Ewõr Kejatdikdik Eo Emol Ibben Ri Karejar Ro An Jehovah
“Bwen bwijin Jacob renaj einwõt mõlawi jen Jehovah ibwilijin elõñ jar in armij ro, . . . ejelok air kejatdikdik kin armij.”—MICAH 5:7, NW.
1. Ewi wãwen an Israel eo ilo jitõb ej juõn jikin ekaemololo?
JEHOVAH ej Ri Kõmanman eo Elap an ut im mõlawi. Ejelok tokjen ñan kejatdikdik ilo armij ñan bõktok mõlawi ak ut. Ri kanan Micah ear jei: “Bwen bwijin Jacob renaj einwõt mõlawi jen Jehovah ibwilijin elõñ jar in armij ro, im einwõt wũtleplep jen lañ ion men in eddek ko ejelok air kejatdikdik kin armij ak rejjab kõttar kin ro nejin armij.” (Micah 5:7, NW) Wõn ro rej “bwen bwijin Jacob” ilo ran kein? Rej Ri Israel ro ilo jitõb, bwen “Israel an Anij.” (Dri Galetia 6:16) Ñan “elõñ jar in armij” ro ion lal, rej einwõt “mõlawi jen Jehovah” ekaemololo im “wũtleplep jen lañ ion men in eddek ko.” Aet, Christian ri kabit ro ran kein rej juõn kajerammõn jen Anij ñan armij. Einwõt ri keañ ro an Ailiñ eo, Jehovah ej kajerbal ir ñan lelok ennan eo an kin juõn kejatdikdik emol ñan armij ro.
2. Etke ewõr kejatdikdik eo emol ibbed meñe jej mour ilo lal in eobrak kin abañ?
2 Inem jejjab bwilõñ bwe ejelok kejatdikdik eo emol ibben lal in. Kien ko rejjab bin ilo kajur, mour erreo ej nanalok wõt, kowadoñ, elap wõnãn mour, terrorism, tarinae ikõtan ailiñ ko—jej jelã bwe jorrãn kein renaj walok ilo juõn lal ej bed iumin kajur eo an Satan. (1 Jon 5:19) Elõñ armij rej lelñoñ kin ta eo enaj walok ilo ran ko rej bed imad. Bõtab, einwõt ri Kabuñ ro an Jehovah, jejjab mijak, bwe ewõr juõn kejatdikdik emõn ibbed kin ran ko rej berotok. Ej juõn kejatdikdik emol kinke ej bedbed ion Nan in Anij. Jej tõmak ilo Jehovah im Nan eo an kinke nan ko an rej mol ien otemjej.
3. (a) Etke Jehovah enaj kar ekajete Israel im Judah? (b) Etke nan ko an Micah rej jerbal ñan ran kein?
3 Kanan eo ekakõrmol an Micah ej kakajur kij ñan etetal ilo etan Jehovah im ej letok ñan kij juõn bedbed ñan kejatdikdik eo emol. Ilo ebeben eo kein karalitok B.C.E., ke Micah ear kanan, ro don Anij me rar bed ilo juõn bujen ibben rar jebel ñan ruo ailiñ ko—Israel im Judah—im rar jimor kajekdone bujen eo an Anij. Tokjen men in ear katton mour erreo eo air, armij ro rar buñ jen tõmak, im rar arõk mweiuk ñan juõn joñan elap. Kin men in, Jehovah ear kakkõl bwe enaj kar ekajete ir. Emol, Anij ear jitõñlok nan in kakkõl ko an ñan armij ro rar mour ilo ejja ien eo wõt Micah ear mour. Bõtab, wãwen ko ilo ran kein rej einlok wõt ien eo an Micah inem nan ko an rej jerbal ñan kiõ bareinwõt. Men in enaj alikar ñe jej etale jet ian point ko relap ilo chapter ko jiljilimjuõn ilo book in Micah.
Ta Elij eo ilo Tukaduin Kobban Book eo Ej Kalikare
4. Ta melele ko jej bõk jen Micah chapter 1 ñan 3?
4 Jen etale ilo tukaduin kobban book in Micah. Ilo chapter 1, Jehovah ej kajerwawaik jumae eo an Israel im Judah. Tokjen jerwan eo air, Israel ear aikwij jako im ekajet eo an Judah enaj kar tõbarlok ñan kejam ko an Jerusalem. Chapter 2 ej kalikar bwe ro remweie im kajur rej kaeñtan ro remõjno im rettã. Ak, ewõr juõn kallimur jen Anij bareinwõt. Armij ro an Anij renaj kwelok ibben don ilo burukuk. Chapter 3 ej reporte nan in kejelã ko an Jehovah nae ri tel ro an ailiñ ko im ri kanan ro rewan. Ri kanan ro rej kokkure ekajet jimwe eo, im ri kanan ro rej riap. Meñe eindein, jitõb kwojarjar eo ej kamaroñ Micah bwe en kwalok nan kin ien ekajet eo ej itok an Jehovah.
5. Ilo tukaduin ta kobban Micah chapter 4 im 5?
5 Chapter 4 ej kanan bwe ilo ran ko eliktata, ailiñ otemjej renaj wanliñlok ñan mweo imõn Jehovah bwe en katakin ir. Mokta jen ien eo, Judah enaj kar bed ilo kamakoko im etal ñan Babylon, ak Jehovah enaj kanemkwoj e. Chapter 5 ej kalikar bwe Messiah eo enaj lotak ilo Bethlehem ilo Judah. Enaj tel armij ro an im kanemkwoj ir jen ailiñ ko rej kaeñtan ir.
6, 7. Ta point ko jej bõk jen Micah chapter 6 im 7?
6 Micah chapter 6 ej kamelele kin nan in kinaak ko an Jehovah nae armij ro an einwõt ñe rej bed ilo juõn imõn ekajet. Ta eo ear kõmmane bwe ren jumae e? Ejelok unin air kõnan jumae e. Emol, men ko ej aikwiji rejjab bin air kõmmani. Ekõnan bwe ri kabuñ ro an ren jerbale ekajet jimwe im kwalok joij im inemõn ñe rej etetal ibben. Jen air kõmmane men in, Israel im Judah rar jumae e im lo leen.
7 Ilo chapter eo eliktata ilo kanan in an, Micah ej kalia wãwen ko renana an armij ro ilo ran ko an. Bõtab, ejjab ebwer, kinke ej beek ilo buruen bwe enaj “kõttar” Jehovah. (Micah 7:7, NW) Book eo ej jemlok ilo juõn nan in liki bwe Jehovah enaj tiriamokake armij ro an. Bwebwenato ko an lal rej kamol bwe kejatdikdik in ear jejjet kitien. Ilo 537 B.C.E., ke ear dedelok an Jehovah kajeik armij ro an, ilo tiriamo ear kajeblak bwen armij rein ñan kabijukneir.
8. Ewi wãwen kwomaroñ kakobabaik kobban book in Micah?
8 Elap an emõn aolep katak kein Jehovah ear kalikar ñan Micah! Book in emwij kakõrmole ej letok wanjoñok ko ñan kakkõl kin ewi wãwen an Anij ekajete ro rej ba rej jerbal ñan e ak rejjab tiljek ñan e. Ej kanan kin men ko rej walok ran kein. Im ej letok nan in kakabilek ko an Anij kin wãwen mwilid ilo ran kein renana bwe kejatdikdik eo ad en jab jako.
Iroij Bõtata Eo Jehovah Ej Konono
9. Ekkar ñan Micah 1:2 (NW), ta eo Jehovah enaj kar kõmmane?
9 Kiõ jen etale book in Micah ilo tibdikin. Ilo Micah 1:2 (NW), jej konono: “Roñjake, kom armij ro, kom aolep; komin liñõri, O lal im men ko iloam, im kõtlok bwe Iroij Bõtata Jehovah en einwõt juõn ri kamol nae kom, Jehovah eo ej konono jen temple eo an ekwojarjar.” Elañe kwar mour ilo ien ko an Micah, ejelok bere bwe nan kein renaj kar kaitoklimoõm. Emol, rej kaitoklimoõm kinke Jehovah ej konono jen temple eo an ekwojarjar im ej konono jab ñan Israel im Judah wõt ak ñan armij ro ijoko otemjej. Ilo ran eo an Micah, armij ro rar kajekdone Iroij Bõtata eo Jehovah le jen joñan. Ejjabto im enaj wõr oktak. Jehovah ear beek in kajimwe men in.
10. Etke nan ko ilo Micah 1:2 (NW) raorõk ñan kij?
10 Men in ej eindein ilo ran kein. Reveles̃õn 14:18-20 ej kwalok bwe Jehovah ej bar konono jen temple eo ekwojarjar an. Mõttan jidik enaj kõmman men eo ear bebe kake, im elõñ men ko relap renaj kamakit armij ro. Ilo ien eo, enaj jolok “vain in lõl” eo enana na iloan kein joniak wain in illu eo elap an Jehovah, im kokkure jukjuk im bed eo an Satan ilo likieo.
11. Ta melelen nan ko ilo Micah 1:3, 4 (NW)?
11 Roñjake kin ta eo Jehovah enaj kõmmane. Micah 1:3, 4 (NW), ej ba: “Lo! Jehovah ej ilok jen jikin eo an, im enaj wanlaltak im juri jikin ko reutiej an lal. Im tol ko rej aikwij unlok iumin, im komlal ko renaj rup, einwõt wax ñe rej tili ilo kijeek, im einwõt ñe rej lutõklok den ko jen jirimle in tol eo.” Jehovah enaj ilok ke jen jikin ilañ im lukkun juri tol ko im komlal in Enen Kallimur eo? Jaab. Ejjab aikwij. Enaj baj reilaltak wõt ñan lal bwe en kajejjet kitien karõk eo an. Bareinwõt, ejjab lukkun lal, ak armij ro rej aikwij bõk men in kaeñtan kein. Ñe Jehovah enaj emmakit, ro rejjab tiljek renaj lukkun jorrãn—einwõt ñe tol ko rej unlok im makitkit lal ej rupe komlal ko.
12, 13. Ekkar ñan 2 Piter 3:10-12, ta eo ej kabin kejatdikdik eo ad?
12 Nan in kanan ko ilo Micah 1:3, 4 (NW), emaroñ kakememej yuk kin bar juõn nan in kanan ekakõrmol im ej kanan kin jorrãn ko renaj walok ion lal. Ilo 2 Peter 3:10, ri jilek Peter ear jei: “Ran in Iroij e naj itok einwõt dri kwot, im ilo e lõñ ko re naj jokolok kin ñõrñõr elap, im men ko ilo e re naj unlok kin bwil elap, im lõl kab men in kõmõn ko ilo e naj kanuij tili ir.” Einlok wõt kanan eo an Micah, nan ko an Peter rejjab jitõñlok ñan lukkun lañ ko im lal in. Rej jitõñlok ñan juõn eñtan elap ej itok ion jukjuk im bed in enana.
13 Meñe ien jeebeplok in ej itok wõt, Ri Christian ro remaroñ reimanlok ñan juõn ilju emõn, einwõt Micah ear kõmmane. Ewi wãwen? Ilo air lore nan in kakabilek eo ilo eon ko tok ilal ilo letter eo an Peter. Ri jilek eo ej lamõj im ba: “Inem, bwe naj ein drein an men kein otemjej unlok, ta men eo komin wõjake ilo kõmõn wãnik im kabuñ ro kwojarjar, ke komij kõtõmene im lipjerjer an ran in Iroij itok!” (2 Piter 3:11, 12) Kejatdikdik eo kin ilju im jõklaj enaj bin wõt elañe jej kaddek juõn buru ekiblie im kejbãrok bwe mwilid ekwojarjar im mour eo ad en obrak kin jerbal ko an Anij. Ñan kõmman bwe kejatdikdik eo ad en bin wõt, jej aikwij kememej bwe ran eo an Jehovah ej itok wõt.
14. Etke Israel im Judah rar tellokin air bõk kaje?
14 Jehovah ej kamelele kin etke armij ro an ilo ien ko etto rar aikwij bõk kaje. Micah 1:5 (NW), ej ba: “Men kein rej walok kin an Jacob jumae, im kin jerawiwi eo an mweo imõn Israel. Ta jumae eo an Jacob? Ejjab Samaria ke? Im ta kin jikin ko reutiej an Judah? Rejjab Jerusalem ke?” Israel im Judah rej muri ñan Jehovah kin bed eo air. Ak, rar jumae e, im jumae eo air ear tõbarlok jikin kwelok ko air relap, Samaria im Jerusalem.
Manit ko Renana Rej Laplok
15, 16. Rar naruin armij ro ilo ran ko an Micah kin air kõmman kain jerbal rot ko renana?
15 Juõn wanjoñok kin manit ko renana an armij ro ilo ran ko an Micah Micah 2:1, 2 (NW), ej kamelele kake ilo alikar: “Wo ñan ro rej babu ion jikin babu ko air im beek in kõmman men ko rej nana! Ilo jibboñ rej kõmmane men eo enana, kinke ej bed ilo lopiden peiir ñan kõmmane men in. Im rar ankwonak melaj ko im rar bõki; moko imõn armij bareinwõt, rar bõki; rar kwot jen maan eo emõn ded im family eo an, jen juõn emaan im men in jolet eo an.”
16 Armij ro kajjojo rekibbon rej emmijrake im beek in kwote melaj ko im moko imõn ro ri turiir. Ilo jibboñ, rej kaiur im kajejjet kitien bebe ko air. Ren kar jab kõmman manit kein renana elañe rar kememeje bujen eo an Jehovah. Kien ko an Moses ewõr kien ko ñan kejbãrok ro rejeramel. Iumin kien eo, ejelok jabdewõt family ear luji men in jolet eo an im jeramel ñan indio. Bõtab, armij rein rekibbon rejjab lemnak kake men in ñan jidik. Rej kajekdon nan ko ilo Leviticus 19:18, eo ej ba: “Kwon yokwe dri turõm einwõt kwe.”
17. Ta eo emaroñ walok ñe ro rej ba rej jerbal ñan Anij rej bukõt mokta men ko ilo kanniek?
17 Men in ej kwalok kin ta eo emaroñ walok ñe armij ro rej ba rej karejar ñan Anij rej jerwane mejenkajjik ko ilo jitõb im bukõt mokta men ko ilo kanniek. Paul ear kakkõl Ri Christian ro ilo ran ko an: “A ro re kanuij kõnan bwe ren dri mweie, re buñ ilo kabo im oujir im elõñ, mõm ko re bwebwe im nana, rej kamaloñ armij im kokkure ir ilo jikin joko.” (1 Timote 6:9) Ñe juõn armij ej kõmman bwe korlok money ej mejenkajjik eo elaptata ilo mour eo an, ilo mol, ej kabuñ ñan juõn anij wan—Mammon, ak Mweie. Anij in ewan ejjab letok juõn kejatdikdik emol kin juõn ran in ilju eo emõn.—Matu 6:24, footnote.
18. Ta eo enaj kar walok ñan ro rej itoklimo wõt kin mweiuk ko ilo kanniek im kajekdon men ko ilo jitõb ilo ran ko an Micah?
18 Elõñ armij ilo ran ko an Micah rar aikwij bõk kaje mokta jen air katak bwe rar atartar ion men ko ilo kanniek ko rej men bata. Ekkar ñan Micah 2:4 (NW), Jehovah ej ba: “Ilo ran eo juõn armij enaj kine juõn nan in liãjlol kin KOM, aet juõn nan in liãjlol. Enaj aikwij ba: ‘Kim ar lukkun jerata! Ear bõk men in jolet eo an armij ro aõ! Ear lukkun bõke jen ña! Ear lilok melaj ko am ñan eo ejjab tiljek.’” Aet, ro rej kwote moko im melaj ko renaj luji men ko family ko air rar joleti. Renaj bõklok ir ñan juõn ailiñ etolok im ruwamaejet, im mweiuk ko mweieir renaj men in rakim ñan “eo ejjab tiljek,” ak ri ailiñ ro. Aolep kejatdikdik ko ñan lo juõn ran in ilju eo emõn rejamin tõbrak.
19, 20. Ta eo ear walok ñan Ri Jew ro rar liki Jehovah?
19 Bõtab, kejatdikdik eo an ro rej liki Jehovah ejamin likjap. Jehovah ej tiljek ilo bujen ko an ibben Abraham im David, im einwõt Micah, ej tiriamokake ro rej yokwe e im buromõj kin an armij ro mõttair ilok jen Anij. Ñan tokjen ko rewãnik, ekkar ñan ien eo an Anij renaj jeblak ñan kabijuknen eo air.
20 Men in ear walok ilo 537 B.C.E., elikin an kar Babylon buñ im bwen Ri Jew ro rar jeblak ñan kabijuknen ko air. Ilo ien eo, nan ko ilo Micah 2:12 (NW), rar jejjet kitieir ilo ien eo kein kajuõn. Jehovah ej ba: “Inaj aine Jacob, kom aolep; Inaj aine bwen Israel. Inaj kaburukuk ir, einwõt juõn bwij ilo worwor eo, einwõt juõn bwij ilo melaj eo; enaj lap keroro kin ainikien maan ro.” Elap yokwe ibben Jehovah! Elikin an kajeik armij ro an, ear kõtlok juõn bwen Ri Jew bwe ren jeblak im karejar ñan e ilo ene eo ear lelok ñan ro jimmair.
Men Ko Rej Joñok Kaki ilo Ran Kein Ad
21. Ewi wãwen ko ilo ran kein ñe jej keidi ibben wãwen ko ilo ran ko an Micah?
21 Ke jaar etale chapter ko ruo ilo jinoin book in Micah, jaar bwilõñ kin jete men ko ilo ien eo rar eirwõt ilo ran kein? Einwõt ilo ien eo an Micah, elõñ rej ba rej karejar ñan Anij. Bõtab, einwõt Judah im Israel, ro rej ba rej kabuñ ñan Anij rej jebel jen don im bõk kunair ilo tarinae ko nae don. Elõñ ri mweie ro ilo Christendom rar kaeñtan ro rejeramel. Elaplok an ri tel ro an kabuñ kõtlok manit ko Bible eo ej jõjõiki. Ejelok bwilõñ bwe mõttan jidik Christendom enaj jako ibben kabuñ ko jet an “Babylon eo Elap,” aolep kabuñ ko rewan an lal! (Reveles̃õn 18:1-5) Bõtab, ilo an anõk joñok eo ilo ien eo an Micah, Jehovah enaj kõmman bwe ri karejar ro retiljek an ren bed ion lal.
22. Ta kumi ko ruo in armij ro rej likit kejatdikdik eo air ilo Ailiñ in Anij?
22 Ilo 1919, Christian ri kabit ro retiljek rar ilok jen Christendom im jino jerbal in kwalok nan kin news eo emõn kin Ailiñ eo ilo ailiñ otemjej. (Matu 24:14) Ilo jinoin, rar bukõt bwen Israel eo ilo jitõb. Inem rar jino aine “sheep ro jet”, im kumi kein ruo rar erom “juõn bwij, juõn s̃eperd.” (Jon 10:16) Meñe rej jerbal ñan Anij ilo 234 ailiñ ko kiõ, aolep ri kabuñ rein retiljek an Jehovah rej “burukuk.” Kiõ, worwor in sheep in elap an “keroro ibben maan ro,” kõrã im ajiri ro bareinwõt. Kejatdikdik eo air ej, jab ilo jukjuk im bed in, ak ilo Ailiñ eo an Anij, eo me mõttan jidik enaj tellok ñan juõn paradise ion lal.
23. Etke kwoj liki bwe kejatdikdik eo am ej mol im bin?
23 Ikijen ri kabuñ ro retiljek an Jehovah, eon eo eliktata ilo Micah chapter 2 (NW), ej ba: “Eo ej deblok enaj lo ir: im renaj deblok. Im renaj diojlok jen kejam eo. Im king eo air enaj ellã iman mejeir, im Jehovah enaj tel ir.” Kwoj lo ke kwe make einwõt juõn ian armij ro rej maj ilo mõnõnõ kin air bõk anjo, im lor King eo am, Jesus Christ, im Jehovah make ej tel kij? Elañe aet, inem kwomaroñ liki bwe kwonaj bõk anjo im kejatdikdik eo am enaj bin wõt. Men in enaj laplok an alikar ñe jej bar etale kanan eo an Micah.
Ewi Wãwen Am Naj Uak?
• Ilo ran ko an Micah, etke Jehovah ear beek in ekajete Judah im Israel?
• Ta eo emaroñ walok ñan ro rej ba rej jerbal ñan Anij im likit mokta men ko ilo kanniek ilo mour eo air?
• Elikin ad etale Micah chapter 1 im 2, etke kwoj liki bwe kejatdikdik eo am ej mol im bin wõt?
[Pija eo ilo peij 5]
Kanan eo an Micah emaroñ kakajur kij ilo jitõb
[Pija ko ilo peij 6]
Einwõt bwen Ri Jew ro ilo 537 B.C.E., Ri Israel ro ilo jitõb im ro mõttair rej kowõnmanlok kabuñ eo emol