Nˈokˈëxtäˈäyëm ja nax käjpn mëdiˈibë miin këdakp

1. ¿Wiˈixë Jesús ojts tnaskäjpxë jyatäˈänyë Jerusalén?

MÄ NETY yˈaktëgoyˈaty jawaanë parë Jesús yaˈooganënë jäˈäy, ta tˈanëmääy ja yˈëxpëjkpëty ti nety tunan jatanëp. Mëdiˈibë ojts tˈagajpxy, ja ëgäˈäny yˈadëëy mä primer siiglë ko Jerusalén ets ja templë kyutëgooy. Jesús yˈanëmääy ja yˈëxpëjkpëty ko yˈixandëbë nety ja Jerusalén nyadujktäˈäy mët ja soldäädëtëjk, ets ko duˈun tˈixtët netyë kyaˈaktët (Luk. 21:20). Mëdiˈibë Jesús yˈagäjpx, adëëw ko ja soldäädëtëjk mëdiˈibë Roma dyajnadujktë Jerusalén (Luk. 21:​21, 22).

2. ¿Wiˈixë apostëlë Pablo tˈanëmääy ja Diosmëduumbëty mëdiˈibë Jerusalén ets Judea?

² Waanë nety yˈaktëgoyˈaty parë ja soldäädëtëjk mëdiˈibë Roma dyajnaduktëdë Jerusalén, ko apostëlë Pablo ttuknigejxy tuˈugë neky ja Diosmëduumbëty mëdiˈibë nety jam tsënääytyëp Jerusalén ets nuˈunë yˈit lyugäärë Judea. Tyääbë ja tyam yaˈixyˈaty ixtëm ja neky mëdiˈibë yajtuknigajxtë ja ebree jäˈäyëty o Ebreeʉsʉty. Ets mëdiˈibë ojts jap yajkujayë, mbäädë nety pyudëkëdë ja Diosmëduumbëty parë nyayjyëjpˈixëdët mët ko kutëgoyäämbë nety ja Jerusalén. Pën tsoˈogandëp, tsojkëbë nety tnikaˈaktët ja jyëën tyëjk ets ja jyuy tyoogyëty. Pääty ko Pablo tnimaytyaky ja Jerusalén, duˈun ojts tkëxjääy: “Kyaj yä nmëdäjtëm ja nax käjpn diˈibë ijtp winë xëë winë tiempë, jaˈa nˈëxtäˈäyëm diˈibë miin këdakp” (Eb. 13:14).

3. ¿Ti käjpnën “mëdiˈibë miin këdakp”, ets tiko nˈëxtäˈäyëm?

³ Ko ja Diosmëduumbëty kyaktë jam Jerusalén ets Judea waˈan ja jäˈäy nyëxik tyukxikëdë, per ko duˈun ttuundë yëˈë yajnitsokëdë. Tyam nanduˈunë jäˈäy xynyëxik xytyukxikëm mët ko kyaj yëˈë ndukjotkujkˈäjtëm wiˈixë naxwinyëdë jäˈäy wyinmaytyë dyaˈoyëyäˈändë amay jotmay ets ni yëˈë ja mëëy sentääbë. ¿Tiko? Yëˈko nnijäˈäwëm ko mëdiˈibë yä naxwiiny näjx këjxp, ets yëˈë nˈëxtäˈäyëm “ja käjpn mët ja potsy ëjxë mëkpë” mëdiˈibë “miin këdakp”, jaˈa njënäˈänëm, ja Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën (Eb. 11:10; Mat. 6:33). Mä yäˈädë artikulo, nimaytyäˈägäˈänëm ja käjpxwijën mëdiˈibë Pablo myooy ja ebree jäˈäyëty. Nˈixäˈänëm wiˈix pyudëjkëdë parë duˈunyëm tˈëxtäˈäytyët “ja käjpn diˈibë miin këdakp”, ets parë nyayjyëjpˈixëdët ko nety ja Jerusalén kyutëgoyaˈany. Ets nanduˈun nimaytyäˈägäˈänëm ti mëdiˈibë ëjtsäjtëm tyam xytyukniˈˈijxëm.

IJTËM SËGUURË KO JYOBAA NINÄˈÄ XYKYAMÄJTSTUˈUDÄˈÄNËM

4. ¿Tiko ja Diosmëduumbëty mëj dyaˈijttë Jerusalén?

⁴ Ja Diosmëduumbëty mëjë nety dyaˈittë Jerusalén. ¿Tiko? Yëˈko mä jëmëjt 33, jam tim ëgäˈäny nyaxkëdaky ja tim jawyiimbë kongregasionk ets nan jamë nety yajpäättë pënatyë wyoowˈyeˈeytyëbë Diosë kyäjpn. Nimay ja Diosmëduumbëty myëdäjttëbë nety jam ja jyëën tyëjk ets ja jyukyˈäjt myadakënëty. Perë Jesús yˈanëmääyëdë ko tsojkëbë nety pyëtsëmdët Jerusalén ets nanduˈun Judea (Mat. 24:16).

5. ¿Wiˈixë Pablo tpudëjkë ja Diosmëduumbëty parë nyayjyëjpˈixëdët?

⁵ Mëdiˈibë netyë Pablo tsyojkypyën, yëˈë ets ja Diosmëduumbëty nyayjyëjpˈixëdët parë pyëtsëmdët jam Jerusalén. Pääty tpudëjkëdë ets tˈixtët ja käjpn ixtëmë netyë Jyobaa tˈixy. Tyukjamyajts ko ja templë, ja saserdotëty ets ja wintsëˈkën mëdiˈibë nety yäjktëp, kyaj netyë Jyobaa mëj tˈokˈijxnë (Eb. 8:13). Nimay ja jäˈäyëty mëdiˈibë Jerusalén kyaj nety të tkupëktë ja Mesías. Pääty mä ja templë, kyaj nety jam mbäät yˈokˈyaˈˈawdäjnë Jyobaa ixtëm pyaaty nyitëkëty, ets kutëgoyäämbë nety (Luk. 13:​34, 35).

6. ¿Tiko nety ja Diosmëduumbëty dyajtëgoyˈattë ja käjpxwijën mëdiˈibë Pablo yäjk mä Ebreeʉsʉty 13:​5, 6?

⁶ Jerusalén yëˈë nety tuˈugë siudad mä tsyëënëdë kumeenyjyaˈaytyëjk ko apostëlë Pablo nyijäˈäyëdë. Jëmëjt jëmëjt, jam ijty ja judiyëtëjk jyäjtmujktäˈäytyë parë xyëwdunäˈändë, ets päätyën myëkjäˈäytyaktë. Tamˈäjt nanduˈun nääk ja Diosmëduumbë mëdiˈibë kumeenyjyaˈaytyaktë. Päätyë Pablo yˈanëmayëdë: “Katë xyˈatsoktë meeny. Jotkujkˈattë mët diˈibë mmëdäjttëp”. Nan tyukjamyajts ja wandakën mëdiˈibë netyë Jyobaa të ttuny: “Ninäˈä nganaˈixët, es ninäˈä ngamastuˈudët” (käjpxë Ebreeʉsʉty 13:​5, 6; Deut. 31:6; Sal. 118:6). Ja Diosmëduumbëty mëdiˈibë Jerusalén ets Judea, yajtëgoyˈäjttëbë netyë yäˈädë käjpxwijën. Pes jeˈeyë waanë tiempë nyajxy mä Pablo nyijäˈäyëdë, ta tnikaktë ja jyëën tyëjk, jyukyˈäjt myadakën ets ja jyuy tyoogyëty. Ëxˈäjpë nety ja jyukyˈäjtën dyajtsondäˈägäˈändë wiink it wiink lugäär, ets tsiptäˈäganxëdëbë nety.

7. ¿Tiko jyëjpˈamëty ets tyam ndukjotkujkˈäjtëmë Jyobaa?

⁷ ¿Ti xytyukniˈˈijxëm? Ko tsojkëp nnayjyëjpˈijxëm ets nnayaˈijtëm wyij kejy duˈun ixtëm ja Diosmëduumbëty mëdiˈibë mä primer siiglë (Luk. 21:​34-36). ¿Tiko? Yëˈko wingoomp ja “mëj ayoˈon” ets mä jyëjptëgoyaˈany ja axëkˈäjtën mëdiˈibë jaˈäjtp (Mat. 24:21). Mä nety tyuˈuyeˈey ja mëj ayoˈon, waˈan nëjkx nikaktäˈäyëm tukëˈëyë tijaty nmëdäjtëm, per ndukjotkujkˈatäˈänëm amumduˈukjotë Jyobaa ko ninäˈä xykyamäjtstuˈudäˈänëm. Per mä kyatsondaˈakynyëm ja mëj ayoˈon, tsojkëp nyajnigëxëˈkëm nuˈunën ndukjotkujkˈäjtëmë Jyobaa. Pääty, oy ko nnayajtëˈëwëm: “Tijatyëts tyam nduumpy ets tijatyëts nduknibëjktakëp, ¿nyajnigëxëˈkypyëts ko ndukjotkujkˈäjtypyëtsë Jyobaa o yëˈëts ndukjotkujkˈäjtypy ja meeny sentääbë?” (1 Tim. 6:17). Ixtëm nˈijxëm, tijaty tuun jäjtë mä primer siiglë, mbäät xypyudëjkëm mëjwiin kajaa mä tiempë myiny kyëdaˈaky. Nnijäˈäwëm ko mä ja mëj ayoˈon tyuˈuyeˈey, nwinguwäˈägëyäˈänëmë amay jotmay mëdiˈibë ninäˈänëm duˈun ngapatëm. Pääty ko nety tsyondaˈaky, ¿wiˈix nëjkx nnijäˈäwëm ti mbäät nduˈunëm?

NˈOKMËMËDOˈOWËM PËNATY XYNYËˈËMOˈOY XYTYUˈUMOˈOYËM

8. ¿Ti Jesús tyukˈanaˈam ttundët ja yˈëxpëjkpëty?

⁸ Ko waanë ja tiempë nyajxy mä netyë Pablo të tnijayë ja Diosmëduumbëty, ta ja soldäädëtëjk mëdiˈibë Roma dyajnadujktë Jerusalén. Ja mä ja Diosmëduumbëty tnijäˈäwëdë ko tsojkëbë nety pyëtsëmdët Jerusalén, pes kutëgoyäämbë nety (Mat. 24:3; Luk. 21:​20, 24). Per ¿mä nety mbäät nyëjkxtë? Jesús jeˈeyë nety të jyënaˈany: ‘Waˈan kopkjotm tnëjkxtë mëdiˈibë jam Judea yajpatpën’ (Luc. 21:​21, TY). Kom kanäägë nety jam ja kopk, ¿wiˈixë nety mbäät tnijawëdë mä nyëjkxtët?

9. ¿Tidaa ko ja Diosmëduumbëty kyaj tnijäˈäwëdë mä nyëjkxtët? (Ix nanduˈunë mapë).

⁹ Jamˈäjtpë nety kanäägë tun kopk mä mbäät kyaktsoktë ja Diosmëduumbëty. Ixtëm nˈokpëjktakëm, tamˈäjtpë nety ja kopk mëdiˈibë yajpatpë Samaria, Galilea, Hermón ets Líbano, ets ja tun kopk mëdiˈibë yajpatp Jordán awinm (ixë mapë). Mä yäˈädë tun kopkën, tamˈäjtpë netyë käjpn mëdiˈibë këxëˈkp ko tsip parë ja soldäädëtëjk jam tyëkët. Tuˈuk yëˈë Gamala, yëˈë nety tuˈugë käjpn mëdiˈibë yajpatp kopkëjxy ets jantsy tsip jam pën tyëkët. Pääty nääk ja judiyëtëjk wyinmääytyë ko mbäädë nety jam kyaktsoktë, per ja soldäädëtëjk mëdiˈibë Roma jyaˈabëjktë yäˈädë käjpn ets yaˈoˈktë nimay mëdiˈibë nety jam tsënääytyëp.a

10, 11. 1) ¿Wiˈixëdaa Jyobaa tnëˈëmooy ttuˈumooy ja Diosmëduumbëty? (Ebreeʉsʉty 13:​7, 17). 2) ¿Wiˈix ttukˈoyˈäjttë pënaty mëdoowdë? (Ix nanduˈunë dibujë).

¹⁰ Pääty, ¿wiˈixë nety mbäät tnijawëdë mä nyëjkxtët? Waˈanë Jyobaa tyuˈumooyëdë mët yëˈëgyëjxm ja Diosmëduumbëty mëdiˈibë nety nyëˈëmooy tyuˈumooytyëp ja tuˈukmujkën. Ko tiempë nyajxy, tuˈugë ëxpëkyjyaˈay mëdiˈibë xyëwˈäjt Eusebio tkujäˈäyë “ko pënatyë nety mëj ijttëp mä taabë lugäär, yëˈë mëdiˈibë yajtuknijäˈäwëdë”. Ja kongregasionk mëdiˈibë nety Jerusalén “yajmooy ja anaˈamën mä kyatsondaˈakynyëm ja tsip parë tsyoondët mä ja kyäjpn ets nyëjkxtët Perea, mëdiˈibë yajtijpën Pella”. Pela, yëˈë nety tuˈugë käjpn mä mbäät nyëjkxtë, pes kyaj nety jagam wyëˈëmy, ets mbäät pojënë jam jyäˈttë. Ets pënaty jam tsënääytyë, kyaj nety niˈamukë jyudiyëˈattë, pääty kyaj ttuktëjk ttukwäˈkëdë mä ja judiyëtëjk nyaynyitsiptunëdë parë kyaj nyekyˈanaˈamëdët ja romanë jäˈäyëty (ixë mapë).

¹¹ Pablo duˈun tˈanëmääy ja Diosmëduumbëty: “Dios të tpëjtaˈaky näägëty es mguentëˈatëdët [ . . . ]. Mëmëdowdë yëˈëjëty yajxon” (kajpxy Ebreeʉsʉty 13:​7, 17). Pënaty myëmëdoowdë yäˈädë käjpxwijën, ojts nyëjkxtë mä ja tun kopk ets ojts tsyoˈoktë. Yäˈädë yëˈë xytyukniˈˈijxëm ko Dios ninäˈä tkamäjtstuˈuty pënaty yˈëwxijt jyëjpˈijxtëp ja “käjpn mëët ja potsy ëjxë mëkpë”, jaˈa njënäˈänëm, ja Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën (Eb. 11:10).

12, 13. ¿Wiˈixë Jyobaa tnëˈëmooy tuˈumoˈoy ja nyax kyäjpn ko tpäättë amay jotmay mëjwiin kajaabë?

¹² ¿Ti xytyukniˈˈijxëm? Ko Jyobaa nan yëˈë tyam yajtuumpy pënaty xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm parë xytyuknijäˈäwëm wiˈixën tijaty yajtunäˈäny. Biiblyë myaytyakypy wiˈixë Jyobaa dyajtuunyë yeˈeytyëjkjäˈäyëty parë tnëˈëmooy ttuˈumooy ja nyax kyäjpn ko twinguwäˈkëdë amay jotmayë mëjwiin kajaabë (Deut. 31:23; Sal. 77:20). Ets tyambäät duˈunyëm dyajtuny pënaty xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm parë xytyuknijäˈäwëm wiˈixën tijaty yajtunäˈäny.

¹³ Ixtëm nˈokpëjktakëm, ko jyajtyë COVID-19, pënaty xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm ojts ttuknijawëdë ti nety mbäät ttuny ja Diosë kyäjpn. Ja mëjjäˈäytyëjkëty yajtuˈumooytyë wiˈixë nety mbäät duˈunyëm nreunyonkˈäjtëm parë nmëduˈunëmë Jyobaa. Ko waanë yˈijty, ojts nbatëm ja asamblee tëgëëk xëëwbë mëdiˈibë nety ninäˈänëm duˈun ngamëdäjtëm, pes näjx mä internet, telebisionk ets mä raadyë, naxy 500 ayuk. Nuˈun jyejky ja pandemyë, duˈunyëmë Jyobaa ojts xyaˈëxpëjkëm ets tuknax ja anaˈamën mëdiˈibë ojts nyajmoˈoyëm abëtsëmy nyaxwinyëdë. Pääty, oy ti tyun jyatëdë mä tiempë myiny kyëdaˈaky, mbäät ndukjotkujkˈäjtëm ko Jyobaa duˈunyëm tpudëkëyaˈany pënaty xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm parë tnijawëdët wiˈix tijaty ttundët. Tyam ndukjotkujkˈäjtëmë Jyobaa ets nmëmëdoˈowëm, per ¿ti mbäät nˈaktimytyuˈunëm parë nnayjyëjpˈijxëm ets nnijäˈäwëm ti nëjkx nduˈunëm ko nety tyuˈuyeˈey ja mëj ayoˈon?

NˈOKˈOYJYAˈAYTYAKËM ETS NˈOKˈYAJNIGËXËˈKËM JA TSOJKËN

14. Ixtëm jyënaˈanyë Ebreeʉsʉty 13:​1-3, ¿wiˈixë nety mbäät jyaˈayˈattë ja Diosmëduumbëty mä nety kyutëgoyanë Jerusalén?

¹⁴ Ko nety tsyondaˈaky ja mëj ayoˈon, ja mä niˈigyë tsyokäˈänyëty ets nyaˈijxëm ja tsojkën ixtëm ninäˈänëm duˈun ngayaˈijxëm. Jaajën mä tsyokäˈänyëty nbanëjkxëm ja yˈijxpajtën ja Diosmëduumbëty mëdiˈibë jukyˈäjtë Jerusalén ets Judea, pes xëmë nety të dyajnigëxëˈktë ja tsojkën (Eb. 10:​32-34). Per mä nety tyim kutëgoyanë Jerusalén, jaajën mä nety mbäät niˈigyë dyajnigëxëˈëktë ko naytsyojkëdëp “nixim niyam extëm tukkaˈaxpën”, ets yˈoyjyaˈaytyäˈäktët ixtëmë nety ninäˈänëm duˈun tkatundë (käjpxë Ebreeʉsʉty 13:​1-3). Ëjtsäjtëm, nanduˈun mbäät nduˈunëm ko nety tyuˈuyeˈey ja mëj ayoˈon.

15. Ja Diosmëduumbëty mëdiˈibë pëtsëëmdë Jerusalén, ¿tiko nety tsokyëty yˈoyjyaˈaytyäˈäktët ets dyajnigëxëˈëktëdë tsojkën?

¹⁵ Ko ja soldäädëtëjk mëdiˈibë Roma dyajnadujktë Jerusalén, ta jatëgok jyëmbijttë, ets jaajën mä ja Diosmëduumbëty pyëtsëëmdë, per kyaj nëgoo tijaty tmëtsoˈondë (Mat. 24:​17, 18). Mä ojts nyëˈëyeˈey tyuˈuyeˈeytyë ets ko jyäjttë mä nety yˈitäˈändë, naybyudëjkëdë nixim niyam. Pes tamˈäjt ja Diosmëduumbë mëdiˈibë yajtëgoyˈäjttë jyëën tyëjk, kyaˈay yˈukën etsë wyit xyoxëty. Oyjyaˈaytyaktë ets yajnigëxëˈktë tsojkën ko nyaybyudëjkëdë nixim niyam ets nyaymyooyëdë tijatyë nety myëdäjttëp (Titʉ 3:14).

16. ¿Wiˈix mbäät nyajnigëxëˈkëm ko ntsojkëm ja nmëguˈukˈäjtëm? (Ix nanduˈunë dibujë).

¹⁶ ¿Ti xytyukniˈˈijxëm? Ko nmëdäjtëmë tsojkën, yëˈë xypyudëkëyäˈänëm parë nmoˈoyëm ja nmëguˈukˈäjtëmëty tijaty yajtëgoyˈäjttëp. Nimayë Diosmëduumbë pyudëjkëdëbë myëguˈuktëjk mëdiˈibë të tnikaˈaktë jyëën tyëjk mët ko tyunyëtyë tsip o ko tijaty yˈayoˈonbëjktaky, myooytyëp tijaty yajtëgoyˈäjttëp ets pyudëjkëdëp parë duˈunyëm tmëduunˈadëˈëtstëdë Jyobaa. Tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë tsoˈon Ucrania mët ko tyunyëtyë tsip, duˈun jyënany: “Tëjëts nˈixtë wiˈixënë Jyobaa xypyudëkëdëts ets xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoytyë mët yëˈëgyëjxm ja nmëguˈukˈäjtëm. Jantsy oyëts të xyˈagëˈë të xyˈaxäjëdë ets tëjëts xypyudëkëdë Ucrania, Hungría. . . , ¡ets tyam yä Alemania!”. Ko nˈoyjyaˈaytyakëm mët ja nmëguˈukˈäjtëm, yëˈë netyë Jyobaa xyajtuˈunëm parë tˈijxˈity tkuentëˈaty ja yˈuˈunk ënäˈk (Prov. 19:17; 2 Kor. 1:​3, 4).

17. ¿Tiko jyëjpˈamëty ets tyam nˈoyjyaˈaytyakëm ets nyajnigëxëˈkëmë tsojkën?

¹⁷ Jëjpˈam ets tyam nnaybyudëjkëm nixim niyam, per mas niˈigyë mä ja tiempë mëdiˈibë miimp këdakp (Hab. 3:​16-18). Päätyënë Jyobaa xytyukniˈˈijxëm tyam wiˈix mbäät nyajnigëxëˈkëm ja tsojkën ets wiˈix mbäät nˈoyjyaˈaytyakëm. Pes jëjpˈam ets duˈun njäˈäyˈäjtëm mä nety tyuˈuyeˈey ja mëj ayoˈon.

¿TI TUNAN JATANËP MÄ TIEMPË MYINY KYËDAˈAKY?

18. ¿Ti naybyudëkë tyam nmëdäjtëm duˈun ixtëm ja Diosmëduumbëty mëdiˈibë tsoˈondë Jerusalén?

¹⁸ Ja Diosmëduumbëty mëdiˈibë ojts nyëjkxtë tunoty kopkoty, tsokwëˈëmdë ko Jerusalén kyutëgooy. Myäjtstuttë ja kyäjpn, perë Jyobaa kyaj myäjtstutëdë. ¿Ets ëjtsäjtëm tyam? Kyaj nanduˈun nnijäˈäwëm wiˈixën meerë tijaty tyunäˈäny jyatäˈänyëty. Per të Jesús nanduˈun xyˈanëmäˈäyëm ko tsojkëp nnayjyëjpˈijxëm ets nmëdoˈowëm (Luk. 12:40). Nmëdäjtëm nanduˈun ja neky mëdiˈibë Pablo tyuknijäˈäyë yäˈädë Diosmëduumbëty mëdiˈibë axtë tyambäät duˈunyëm xypyudëjkëm. Nan nnijäˈäwëm ko Jyobaa të xytyukwandakëm ko ninäˈä xykyamäjtstuˈudäˈänëm (Eb. 13:​5, 6). Pääty, nˈokˈëxtäˈäyˈadëtsëm ja käjpn mëdiˈibë xëmë ijtëwäämp, jaˈa njënäˈänëm ja Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën. Ko duˈun nduˈunëm, ta nëjkx nˈagujkˈäjt njotkujkˈäjtëm xëmëkyëjxm (Mat. 25:34).