Is-Siġra li “Tibki” u d-“Dmugħ” Siewi Tagħha
‘Ġibu l-balzmu għall-uġigħ,’ jgħid Ġeremija 51:8. It-tfittxija għal wieħed mis-sorsi taʼ din is-sustanza li tant isserraħ u tfejjaq tiħodna fil-gżira taʼ Kijos, fil-Baħar Eġew.
HEKK kif jibda s-sajf, il-bdiewa f’Kijos jibdew ilestu għall-ħsad b’mod verament mhux tas-soltu. Wara li jikinsu l-art, jagħmlu bażi ċatta taʼ tafal abjad madwar tip taʼ siġar baxxi li jħaddru s-sena kollha. Dawn is-siġar jissejħu siġar tal-mastiċi. Il-bdiewa mbagħad jagħmlu qatgħat fiz-zkuk, u b’hekk iġagħlu s-siġar “jibku.” “Dmugħ” ċar tar-raża jibda jnixxi miz-zokk. Wara ġimagħtejn jew tlieta, il-qtar tar-raża jagħqad u l-bdiewa jiġbruh direttament miz-zokk inkella mill-wiċċ tat-tafal taʼ taħt iz-zokk. Dan id-“dmugħ,” li jissejjaħ gomma tal-mastiċi, jintuża għall-balzmu.
Madankollu, qabel il-ħsad, hemm bżonn taʼ ħafna paċenzja u xogħol iebes. Iz-zkuk mgħawġin u griżi tas-siġar jikbru bil-mod ħafna. Siġra waħda tieħu bejn 40 u 50 sena biex tikber sew—ġeneralment sakemm tilħaq l-għoli taʼ madwar żewġ metri jew tlieta.
Minbarra l-biċċa xogħol taʼ li jaqtgħu z-zkuk u jiġbru d-“dmugħ,” hemm bżonn taʼ iktar xogħol biex issir il-mastiċi. Wara li l-bdiewa jiġbru d-“dmugħ” tal-mastiċi, jgħarbluh, jaħsluh, u jagħżluh skond id-daqs u l-kwalità. Iktar tard, il-mastiċi terġaʼ titnaddaf u mbagħad tkun tistaʼ tintuża għal ħafna affarijiet.
L-Istorja taʼ Pjanta Prezzjuża
Il-kelma Griega użata għal “mastiċi” tfisser tgħażżaż is-snien maʼ xulxin. Dan l-isem jissuġġerixxi li r-raża tal-mastiċi kienet ilha minn żmien il-qedem tintuża bħala chewing gum biex tfewwaħ in-nifs.
L-eqdem informazzjoni dwar il-mastiċi ġejja minn Erodotu, kittieb taʼ l-istorja Grieg tal-ħames seklu Q.E.K. Awturi u tobba tal-qedem oħrajn—inkluż Apollodoru, Dijoskoride, Teofrastu, u Ippokrate—semmew l-użu mediku tal-mastiċi. Għalkemm is-siġar tal-mastiċi jikbru madwar il-kosta kollha tal-Mediterran, minn madwar is-sena 50 E.K., il-produzzjoni tal-mastiċi saret limitata kważi għal Kijos biss. U l-mastiċi kienet l-interess prinċipali taʼ dawk li kkonkwistaw lil Kijos, ibda mir-Rumani, u spiċċa bil-Ġenovisi u l-Ottomani.
Il-Mastiċi Tistaʼ Tintuża għal Ħafna Affarijiet
Tobba Eġizzjani tal-qedem kienu jużaw il-mastiċi biex jikkuraw diversi mard, inkluż id-dijarea u l-artrite. Kienu jużawha wkoll bħala inċens u biex jagħmlu l-mumji. Is-siġra tal-mastiċi setgħet kienet waħda mis-sorsi tal-‘balzmu taʼ Gilgħad,’ li huwa msemmi fil-Bibbja għall-valur tiegħu fil-mediċina u għall-użu fil-kosmetika u l-ibbalzmar. (Ġeremija 8:22; 46:11) Ġie suġġerit ukoll li s-siġra li tagħmel l-istakti, waħda mill-ingredjenti taʼ l-inċens qaddis u jfuħ li kien jintuża biss għal affarijiet sagri, x’aktarx li ġejja mill-familja tas-siġar tal-mastiċi.—Eżodu 30:34, 35.
Illum, il-mastiċi tintuża fil-verniċ biex tipproteġi l-pittura taż-żejt, l-għamara, u l-istrumenti mużikali. Tintuża wkoll biex tipproteġi materjal taʼ l-elettriku u affarijiet oħra mill-ilma, u hija kunsidrata bħala waħda mill-aħjar sustanzi li tippreserva l-kulur taż-żebgħa tal-ħwejjeġ u tal-pittura. Il-mastiċi ntużat ukoll fil-kolla u biex ibiddlu l-kulur tal-ġild. Minħabba r-riħa tfuħ u l-karatteristiċi l-oħra tagħha, il-mastiċi tintuża fis-sapun, fil-kosmetika, u fil-fwejjaħ.
Il-mastiċi tinsab imniżżla f’25 lista uffiċjali tal-mediċina madwar id-dinja. Sa llum, l-Għarab għadhom jużawha taʼ spiss f’mediċini tradizzjonali. Il-mastiċi tintuża wkoll biex jimlew is-snien u biex isiru l-kapsuli tal-pilloli.
Bħala wieħed mis-sorsi tal-balzmu, id-“dmugħ” siewi tas-siġra tal-mastiċi li “tibki” ntuża biex ifejjaq u jserraħ għal sekli sħaħ. B’raġuni tajba, mela, il-profezija ta’ Ġeremija tgħid: ‘Ġibu l-balzmu għall-uġigħ.’
[Stampi f’paġna 31]
Kijos
Il-ħsad tal-mastiċi
Id-“dmugħ” tal-mastiċi jinġabar bir-reqqa
[Sorsi]
Kijos u kif isir il-ħsad: Bil-korteżija tal-Librerija taʼ Korais; l-oħrajn kollha: Kostas Stamoulis