Планината Синај — скапоцен камен во пустината
НИКОГАШ нема да ја заборавам возбудата што ја почувствував кога прв пат ја видов традиционалната планина Синај. Додека си пробивавме пат низ жешкиот, правлив терен на Синајскиот полуостров во Египет, нашето такси неочекувано се најде во широката, отворена рамнина ар-Раха. Застрашувачката слика на планината Синај остро се издигаше од подножјето на рамнината. Изгледаше како скапоцен камен кој е ставен во пустината. Колку е возбудливо кога ќе се помисли дека ова можеби е истата планина на која Мојсеј го добил Законот од Бог!
Иако сѐ уште се дебатира за точното место на библиската планина Синај, аџиите доаѓаат овде веќе многу векови затоа што веруваат дека тоа е славната планина. Уште во третиот век н. е. пристигнале аскети, со намера да се изолираат во религиозно размислување. Во шестиот век, византискиот император Јустинијан I наредил тука да се изгради манастир во вид на тврдина за да ги заштити аскетите, како и да обезбеди римска присутност во тоа подрачје. Тој манастир, сместен во близината на подножјето на традиционалната планина Синај, сега е познат како Св. Катерина. Зошто не ми се придружите во моето патување на планината Синај?
Истражување на планината
После патувањето низ сувата долина, нашиот таксист бедуин нѐ остава мојот придружник и мене баш под манастирот. Сцената врамена во гребените на оголената карпа, манастирот со дрвја покрај ѕидовите, како и зелената градина, претставуваат пријатна глетка. Но, ние го одминуваме, бидејќи нашата цел е да се искачиме на јужниот врв и таму да ја минеме ноќта. Овој врв, Џебел Муса, што значи „Мојсеева планина“, традиционално се поистоветува со планината Синај.
Двочасовното пешачење нѐ води до таканаречениот Басен на Илија, мала долина која го преполовува трикилометарскиот гребен на планината Синај. Според традицијата, Илија го чул Божјиот глас во блиската пештера (3. Царства 19:8—13). Застануваме да се одмориме под еден 500-годишен чемпрес. Таму има и еден древен бунар. Колку само уживаме во неговата бистра, студена вода што ни ја понуди пријателски настроениот бедуин!
Следејќи ја нормалната туристичка рута, се мачиме уште 20 минути по 750-те камени скалила нагоре до врвот. Таму наоѓаме една мала црква. Калуѓерите тврдат дека е изградена точно на местото каде што Мојсеј го добил Законот. Веднаш до црквата има една пукнатина во карпата каде што се тврди дека Мојсеј се сокрил кога поминувал Бог (2. Мојсеева 33:21—23). Но, факт е дека никој не знае точно каде се наоѓаат овие места. Како и да е, глетката од врвот е спектакуларна! Ги гледаме редовите црвеникави гранитни планини кои се губат зад долната рамнина по која се расфрлани карпи. На југозапад се издига Џебел Катерина, односно планината Катерина — висока 2.637 метри, највисоката точка во тоа подрачје.
Искачување во близината на Рас Цафцафа
Другиот ден ја имаме можноста да се искачиме на Рас Цафцафа, врв кој се наоѓа на истиот трикилометарски гребен како Џебел Муса. Рас Цафцафа е северниот врв, и малку е понизок од Џебел Муса. Рас Цафцафа стрмно се издигнува од рамнината ар-Раха, каде што Израелците можеби подигнале логор кога Мојсеј се искачил за да го прими законот од Јехова.
Додека пешачиме кон Рас Цафцафа низ еден предел на помали врвови и долини, минуваме покрај напуштени црквички, градини и извори — остатоци од едно време кога повеќе од сто калуѓери и испосници живееле овде во пештери и камени ќелии. Сега останал само уште еден калуѓер.
Се сретнуваме со овој осамен калуѓер во градина опкружена со висока ограда од бодликава жица. Примајќи нѐ внатре, тој објаснува дека веќе пет години работи во оваа градина и дека се симнува во манастирот само еднаш неделно. Калуѓерот нѐ упатува кон Рас Цафцафа и ние одиме по патот нагоре сѐ додека, конечно, запираме издигнати над околните врвови. Под нас можеме да ја видиме широката рамнина ар-Раха. Оваа положба е особено поволна за да можам да си го замислам ова како местото на кое Мојсеј се искачил на планината од Израелскиот логор за да застане пред Божјата присутност. Во мислите си претставувам три милиони Израелци собрани „спроти гората“ на оваа пространа рамнина. Си го замислувам Мојсеј кој се симнува од соседната клисура, носејќи ги во рацете двете плочи на кои се запишани Десетте заповеди (2. Мој. 19:2; 20:18; 32:15).
Задоволни што нашето напорно искачување се исплати, полека се враќаме во шаторот додека сонцето заоѓа. Под светлината на еден мал оган, читаме делови од 2. Мојсеева кои опишуваат што му се случувало овде на Мојсеј, а потоа си легнуваме. Доцна следното утро, тропаме на вратата на манастирот Св. Катерина.
Во манастирот
Св. Катерина се смета за еден од најважните споменици во христијанскиот свет. Раководен од грчки православни калуѓери, тој е познат не само по својата локација туку и по иконите и библиотеката. Во најголем дел од својата историја, Св. Катерина бил толку изолиран што доаѓањето на посетители било редок и добредојден настан. Калуѓерите ќе ги прегрнеле своите гости, ќе ги бакнеле од срце, па дури и ќе им ги измиеле нозете. Гостите можеле слободно да талкаат низ расфрланите згради зад манастирските ѕидови високи 13,5 метри. ‚Останете една недела, еден месец, колку што сакате‘, учтиво повторувале калуѓерите. Меѓутоа, во денешно време гостопримството на дванаесетината преостанати калуѓери е тешко преоптоварено. Сега, секоја година доаѓаат 50.000 посетители за да го посетат манастирот.
Поради ова мноштво, посетата е ограничена на три часа на ден, пет дена во седмицата. Туристите можат да посетат само еден мал дел од манастирот — дворот во кој се наоѓа Бунарот на Мојсеј (каде што според легендата Мојсеј ја сретнал својата идна сопруга), Црквата на преображението (се вели дека е најстарата активна црква во светот), и библиотеката. На туристите им се покажува и црквичката на грмушката што гори — истото место, како што им велат калуѓерите на туристите, каде што Мојсеј прв пат бил сведок на Божјето присуство. Бидејќи калуѓерите сметаат дека ова е најсветото место на Земјата, посетителите овде се замолени да ги собујат чевлите, како што му заповедал Бог на Мојсеј (2. Мојсеева 3:5).
Разочарани сме што не ни е допуштено да ѕирнеме во прочуената библиотека на манастирот, за која најмногу сме заинтересирани. Нашето барање за исклучок наидува на извикот на водичот: „Невозможно! Манастирот се затвора за неколку минути“. Меѓутоа, после неколку мига, кога се оддалечивме од групата туристи, водичот ни шепоти: „Дојдете ваму!“ Минувајќи под јажиња, качувајќи се по скалила и одминувајќи еден француски калуѓер кој изгледа зачуден што нѐ гледа таму, стоиме во една од најстарите и најпрочуени библиотеки во светот! Содржи преку 4.500 дела на грчки, арапски, сириски и египетски јазик. Некогаш во неа бил и непроценливиот Синајски кодекс. (Види ја рамката на страница 18.)
Мрачно заминување
Нашата обиколка завршува надвор од манастирот со посета на гробницата. Таму се собрани коските на генерации калуѓери и испосници, одвоени на купови од коски од нозе, раце, черепи итн. Черепите достигнуваат речиси до таванот. Зошто е неопходно едно такво морничаво место? Калуѓерите имаат само едни мали гробишта. Затоа, кога некој ќе умре, имаат обичај да ги тргнат коските од најстариот гроб за да направат место за закоп. Секој калуѓер очекува еден ден неговите коски да се придружат на коските на неговите колеги во гробницата.
Со тоа, нашата посета завршува некако со мрачен тон. Сепак, сигурно дека сиот труд се исплатеше. Уживавме во прекрасните глетки и во познатиот манастир. А додека си заминуваме, длабоко сме импресионирани од помислата дека можеби сме оделе по истите патеки по кои минувале Мојсеј и нацијата Израел пред 3.500 години овде на планината Синај — скапоцен камен на пустината. (Приложено.)
[Рамка на страница 18]
Монументално откритие
Во текот на минатиот век, во манастирот Св. Катерина, германскиот изучувач на Библијата Константин фон Тишендорф открил еден грчки библиски манускрипт од четвртиот век, кој сега е наречен Синајски кодекс. Тој вклучува голем дел од хебрејските списи, од верзијата на грчката Септуагинта, како и комплетните грчки списи. Манускриптот е еден од најстарите познати комплетни примероци на Грчките списи.
Тишендорф сакал да ја објави содржината на овој „неспоредлив скапоцен камен“, како што го нарекол тој. Според Тишендорф, тој им предложил на калуѓерите манускриптот да му го дадат на рускиот цар — кој, како заштитник на грчката православна црква, можел да го користи своето влијание во полза на манастирот.
На ѕидот на манастирот е изложен превод на едно писмо што го оставил Тишендорф, во кое ветува дека ‚на првото барање на Светото братство на планината Синај ќе го врати манускриптот, неоштетен и зачуван во добра состојба‘. Меѓутоа, Тишендорф сметал дека калуѓерите не ја сфатиле големата важност на манускриптот ниту потребата да биде објавен. Не бил вратен во Св. Катерина. Иако калуѓерите конечно прифатиле од руската влада 7.000 рубљи за манускриптот, до ден денес тие во голема мера се сомневаат во обидите на изучувачите да ги откријат нивните богатства. Синајскиот кодекс конечно се нашол во Британскиот музеј, каде што може да се види и денес.
Значајно е тоа што во 1975 година, под северниот ѕид на Св. Катерина, беа откриени 47 сандаци со икони и пергаменти. Ова откритие вклучуваше повеќе од десетина листови кои недостигаат од Синајскиот кодекс. Засега, овие листови се достапни само за сосема мал круг изучувачи.
[Карти на страница 17]
Планината Синај
[Извори на слики]
Фотографија на NASA
Mountain High Maps® Copyright © 1997 Digital Wisdom, Inc.
[Слика на страници 16 и 17]
Рамнината ар-Раха и Рас Цафцафа
[Извор на слика]
Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.
[Слики на страница 18]
Џебел Муса и манастирот Св. Катерина
[Извори на слики]
Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.
Фотографија со љубезна дозвола на Британскиот музеј