Ħarsa Lejn id-​Dinja

Ħu Gost b’Dik it-​Titwiba!

Tarbija fil-​ġuf tibda tittewweb 11-il ġimgħa biss wara li titnissel, tispjega Salud, rivista Spanjola li toħroġ kull ġimgħa. Milli jidher il-​biċċa l-​kbira mill-​mammiferi, kif ukoll ċerti għasafar u rettili, jagħmlu din l-​azzjoni involontarja. Għalkemm għadhom ma skoprewx ir-​raġuni eżatta għala nittewbu, xi riċerkaturi osservaw li azzjonijiet bħat-​tmattir ġeneralment huma konnessi mat-​titwib. Huma jinnotaw li dawn il-​movimenti, “iżidu l-​pressjoni tad-​demm u t-​taħbit tal-​qalb, kif ukoll jirrilassaw il-​muskoli u l-​għekiesi.” Meta nżommu t-​titwiba billi nwebbsu x-​xedaq, inkunu qed nitilfu l-​benefiċċji tagħha. B’hekk, it-​tim taʼ riċerkaturi jissuġġerixxu li jekk iċ-​ċirkustanzi jippermettu, għandna “nħallu x-​xedaq u l-​muskoli tal-​wiċċ jaġixxu b’mod naturali” meta nittewbu. Ma tistax tgħid—titwiba tajba tistaʼ ġġagħlek tħossok aħjar!

Il-​Cranberries Jiġġieldu l-​Infezzjoni

‘Il-​meraq tal-​cranberries ilu magħruf għal żmien twil,’ tgħid The Times taʼ Londra. “Kellu reputazzjoni tajba kemm bħala mediċina u kemm bħala xarba fost dawk li twieldu l-​Amerika [u] kien jintuża mill-​baħrin Amerikani biex jevitaw li jimirdu bl-​iskorbut.” Peress li fih ħafna vitamina Ċ u anti-ossidanti, ‘il-​meraq tal-​cranberries tajjeb ukoll għal kontra l-​mikrobi, u dan jagħmlu effettiv speċjalment kontra l-​infezzjonijiet fil-​bużżieqa taʼ l-​awrina.’ Imma dan mhux minħabba l-​effett li għandu l-​meraq fuq l-​aċidu taʼ l-​awrina, kif kienu jaħsbu qabel. Minflok, The Times tgħid li dan jiġi minn sustanzi fil-​meraq li “ma jħallux il-​batterji E. coli [il-kaġun taʼ ħafna mill-​infezzjonijiet, inkluża ċ-​ċistite] jeħlu mal-​ħajt tal-​bużżieqa taʼ l-​awrina, u għalhekk il-​batterji jintefgħu ’l barra qabel ma tiżviluppa infezzjoni.” Dawn ir-​riċerkaturi skoprew ukoll li l-​meraq tal-​cranberries jistaʼ jnaqqas l-​effetti tal-​mard fil-​ħanek.

Protezzjoni għall-​Moħħ taʼ Dawk li Jagħtihom Attakk tal-​Qalb

Rapport fil-​gazzetta Toronto Star tal-​Kanada jgħid li skond żewġ studji sinifikanti, meta titniżżel it-​temperatura tal-​ġisem bi ftit gradi biss taʼ dawk il-​pazjenti li jagħtihom attakk f’qalbhom, dan inaqqas b’mod sinifikanti r-​riskju li jmutu u li ssirilhom ħsara fil-​moħħ. Fi studju minnhom li jinvolvi ħames pajjiżi Ewropej u ieħor li jinvolvi l-​Awstralja nstab li meta t-​temperatura tal-​ġisem titbaxxa ftit, dan jirriżulta f’li l-​pazjenti jiġu f’sensihom u jirkupraw l-​użu tan-​nervituri iktar malajr. Dawk li tahom attakk f’qalbhom u li kienu f’koma meta waslu l-​isptar tniżżlitilhom it-​temperatura taʼ ġisimhom għal 33 grad Celsius għal madwar 12 sa 24 siegħa, bl-​użu t’arja kiesħa u pakketti bis-​silġ. Skond il-​kardjologa Beth Abramson, din it-​terapija sempliċi u li ma tiswiex flus tnaqqas “il-​bżonn għall-​ossiġnu fil-​moħħ waqt li trażżan il-​proċess kimiku li joqtol iċ-​ċelluli tal-​moħħ,” qalet it-​Toronto Star. “It-​teknika li tniżżel it-​temperatura tidher li tant taħdem tajjeb li t-​tobba fil-​Kanada, fl-​Istati Uniti, fl-​Awstralja u fl-​Ewropa qed jirrikkmandaw li din il-​proċedura tiġi użata bħala rutina fil-​kura tal-​pazjenti kollha li jittieħdu l-​isptar b’attakk tal-​qalb.”

Suldati Tfal Projbiti

“Trattat biex jipprojbixxi li jiġu użati t-​tfal bħala suldati jibda jseħħ illum, u dan hu l-​frott taʼ għaxar snin taʼ sforzi internazzjonali taʼ battalja kontra waħda mill-​akbar affarijiet li jikkaġunaw il-​ksur tad-​drittijiet tal-​bniedem fid-​dinja,” qalet stqarrija tal-​Ġnus Magħquda bid-​data tat-​12 taʼ Frar, 2002. L-​Optional Protocol (Il-Protokoll Mhux Obbligatorju), iffirmat minn 96 pajjiż, “jistabbilixxi li ebda persuna taħt it-​18-il sena m’għandha tkun suġġetta għall-​ingaġġâr bilfors fil-​forzi armati regulari, u jimponi obbligu fuq l-​Istati biex jgħollu l-​età minima għall-​ingaġġâr volontarju għal minn taʼ l-​inqas 16-il sena.” Huwa stmat li “nofs miljun tifel u tifla bħalissa qed jaqdu fil-​forzi armati tal-​gvern, paramilitari, u gruppi armati f’85 pajjiż madwar id-​dinja; iktar minn 300,000 minnhom qed jipparteċipaw b’mod attiv fil-​ġlied f’iktar minn 35 pajjiż.” Skond il-​UN News Service Web page, ħafna minn dawn it-​tfal ittieħdu kontra l-​volontà tagħhom u “jiġu msawtin jew maqtulin jekk jipprovaw jaħarbu. Il-​bniet speċjalment huma iktar esposti għall-​periklu, għaliex spiss jiġu sfruttati sesswalment.”

Id-​Dagħa fuq il-​Post tax-​Xogħol

Il-​kliem ħażin sar xi ħaġa komuni f’ħafna postijiet tax-​xogħol, tirrapporta The Gazette taʼ Montreal, il-​Kanada. Xi esperti jsostnu li d-​dagħa jżid l-​istress fuq il-​post tax-​xogħol. Karen Harlos, professoressa taʼ l-​imġiba organizzazzjonali fl-​Università taʼ McGill, tinnota: “Jekk il-​kliem ħażin huwa parti minn kritika negattiva, dan jistaʼ jkollu effett ħażin fuq il-​produttività taʼ l-​impjegati, fuq l-​istima tagħhom infushom u fuq saħħithom.” Skond il-​gazzetta, fuq il-​post tax-​xogħol “l-​imgħallem spiss jagħti l-​eżempju,” u l-​oħrajn jimitawh. Jekk iddejjaqt bid-​dagħa fuq il-​post tax-​xogħol, The Gazette tissuġġerixxi li l-​ewwel għandek tavviċina “lill-​persuna li taħseb li qed tabbuża bil-​kliem u mbagħad itlobha bl-​edukazzjoni kollha biex ma toqgħodx iżżewwaq il-​kliem meta jkun hemm int.”

Ix-​Xogħol tad-​Dar Huwa Eżerċizzju Tajjeb

Jistaʼ jkun li meta tuża l-​vacuum cleaner, tnaddaf il-​ħġieġ, u timbotta l-​pushchair tkun qed tagħmel xi eżerċizzju tajjeb għas-​saħħa? It-​tweġiba hija iva, skond studju reċenti li sar mill-​Università taʼ Queensland, l-​Awstralja. Dawk li għamlu r-​riċerka fuq sebaʼ ommijiet li kellhom it-​tfal taħt il-​ħames snin libbsuhom apparat tal-​gas li jkejjel kemm jużaw ossiġnu matul ir-​rutina tagħhom tal-​ġurnata, jispjega rapport f’The Canberra Times. Skond dawn ir-​riċerkaturi, “dak li nstab jissuġġerixxi li xi wħud mix-​xogħlijiet li għandhom x’jaqsmu mad-​dar isiru b’mod li tant hu intens li hu biżżejjed biex iservi taʼ benefiċċju għas-​saħħa.” Il-​professoressa Wendy Brown skopriet li “l-​faċendi li jagħmlu n-​nisa kienu bejn wieħed u ieħor qawwijin daqs eżerċizzju moderat bħall-​mixi mgħaġġel, il-​ġiri bir-​rota jew l-​għawm,” jinnota r-​rapport. “Dan huwa biss il-​bidu tar-​riċerka,” qalet Brown, “imma jidher ċar li ma tistax taqbad u tgħid li n-​nisa huma inattivi meta dawn ikunu ilhom ġurnata sħiħa fuq saqajhom.”

Tinqasam il-​Pjattaforma tas-​Silġ fl-​Antartika

Matul il-​perijodu taʼ 35 ġurnata li beda lejn l-​aħħar taʼ Jannar, 2002, medda taʼ 3,250 metru kwadru taʼ l-​ice shelf Larsen B fuq in-​naħa tal-​lvant tal-​Peniżola Antartika, inqasmet f’eluf taʼ muntanji tas-​silġ jifflowtjaw fil-​baħar, jirrapporta n-​National Snow and Ice Data Center taʼ l-​Università taʼ Kolorado. Il-​biċċa l-​kbira taʼ l-​Antartika hija mdawra b’silġ magħqud f’wiċċ l-​ilma li ġej mill-​glaċieri, iżda dawk taʼ fuq il-​peniżola bdew jonqsu minħabba s-​sħana fil-​klima li ilha tiżdied sa mill-​aħħar tas-​snin 40. Peress li l-​ice shelf qed tifflowtja, is-​silġ li jaqaʼ mhux se jgħolli ħafna l-​livell tal-​baħar. Madankollu, il-​“pjattaformi tas-​silġ jaġixxu bħala ħajt, jew ilqugħ, għall-​glaċieri,” jistqarr ir-​rapport. “Ladarba l-​pjattaformi tas-​silġ jitneħħew, il-​glaċieri . . . għandhom mnejn jitfgħu iktar silġ għal ġo l-​oċean milli jinġabru bħala borra.” Ir-​raġunijiet għala l-​atmosfera qed tisħon għadhom m’humiex ċari, u l-​informazzjoni tistaʼ tħawdek. Lil hinn mill-​peniżola, “il-​bqija taʼ l-​Antartika ma turi ebda sinjali li s-​sħana qed tinfirex maʼ kullimkien,” tinnota The New York Times. Fil-​fatt, riċerka tindika li l-​kontinent in ġenerali għandu mnejn kesaħ iktar matul dawn l-​aħħar 35 sena.

Għall-​Amorini, il-​Kuluri Jgħajtu Huma Sbieħ

L-​amorini jew il-​pappagalli żgħar taʼ denbhom twil, kif jagħżlu s-​sieħeb jew is-​sieħba tagħhom? It-​tweġiba għandha mnejn tinsab f’kemm ikun ileqq ir-​rix taʼ l-​għasafar. Ir-​rix taʼ l-​amorini fih kimika li tixrob id-​dawl ultravjola u titfgħu lura iktar ’il bogħod, u b’hekk tikkaġuna li r-​rix jiddi f’kulur fluworexxenti isfar fl-​aħmar. Dr. Justin Marshall mill-​Università taʼ Queensland, l-​Awstralja, flimkien mal-​kollegi tiegħu, applika l-​krema protettiva fuq ir-​rix tal-​amorini salvaġġi biex jimmattja dan l-​effett fluworexxenti tagħhom. “L-​għasafar bir-​rix immattjat kienu inqas sbieħ f’għajnejn il-​membri tas-​sess oppost,” tirrapporta The Sydney Morning Herald. Marshall jgħid li iktar ma jkun ileqq wisq probabbli jfisser li hu għasfur taʼ kwalità tajba. Għalkemm il-​ġisem taʼ ċerti ħlejjaq oħra jistaʼ jkollu kimiċi fluworexxenti, Marshall innota li din hi l-​‘ewwel darba li deher l-​użu tal-​fluworexxenza fid-​dinja taʼ l-​annimali,’ tistqarr il-​Herald.

L-​Iljuni fil-​Periklu

“L-​iljuni dalwaqt ma jibqgħux jeżistu f’ħafna partijiet taʼ l-​Afrika,” tirrapporta r-​rivista New Scientist. Irid ikun hemm popolazzjoni taʼ bejn 500 u 1,000 iljun biex jipprovdu madwar 100 koppja li jitgħammru—biżżejjed biex jevitaw li jitgħammru maʼ taʼ l-​istess familja. Skond l-​Għaqda għall-​Konservazzjoni tad-​Dinja, il-​popolazzjonijiet taʼ l-​iljuni fl-​Afrika tal-​Punent u Ċentrali huma bil-​wisq inqas minn dawn in-​numri. “Din hija sitwazzjoni serja,” jgħid Hans Bauer taʼ l-​Università taʼ Leiden fl-​Olanda. “M’hemmx popolazzjoni waħda li nistgħu nkunu ċerti li se tkompli teżisti.” Ir-​raġuni prinċipali għal dan in-​nuqqas hi minħabba li l-​bniedem sfrutta l-​abitat taʼ l-​annimali. L-​iljuni għandhom bżonn taʼ spazji kbar fejn jikkaċċjaw—sa 200 kilometru kwadru għal iljun wieħed biss. “L-​iljun huwa speċi li l-​oħrajn jiddependu minnu,” iwissi Bauer. “Dan hu sinjal—il-​fatt li issa l-​iljuni huma mhedda jfisser li speċi oħra jistgħu jiġu mhedda fi żmien 20 sa 30 sena.”