Nˈokjukyˈäjtëm mëbëjkëngyëjxm

1. Ko Pablo tpawinmääy wiˈixë nety të dyajtuny ja jyukyˈäjtën, ¿tiko nyayjyäˈäwë agujk jotkujk?

APOSTËLË PABLO nyijäˈäwëbë nety ko tim tsojk ja jäˈäy yaˈoogäˈänyëty, per agujk jotkujk nyayjyäˈäwë ko tpawinmääy ti nety të ttuny mä jyukyˈäjtën. ¿Tiko nduˈun njënäˈänëm? Yëˈko duˈun jyënany: “Dëˈënëts ëj extëmë jäˈäy diˈibë të pyëyëˈkjäˈty ko pyëyëˈkkijxyëdë. Kyajts ëj nmastuˈuty ja mëbëjkën” (2 Tim. 4:​6-8). Pablo wyinˈijx mëdiˈibë oy ets yajtuunë jyukyˈäjtën mä Jyobaa tyuunk, pääty ijt seguurë ko jotkujkë Jyobaa dyajnayjyäˈäwë. Duˈun ixtëmë Pablo, ëjtsäjtëm nduˈunänëm mëdiˈibë oy mët ko ntsojkëm parë Jyobaa xykyupëjkëm. ¿Wiˈix mbäät duˈun nduˈunëm?

2. ¿Ti yˈandijpy njukyˈäjtëm mëbëjkëngyëjxm?

² Pablo jyënany: “Mëbëjkëngyëjxm njikyˈäjtëm yä naxwiiny, es kyaj mët ko ti nˈijxëm” (2 Kor. 5:7). Pënaty kyaj tmëbëktë Jyobaa, yëˈë naytyukmënëjkxëdëp ti yˈijxtëp, myëdoowdëp ets ti jyäˈäwëdëp parë tijaty ttundë. Per pënaty jukyˈäjttëp mëbëjkëngyëjxm duˈun tijaty ttundë ixtëmë Jyobaa ttsoky. Ijttëp seguurë ko pën pyanëjkxtëp wiˈixë Jyobaa yˈëwij kyäjpxwijëdë mä Biiblyë, ta oy jyukyˈatäˈändë ets ta Jyobaa kyunuˈkxäˈänëdë mas niˈigyë (Sal. 119:66; Eb. 11:6).

3. ¿Wiˈix ndukˈoyˈäjtëm ko njukyˈäjtëm mëbëjkëngyëjxm? (2 Korintʉ 4:18).

³ Mbäät näˈäty ti nduˈunëm mët ko jeˈeyë nˈoymyëdoˈowëm, nˈoyˈijxëm o xyajnayjyäˈäwëm oy, per mbäät kyaj yˈoybyëtsëmy. ¿Tiko? Yëˈko kyaj mbäät xëmë tyimˈyajtukjotkujkˈaty ti ijxëm, nmëdoˈowëm o ti njäˈäwëm. Pën yëˈëyë nbanëjkxëm ti nˈijxëm, mbäädë net kyaj nekymyëmëdoˈowëmë Jyobaa yˈëwij kyäjpxwijën o kyaj nekytyuˈunëm ti yëˈë tyukjotkëdakypy (Ecl. 11:9; Mat. 24:​37-39). Pen jukyˈäjtëm mëbëjkëngyëjxm, mbäät nëjkxy nduˈunëm tijaty “extëm ja Dios ttseky” (Éfes. 5:10). Ko nbanëjkxëm ja Diosë yˈëwij kyäjpxwijën kyaj ti nmëmayäˈän nmëdäjäˈänëm ets xyajnayjyawëyäˈänëm agujk jotkujk (Sal. 16:​8, 9; Is. 48:​17, 18). Pën jukyˈäjtëm mëbëjkëngyëjxm, ta nanduˈun nˈaxäjëyäˈänëm ja jukyˈäjtënë xëmëkyëjxmbë (käjpxë 2 Korintʉ 4:18).

4. ¿Wiˈix mbäät nnijäˈäwëm ko njukyˈäjtëm mëbëjkëngyëjxm ets kyaj mët ko tijaty nˈijxëm?

⁴ Oy ko niˈamukë nnayajtëˈëwëm: “¿Pënëts ndukjotkujkˈäjtypy kojëts tijaty ndunäˈäny? ¿Yëˈëts mbanëjkxypy tijatyëts nˈijxypy o yëˈëts naytyuktuˈumooyëbë Jyobaa yˈëwij kyäjpxwijën?”. Min nˈokˈijxëm tëgëk pëky mäjaty mbäät nyajnigëxëˈkëm ko yëˈë nbanëjkxëm ixtëmë Jyobaa xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm. 1) ko nwinˈijxëm tuˈugë tuunk, 2) ko nwinˈijxëm pën nbëkäˈänëm ets 3) ko ja Diosë kyäjpn xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm. Min nˈoknimaytyakëm tuˈuk tuˈugë yäˈädë jotmay parë mbäät nnijäˈäwëm pën oy mëdiˈibë nduˈunänëm.

KO NWINˈIJXËM TUˈUGË TUUNK

5. ¿Oyëdaa ko yëˈëyë nˈijxëm nuˈunën nganaratäˈänëm mä ndunäˈänëm?

⁵ Niˈamukë njamëdatäˈänëm tuˈugë tuunk mä mbäät pyëtsëmy mëdiˈibë ndukˈijxëm ja nfamilyëˈäjtëm (Ecl. 7:​12, 1 Tim. 5:8). Näˈäty, ta tuunk ayoˈon mä mbäät nganaräjtëm yajxon ets axtë mbäät nikoombajtëm ja meeny sentääbë, per ta mä jeˈeyë pyëtsëmy parë familyë ndukˈijxëm. Päätyën nnijawëyäˈänëm nuˈunën nganaratäˈänëm mä ndunäˈänëm, per ko tuˈugë jäˈäy yëˈëyë tˈixy nuˈunën gyanaratäˈäny yëˈëyë nety pyanëjkxypy ti yˈijxypy

6. ¿Wiˈix nyajnigëxëˈkëm ko njukyˈäjtëm mëbëjkëngyëjxm mä nwinˈijxëm ti tuunk nduˈunänëm? (Ebreeʉsʉty 13:5).

⁶ Pën njukyˈäjtëm mëbëjkëngyëjxm, nˈixäˈänëm nanduˈun pën ja tuunk ayoˈon kyaj xytyukmëjagamgaˈagäˈänëmë Jyobaa. Pääty oy ko nnayajtëˈëwëm: “¿Tëgoyˈatäämbëts reunyonk? ¿Kyajts nëgoo tiempë nmëdatäˈäny parëts nëjkxët jënˈayeˈepy tëjkˈayeˈeybyë ets ngäjpxëdëtsë Biiblyë? ¿Nikaˈagaambyëtsë nfamilyë jekyˈam?” (Prov. 6:​16-19; Filip. 1:10). Pën duˈun, mëdiˈibë mas oy, yëˈë ko kyaj ngupëjkëmë yäˈädë tuunk oyë nety nyaˈˈamääytyakëm. Kom jukyˈäjtëm mëbëjkëngyëjxm, amumduˈukjot ndukjotkujkˈatäˈänëmë Jyobaa ko yëˈë xymyoˈoyäˈänëm tijaty nyajtëgoyˈäjtëm (Mat. 6:33; käjpxë Ebreeʉsʉty 13:5).

7, 8. ¿Wiˈixë Javier dyajnigëxëˈky ko jukyˈäjtpë nety mëbëjkëngyëjxm? (Ix nanduˈun dibujë).

⁷ Tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë xyëwˈäjtypy Javiera ets tsyëënë Sudamérica ojts dyajnigëxëˈëky ko jukyˈäjtpë nety mëbëjkëngyëjxm. Yëˈë jyënany: “Mäjëtsë nety nduny, këxëˈk jap tuˈugë tuunk mäjëts mbäät nyajmëjuy majtsk duˈunën ets mäjëts agujk jotkujkëts njantsy nyayjyawëdët, tajëts nˈamdooy”. Perë Javier, jantsy tunäämbë nety prekursoor. Yëˈë jyënany: “Tajëts ojts ninëjkx ja wintsën parëts nˈamdowäˈäny ja tuunk, per jawyiin yëˈëts nmënuˈkxtakë Jyobaa, pes ijtpëtsë nety seguurë ko yëˈë nyijäˈäwëp tiijëts mbäät ndukˈoyˈaty. Oyë nety ja tuunk mëdiˈibëts njapäädaampy ets mas niˈigyëts njayajmëjuyaˈany, per kyajtsë nety mbäät niˈigyë nmëdunyë Jyobaa”.

⁸ Javier duˈun tnimaytyaˈaky: “Mäjëts nˈamdoy ja tuunk, tajëts nyaˈˈanmääy ko jëjpˈamëtsë nety nduunniˈigyët janääm jatsojk, per tajëts nˈatsooy ko kyajts nety mbäät nduunniˈigyë mët kojëts nëjkxy reunyonk etsëts njënˈayeˈey ndëjkˈayeˈey”. Javier kyaj tkupëjky ja tuunk ets kyum majtsk sëmään, ta tyëjkë tuumbë prekursoor. Ko waanë yˈijty, ta tpaty tuˈugë tyuunk mä kyaj sëmään abety tyunët. Yëˈë jyënany: “Jyobaa myëdoowˈijt kojëts nmënuˈkxtaky ets xymyooyëts ja tuunk parëts mbäät nmëdaty ja tiempë etsëts ndunët prekursoor. Jotkujkëts njantsy nyayjyawëty kojëts mbäät niˈigyë nmëdunyë Jyobaa ets kojëts nmëdaty ja tiempë parëts nbudëkë ja nmëguˈukˈäjtëm”.

9. ¿Ti xytyukniˈˈijxëm ixtëm jyajtyë Tresór?

⁹ ¿Ets ti mbäät nduˈunëm pën nbëjkëmë kuentë ko ja tuunk xytyukmëjagamgaˈagäˈänëmë Jyobaa? Min nˈokˈijxëm wiˈix jyajtyë Trésor tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë tsënaapy Congo. Yëˈë jyënany: “Nbatëts ja tuunk mëdiˈibëts nety njantsy tsyojkypy. Tëgëk duˈunëntsë nety nganaraty ets kyaj dyuˈunëty mäjëtsë nety të nduny ets mëjjëts xyjyantsy yajnäjxtë”. Perë Trésor janäämëtyë nety jyantsy tyëgoyˈaty mä reunyonk mët ko tyuunniˈigyë. Nan tukˈatsipˈäjtëdëbë nety ja myëguˈuktëjk parë yˈandäˈägët mä jap tyuny. Pääty jyapëtsëmany, per myëmääy myëdäj ko tkapäädët wiinkpë tyuunk. ¿Ti pudëjkë? Yëˈë jyënany: “Ja ääw ayuk mëdiˈibë yajpatp mä Habacuc 3:​17-19 yëˈëts xypyudëjkë parëts njaygyukët ko pën wëˈëmbëts meenytyuk, Jyobaats xykyuentëˈatäämp. Tajëts nbëtsëëmy mäjëtsë nety jap nduny”. Tresór tˈaknimaytyaky: “Mayë wintsëndëjk wyinmaytyë ko mduundäˈäyaampy tijaty ets axtë myajtunaampy ja mxëëw mdiempë mëdiˈibë japatëp xyajtunët mët ja mfamilyë ets mä mDiosmëduny, nëgooko xypyaaty ja tuunk mä yajxon myajmëjuyët. Per agujk jotkujkëts nnayjyawëty ko kyajëts nmëjagamgekyë Jyobaa. Kyum jëmëjt, xypyudëjkëtsë Jyobaa parëts nbaty ja tuˈugë tuunk mä mbäät pyëtsëmy mëdiˈibëts naytyukˈixëdëp ets parëts mbäät niˈigyë nmëduny. Ko nbëjktakëm jëjpˈamë Jyobaa, mbäät näˈäty nmëdäjtëm waanë meeny sentääbë, per yëˈë mëdiˈibë xykyuentëˈatäˈänëm”. Ixtëm nˈijxëm, pën nmëbëjkëm wiˈixë Jyobaa jyënaˈany ets tijaty të xytyukwandakëm, ta duˈunyëm njukyˈatäˈänëm mëbëjkëngyëjxm ets yëˈë xymyoˈoyäˈänëm tijaty nyajtëgoyˈäjtëm.

KO NWINˈIJXËM PËN NBËKÄˈÄNËM

10. Ko tuˈugë jäˈäy twinˈixy pën pyëkäämp, ¿wiˈix dyajnigëxëˈëky ko yëˈë pyanëjkxypy ti yˈijxypy?

¹⁰ Jyobaa yëˈë të dyajnaxkëdaˈaky etsë jäˈäy pyëk yˈuugët pääty kyaj wyiˈixëty ko nbëkäˈän nˈuugäˈänëm. Per mbäädë net jyaty ko ja tyoxytyëjk jäˈäy pyëkäˈäny, yëˈë yˈijxypy wiˈix ja mixy yˈixëty, wiˈix jyaˈayˈaty, wiˈixë jäˈäy nyigäjpx nyimaytyäˈägëdë, wiˈix dyajtuny ja meeny sentääbë, pën jam tkuentëˈaty niduˈuk ja fyamilyë ets pën yajnayjyäˈäwëp agujk jotkujk.b Per ko yëˈëyë tˈixët yëˈë nety pyanëjkxypy mëdiˈibë yˈijxypy.

11. ¿Wiˈix nyajnigëxëˈkëm ko njukyˈäjtëm mëbëjkëngyëjxm mä nwinˈijxëm pën nbëkäˈänëm? (1 Korintʉ 7:39).

¹¹ Ko ja nmëguˈukˈäjtëm tpanëjkxtë ja yˈëwij kyäjpxwijënë Jyobaa mä twinˈixtë pën pyëkandëp, agujk jotkujk tjantsy yajnayjyawëdë. Tuk pëkyë yäˈädë käjpxwijënë mëdiˈibë Jyobaa yajkypy, yëˈë ko jaanëmë nyoobyë tmëdatët ko netyë ‘jyëmëjt të tpatnë’ (1 Cor. 7:​36, TY). Ja tuk pëky, yëˈë ko tˈixtët ja mëdiˈibë pyëkandëp pën jäˈäyˈäjttëp ixtëmë Jyobaa ttsoky jyaˈayˈatët tuˈugë yeˈeytyëjk kasäädë o tuˈugë toˈoxytyëjk kasäädë (Prov. 31:​10-13, 26-28; Éfes. 5:33; 1 Tim. 5:8). Ets pën yëˈë ijxëp tuˈugë jäˈäy mëdiˈibë kyaj Tyestiigëty kyaj tˈlugäärmoˈoy mët ko yëˈë myëmëdoopy ja käjpxwijën mä jyënany ets yëˈëyë tpëkët mëdiˈibë “myëbëjkypy ja Jesukristë” ixtëm jyënaˈanyë 1 Korintʉ 7:39 (käjpx). Mëbëjkëngyëjxm jyukyˈattë ets ijttëp seguurë ko nipën duˈun kyayajjotkujkˈatäˈänëdë ixtëmë Jyobaa (Sal. 55:22).

12. ¿Ti xytyukniˈˈijxëm ixtëm jyajtyë Rosa?

¹² Min nˈokˈijxëm wiˈix jyajtyë Rosa, tuˈugë prekursoora mëdiˈibë Colombia. Mä tyuny, jap tˈixyˈajty tuˈugë mixy mëdiˈibë oyˈijxë, etsë Rosa nan yˈoyˈijx, per kyaj Tyestiigëty. Yëˈë jyënaˈany: “Jantsy oyjyaˈayë nety kyëxëˈëky. Tyukpudëjkëbë jäˈäy tijaty namayˈäjtën ets oy ja jyukyˈäjtën dyajnëjkxy. Nan nˈoyjyäˈäwëbëtsë nety wiˈix jyaˈayˈaty mët ëjts. Duˈunë nety jyaˈayˈaty ixtëm ja jäˈäy mëdiˈibëts ëjts ntsojkypy, jeˈeyë ko kyaj nety Tyestiigëty”. Rosa ta yˈakjënany: “Kom ntsojkypyëtsë nety, ojtsëts xytsyiptakxë nˈanëëmët ko kyajts ti mëët nmëdatäˈäny. Mä taabë tiempë, naytyuˈugëtsë nety nnayjyawëty ets pëkäämbëts, per kyajtsë nety të nbääty ja mëdiˈibë ëxpëjkp”. Perë Rosa kyaj yëˈë ojts nyaytyukmënëjkxyëty ti nety yˈijxypy, Winmääy ko mbäädë nety tyukmëjagamgeˈegyëtyë Jyobaa ko tpëkët ja mixy, ta ojts tjëjpkäjpxtuˈuty ets ttuunˈadëtsy ja Diosë tyuunk. Ko waanë yˈijty, ta yajwooy mä Eskuelë parë pënaty kyäjpxwäˈkxtëbë Diosë Kyutujkën, ets tyam tyuny prekursoora espesial. Yëˈë jyënany: “Mëjwiin kajaatsë Jyobaa të xykyunuˈkxy ets yëˈëts mëdiˈibë agujk jotkujk xyjyantsy yajnayjyäˈäwëp”. Ixtëm nˈijxëm, xytsyiptäˈägäˈänxëm njukyˈäjtëm mëbëjkëngyëjxm ixtëm jyajtyë yäˈädë nmëguˈukˈäjtëm, per mbäät nˈijtëm seguurë ko ndukˈoyˈatäˈänëm.

KO DIOSË KYÄJPN XYNYËˈËMOˈOY XYTYUˈUMOˈOYËM

13. Ko xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëmë Diosë kyäjpn, ¿wiˈix mbäät tuˈugë jäˈäy dyajnigëxëˈëky ko yëˈë pyanëjkxypy ti yˈijxypy?

¹³ Xëmë Diosë kyäjpn xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm ets yëˈë xypyudëjkëm parë nmëduˈunëmë Jyobaa, ets mbäät duˈun ttuny mët yëˈëgyëjxmë mëjjäˈäytyëjk, sirkuitë, Betel o pënaty Wyoowˈyoˈoytyëbë Jyobaa tyestiigëty. Per näˈäty kyaj njaygyujkëm tiko duˈun xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm. ¿Ti net ndunäˈänëm? ¿Waˈan nwinmayäˈänëm ko mbäät kyaj yˈoybyëtsëmy ixtëm xyˈanmäˈäyëm? ¿Yëˈë nˈixäˈänëm mä oy tijaty tkatundë ja nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë jam xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm? Ko duˈun nˈadëtsëm, yëˈë nety nbanëjkxëm mëdiˈibë nˈijxëm.

14. ¿Ti xypyudëkëyäˈänëm parë nmëmëdoˈowëm ko Diosë kyäjpn xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm? (Ebreeʉsʉty 13:17).

¹⁴ Pën nmëbëjkëm ko Jyobaa yëˈë yajnëˈëyeˈepy yajtuˈuyeˈebyë nyax kyäjpn, ta ënetyë nmëmëdowäˈänëm xondaˈakyˈääw xondaˈakyjyot wiˈix nyajnëˈëmoˈoy nyajtuˈumoˈoyëm (käjpxë Ebreeʉsʉty 13:17). Ko duˈun nduˈunëm, ta jyaˈˈatäˈänyë tuˈugyëˈäjtën mä nduˈukmujkëm (Éfes. 4:​2, 3). Nˈokˈyaˈijtëm nanduˈun winmäˈänyoty ko ja nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm pokyjyaˈay yajpäättë, per pën nmëmëdoˈowëmë Jyobaa, ta xykyunuˈkxäˈänëm (1 Sam. 15:22). Ets pën yˈijxypy ko ja ti mëdiˈibë mbäät yˈoyë, yëˈë mëdiˈibë nyijäˈäwëp näˈä dyaˈoyëyaˈany (Miq. 7:7).

15, 16. ¿Ti pudëjkë Kevin parë dyajnigëxëˈky ko jukyˈäjtpë nety mëbëjkëngyëjxm? (Ix nanduˈun dibujë).

¹⁵ Min nˈokˈijxëm tuˈugë eksperiensyë mëdiˈibë xytyukˈijxëm wiˈix yˈoybyëtsëmy ko nmëmëdoˈowëm ixtëm nyajnëˈëmoˈoy nyajtuˈumoˈoyëm. Jap Perú yëˈë jäˈäy kyäjpxtëbë amxan, per kyajxtëp nanduˈunë wiink ayuk ets tuˈuk yëˈë quechua. Ja nmëguˈukˈäjtëmëty kanäk jëmëjt tˈëxtääytyë pënaty kyäjpxtëbë yäˈädë ayuk. Per ko ja gobiernë dyajtëgäjtsy ja ley, ta yaˈˈanëmääytyë ko kyaj duˈun ja jäˈäy tnekyˈëxtäˈäytyët (Rom. 13:1). Ja nmëguˈukˈäjtëmëty ojts tmëmay tmëdäjtë ets wyinmääytyë ko tsip tpäättëdë jäˈäy mëdiˈibë kyäjpxtëbë ayuk quechua. Per oybyëtsëëm ko ojts myëdowdë, etsë Jyobaa ojts kyunuˈkx kyuwäˈänëdë parë tpattë ja jäˈäyëty mëdiˈibë duˈun käjpxtëp.

¹⁶ Kevin, tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë tuump mëjjäˈäy kyaj tjaygyujkë yajxon tiko nety duˈun të yaˈˈanëëmëdë. Yëˈë jyënaˈany ko myëmääy myëdäj wiˈixë nety tˈokpäättët ja jäˈäy mëdiˈibë käjpxtëp quechua. ¿Ti pudëjkë? Kevin jyënany: “Yëˈëts nbawinmääy ixtëm jyënaˈanyë Proverbios 3:5. Nbawinmääyëts nanduˈun ja Moisésë yˈijxpajtën, ko Jyobaa yˈanmääyë ets twoowbëtsëmët ja israelitëty jap Egipto ets twoownëjkxët mä ja Mar Rojo, per duˈunë nety yaˈixy ko kyaj yˈoybyëtsëmäˈäny mët ko mbäädë nety ja myëtsip pyaminëdë ets jamyë yaˈoˈktäˈäyëdë, perë Moisés mëdoow etsë Jyobaa pudëjkë parë ttuuny tuˈugë miläägrë” (Éx. 14:​1, 2, 9-11, 21, 22). Kevin kyupëjk ixtëmë nety të yaˈˈanëëmëdë. ¿Wiˈix wyimbëtsëëmy? Yëˈë tˈaknimaytyaky: “Të yˈity, kajaats nniyeˈeyëdë ets jeˈeyëts nbäättë tuˈuk o majtskë jäˈäy mëdiˈibë kyäjpxtëbë quechua, per tyam jamyëts nëjkxtë mä yajpäättë nimayë yäˈädë jäˈäyëty. Mbäädëtsë net nmëtkäjpx nmëtmaytyäˈäktë, nyaˈëxpëktë, ets tyam nimayë net nyëjkxtë mä reunyonk. Xyajmonyˈijx xyajmonyjyäˈäwëbëts wiˈixëtsë Jyobaa të xykyunuˈkxtë”. Yäˈädë yëˈë xytyukˈijxëm ko Jyobaa xëmë xykyunuˈkxäˈänëm ko njukyˈäjtëm mëbëjkëngyëjxm.

17. ¿Ti të nˈijxëm mä yäˈädë artikulo?

¹⁷ Të nˈijxëm tëgëk pëky wiˈix mbäät njukyˈäjtëm mëbëjkëngyëjxm. Ets tsojkëp duˈun nyajnigëxëˈkëm mä ja jukyˈäjtën, ixtëm mä nwinˈijxëm ti ixy ti jawë nˈixäˈänëm, nuˈunën nˈëxpëkäˈänëm mä eskuelë ets wiˈix ja uˈunk ënäˈk nyajˈyaagäˈän nyajpatäˈänëm. Pën jam ti ndunäˈänëm, oy ko nˈijxëm pën xypyudëkëyäˈänëm parë kyaj nmëjagamgakëmë Jyobaa. Nan oy ko nyaˈijtëm winmäˈänyoty ja käjpxwijën mëdiˈibë të xymyoˈoyëm ets ja wandakën mëdiˈibë të ttuny ko xëmë xykyuentëˈatäˈänëm, ets kyaj yëˈëyë nbanëjkxëm ti nˈijxëm. Ko duˈun nduˈunëm, ta “nnëˈëyeˈeyäˈän nduˈuyeˈeyäˈänëm xyëëwgyëjxmë Jyobaa mëdiˈibë nDiosˈäjtëm winë xëëw winë tiempë” (Miq. 4:5).