Морска сол — производ на сонцето, морето и ветрот

Морска сол — производ на сонцето, морето и ветрот

ОД ДОПИСНИКОТ НА РАЗБУДЕТЕ СЕ! ВО ФРАНЦИЈА

НА ГРАНИЦАТА помеѓу морето и копното, еден мозаик во различни бои ги одразува променливите расположенија на небото. Стоејќи во мозаикот од правоаголни езерца, еден човек, кој на француски јазик се нарекува палудје, со гребло собира богата берба од водата во вид на мали бели пирамиди што блескаат на сонцето. Овде, во барите на Геранд и на островите Ноармутје и Ре, на атлантскиот брег, француските палудје и понатаму ги користат традиционалните методи на собирање сол.

„Бело злато“

Користењето на солени езерца на францускиот брег на Атлантикот датира некаде од трети век н.е. Но, дури на крајот на средниот век, производството на сол почнало да доживува вистински подем. Зголемувањето на населението во средновековна Европа многу ја зголемило побарувачката на сол бидејќи со неа можеле да се конзервираат месо и риба. На пример, за да се конзервираат четири тони харинга било потребно еден тон сол. Бидејќи месото било луксуз за обичниот народ, главна храна им била солената риба. Затоа, до бреговите на Бретања доаѓале бродови од цела северна Европа за да купуваат големи количества сол што им требала на рибарите за да го конзервираат својот улов.

Богатството што некои го стекнале со ова „бело злато“ не останало незабележано од француските кралеви. Во 1340 бил воведен данок на солта. Овој данок бил многу неомилен и водел до крвави бунтови. За најнеправедно се сметало тоа што купувачот бил обврзан да плати висока цена за солта и да го купи барем најмалото пропишано количество сол, без оглед на своите вистински потреби. Освен тоа, привилегирани поединци, како благородниците и свештениците, биле ослободени од овој данок. Истото било случај и со извесни покраини, вклучувајќи ја и Бретања, додека други плаќале само една четвртина од тарифата. Ова водело до големи разлики во цените на солта, при што во некоја покраина таа била дури и до 40 пати поскапа отколку во друга покраина.

Не изненадува тоа што во ваква клима шверцот станувал сѐ поголем бизнис. Меѓутоа, оние што биле фатени во шверц, биле строго казнувани. Можело да бидат жигосани, испратени на галии со робови, па дури и осудени на смрт. Во почетокот на 18 век, околу една четвртина од сите робови на галиите биле шверцери на сол, а другите биле обични криминалци, дезертери или, пак, протестанти што биле прогонувани по поништувањето на Нантскиот едикт.a Кога Франција била зафатена со револуцијата од 1789, едно од првите барања било да се укине овој омразен данок.

Добивање сол со испарување под ведро небо

Начинот на кој се добива сол на францускиот брег на Атлантикот, во основа останал непроменет со векови. Како се добива солта? Од есен до пролет, еден палудје ги поправа глинените насипи и каналите во барите, и ги подготвува солените езерца во кои се врши кристализација. Со почетокот на летото, сонцето, ветрот и плимите ги претвораат барите во базени од кои водата испарува под ведро небо. Кога ќе надојде плимата, морската вода навлегува во првото солено езерце наречено васјер, каде што водата се сталожува и почнува да испарува. Потоа водата полека минува низ каналите и преминува во низа езерца, каде што продолжува да испарува. Како што водата станува сѐ посолена, се размножуваат микроскопски алги, кои привремено му даваат црвеникава нијанса на солениот раствор. Додека изумираат, тие ѝ даваат на солта нежна миризба на темјанушки. До моментот кога солениот раствор пристигнува во солените езерца за кристализација, тој е заситен, при што количеството сол се зголемило од околу 35 грама на литар, на околу 260 грама на литар.

Бидејќи овие бари што ги полни плимата можат многу лесно да се оштетат, не е возможно да се примени механизација при собирањето сол, како што е случај со средоземните солени бари Сален де Жиро и Ег Морт. Со помош на една долга дрвена алатка слична на гребло, палудје ја собира солта на работ на соленото езерце, внимавајќи да не иструже глина од дното на плиткиот базен. Солта — која добива сивкаста нијанса поради глината — потоа се остава да се исуши. Во просек, еден палудје се грижи за околу 60 солени езерца, од кои секое дава приближно еден и пол тон сол годишно.

Под извесни услови, на површината на водата се создава еден тенок слој од солени кристали, слични на снегулки. Овој флер де сел (цвет од сол), како што е познат, сочинува само мал процент од годишното производство, но многу се цени во француската кујна.

Се разбира, сето ова зависи од каприците на времето. Еден поранешен трговец со сол рекол: „Никогаш не сме заштитени од лоша година. На пример, во 1950 врнеше цело лето. Не собравме доволно дури ни да наполниме една сламена шапка“. Паскал, еден палудје од Геранд, рекол: „Во 1997, собрав 180 тони крупна сол и 11 тони ‚цвет‘. Оваа година, [1999] времето не беше толку добро. Собрав само 82 тона“. Иронично е тоа што и многу топлото време може да биде штетно, бидејќи солениот раствор се прегрева и не кристализира.

Подем и пад

Во 19 век, со индустријализацијата се намали бројот на бари на Атлантикот. Подобрениот транспорт им овозможи на производителите од Медитеранот да ги преплават пазарите со евтина сол. Освен тоа, медитеранската клима овозможува годишна жетва од која се произведуваат 1,5 милиони тони сол годишно. Поради ваквата конкуренција, во 1970-тите производството во барите на Атлантикот паднало речиси на нула и изгледало како да е осудено на пропаст.

Но, во последниве години, ова „бело злато“ си вратило дел од својот поранешен сјај. Сѐ поголемата свесност за еколошката и економската вредност на солените бари, постепено ја промени ситуацијата. Солените езерца се дел од еден екосистем што е засолниште за најразлични растенија и птици преселници — засолниште што сега е признато и заштитено.

Освен тоа, овие незагадени брегови на кои можат да се видат традиционални активности врз кои не влијаел метежот на современото живеење, привлекуваат туристи што сакаат да побегнат од избезуменото темпо на животот. Не треба да се превиди ни фактот што во време на сѐ поголема загриженост поради загадувањето и квалитетот на храната што ја јадеме, најголема предност на пазарот имаат прехрамбените производи што се произведуваат сосема природно, без никакви хемиски постапки или преработка. Можеби, и покрај сѐ, во овој свет на глобализација и немилосрдна конкуренција сѐ уште има место за француските палудје, со нивната вековна професија на собирање сол.

[Фусноти]

a Видете го изданието на Стражарска кула од 15 август 1998, страници 25—29, издадено од Јеховините сведоци.

[Рамка на страница 22]

СОЛТА И ЗДРАВЈЕТО

Се вели дека исхраната што содржи многу сол е виновна за високиот крвен притисок, кој е еден фактор што може да предизвика срцев удар. Од таа причина, здравствените работници обично препорачуваат дневно да не се внесува повеќе од шест грама сол.

Меѓутоа, изгледа дека најновите истражувања укажуваат на тоа дека користењето помалку сол не води до значително намалување на крвниот притисок кај луѓето со висок крвен притисок и дека има уште помало влијание кај луѓето со нормален крвен притисок. Едно истражување објавено од The Lancet, од 14 март 1998, покажува дека кај луѓето што во исхраната користат малку сол имало повеќе случаи на срцев удар отколку кај оние што користат сол во нормални количини, и истражувањето заклучило дека „ако во исхраната се користи помалку сол, штетата може да биде поголема од користа“. Една статија во Canadian Medical Association Journal, од 4 мај 1999, навела дека „моментално не се препорачува намалено внесување сол кај населението со нормален крвен притисок затоа што нема доволно докази кои покажуваат дека тоа ќе води до помалку случаи на хипертензија“.

Дали ова значи дека нема потреба од загриженост во врска со тоа колку сол користите? Како што е случај и со сите други прашања во поглед на исхраната, девизата е — умереност. Гореспоменатата статија препорачува луѓето да избегнуваат да користат премногу сол, да го ограничат количеството сол во готвењето и да се обидат да не додаваат сол при оброците. Меѓутоа, ако имате висок крвен притисок или проблеми со срцето, следете ги препораките на Вашиот лекар.

[Карта на страница 21]

Геранд

НОАРМУТЈЕ

РЕ

[Слика на страница 22]

„Флер де сел“

[Слика на страница 22]

Градот Ре

[Слика на страница 23]

Собирање „флер де сел“

[Слика на страница 23]

Солени бари и езерца

[Слика на страница 23]

„Палудје“ во Ноармутје

[Извор на слика на страница 21]

[Извори на слики на страница 23]