Il-​Pjagi tal-​Gwerra

“FIL-​GWERRA ħadd ma jirbaħ,” ikkummenta wieħed li qabel kien suldat u li ġġieled fit-​Tieni Gwerra Dinjija. “Kulħadd joħroġ tellief.” Hemm ħafna li jaqblu miegħu. Il-​ħsara li tikkaġuna l-​gwerra hija orribbli, għaliex kemm dawk li jiksbu l-​vittorja u kemm dawk li jitilfu jħallsu qares. Saħansitra wara li jkun waqaf il-​ġlied, ikun hemm miljuni taʼ nies li jibqgħu jbatu minħabba l-​pjagi enormi li tikkaġuna l-​gwerra.

Liema pjagi? Il-​gwerra tistaʼ teqred parti kbira mill-​popolazzjoni, u b’hekk ħafna nies jisfaw orfni jew romol. Ħafna minn dawk li jibqgħu ħajjin ikunu feruti gravi, u jkollhom ukoll ġrieħi psikoloġiċi li jibqgħu jbatu minnhom għal għomorhom. Miljuni taʼ nies għandhom mnejn jispiċċaw b’idhom f’idhom jew jistaʼ jkollhom isiru refuġjati. Nistgħu nimmaġinaw il-​mibegħda u l-​uġigħ li bilfors ikun għad hemm fil-​qlub taʼ dawk li jibqgħu ħajjin wara li jintemmu konflitti bħal dawn?

Pjagi Miftuħin

Il-​pjagi li tikkaġuna l-​gwerra fil-​qlub tan-​nies jibqgħu miftuħin għal ħafna żmien wara li jkun waqaf il-​ġlied, siket l-​isparar, u s-​suldati jkunu telqu d-​dar. Il-​ġenerazzjonijiet taʼ wara għandhom mnejn iħallu ħafna sentimenti taʼ rabja għal xulxin ibejtu f’qalbhom. Meta jiġri hekk, il-​pjagi kaġunati minn dik il-​gwerra jistgħu jkunu x-​xrar li jqabbad in-​nar tal-​gwerra li jmiss.

Per eżempju, it-​Trattat taʼ Versailles, li ġie ffirmat fl-​1919 biex ikun hemm tmiem uffiċjali għall-​Ewwel Gwerra Dinjija, poġġa ċerti kundizzjonijiet fuq il-​Ġermanja. Iċ-​ċittadini tagħha ħassew li dawn kienu ħorox u vendikattivi. Skond The Encyclopædia Britannica, il-​kundizzjonijiet imposti mit-​trattat “qanqlu ħafna sentimenti taʼ rabja fost il-​Ġermaniżi u għenu biex titkebbes il-​kilba għall-​vendetta.” Xi snin wara, “is-​sentimenti taʼ rabja minħabba t-​trattat taʼ paċi servew bħala bażi għall-​azzjonijiet taʼ Hitler” u kienu wieħed mill-​fatturi li wasslu għat-​Tieni Gwerra Dinjija.

It-Tieni Gwerra Dinjija bdiet fil-​Polonja u nfirxet sal-​Balkani. Il-​pjagi li kkaġunaw lil xulxin il-​gruppi etniċi taʼ dak ir-​reġjun fis-​snin erbgħin għenu biex titwitta t-​triq għall-​gwerra fil-​Balkani fis-​snin disgħin. “Iċ-​ċirku li ma jispiċċa qatt tal-​mibegħda u l-​vendetta baqaʼ dejjem jikber u jikber, u din il-​ħaġa baqgħet sejra sa żmienna,” ikkummentat il-​gazzetta Ġermaniża Die Zeit.

Sabiex il-​bniedem ikun jistaʼ jgħix fil-​paċi, il-​pjagi tal-​gwerra bilfors iridu jitfejqu. Dan kif jistaʼ jseħħ? X’jistaʼ jsir biex titneħħa kull traċċa taʼ mibegħda u wġigħ? Min jistaʼ jfejjaq il-​pjagi tal-​gwerra?

[Sors tal-​Istampa f’paġna 2]

COVER: Fatmir Boshnjaku

[Sors tal-​istampa f’paġna 3]

U.S. Coast Guard photo; UN PHOTO 158297/J. Isaac