Iien Kweilo̦k ko Rel̦l̦ap Ej Iien ko Rekam̦õn̦õn̦õ an Armej ro an Jeova
‘Kwõn ko̦kweilo̦ktok armej ro, m̦aan im kõrã, im ajri, im ruwamãejet ro.’—DUTERONOMI 31:12.
TA UWAAK EO AM̦?
Ta waanjoñak ko me rej kwal̦o̦k bwe jãn kar jem̦aan, iien kweilo̦k ko rel̦l̦ap relukkuun aorõk ñan armej ro an Jeova?
Ta men ko Ri Israel ro rar aikuj kate er im kõm̦m̦ani bwe ren maroñ ilo̦k ñan kwõjkwõj ko ilo Jerusalem?
Etke kwõj aikuj pãd ilo aolep iien kweilo̦k ko rel̦l̦ap?
1, 2. Ta ko jenaaj katak kõn kweilo̦k ko rel̦l̦ap ilo katak in?
IUM̦WIN elõñ iiõ ko, Ri Kõnnaan ro an Jeova rej kobal̦o̦k ippãn doon ilo iien kweilo̦k ko aer rel̦l̦ap. Elõñ iaad em̦õj ad pãd ilo iien kweilo̦k kein, bõlen jãn kar jem̦aan.
2 Elõñ to̦ujin iiõ ko remootl̦o̦k, armej ro doon Anij rar bar kõm̦m̦an iien aer kweilo̦k el̦ap ippãn doon. Ilo naaj katak in, jenaaj bwebwenato kõn kweilo̦k kein rel̦l̦ap an armej ro an Anij me Baibõl̦ eo ej kõnnaan kaki. Jenaaj bar etale wãween an kweilo̦k kein rel̦l̦ap ãinl̦o̦k wõt kweilo̦k ko ad rel̦l̦ap rainin. Jenaaj bar katak im lale etke ej menin aikuj bwe jen pãd ilo kweilo̦k kein rel̦l̦ap.—Sam 44:1; Rom 15:4.
KWEILO̦K KO REL̦L̦AP ILO IIEN KO ETTO IM RAAN KEIN AD
3. (1) Ekkar ñan Baibõl̦, ta eo ear wal̦o̦k ilo kar kweilo̦k eo el̦ap m̦oktata an armej ro an Jeova? (2) Ewi wãween an kar Ri Israel ro jel̦ã ñe ej iien aer kweilo̦k ippãn doon?
3 Kweilo̦k eo el̦ap m̦oktata me Baibõl̦ eo ej kõnnaan kake ej ilo iien eo me aolep Ri Israel ro rar ilo̦k ñan lal̦in Tol̦ Sainai bwe ren maroñ bõk naan in tõl ko jãn Jeova. Raan jab in ekar juon iien el̦ap an aorõk ñan aolep armej ro an Anij. Ilo kar iien in, Jeova ear kwal̦o̦k joñan kar an kajoor ñan Ri Israel ro im ear lel̦o̦k Kien ko an ñan er. Ejjel̦o̦k juon iaan armej rein remaroñ kar mel̦o̦kl̦o̦k iien in. (Exodus 19:2-9, 16-19; riit Exodus 20:18; Duteronomi 4:9, 10.) Jino jãn kar tõre in, ear oktakl̦o̦k wãween an Anij kõm̦m̦an ñan Ri Israel ro. Ejjabto ãlikin kar kweilo̦k in el̦ap ilo Tol̦ Sainai, Jeova ear kwal̦o̦k ñan Moses kilen an ko̦kweilo̦ktok armej ro. Ear jiroñ Moses bwe en kõm̦m̦ane ruo jilel jãn jelba. Ñe Ri Israel ro rej roñ ainikien jilel kein, eokwe rar jel̦ã bwe rej aikuj ilo̦k ñan “kõjãm in m̦õn kweilo̦k eo.” (Bõnbõn 10:1-4) Kajjioñ in pijaikl̦o̦k ak l̦õmn̦akel̦o̦k joñan an kar armej rein kar m̦õn̦õn̦õ ke rar pãd ilo iien kweilo̦k kein rel̦l̦ap!
4, 5. Etke iien kweilo̦k ko rel̦l̦ap me Moses im Joshua rar kõm̦m̦ani rekar jet iien ko raorõk?
4 Ke enañin 40 iiõ in an kar Ri Israel ro pãd ilo ãne jem̦aden, Moses ear kõm̦m̦ane juon kweilo̦k el̦ap ñan er. Raan in ej juon iaan raan ko el̦ap aer aorõk ilo bwebwenato ko an aelõñ in Israel. Etke? Eokwe, m̦õttan wõt jidik renaaj del̦o̦ñel̦o̦k Ãnen Kallim̦ur eo. Kõn men in, ej juon iien em̦m̦an bwe Moses en kakeememej armej rein jein im jatin kõn aolep men ko rem̦m̦an me Jeova ear kõm̦m̦ani ñan er. Ear bar kakeememej er kõn aolep men ko rem̦m̦an me Jeova enaaj kõm̦m̦ani ñan er.—Duteronomi 29:1-15; 30:15-20; 31:30.
5 Bõlen ilo kar raan jab in, Moses ear bar kõnnaanek armej ro bwe enaaj bar wõr juon aer kweilo̦k el̦ap. Aolep l̦o̦kun 7 iiõ, ilo kar iien Kwõjkwõj in Im̦õn Kõppãd ko, aolep armej ro rar aikuj kweilo̦kl̦o̦k ippãn doon. Kar jiroñ aolep em̦m̦aan ro, kõrã ro, ajri ro, im ruwamãejet ro ibwiljin Ri Israel ro bwe ren kobal̦o̦k ippãn doon ilo jikin eo me Jeova ear kããlõte. Ilo kar kwõjkwõj jab in, rar katak kõn Kien ko an Jeova bwe ren maroñ mijak e im pokake e. (Riit Duteronomi 31:1, 10-12.) Elukkuun alikkar bwe Jeova ear kõn̦aan bwe armej ro an ren kweilo̦k ippãn doon ñan katak kõn kien ko an im kõn ankilaan ak kõn̦aan ko an. Ãlikin an kar Ri Israel ro anjo̦ ioon aelõñ ko me rej pãd ilo Ãnen Kallim̦ur eo, Joshua ear jiroñ armej ro bwe ren bar kweilo̦ktok ippãn doon. Ilo kar iien in, ekar lõñ aelõñ ko iturin Ãnen Kallim̦ur eo. Armej in aelõñ kein rar jab kabuñ ñan Jeova. Kõn men in, Joshua ear jel̦ã bwe Ri Israel ro rar aikuj jipañ bwe ren maroñ tiljek wõt ñan Jeova. Ilo kar kweilo̦k in aer el̦ap, armej ro rar kõm̦m̦ane juon aer bujen ak kallim̦ur bwe renaaj jerbal wõt ñan Anij.—Joshua 23:1, 2; 24:1, 15, 21-24.
6, 7. Ilo tõre kein ad, ta jet iaan kweilo̦k ko rel̦l̦ap im raorõk me em̦õj aer wal̦o̦k?
6 Ak ta kõn baj tõre kein ad? Eokwe, em̦õj an kar bar wal̦o̦k jet kweilo̦k ko rel̦l̦ap im el̦ap aer bar aorõk. Ilo kar kweilo̦k kein rel̦l̦ap, rekar kwal̦o̦k jet kõjjel̦ã ko kõn oktak ko me doulul in ad ej kõm̦m̦ani im oktak in mel̦el̦e ko ad ilo jet iaan eoon ko ilo Baibõl̦. (Jabõn Kõnnaan 4:18) Ñan waanjoñak, ilo kar 1919, Ri Katak Baibõl̦ Ro (ãt eo etad m̦okta) rar kõm̦m̦ane kweilo̦k eo aer el̦ap m̦oktata ãlikin wõt kar Pata eo an Lal̦ in Kein Kajuon. Kweilo̦k in el̦ap ear wal̦o̦k ilo Cedar Point, juon bukwõn ilo Ohio, Amedka. Ekar wõr 7,000 armej ilo kar iien in. Ilo kar kweilo̦k in, rar kõm̦m̦ane juon kõjjel̦ã bwe armej ro an Anij renaaj kal̦apl̦o̦k aer kwal̦o̦k naan ipel̦aakin lal̦ in. Innem ilo kar 1922, ilo ejja jikin in wõt, ear bar wal̦o̦k juon kweilo̦k el̦ap me aetokin kar 9 raan. Joseph F. Rutherford ear kwal̦o̦k juon katak el̦ap an em̦m̦an im ear rõjañ armej ro bwe ren kate er kwal̦o̦k naan jabdewõt jikin m̦ae iien naaj ko̦kkure Babilon El̦ap. Ear ba: “Aolep armej ilo lal̦ in rej aikuj jel̦ã bwe Jeova ej Anij im Jijej Kũraij ej Kiiñ ioon kiiñ ro im Irooj ioon irooj ro. Raan in eaorõk jãn raan otemjej. Em̦õj an Kiiñ eo jino an irooj! Kom̦ij aolep jerbal ãinwõt ri keeañ ro an. Kõn men in, kom̦win ilo̦k im kwal̦o̦k naan, kwal̦o̦k naan, kwal̦o̦k naan kõn Kiiñ eo im aelõñ eo an.” Ta tõprak in kar kweilo̦k in el̦ap? Eokwe, aolep ro ilo kar kweilo̦k in, ekoba aolep armej ro an Anij ipel̦aakin lal̦ in, rar kal̦apl̦o̦k wõt aer kijejeto ilo jerbal in kwal̦o̦k naan.
7 Ilo kar 1931, ekar bar wõr juon kweilo̦k el̦ap ilo Columbus, Ohio. Ri Katak Baibõl̦ Ro rar bõke juon ãt ekããl ilo kweilo̦k in. Eñin ej kar iien eo rar jino kõjerbale ãt in Ri Kõnnaan ro an Jeova. Innem ilo kar 1935 ilo Washington, D.C., Joseph F. Rutherford ear kwal̦o̦k katak kõn mel̦el̦ein ‘jar eo el̦ap.’ Bok in Revelesõn ej ba bwe kumi in “rej jutak im̦aan tũroon eo im im̦aan mejãn L̦aam̦.” (Revelesõn 7:9-17) Ilo 1942, tõre in me ej wal̦o̦k Pata eo an Lal̦ in Kein Karuo, Nathan H. Knorr ear kwal̦o̦k juon katak etan “Aenõm̦m̦an—Emaroñ Ke To An Pãd?” Ilo kar katak in, ear kwal̦o̦k ta mel̦el̦ein ‘kidu awiia eo ebũrõrõ’ me ej wal̦o̦k ilo bok in Revelesõn jebta 17. Ear bar ba bwe jerbal in kwal̦o̦k naan enaaj baj wõnm̦aanl̦o̦k wõt ãlikin pata eo.
8, 9. Ilo jet iaan kweilo̦k ko rel̦l̦ap, etke el̦ap an kar armej ro m̦õn̦õn̦õ?
8 Ilo kar 1946 eo, ear bar wal̦o̦k juon kweilo̦k el̦ap etan “Armej ro jãn Ijoko Otemjej Rem̦õn̦õn̦õ.” Nathan H. Knorr ear kwal̦o̦k juon katak elukkuun em̦m̦an kõn men ko me rej kapañ aer kar kalõk m̦õn jerbal ko an doulul in im kapañ wõnm̦aanl̦o̦k ko kõn jerbal in kwal̦o̦k naan. Juon em̦m̦aan me ear pãd ilo stage eo ke kar kwal̦o̦k katak eo ear jeje kõn men ko armej ro rar kõm̦m̦ani ke rar roñjake katak eo. Ej ba bwe ke Nathan H. Knorr ear jino an kõnnaan kõn pepe ko ñan kal̦apl̦o̦k opij im jikin kõm̦m̦an bok ko ad ilo Brooklyn, armej ro rar jab bõjrak jãn aer kabbokbok. Meñe kwõj ettol̦o̦k, ak kwõmaroñ loe joñan an aolep lukkuun m̦õn̦õn̦õ. Ilo kar 1950 eo, ear bar wal̦o̦k juon kweilo̦k el̦ap ilo New York City. Eñin ej iien eo me doulul in ear kwal̦o̦ke ukok in Baibõl̦ eo ad jãn bok in Matu ñan Revelesõn. Armej ro rar lukkuun m̦õn̦õn̦õ ke rar ebbõk aer Baibõl̦. Tokãlik, rar ukote aolepen Baibõl̦ eo ilo kajin Pãlle. Ilo ukok in, rar bar kajepl̦aak etan Anij, ãinwõt ke ejim̦we im ekkar bwe en pãd ilo Baibõl̦.—Jeremaia 16:21.
9 Rar bar kõm̦m̦an kweilo̦k ko rel̦l̦ap ilo jet aelõñ ko me rekõn kaeñtaan Ri Kõnnaan ro an Jeova im ekõn mo ad kwal̦o̦k naan. El̦ap an kar armej ro m̦õn̦õn̦õ ke rar ilo̦k ñan iien kweilo̦k kein rel̦l̦ap. Ñan waanjoñak, Adolf Hitler ear ba bwe enaaj ko̦kkure im m̦ane aolep Ri Kõnnaan ro an Jeova ilo Jãmne. Bõtab ilo kar 1955 eo, Ri Kõnnaan ro an Jeova rar kõm̦m̦ane juon aer kweilo̦k el̦ap ilo juon bukwõn ilo Jãmne etan Nuremberg. Ekar wõr 107,000 Ri Kõnnaan ro an Jeova rar kweilo̦k ippãn doon ilo ejja jikin in wõt me Hitler im armej ro an rekõn kuktok ippãn doon ie. Elõñ iaan armej rein rar lukkuun jañ joñan aer kar m̦õn̦õn̦õ! Ilo kar 1989, ekar bar wal̦o̦k juon kweilo̦k el̦ap ilo Poland. Ekar wõr 166,518 m̦aan im kõrã ro rar itok ñan iien kweilo̦k in el̦ap. Elõñ iaaer rar itok jãn aelõñ ko me rekõn pãd ium̦win Soviet Union im Czechoslovakia, im bar aelõñ ko jet ilo Europe. Jet iaan armej rein rejañin kar pãd ilo kweilo̦k ko me elõñl̦o̦k jãn 15 l̦o̦k ñan 20 armej ro ie. Ilo kar 1993, ear bar wal̦o̦k juon kweilo̦k el̦ap etan “Katak ko jãn Anij” ilo Kiev, Ukraine. El̦ap kar m̦õn̦õn̦õ ilo iien kweilo̦k in kõnke 7,402 armej rar peptaij. Ejjañin kar wõr juon kweilo̦k el̦ap me joñan lõñ in Ri Kõnnaan ro an Jeova rar peptaij.—Aiseia 60:22; Haggeai 2:7.
10. (1) Ta kweilo̦k ko rel̦l̦ap im relukkuun kar em̦m̦an ippam̦ im kwõj keememeji wõt? (2) Etke el̦ap an kar em̦m̦an iien kein ippam̦?
10 Bõlen ewõr kweilo̦k ko rel̦l̦ap kwaar pãd ie im kwõj keememeji wõt. Kwõj ke keememej iien eo m̦oktata im kwaar etal ñan kweilo̦k ko rel̦l̦ap an Ri Kõnnaan ro an Jeova? Ak kwõj ke keememej iien kweilo̦k eo el̦ap me kwaar peptaij? Iien kein relukkuun aorõk ñan kwe kõnke kwaar kõm̦m̦an wõnm̦aanl̦o̦k ko ilo am̦ kabuñ ñan Jeova. Jouj im jab mel̦o̦kl̦o̦ki!—Sam 42:4.
IIEN M̦ÕN̦ÕN̦Õ
11. Ta kwõjkwõj ko me Anij ear kakien Ri Israel ro bwe ren ilo̦k ñani kajjojo iiõ?
11 Jeova ear kakien Ri Israel ro bwe ren ilo̦k ñan Jerusalem im kõm̦m̦ane jilu kwõjkwõj ko kajjojo iiõ. Etan kwõjkwõj kein ej Kwõjkwõj in Pilawã Ejjab Uwe, Kwõjkwõj in Wiik ko (tokãlik kar n̦aetan Pentekost), im Kwõjkwõj in Im̦õn Kõppãd ko. Anij ear jiroñ Ri Israel ro: “Jilu alen ilo juon iiõ m̦aan otemjej am̦ ren wal̦o̦k im̦aan Irooj Jeova.” (Exodus 23:14-17; Duteronomi 16:16) Elõñ iaan em̦m̦aan rein rar kile bwe el̦ap an aorõk kwõjkwõj kein im ej juon wãween rej kabuñ ñan Jeova. Kõn men in, rar ãñin kõrã ro pãleer im ajri ro nejier, im rar aolep ilo̦k ñan iien kwõjkwõj kein.—1 Samuel 1:1-7; Luk 2:41, 42.
12, 13. Ta ko elõñ Ri Israel ro rar aikuj kõm̦m̦ani bwe ren maroñ ilo̦k ñan kwõjkwõj ko kajjojo iiõ?
12 Baj l̦õmn̦ak m̦õk kõn joñan an kar pen an baam̦le ko wõj ilo̦k ñan Jerusalem. Ñan waanjoñak, Josep im Meri rar jokwe ilo Nazeret. Rar aikuj etetal enañin 60 m̦ail̦ ko ñan Jerusalem. Ñe en kar wõr nejũm̦ ajri, ewi toõn ami naaj kar etal ilo kõtaan in eaitok? Ñe jej riiti bwebwenato ko kõn an Jijej kar ilo̦k ñan Jerusalem ke ear juon ajri, jej katak im loe bwe ekkã an baam̦le ko im ro nukũer kab ro m̦õttaer ilo̦k ippãn doon. Baj l̦õmn̦ak m̦õk kõn men ko rar kõm̦m̦ani ilo ial̦ in aer l̦o̦k ñan Jerusalem. Rar jipañ doon kõmat im bareinwõt kappok jikin aer kiki ilo jikin kein me rejaje kaki. Jejel̦ã bwe ekar ejjel̦o̦k kauwõtata ko ilo ial̦ jab in aer, kõnke jinen im jemen Jijej rar kõtl̦o̦k jidik an Jijej bõk eddon make meñe ear 12 wõt an iiõ. Joñan in el̦ap an kar iien kwõjkwõj kein lukkuun kam̦õn̦õn̦õ im limo ñan aolep armej, el̦aptata ajri ro!—Luk 2:44-46.
13 Tokãlik, Ri Israel ro rar jeplõklõk im pãd ilo elõñ jikin ko ipel̦aakin lal̦ in. Ñe ej iien kwõjkwõj, elõñ iaan armej rein rar itok jãn aelõñ ko wõj ñan Jerusalem. Ilo kar Pentekost eo ilo iiõ eo 33, Ri Ju ro im ro jet me rar kabuñ ñan Jeova rar kaalikkar joñan aer kaorõk iien kwõjkwõj kein ilo aer kar itok jãn jikin ko rettol̦o̦k. Elõñ iaaer rar itok ñan Jerusalem jãn jikin ko jet ãinwõt Italy, Libya, Crete, Asia Minor, im Mesopotamia.—Jerbal 2:5-11; 20:16.
14. Ta kar eñjake eo an Ri Israel ro ke rar ilo̦k ñan kwõjkwõj ko kajjojo iiõ?
14 Men eo eaorõktata im em̦m̦antata ippãn Ri Israel ro retiljek kõn iien kwõjkwõj kein ej iien ko me rar kabuñ ñan Jeova ibwiljin elõñ to̦ujin ro m̦õttaer me rar yokwe e. Ta kar eñjake eo an armej rein ke rar pãd ilo iien kwõjkwõj kein? Eokwe, ke Jeova ear kõnnaan ñan armej ro an ilo kar iien Kwõjkwõj in Im̦õn Kõppãd eo, ear ba: “Kom̦ im ajri ro nejõmi, bareinwõt ro karejerami im Ri Livai ro im ruwamãejet ro im ro ratajinemjen kab kõrã ro emej l̦õm̦aro pãleer, ro rej jokwe ilo jikin kweilo̦k ko ami, kom̦win m̦õn̦õn̦õ ilo iien eo. Kom̦win kautiej Irooj ami Anij ilo ami keememe kwõjkwõj in ium̦win jiljilimjuon raan ilo jikin kabuñ eo. Kom̦win lañlõñ kõnke Irooj ear kajeraam̦m̦an jonikõn ko ami im jerbal ko ami.”—Duteronomi 16:14, 15, UBS; riit Luk 11:28.
ETKE JEN KAORÕK IIEN KWEILO̦K KO REL̦L̦AP?
15, 16. (1) Ta ko kwaar aikuj kate eok im kõm̦m̦ani bwe kwõn maroñ pãd ilo iien kweilo̦k ko rel̦l̦ap? (2) Etke kwaar m̦õn̦õn̦õ in kõm̦m̦ane oktak kein?
15 Elõñ men ko armej ro an Anij rainin remaroñ katak jãn iien kwõjkwõj kein ilo Jerusalem. Kweilo̦k ko ad rej ãinl̦o̦k wõt iien kwõjkwõj kein ilo elõñ wãween ko. Ñan waanjoñak, ãinwõt kar armej ro an Anij ilo iien kein etto, elõñ iaad jej aikuj kate kõj im kõm̦m̦an el̦ap oktak ko bwe jen maroñ pãd ilo iien kweilo̦k ko rel̦l̦ap. Bõtab, jej m̦õn̦õn̦õ in kõm̦m̦ane oktak kein kõnke jejel̦ã bwe elõñ men ko rem̦m̦an renaaj wal̦o̦k ñan kõj ñe jenaaj pãd ilo kweilo̦k ko rel̦l̦ap. Iien kein relukkuun aorõk kõnke rej m̦õttan ad kabuñ ñan Anij. Jej aikuji aolep mel̦el̦e ko im katak ko rej wal̦o̦k ilo iien kweilo̦k kein rel̦l̦ap kõnke remaroñ jipañ kõj bwe jen epaake wõt Anij. Iien kweilo̦k kein rej kakajoor kõj bwe jen jerbali katak ko jãn Baibõl̦ im jipañ kõj bwe jen jab iioon jet apañ ko. Kweilo̦k kein rej bareinwõt rõjañ kõj bwe jen kõjparok kõj jãn men ko me remaroñ kainepataik kõj. Rej bareinwõt jipañ kõj bwe jen kõm̦m̦ani jokãlõt ko rem̦m̦an me renaaj kam̦õn̦õn̦õik kõj im jab kajorrããn kõj.—Sam 122:1-4.
16 Jãn kar jem̦aan, el̦ap an armej ro m̦õn̦õn̦õ ñe rej ilo̦k ñan iien kweilo̦k kein rel̦l̦ap. Ñan waanjoñak, ear wal̦o̦k juon kweilo̦k el̦ap ilo kar 1946 eo. Juon ripoot ej ba bwe ilo kar jikin in, kwõmaroñ reilok im loe elõñ to̦ujin Ri Kõnnaan ro an Jeova im rej m̦õn̦õn̦õ ippãn doon. Elukkuun bar em̦m̦an kar roñjake an ri kõjañjañ ro kõjerbal kein kõjañjañ ko nejier im bar roñjake an armej ro wõj al kõn al ko remejaja ñan nõbar Jeova. Ripoot in ej bar ba bwe elõñ iaan armej ro rar kõn̦aan bõk kun̦aaer im jipañ ilo jerbal ko wõj ilo iien kweilo̦k eo. Armej rein rar kanooj m̦õn̦õn̦õ in jerbal ñan ri tõmak ro m̦õttaer. Ak ta baj kõn kwe? Em̦õj ke am̦ bõk ejja eñjake rot in ñe kwõj pãd ilo iien kweilo̦k ko rel̦l̦ap?—Sam 110:3; Aiseia 42:10-12.
17. Ta oktak ko rar kõm̦m̦ani kõn kweilo̦k ko ad rel̦l̦ap?
17 Ilo raan kein, ewõr jet oktak ko rar kõm̦m̦ani ilo kweilo̦k ko ad rel̦l̦ap. Ñan waanjoñak, jet rej keememejtok tõre ko me aetokin kweilo̦k ko rel̦l̦ap ej rualitõk raan! Rej kweilo̦k in jibboñ, raelep, im bar jota. Ilo kar kweilo̦k kein, rekar kõm̦m̦an iien an ri kweilo̦k ro ilo̦k im kwal̦o̦k naan. Jet iien, kweilo̦k eo ej jinoe ilo 9 awa jibboñ im jem̦l̦o̦k ilo 9 awa jota. Bareinwõt, ewõr ro jeid im jatid im rar jerbal ium̦win elõñ awa ko ñan kõm̦m̦an m̦abuñ, m̦õñã in raelep, im bar m̦õñã in jota ñan aolep. Rainin, kweilo̦k ko ad rejjab aetokin wõt kar kweilo̦k ko m̦okta. Im enañin aolep ro jeid im jatid remaroñ lukkuun roñjake katak ko kõnke aolep rej make kõm̦m̦an kijeir im bõktoki ñan jikin kweilo̦k eo el̦ap.
18, 19. Ta ko relukkuun em̦m̦an ippam̦ ilo iien kweilo̦k ko rel̦l̦ap? Etke iien kein rem̦m̦an ippam̦?
18 Ñe jej pãd ilo iien kweilo̦k ko ad rel̦l̦ap, elõñ men ko im jej kijooror kaki im aolep iien rej wal̦o̦k ilo iien kweilo̦k kein ad. Ñan waanjoñak, ej wal̦o̦k katak ko im bok ko rekããl ñan jipañ kõj mel̦el̦e kõn kanaan ko im katak ko jãn Baibõl̦. Men kein rej ãinwõt m̦õñã “ilo iien em̦m̦an.” (Matu 24:45) Jemaroñ kõjerbal bok kein im kein katak kein ñan jipañ armej ro bwe ren mel̦el̦e kõn katak ko rem̦ool jãn Baibõl̦ eo. Ebar wõr tieta ko jãn Baibõl̦ im rej wal̦o̦k. Tieta kein rej jipañ kõj aolep, ro rerũtto im ro reddik, bwe jen etale kõj make im lale el̦aññe ejim̦we unin ad karejar ñan Jeova. Tieta kein rej bar jipañ kõj bwe jen kõjparok kõj make jãn l̦õmn̦ak ko an armej in lal̦ in. Katak in peptaij eo ej jipañ kõj aolep bwe jen l̦õmn̦ak kõn ta men ko raorõktata ilo mour ko ad. Im el̦ap ad m̦õn̦õn̦õ ñe jej loe an ro jet kaalikkar bwe em̦õj aer ajel̦o̦k mour ko aer ñan Jeova ilo aer peptaij.
19 Kweilo̦k ko rel̦l̦ap rekar baj m̦õttan wõt kabuñ eo em̦ool ium̦win elõñ to̦ujin iio ko. Kweilo̦k kein rej jipañ kõj bwe jen m̦õn̦õn̦õ im tiljek wõt ñan Jeova meñe jej iioon wãween ko reppen. Rej bareinwõt jipañ kõj bwe jen kal̦apl̦o̦k wõt ijo kun̦aad ilo jerbal in kwal̦o̦k naan. Im ilo iien kein, jej iioone ri tõmak ro m̦õttad im jaar jab jel̦ã kajjier m̦okta. Iien kein rej jipañ kõj bwe jen kile im mel̦el̦e bwe jej uwaan juon baam̦le el̦ap ipel̦aakin lal̦ in. Jeova ej bar kõjerbale iien kweilo̦k ko rel̦l̦ap ñan kajeraam̦m̦an im kõjparok armej ro doon. Jen aolep kate kõj bwe jen pãd ilo aolep iien kweilo̦k ko rel̦l̦ap, im roñjake aolep katak ko rej wal̦o̦k.—Jabõn Kõnnaan 10:22.
[Pija ilo peij 30]
Juon kweilo̦k el̦ap ilo New York City ilo kar iiõ eo 1950
[Pija ilo peij 32]
MOZAMBIQUE
[Pija ilo peij 32]
SOUTH KOREA