L-​Annimali Domestiċi—Żomm Ħarsa Bilanċjata Lejhom

BĦALMA ssemma qabel, il-​bniedem ngħata r-​responsabbiltà li jieħu ħsieb l-​art u l-​annimali kollha li hawn fuqha. Il-​Bibbja tgħid: “Kollox taħt riġlejh [Alla qegħedlu]: in-​nagħaġ u l-​baqar kollha, sa l-​bhejjem tax-​xagħri; l-​għasafar taʼ l-​ajru u l-​ħut tal-​baħar.”—Salm 8:​7-9 (8:​6-8, NW ); 115:16.

Il-mod kif il-​bnedmin iwettqu r-​responsabbiltà tagħhom lejn l-​annimali huwa importanti. Il-​Kelma t’Alla tgħid: “Il-​ġust jieħu ħsieb sa l-​bhima tiegħu.” (Proverbji 12:10) Tabilħaqq, il-​liġijiet t’Alla għal Iżrael enfasizzaw b’mod ripetut il-​bżonn li juru konsiderazzjoni lejn l-​annimali. (Dewteronomju 22:​4, 10; 25:4) Hekk kif il-​bnedmin kienu qed iwettqu r-​responsabbiltà tagħhom, huma spiss żammew l-​annimali bħala annimali domestiċi, u saħansitra mmansaw l-​annimali salvaġġi u għamluhom domestiċi.—Ġenesi 1:24.

Madankollu, huwa tajjeb li niftakru li l-​Bibbja tenfasizza d-​differenza bejn il-​bnedmin u l-​annimali. Il-​bnedmin, u mhux l-​annimali, kienu magħmulin ‘fuq is-​sura u x-​xbieha t’Alla.’ (Ġenesi 1:26) U waqt li l-​annimali ġew maħluqin biex jgħixu ħajja li għandha limitu, il-​bnedmin kellhom il-​prospett li jgħixu għal dejjem fuq l-​art. (Ġenesi 3:​22, 23; Salm 37:29) Ġesù Kristu qal li biex ingawdu “l-​ħajja taʼ dejjem” għandna neżerċitaw il-​fidi u nieħdu l-​għarfien dwar Alla—affarijiet li l-​annimali m’humiex kapaċi jagħmluhom. (Ġwanni 3:36; 17:3) Iktar minn hekk, il-​Bibbja tqabbel lil dawk li ma jistħoqqilhomx l-​irxoxt mal-​“bhejjem bla raġuni li minnhom infushom twieldu biex ikunu maqbuda u maqtula.”—2 Pietru 2:​9-12.

Maħluqin għall-​Ġid tal-​Bniedem

Alla ħalaq l-​annimali għall-​ġid tal-​bnedmin. L-​annimali jistgħu jgħinuhom jagħmlu xogħolhom u jkunu taʼ kumpanija jew jinżammu bħala annimali domestiċi. Huma jservu wkoll biex ifaħħru bil-​kbir l-​imħabba u l-​għerf t’Alla. Żgur li titgħaxxaq meta tosserva s-​sbuħija taʼ l-​annimali u titgħallem iktar dwar il-​Ħallieq meta tistudja dwar l-​għerf taʼ l-​istint meraviljuż li għandhom. (Salm 104:24; Proverbji 30:​24-28; Rumani 1:20) Wieħed biss mill-​ħafna eżempji li juru dan it-​tip taʼ għerf jidher fid-​dinja taʼ l-​insetti. Xi ħaġa tassew taʼ l-​għaġeb hija l-​mod kif in-​naħal jikkomunikaw bejniethom u jsegwu d-​direzzjonijiet li jiħduhom lejn l-​ikel—biex ma nsemmux il-​mod kif jibnu x-​xehda taʼ l-​għasel komplikata tagħhom.

L-​annimali jistgħu jkunu taʼ benefiċċju għall-​bniedem billi jservu bħala ikel. Fil-​bidu, Alla pprovda l-​ħaxix biss bħala ikel għall-​bniedem. Iżda iktar minn 1,600 sena wara—wara d-​Dilluvju taʼ Noè—Alla qal: “Kull ma hu ħaj u jitħarrek fl-​art ikun ikel għalikom; [“bħal fil-​każ tal-​ħaxix aħdar,” NW ], kollox nagħtikom.” (Ġenesi 1:29; 9:3) Għaldaqstant, Alla ppermetta li l-​bnedmin jieklu l-​annimali. Jidher ċar li dan il-​permess ngħata għall-​ġid tal-​bniedem, għalkemm fil-​bidu Alla ma inkludiex il-​laħam bħala parti mill-​ikel li kellu jiekol il-​bniedem.

Problemi Konnessi maʼ l-​Annimali Domestiċi Llum

Jidher li matul l-​istorja l-​annimali domestiċi rari kienu jinżammu d-​dar, u dan għadu l-​każ f’ħafna partijiet tad-​dinja. Madankollu, fi żminijiet reċenti, hekk kif in-​nies marru joqogħdu fil-​bliet u saru għonja, l-​annimali domestiċi saru iktar komuni. Dan ħoloq xi problemi f’pajjiżi żviluppati.

Hija xi ħaġa taʼ l-​iskantament li mill-​500 miljun annimal domestiku li hawn madwar id-​dinja xi 40 fil-​mija jinsabu fl-​Istati Uniti. Hemm xi 59 miljun kelb domestiku u 75 miljun qattus domestiku f’dan il-​pajjiż. Madankollu, kemm fl-​Londra u kemm f’Pariġi hemm iktar annimali domestiċi f’kull dar milli hemm fil-​belt taʼ New York!

Ftit tas-​snin ilu f’Pariġi, madwar 70 mutur, li jissejħu caninettes, ġew mikrija biex jiġbru l-​ħmieġ tal-​klieb minn fuq il-​bankini. Ġie stmat li l-​250,000 kelb li hemm f’Pariġi jipproduċu mal-​25 tunnellata ħmieġ kuljum, u inqas minn nofsu jinġabar mill-​caninettes. Mijiet taʼ persuni kull sena ġew rapportati li spiċċaw mweġġgħin u kellhom jittieħdu l-​isptar wara li żelqu fil-​ħmieġ tal-​klieb.

Imbagħad hemm il-​problema taʼ l-​istorbju. Xi sidien tal-​klieb lesti jittolleraw ċerti affarijiet fl-​annimali domestiċi tagħhom li qatt m’huma lesti jittollerawhom fil-​bnedmin. Skond The Pet Care Forum, “is-​sidien taʼ klieb li joħolqu l-​problemi għaliex jinbħu, donnhom isiru kapaċi jinjoraw l-​istorbju.” Per eżempju, xi wħud ma jagħmlu xejn biex iwaqqfu l-​klieb tagħhom milli jinbħu, anki jekk l-​istorbju jkun qiegħed itellef konversazzjoni importanti.

Mill-banda l-​oħra, jistaʼ jiġri li meta sid taʼ kelb ikun id-​dar, il-​kelb ikun kwiet u kuntent imma malli sidu joħroġ, il-​kelb isir storbjuż u jdejjaq lill-​ġirien. Huwa minnu li minkejja dawn in-​nuqqasijiet, is-​sidien taʼ l-​annimali domestiċi xorta jkunu jħobbuhom, iżda xi ġâr li jaħdem bix-​xift jew xi omm li tkun qed tipprova traqqad lit-​tarbija ma tantx se taħsibha bl-​istess mod. Iktar minn hekk, l-​annimali mdejqin jistgħu jibdew jagħmlu l-​ħsara, isiru mimlijin rabja u saħansitra aggressivi.

Ir-rata taʼ kemm jirriproduċu l-​annimali domestiċi hija problema speċjalment evidenti fil-​bliet. Ġie stmat li 17-il miljun kelb u 30 miljun qattus jitwieldu fl-​Istati Uniti kull sena. Miljuni minn dawn jispiċċaw f’postijiet li joffru kenn għall-​annimali, fejn kull sena f’dak il-​pajjiż biss huwa stmat li minn erbaʼ miljuni sa sitt miljuni minnhom jinqatlu.

Ħafna annimali għala jintbagħtu f’dawn il-​postijiet? Spiss minħabba li l-​affezzjoni lejn l-​annimal domestiku tispiċċa wara ftit taż-​żmien. Il-​ġeru ħelu jew il-​qattus żgħir u gustuż jikber u jkollu bżonn min jieħu ħsiebu. Iżda forsi ħadd fid-​dar m’għandu l-​ħin jew il-​paċenzja biex jilgħab miegħu jew biex iħarrġu. Dr. Jonica Newby, awtriċi u esperta taʼ l-​annimali, tgħid: “Kuntrarju għal dak li hu maħsub, l-​istudji li saru madwar id-​dinja juruna li spiss nofs il-​klieb li jintbagħtu fil-​postijiet li joffrulhom kenn ma jkunux ġew abbandunati, iżda jittieħdu hemm mis-​sidien tagħhom għaliex ma jkunux jifilħu iktar jisimgħuhom jinbħu jew minħabba l-​ħsara li jagħmlu kaġun tal-​ħafna enerġija li jkollhom.”

Xi informazzjoni fil-​qosor dwar il-​popolazzjoni kbira wisq taʼ l-​annimali domestiċi tiddeskrivi s-​sitwazzjoni b’dan il-​mod: “Dawn il-​ħlejjaq ħajjin saru oġġetti tar-​rimi, li tħobbhom meta jkunu ħelwin u tabbandunahom meta jsiru inkonvenjenti. Dan in-​nuqqas taʼ konsiderazzjoni għall-​ħajja taʼ l-​annimali hija mifruxa u qed teqred il-​kultura tagħna.”

Fatturi Importanti X’Tikkunsidra

Jekk trid trabbi annimal domestiku, speċjalment f’belt, huwa importanti li taħsibha sew minn qabel. L-​annimali domestiċi li għandhom ħafna enerġija għandhom bżonn l-​eżerċizzju fiżiku kuljum biex jibqgħu f’saħħithom. “Stħarriġ Nazzjonali tan-​Nies u l-​Annimali Domestiċi” fl-​Awstralja qal: “Il-​mixi u l-​eżerċizzju huma bżonnjużi kemm għas-​saħħa fiżika u kemm biex iqanqlu moħħ il-​kelb. Jistaʼ jkun diffiċli tikkontrolla l-​klieb li ma jagħmlux biżżejjed eżerċizzju.” Madankollu, wara ġurnata xogħol ħafna sidien ikunu għajjenin wisq biex jieħdu l-​kelb tagħhom għal xi mixja biex juża l-​enerġija li jkun akkumula.

Għalhekk, dawk li qegħdin jaħsbuha biex iġibu annimal domestiku jagħmlu tajjeb jistaqsu lilhom infushom dawn il-​mistoqsijiet: ‘Se nkun nistaʼ nagħti lill-​annimal domestiku tiegħi l-​attenzjoni li għandu bżonn? L-​istil taʼ ħajti se jġagħalni nħallih waħdu għall-​parti l-​kbira tal-​ġurnata? Se jkolli ċans nieħdu jimxi jew nilgħab miegħu? Jekk il-​kelb tiegħi għandu bżonn it-​taħriġ, lest jien biex nagħtih dan it-​taħriġ jew biex nieħdu fejn jitgħallem? Se jkolli nieħu l-​ħin minn attivitajiet iktar importanti biex irrabbi annimal domestiku?’

Fattur ieħor li għandek tikkunsidra huwa li biex trabbi annimal domestiku trid il-​flus. Fi stħarriġ li sar fuq sidien t’annimali domestiċi, instab li n-​nefqa taʼ flus għand il-​veterinarju kull sena għal kelb hi taʼ kważi Lm71, u għal qattus Lm38. M’għandniex xi ngħidu, dan ma jinkludix il-​bżonnijiet bħall-​ikel u affarijiet oħra taʼ kuljum. Ukoll, f’xi komunitajiet trid titħallas liċenzja.

Sfida biex Tinżamm Ħarsa Bilanċjata

Il-​Ħallieq żgur li jieħu pjaċir meta jarana nitgħaxxqu bil-​ħolqien tiegħu taʼ l-​annimali u meta nieħdu ħsiebhom bl-​imħabba. Ma taqbilx, mela, li l-​moħqrija fuq l-​annimali m’hijiex xi ħaġa xierqa? Madankollu, biex jiddevertu, il-​bnedmin spiss iħallu l-​annimali bħall-​barrin, il-​klieb, u t-​tiġieġ, jiġu abbużati krudelment u maqtulin fil-​ġlied. Sfortunatament, in-​nies mhux dejjem jittrattaw l-​annimali bil-​mogħdrija kif jixtieq Alla.

Mill-banda l-​oħra, xi nies huma iktar konċernati dwar l-​annimali domestiċi milli dwar affarijiet li huma iktar importanti. Fil-​fatt, meta l-​affezzjoni għall-​annimali ma tkunx kontrollata bir-​raġuni, il-​ħajja taʼ l-​annimali domestiċi tistaʼ tidher iktar importanti minn dik tal-​bnedmin. Per eżempju, meta qabad in-​nar fi sptar wieħed taʼ l-​annimali, wara li s-​sidien taʼ l-​annimali domestiċi nġabru barra, milli jidher xi wħud “ipprovaw jgħaddu minn bejn l-​irġiel tat-​tifi tan-​nar waqt li bdew jgħajtu li riedu jmutu maʼ l-​għeżież tagħhom.”

M’għandniex xi ngħidu, jistaʼ jkun verament taʼ niket, saħansitra traġiku, li tara annimal domestiku maħbub imut. Iżda anki f’każi bħal dawn, hemm bżonn taʼ bilanċ. Bħalma ntqal qabel, l-​annimali ma kinux maħluqin fis-​sura t’Alla, u lanqas ma kienu maħluqin biex jgħixu għal dejjem bħall-​bnedmin. Dwar il-​mod kif Alla għamel lill-​bnedmin, il-​Bibbja tgħid: “Qiegħed ukoll f’qalb ulied il-​bniedem il-​ħsieb taʼ l-​eternità.” Madankollu, xejn minn dan ma jingħad dwar l-​annimali.—Ekkleżjażti 3:​11, Karm Żammit.

Għalhekk, il-​Bibbja ma tgħidx li huwa ħażin li toqtol l-​annimali—tabilħaqq, illum dawn huma sors komuni taʼ ikel għal miljuni. Iżda xi ngħidu dwar li traqqad annimal domestiku—bħal per eżempju, wieħed li huwa marid u qed ibati? X’deċiżjoni diffiċli taʼ qsim il-​qalb tistaʼ tkun din! Madankollu, xi ħadd li jħobb annimal domestiku jistaʼ jikkonkludi li jekk jagħmel dan malajr u b’mod li ma jikkaġunax uġigħ huwa aħjar milli jagħti lill-​annimal maħbub tiegħu trattament li jiswa ħafna flus. Dan għaliex ikun sempliċement qed itawwallu ż-​żmien li jdum muġugħ—u jistaʼ saħansitra jkun taʼ piż fuq il-​finanzi tal-​familja.

Alla jħobb u jgħożż lill-​bnedmin bħala l-​ħolqien tiegħu, allura, m’għandniex aħna nuru listess konsiderazzjoni u affezzjoni lejn l-​annimali li fdalna biex inħobbuhom u nieħdu ħsiebhom? Dawk li għandhom imħabba bħal din spiss jinġibdu lejn il-​prospetti mill-​isbaħ taʼ li jgawdu l-​annimali kif xtaq Alla fil-​bidu. L-​artiklu tal-​konklużjoni se jitkellem dwar dan l-​aspett tas-​suġġett taʼ l-​annimali domestiċi.

[Stampa f’paġna 7]

Kull sena għala jinqatlu miljuni t’annimali domestiċi li jintbagħtu ġo postijiet li jipprovdulhom kenn?

[Sors]

© Hulton-Deutsch Collection/CORBIS

[Stampi f’paġna 8, 9]

Speċjalment għal dawk li joqogħdu fil-​bliet, it-​trobbija taʼ annimal domestiku tistaʼ tirrikjedi ħafna iktar affarijiet milli jaħsbu

[Stampa f’paġna 9]

Il-​Ħallieq tagħna jitgħaxxaq meta jarana nittrattaw lill-​annimali b’qalb tajba