëtsëmy tijaty mdunaampy. Të jawyiin xynyijawë wiˈixën tijaty yˈixëty ets të xyˈëxtäˈäy ja ëwij käjpxwijën mä Biiblyë parë xytyunäˈäny mëdiˈibë Jyobaa kyupëkëp. Mbäädë netë Jyobaa xyˈanëëmë ets oy wyimbëtsëm jyëjpëtsëmët mëdiˈibë mdunaampy.

17. ¿Ti mbudëkëyäˈänëp parë oy wyimbëtsëmët tijaty mdunaampy?

¹⁷ Mä tiempë të nyaxy, waˈan tijaty të xytyuny mëdiˈibë të yˈoybyëtsëmy, per jamyats ko Jyobaa yëˈë mbäät mmoˈoyëty ja wyijyˈäjtën parë xytyunët mëdiˈibë oy wimbëtsëmëp. Këdii yëˈë xytyukjotkujkˈaty ja mwijyˈäjtënë o ko tijaty xyjyaty xynyijawë. Yëˈëyë Jyobaa mëdiˈibë mbäät tijaty mduknijawëty, mmoˈoyëty ja ijxkujk jaygyujkën ets mbudëkëty parë xyajˈyeˈeyët ja mjot mwinmäˈäny (Prov. 2:​1-5). Duˈunë duˈun, Jyobaa yëˈë mbäät mbudëkëty ets xytyunët mëdiˈibë agujk jotkujk yajnayjyawëdëp (Sal. 23:​2, 3).