ဟယူဂနားတ်တို့၏လွတ်လပ်ရာသို့ ပြေးခြင်း

“ဘုရင်နှင့်ဘုရင်မတို့၏အမိန့်ဖြင့် . . . ဤကြေညာချက်ကို ထုတ်ပြန်လိုက်သည်၊ ကျွန်ုပ်တို့နိုင်ငံတော်ထဲ ဝင်ခိုလှုံသော ပြင်သစ်ပရိုတက်စတင့်အားလုံးသည် ကျွန်ုပ်တို့၏တော်ဝင်ကာကွယ်မှုကိုသာမက . . . ဤနိုင်ငံတော်၌ သူတို့နေထိုင်ကြရာတွင် အေးချမ်းသာယာ၊ လွယ်ကူစေရန် အတတ်နိုင်ဆုံးနည်းလမ်းများဖြင့် ကူညီထောက်ပံ့ရန်လည်း ကျွန်ုပ်တို့ကြိုးစားဆောင်ရွက်ပေးပါမည်ဟူ၍ဖြစ်သည်။”

အင်္ဂလန်နိုင်ငံမှ ဘုရင်ဝီလျံနှင့်ဘုရင်မမေရီတို့၏ ၁၆၈၉ ခုနှစ်ကြေညာချက်က ထိုသို့ဆိုသည်။ သို့သော် ဟယူဂနားတ်ဟု အမည်တွင်လာကြသော ပြင်သစ်ပရိုတက်စတင့်တို့သည် ပြင်သစ်နိုင်ငံပြင်ပတွင် ခိုလှုံရာနှင့်ကာကွယ်မှုရှာရန် အဘယ်ကြောင့်လိုအပ်လာခဲ့သနည်း။ လွန်ခဲ့သောနှစ်ပေါင်း ၃၀၀ ခန့်က ပြင်သစ်မှ သူတို့ထွက်ပြေးခဲ့ရခြင်းအကြောင်းကို ယနေ့ ကျွန်ုပ်တို့ အဘယ်ကြောင့်စိတ်ဝင်စားသင့်သနည်း။

ဆယ့်ခြောက်ရာစု ဥရောပသည် ဘာသာရေးကြောင့် စစ်ပွဲနှင့်အငြင်းပွားမှုများ၏ဒဏ်ကိုခံခဲ့ရသည်။ ကက်သလစ်နှင့်ပရိုတက်စတင့်တို့ကြား ဘာသာရေးစစ်ပွဲများ (၁၅၆၂-၁၅၉၈ ခုနှစ်) ဖြစ်နေခြင်းကြောင့် ပြင်သစ်နိုင်ငံတွင် ဆူပူအုံကြွမှုဖြစ်ပေါ်ခဲ့သည်။ သို့သော် ၁၅၉၈ ခုနှစ်၌ ပရိုတက်စတင့်ဟယူဂနားတ်တို့ကို ဘာသာရေးလွတ်လပ်မှု အတော်အတန်ပေးလိုက်သော အလျှော့ပေးလိုက်လျောခြင်းအမိန့်ဖြစ်သည့် နန်စ်ပြန်တမ်းကို စတုတ္ထမြောက် ပြင်သစ်ဘုရင်ဟင်နရီက လက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့သည်။ ဘာသာတရားနှစ်ခုကို ဤသို့တရားဝင်အသိအမှတ်ပြုခြင်းသည် ဥရောပတွင် အလွန်ထူးခြား၏။ သို့ဖြင့် ၁၆ ရာစု ပြင်သစ်နိုင်ငံကို အနာတရဖြစ်စေခဲ့သည့် အနှစ် ၃၀ ကျော်ကြာ ဘာသာရေးဆူပူအုံကြွမှုများသည် အခိုက်အတန့်ငြိမ်းစေခဲ့သည်။

နန်စ်ပြန်တမ်းကို “ထာဝရတည်၍ မပယ်ဖျက်နိုင်” ရန်ရည်ရွယ်ပြီးရေးဆွဲခဲ့သော်လည်း ၁၆၈၅ ခုနှစ်တွင် ယင်းကို ဖန်တန်ဗလိုပြန်တမ်းက ဖျက်သိမ်းခဲ့သည်။ ပြင်သစ်အတွေးအခေါ်ပညာရှင် ဗောလ်တဲရ်က ယင်းဖျက်သိမ်းခြင်းကို “ပြင်သစ်၏အဖြစ်ဆိုးကြီးတစ်ခု” အဖြစ် နောက်ပိုင်းတွင် ဖော်ပြခဲ့သည်။ မရှေးမနှောင်းပင် ယင်းက ဟယူဂနားတ် ၂၀၀,၀၀၀ ခန့်အား အခြားနိုင်ငံများသို့ ထွက်ပြေးစေခဲ့သည်။ သို့ရာတွင် ၎င်း၏အကျိုးဆက်များသည် ရေရှည်ဖြစ်ခဲ့သည်။ သို့သော် အစောပိုင်းကထုတ်ဆင့်ထားသည့် ဘာသာရေးအလျှော့ပေးလိုက်လျောမှုပြန်တမ်းကို အဘယ်ကြောင့်ဖျက်သိမ်းခဲ့ရသနည်း။

ကနဦးကတည်းကဆန့်ကျင်ခဲ့

နန်စ်ပြန်တမ်းသည် အနှစ် ၉၀ နီးပါးတိုင် တရားဝင်ဖြစ်ခဲ့သော်လည်း ယင်းသည် “၁၆၈၅ ခုနှစ်တွင် ဖျက်သိမ်းခံခဲ့ရစဉ် သေလုနီးပါး” အဆင့်သို့ရောက်နှင့်ပြီးဖြစ်သည်ဟု သမိုင်းပညာရှင်တစ်ဦးက ဆိုသည်။ အမှန်မှာ ထိုပြန်တမ်းသည် အခြေအမြစ်မခိုင်မာခဲ့ပေ။ အစကတည်းကပင် ကက်သလစ်ဓမ္မဆရာတို့နှင့် “အာ.ပီ.အာ.” (ပြုပြင်ရေးဘာသာတရားဟုခေါ်သည့်) အဖွဲ့ဝင်များစပ်ကြား “စစ်အေးတိုက်ပွဲ” ဟူ၍ဖော်ညွှန်းခဲ့သောအဖြစ်ကို ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့သည်။ ယင်းကိုထုတ်ဆင့်ခဲ့သည့် ၁၅၉၈ ခုနှစ်မှစ၍ ၁၆၃၀ ပြည့်နှစ်အထိ နန်စ်ပြန်တမ်းကို ဆန့်ကျင်ရာတွင် ပရိုတက်စတင့်နှင့်ကက်သလစ်တို့၏ လူသူရှေ့စကားရည်လုပွဲများလုပ်ခြင်းနှင့် ဘာသာရေးဂိုဏ်းဂဏစာပေများ ထုတ်ဝေခြင်းတို့ပြုခဲ့ကြသည်။ သို့သော် သည်းမခံနိုင်မှုကို နည်းများစွာဖြင့်တင်ပြခဲ့သည်။

၁၆၂၁ ခုနှစ်မှ ၁၆၂၉ ခုနှစ်အထိ ပရိုတက်စတင့်တို့ကို တိုက်ခိုက်ပြီးနောက် ပြင်သစ်အစိုးရသည် ဆက်တိုက်ဖိနှိပ်မှုများဖြင့် ကက်သလစ်ဘာသာဝင်များ ဖြစ်စေခဲ့သည်။ ဤသို့အတင်းအကျပ်ပြုခြင်းသည် “နေမင်း” ဆယ့်လေးယောက်မြောက် လူဝီဘုရင်၏လက်ထက်တွင် ပိုမိုပြင်းထန်လာသည်။ သူ၏နှိပ်စက်မှုမူဝါဒသည် နန်စ်ပြန်တမ်းကို ဖျက်သိမ်းဖို့ဖြစ်စေခဲ့သည်။

ဖိနှိပ်ချုပ်ချယ်မှု

ဖိနှိပ်ချုပ်ချယ်ရာတွင် ပရိုတက်စတင့်တို့၏အခွင့်အရေးများကို တဖြည်းဖြည်းရုပ်သိမ်းခဲ့သည်။ ၁၆၅၇ ခုနှစ်နှင့် ၁၆၈၅ ခုနှစ်အကြား ဓမ္မဆရာများ၏အဆိုတင်သွင်းမှုဖြင့် ဟယူဂနားတ်တို့ကို ဆန့်ကျင်ပြီး စည်းမျဉ်း ၃၀၀ ခန့်ထုတ်ဆင့်ခဲ့၏။ အဆိုပါစည်းမျဉ်းများသည် သူတို့၏ဘဝကဏ္ဍအသီးသီးကို ထိခိုက်ခဲ့သည်။ ဥပမာ၊ ဆေးပညာရပ်၊ ဥပဒေပညာရပ်နှင့် ဝမ်းဆွဲဆရာမလုပ်ငန်းမှပင်စသော အသက်မွေးဝမ်းကြောင်းလုပ်ငန်းအတော်များများကို ဟယူဂနားတ်တို့လုပ်ကိုင်ခွင့်မရှိကြချေ။ ဝမ်းဆွဲလုပ်ငန်းနှင့်ပတ်သက်၍ သမိုင်းပညာရှင်တစ်ဦးက ဤသို့ကျိုးကြောင်းဆင်ခြင်ပြခဲ့သည်– “လက်ရှိအစီအစဉ်စနစ်ကို ဖျက်ဆီးလိုသော အယူလွဲသူတစ်ဦးအား မိမိအသက်ကို မည်သို့အပ်ဝံ့မည်နည်း။”

၁၆၇၇ ခုနှစ်၌ ဖိနှိပ်ချုပ်ချယ်မှုပိုမိုပြင်းထန်ခဲ့သည်။ ကက်သလစ်ဘာသာဝင်တစ်ဦးကို ဘာသာပြောင်းစေရန် ကြိုးစားနေသူ မည်သည့်ဟယူဂနားတ်တို့ကိုတွေ့ရှိလျှင် သူ့အား ပြင်သစ်ပေါင်တစ်ထောင် ဒဏ်ငွေတပ်ကြသည်။ ဟယူဂနားတ်တို့ကို ဘာသာပြောင်းဝင်စေရန်အတွက် အဆမတန်အခွန်ကောက်ထားသော နိုင်ငံတော်ရန်ပုံငွေကို အသုံးပြုခဲ့ကြသည်။ ၁၆၇၅ ခုနှစ်၌ ကက်သလစ်ဓမ္မဆရာများသည် ဆယ့်လေးယောက်မြောက် လူဝီဘုရင်ကို ပြင်သစ်ပေါင် ၄.၅ သန်းပေးအပ်ခဲ့ပြီး ဤသို့ဆိုသည်– “အယူလွဲမှုကို လုံးဝသုတ်သင်ဖို့ သင့်အာဏာကို အသုံးပြုခြင်းဖြင့် သင်၏ကျေးဇူးတင်မှုကိုပြသဖို့သာကျန်ရှိတော့သည်။” ဘာသာပြောင်းဝင်လာသူများကို ဤသို့ “ဝယ်ယူ” နည်းပရိယာယ်အသုံးပြုခြင်းဖြင့် သုံးနှစ်အတွင်း ကက်သလစ်ဘာသာသို့ ၁၀,၀၀၀ ခန့်ပြောင်းဝင်လာခဲ့ကြသည်။

၁၆၆၃ ခုနှစ်တွင် ပရိုတက်စတင့်ဘာသာသို့ ဘာသာပြောင်းဝင်ခြင်းကို တရားမဝင်ဟူ၍ သတ်မှတ်ခဲ့သည်။ ဟယူဂနားတ်တို့နေထိုင်ခွင့်ရှိသည့်နေရာကိုလည်း ကန့်သတ်ထားကြသည်။ အလွန်အကျွံလုပ်ဆောင်မှု၏ သာဓကတစ်ခုမှာ အသက်ခုနစ်နှစ်ရှိကလေးများသည် သူတို့မိဘများ၏ဆန္ဒကို ဆန့်ကျင်၍ ကက်သလစ်ဖြစ်လာနိုင်ခြင်းဖြစ်သည်။ ပရိုတက်စတင့်မိဘများသည် ဂျက်စူအစ်များ သို့မဟုတ် အခြားကက်သလစ်နည်းပြဆရာများထံ၌ ကလေးများသင်ယူသည့်ပညာအတွက် စရိတ်ခံကြရသည်။

ဟယူဂနားတ်တို့ကို ဖိနှိပ်ချုပ်ချယ်ရာတွင် အသုံးပြုသောနောက်လက်နက်တစ်ခုမှာ ကော်န်ပန်ယီ ဒူ စဲန်စာခရမာန် (သန့်ရှင်းသောခရစ်ယာန်ဓမ္မမင်္ဂလာပွဲအဖွဲ့) လျှို့ဝှက်အဖွဲ့ဖြစ်သည်။ ၎င်းသည် သမိုင်းပညာရှင် ဂျာနင်း ဂါရီးဆောန်ပြောသည့် ပြင်သစ်တစ်နိုင်ငံလုံးတွင် “ကြီးမားသောကွန်ရက်” ပမာပျံ့နှံ့သည့် ကက်သလစ်အဖွဲ့အစည်းတစ်ခုဖြစ်သည်။ ယင်းသည် အမြင့်ဆုံးလူတန်းစားလွှာထဲထိုးဖောက်ဝင်ရောက်ထားရာ ငွေအင်အားသော်လည်းကောင်း၊ သတင်းထောက်လှမ်းရန်သော်လည်းကောင်း မချို့ငဲ့ချေ။ ၎င်း၏နည်းဗျူဟာများသည် အမျိုးမျိုးဖြစ်ကြောင်း ဂါရီးဆောန်က ဤသို့ရှင်းပြသည်– “ကော်န်ပန်ယီသည် ပရိုတက်စတင့်အသိုင်းအဝိုင်းတွင် အားပျော့စေရန် ဖိနှိပ်ချုပ်ချယ်မှုမှ တားဆီးမှု၊ ကလိမ်ဉာဏ်ဆင်ခြင်းမှ စွပ်စွဲခြင်း စသည့်နည်းအမျိုးမျိုးကို အသုံးပြုခဲ့ကြသည်။” သို့တိုင် ဟယူဂနားတ်အများစုသည် ဤနှိပ်စက်မှုကာလအတွင်း ပြင်သစ်တွင် နေထိုင်ခဲ့ကြသည်။ သမိုင်းပညာရှင် ဂါရီးဆောန်က “ပရိုတက်စတင့်တို့ကို ရန်လိုနှိပ်စက်မှု တဖြည်းဖြည်းများပြားလာရာ သူတို့မှအတော်များများသည် ထိုနိုင်ငံမှ အဘယ်ကြောင့်မထွက်ခွာသွားကြသည်ကို နားလည်ဖို့ခက်သည်” ဟုဆို၏။ သို့ရာတွင် နောက်ဆုံး၌ ထွက်ပြေးဖို့ လိုအပ်လာခဲ့သည်။

ကနဦးအစသို့

နီမေဂန်ငြိမ်းချမ်းရေး (၁၆၇၈ ခုနှစ်) နှင့်ရာတ်စဘာန်စစ်ဆိုင်းခြင်း (၁၆၈၄ ခုနှစ်) တို့သည် ဆယ့်လေးယောက်မြောက် လူဝီဘုရင်ကို ပြင်ပစစ်ပွဲမှလွတ်မြောက်စေခဲ့သည်။ ရေလက်ကြားတစ်ဖက်ရှိအင်္ဂလန်၌ ကက်သလစ်တစ်ဦးသည် ၁၆၈၅၊ ဖေဖော်ဝါရီလတွင် ဘုရင်ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ဆယ့်လေးယောက်မြောက် လူဝီသည် ၎င်းအခြေအနေသစ်ကို အခွင့်အရေးယူနိုင်ခဲ့သည်။ ယင်းမတိုင်ခင် နှစ်အနည်းငယ်က ပြင်သစ်နိုင်ငံရှိ ကက်သလစ်ဓမ္မဆရာများသည် ပုပ်ရဟန်းမင်းကြီး၏အခွင့်အာဏာကို ကန့်သတ်သည့် ဂဲလ္လီကေန်စည်းကမ်းသတ်မှတ်ချက်လေးရပ်ကို ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။ ထို့နောက် ဆယ့်တစ်ယောက်မြောက် ပုပ်ရဟန်းမင်းအင်နိုစင့်သည် “ပြင်သစ်ချာ့ချ်ကို ဂိုဏ်းကွဲလုနီးပါးဖြစ်သည်ဟုမှတ်ယူခဲ့သည်။” ထို့ကြောင့် နန်စ်ပြန်တမ်းကို ဖျက်သိမ်းခြင်းအားဖြင့် ဆယ့်လေးယောက်မြောက်လူဝီသည် သူ၏မှေးမှိန်းနေသော ဂုဏ်သိက္ခာကိုပြန်လည်မြှင့်တင်ပေးနိုင်ပြီး ပုပ်ရဟန်းမင်းကြီးနှင့်လည်း ပုံမှန်ပြန်ဆက်ဆံနိုင်ခဲ့သည်။

ပရိုတက်စတင့်တို့နှင့်ပတ်သက်သည့် ဘုရင်၏မူဝါဒသည် သိသာထင်ရှားပါသည်။ အပျော့နည်း (သွေးဆောင်ခြင်းနှင့် ဥပဒေချမှတ်ခြင်း) သည်မအောင်မြင်ကြောင်း ထင်ရှားသည်။ အခြားတစ်ဖက်တွင်မူ၊ မကြာသေးမီက ပြုလုပ်သောအတင်းအကျပ်စေခိုင်းမှုများaသည် အောင်မြင်ခဲ့၏။ ထို့ကြောင့် ၁၆၈၅ ခုနှစ်၌ ဆယ့်လေးယောက်မြောက်လူဝီသည် နန်စ်ပြန်တမ်းကို ဖျက်သိမ်းကာ ဖန်တန်ဗလိုပြန်တမ်းကို လက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့သည်။ ယင်းဖျက်သိမ်းခြင်းနှင့်ဆက်နွှယ်နေသည့် ရက်စက်သောညှဉ်းဆဲခြင်းသည် နန်စ်ပြန်တမ်းမတိုင်မီကထက် ပို၍ဆိုးရွားသည့်အခြေအနေသို့ ဟယူဂနားတ်တို့ကိုရောက်ရှိစေခဲ့သည်။ ယခု သူတို့ဘာလုပ်ကြမည်နည်း။

ပုန်းနေမည်လော၊ တိုက်ခိုက်မည်လော၊ ထွက်ပြေးမည်လော

ဟယူဂနားတ်အချို့သည် ပုန်းလျှိုးကွယ်လျှိုးကိုးကွယ်နေလိုခဲ့ကြသည်။ သူတို့၏စည်းဝေးရာနေရာများ ဖျက်ဆီးခံရပြီး လွတ်လပ်စွာကိုးကွယ်ဝတ်ပြုခွင့် ပိတ်ပင်ထားရာ သူတို့သည် ‘လွင်တီးခေါင်ချာ့ချ်’ သို့မဟုတ် မြေအောက်ဝတ်ပြုရေးသို့ ဦးလှည့်ခဲ့ကြသည်။ ၁၆၈၆၊ ဇူလိုင်လတွင် ထုတ်ပြန်ခဲ့သောဥပဒေအရ ဤသို့စည်းဝေးသူများသည် သေဒဏ်ခံရဖို့ရှိလျက်နှင့် ထိုသို့ပြုခဲ့ကြခြင်းဖြစ်သည်။ ဟယူဂနားတ်အချို့သည် နောက်ပိုင်းတွင် ပြန်၍ဘာသာကူးပြောင်းနိုင်လိမ့်မည်ဟု စဉ်းစားကာ သူတို့၏ယုံကြည်ခြင်းကို စွန့်ပယ်ခဲ့ကြသည်။ ဤသို့ဘာသာပြောင်းဝင်လာသူများသည် သူတို့၏နောက်ပိုင်းမျိုးဆက်များကတုပကြမည့် အပေါ်ယံကြောကက်သလစ်များဖြစ်ကြသည်။

ဘာသာပြောင်းဝင်ခြင်းကို အတည်ဖြစ်စေရန် အစိုးရက ကြိုးစားခဲ့သည်။ အလုပ်အကိုင်ရရှိဖို့ရန် ဘာသာဝင်လူသစ်များသည် မိမိတို့သည် ကက်သလစ်ဖြစ်ကြောင်း ချာ့ချ်တက်သူစာရင်းကိုမှတ်သော ဘုန်းတော်ကြီး၏လက်မှတ်ပါသည့်ထောက်ခံစာကို ထုတ်ပြရသည်။ ကလေးများသည် ကက်သလစ်အဖြစ် နှစ်ခြင်းမခံဘဲကြီးပြင်းလာခဲ့လျှင် သူတို့ကို မိဘများထံမှ သိမ်းယူလိုက်နိုင်သည်။ ကျောင်းများတွင် ကက်သလစ်ပညာရေးကို သွန်သင်ပေးရသည်။ “[သမ္မာကျမ်း] စာအုပ်၏လူများ” ဟုခေါ်ခံရသော ပရိုတက်စတင့်များအတွက် ကက်သလစ်ကိုထောက်ခံသည့် ဘာသာရေးစာပေများကို ကြိုးစားထုတ်ဝေပေးကြသည်။ အစိုးရက စာအုပ်တစ်သန်းကျော်ကို ပုံနှိပ်ကာ ဘာသာပြောင်းဝင်လာသူများစွာရှိသည့် ဒေသများကိုပို့ပေးခဲ့သည်။ စီရင်ချက်များ မည်မျှပြင်းထန်သနည်းဟူမူ အကယ်၍ ဖျားနာသူတစ်ဦးသည် ကက်သလစ်၏နောက်ဆုံးဘာသာရေးထုံးတမ်းကို ငြင်းပယ်ခဲ့ပြီးနောက် နာလန်ထလာလျှင် သူသည် တစ်သက်တစ်ကျွန်းထောင်ဒဏ် သို့မဟုတ် လှေလှော်ကျွန် အပြစ်ဒဏ်ချမှတ်ခံရသည်။ နောက်ပိုင်း သူကွယ်လွန်သွားသောအခါ အမှိုက်များစွန့်ပစ်သကဲ့သို့ သူ့ကိုယ်ခန္ဓာကိုစွန့်ပစ်လိုက်ကာ သူ့ပိုင်ဆိုင်ရာများကို သိမ်းယူခဲ့သည်။

ဟယူဂနားတ်အချို့သည် လက်နက်ကိုင်တော်လှန်ခဲ့ကြသည်။ ဘာသာရေးထက်သန်မှုအတွက် ကျော်ကြားသော စေဗဲန်ဒေသတွင် ကာမ်ဇာဒ်ဟုခေါ်သော စစ်သွေးတက်ကြွသူ ဟယူဂနားတ်တို့သည် ၁၇၀၂ ခုနှစ်၌ တော်လှန်ခဲ့ကြသည်။ ကာမ်ဇာဒ်တို့၏ ချုံခိုတိုက်ပွဲများနှင့် ညတိုက်ပွဲများကို တုံ့ပြန်သည့်အနေဖြင့် အစိုးရစစ်သားများသည် ရွာများကို မီးရှို့ဖျက်ဆီးခဲ့ကြသည်။ ဟယူဂနားတ်တို့သည် ဆက်၍ပြောက်ကျားစစ် တိုက်ခဲ့ကြသော်လည်း ၁၇၁၀ ပြည့်နှစ်၌ လူဝီဘုရင်၏စစ်အင်အားသည် ကာမ်ဇာဒ်တို့ကို ချေမှုန်းခဲ့သည်။

ဟယူဂနားတ်တို့၏အခြားတုံ့ပြန်ပုံမှာ ပြင်သစ်နိုင်ငံမှ ထွက်ပြေးသွားရန်ဖြစ်သည်။ ဤသို့နိုင်ငံကူးပြောင်းခြင်းကို တကယ့်ကွဲပြန့်ခြင်းဟု ခေါ်ဆိုခဲ့ကြပြီ။ ဟယူဂနားတ်အများစုတို့၏ပစ္စည်းဥစ္စာများကို ချာ့ချ်ကအချို့ရရှိသည့် နိုင်ငံတော်၏ သိမ်းပိုက်ခြင်းတို့ကြောင့် သူတို့ ထွက်ပြေးချိန်တွင် မွဲပြာကျနေကြ၏။ ထို့ကြောင့် ထွက်ပြေးဖို့ မလွယ်ကူလှချေ။ ပြင်သစ်အစိုးရသည် ထွက်ပေါက်လမ်းများကို စောင့်ကြပ်ခြင်းနှင့် သင်္ဘောများပေါ်တက်ရှာဖွေခြင်းဖြင့် အလျင်အမြန်အရေးယူဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ ထွက်ပြေးသူများကို ဖမ်းပေးလျှင် ဆုငွေများစွာရရှိမည်ဖြစ်သောကြောင့် ပင်လယ်ဓားပြများသည် ပြင်သစ်မှထွက်ခွာသော သင်္ဘောများကို တိုက်ခိုက်ခဲ့ကြသည်။ ထွက်ပြေးနေကြသော ဟယူဂနားတ်တို့ကိုဖမ်းမိသည့်အခါ သူတို့သည် ပြင်းထန်သောအပြစ်ဒဏ်ကို ခံကြရ၏။ အခြေအနေပိုခဲယဉ်းစေသည်ကား ထွက်ပြေးရန်စီစဉ်နေသူတို့၏နာမည်များနှင့် သူတို့၏လမ်းကြောင်းများကို စုံစမ်းထောက်လှမ်းသူများသည် ရပ်ကွက်များတွင်ပင်ရှိနေခြင်းဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် ကြားဖြတ်ယူခံရသောစာများ၊ အတုအလိမ်များနှင့် လျှို့ဝှက်ကြံစည်မှုများသည် ယင်းအချိန်၌ နေရာအနှံ့ဖြစ်ပျက်ခဲ့သည်။

ကြိုဆိုသောခိုလှုံရာ

ပြင်သစ်မှဟယူဂနားတ်တို့ ထွက်ပြေးပြီး သူတို့ကိုကြိုဆိုလက်ခံသည့်နိုင်ငံများတွင် နေခွင့်ရခြင်းကို ခိုလှုံရာဟုအမည်တွင်ခဲ့သည်။ ဟယူဂနားတ်တို့သည် ဟော်လန်၊ ဆွီဇာလန်၊ ဂျာမနီနှင့် အင်္ဂလန်နိုင်ငံများသို့ ထွက်ပြေးခဲ့ကြသည်။ နောက်ပိုင်းတွင် အချို့သူများသည် စကင်ဒီနေးဗီးယား၊ အမေရိက၊ အိုင်ယာလန်၊ ဝက်စ်အင်ဒီးစ်၊ တောင်အာဖရိကနှင့် ရုရှားနိုင်ငံများသို့ ထွက်ခွာသွားခဲ့ကြသည်။

ဥရောပနိုင်ငံအများအပြားက ဟယူဂနားတ်တို့အား မိမိတို့နိုင်ငံတွင်းနေထိုင်ခွင့်ပြုသည့် ပြန်တမ်းများကို ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။ ကမ်းလှမ်းထားသော မက်လုံးများထဲတွင် နိုင်ငံသားအဖြစ်အခမဲ့ခံယူခွင့်ပြုခြင်း၊ အခွန်ကင်းလွတ်ခွင့်ရရှိခြင်းနှင့် ကုန်သည်အဖွဲ့ဝင်ဖြစ်ခြင်းကို အခမဲ့ရမည်ဖြစ်ခြင်းတို့ဖြစ်သည်။ သမိုင်းပညာရှင် အီလစ်စဗက်သ် လေဘရူစ်၏အဆိုအရ ဟယူဂနားတ်တို့သည် အများအားဖြင့် “လူငယ်ယောက်ျားများဖြစ်ကြ၍ . . . ထူးခြားသည့်အရည်အချင်းကောင်းများရှိ၍ စွန့်စားလိုစိတ်ရှိပြီး တက်ကြွလှုပ်ရှားသောနိုင်ငံသားများဖြစ်ကြသည်။” သို့ဖြင့် တန်ခိုးအာဏာအထွတ်အထိပ်ရောက်နေချိန်တွင် ပြင်သစ်သည် ကုန်သွယ်ရေးလုပ်ငန်းအတော်များများတွင် ကျွမ်းကျင်သောလုပ်သားများကို ဆုံးရှုံးခဲ့ရသည်။ မှန်ပါသည်၊ “ပစ္စည်းဥစ္စာ၊ ရွှေငွေနှင့် နည်းပညာများသည်” တိုင်းတစ်ပါးသို့ ရောက်ရှိခဲ့၏။ ဘာသာရေးနှင့် နိုင်ငံရေးအကြောင်းကိစ္စများကလည်း ဟယူဂနားတ်တို့ကို ခိုလှုံမှုပေးဖို့ အကြောင်းတစ်ခုဖြစ်စေခဲ့သည်။ သို့ရာတွင် ဤသို့နိုင်ငံပြောင်းရွှေ့နေထိုင်ခြင်း၏ ရေရှည်အကျိုးဆက်များကား အဘယ်နည်း။

နန်စ်ပြန်တမ်းဖျက်သိမ်းခြင်းနှင့်အတူ ဖိနှိပ်ချုပ်ချယ်မှုက အပြည်ပြည်၏တန်ပြန်ဆန့်ကျင်မှုကို ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့သည်။ ဩရိန်းဂ်ျမှဝီလျံသည် ပြင်သစ်ကိုဆန့်ကျင်သောစိတ်ဓာတ်ကို အခွင့်ကောင်းယူကာ နယ်သာလန်ဘုရင်ဖြစ်လာနိုင်ခဲ့သည်။ သူသည် ဟယူဂနားတ်အရာရှိများ၏အကူအညီဖြင့် ကက်သလစ် ဒုတိယမြောက်ဂျိမ်းစ်ကိုအစားထိုးကာ မဟာဗြိတိန်၏ဘုရင်လည်း ဖြစ်လာခဲ့သည်။ သမိုင်းပညာရှင်ဖီလီပ်ဇူတာရ်က “ဆယ့်လေးယောက်မြောက် လူဝီ၏ပရိုတက်စတင့်ပေါ်လစီသည် ဒုတိယမြောက်ဂျိမ်းစ်ကိုနန်းကျစေပြီး အော့စဘတ်ဂ်အသင်းဖွဲ့လိုက်သည့် အဓိကအကြောင်းရင်းတစ်ခုဖြစ်သည်။ . . . ဤအဖြစ်အပျက်များက ဥရောပသမိုင်းတွင် ပြင်သစ်ဦးဆောင်မှုအစား အင်္ဂလိပ်ဦးဆောင်မှုဖြစ်ပေါ်လာသည့် အလှည့်အပြောင်းကိစ္စတစ်ခုဖြစ်သည်” ဟုရှင်းပြသည်။

ဟယူဂနားတ်တို့သည် ဥရောပယဉ်ကျေးမှုတွင် အရေးပါသောကဏ္ဍမှပါဝင်ခဲ့သည်။ သူတို့သည် ရရှိခါစလွတ်လပ်မှုကို အသုံးပြုကြကာ အသိဉာဏ်ပွင့်လင်းခြင်းအတွေးအခေါ်နှင့် သည်းခံခြင်းသဘောထားတို့ကို ပုံသွင်းဖို့ထောက်ကူပေးသော စာအုပ်စာတမ်းများထုတ်ဝေခဲ့ကြသည်။ ဥပမာ၊ ပြင်သစ်ပရိုတက်စတင့်တစ်ဦးသည် ရသင့်ရထိုက်သောအခွင့်အရေးကို ရယူခြင်းသဘောထား ပြန့်ပွားစေရန် အင်္ဂလိပ်အတွေးအခေါ်ပညာရှင် ဂျွန်လော့ဂ်၏စာပေများကို ဘာသာပြန်ခဲ့သည်။ အခြားပရိုတက်စတင့်စာရေးဆရာများက ကိုယ်ကိုကိုယ်သိသော စိတ်လွတ်လပ်မှု၏အရေးကြီးမှုကို အလေးပေးရေးသားခဲ့သည်။ သို့ဖြစ်၍ အုပ်ချုပ်သူများကို နာခံခြင်းသည် အကန့်အသတ်ရှိပြီး သူတို့နှင့်လူတို့အကြား တည်ရှိသည့်သဘောတူညီချက်ကို သူတို့ချိုးဖောက်ခဲ့လျှင် ဥပေက္ခာပြုနိုင်သည်ဟူသော သဘောထားဖြစ်ပေါ်လေသည်။ ထိုသို့ဖြင့် သမိုင်းပညာရှင် ချားလ်စ်ရီဒ်ရှင်းပြသည့်အတိုင်း နန်စ်ပြန်တမ်းကို ဖျက်သိမ်းခြင်းသည် “ပြင်သစ်တော်လှန်ရေး၏ ထင်ရှားသောအကြောင်းတစ်ခု” ဖြစ်သည်။

သင်ခန်းစာများရရှိခဲ့သလော

နှိပ်စက်ညှဉ်းပန်းမှုကြောင့် တန်ပြန်ဖြစ်ပေါ်သော အကျိုးဆက်များနှင့် တိုင်းပြည်တွင် အသုံးဝင်သောလူတို့ဆုံးရှုံးရခြင်းတို့ကြောင့် ဆယ့်လေးယောက်မြောက် လူဝီဘုရင်အား စစ်ဘက်ဆိုင်ရာအကြံပေးသူ ဗိုဘာန်မြို့စားက “ဘာသာပြောင်းခြင်းသည် ဘုရားသခင်နှင့်သာသက်ဆိုင်သည်” ဟုဆိုကာ နန်စ်ပြန်တမ်းကို ပြန်လည်ထုတ်ပြန်ရန် တိုက်တွန်းခဲ့သည်။ ထို့ကြောင့် ပြင်သစ်နိုင်ငံသည် သင်ခန်းစာမယူဘဲ ၎င်း၏ဆုံးဖြတ်ချက်ကို အဘယ်ကြောင့်မပယ်ဖျက်ခဲ့သနည်း။ အကြောင်းရင်းတစ်ချက်မှာ ဘုရင်သည် တိုင်းပြည်အင်အားကျဆင်းသွားမည်ကို စိုးရိမ်ခြင်းဖြစ်မည်မှာသေချာသည်။ ထို့အပြင် ၁၇ ရာစုနှစ် ပြင်သစ်နိုင်ငံ၏ ကက်သလစ်ရောင်ဝါ ပြန်လည်ထွန်းတောက်ခြင်းနှင့် ဘာသာရေးသည်းမခံမှုတို့ကို လိုက်လျောမှုပြုလုပ်ရန် အခြေအနေအရ သင့်တော်ပုံရှိခဲ့သည်။

ဖျက်သိမ်းခြင်းမှဖြစ်ပေါ်သော အဖြစ်အပျက်များကြောင့် အချို့က “လူ့အဖွဲ့အစည်းသည် အများကိန်းဝါဒကို မည်မျှခွင့်ပြု၍ လိုက်လျောနိုင်မည်နည်း” ဟူ၍မေးခဲ့ကြသည်။ အမှန်မှာ သမိုင်းပညာရှင်များ သတိပြုမိသည့်အတိုင်း “ဩဇာအာဏာစက်ယန္တရားများနှင့် ၎င်းတို့၏ချို့ယွင်းမှုများ” အကြောင်းမစဉ်းစားဘဲနှင့် ဟယူဂနားတ်တို့၏အဖြစ်ကို တွေးတောရန်မဖြစ်နိုင်ချေ။ လူမျိုးနွယ်နှင့် ဘာသာရေးအရလည်း ကွဲပြားမှုပိုမိုတိုးများနေသည့် ယခုခေတ်လူ့အဖွဲ့အစည်းများတွင် လွတ်မြောက်ရာသို့ ထွက်ပြေးခဲ့သော ဟယူဂနားတ်တို့၏အဖြစ်သည် ပြည်သူလူထု၏အကျိုးစီးပွားထက် ချာ့ချ်၏သွေးထိုးလှုံ့ဆော်သောဝါဒများကို ဦးစားပေးသောအခါ မည်သို့ဖြစ်တတ်ကြောင်း ဝမ်းနည်းစွာ သတိရစေသည်။

[အောက်ခြေမှတ်ချက်များ]

[စာမျက်နှာ ၂၈ ပါ လေးထောင့်ကွက်]

အတင်းအကျပ်ပြုခြင်း

အကြမ်းဖက်ခြင်းအားဖြင့် ဘာသာပြောင်းစေခဲ့ခြင်း

အချို့က အတင်းအကျပ်စေခိုင်းသူများကို “ထူးကဲသောသာသနာပြုများ” အဖြစ်ရှုမြင်ခဲ့ကြသည်။ သို့ရာတွင် ဟယူဂနားတ်တို့အတွက်မူကား ကြောက်ရွံ့စရာဖြစ်၍ အချို့အခြေအနေများတွင် သူတို့ရောက်လာပြီဟုသတင်းရသည်နှင့် ရွာလုံးကျွတ် ကက်သလစ်ဘာသာပြောင်းဝင်ကြတော့သည်။ သို့သော် အတင်းအကျပ်စေခိုင်းသော ဤသူများကား မည်သူများနည်း။

အတင်းအကျပ်စေခိုင်းသူများသည် ဟယူဂနားတ်တို့ကို ခြိမ်းခြောက်ဖို့ သူတို့နှင့်အတူ တစ်အိမ်တည်းနေသော လက်နက်ကိုင်စစ်သားများဖြစ်ကြသည်။ ဤနည်းဖြင့် အတင်းအကျပ်စေခိုင်းသူများအား အသုံးပြုခြင်းကို အကြမ်းဖက်မှုများဟု အမည်တွင်လာခဲ့သည်။ မိသားစုများအပေါ် တင်သည့်ဝန်ထုပ်ဝန်ပိုး တိုးများစေရန် အိမ်တစ်အိမ်သို့ ပို့လိုက်သည့် စစ်သားဦးရေနှင့် မိသားစု၏ဝင်ငွေ မညီမျှခဲ့ချေ။ အတင်းအကျပ်စေခိုင်းသူများသည် မိသားစုတို့၏အိပ်ရေးပျက်စေရန်နှင့် ပစ္စည်းဥစ္စာဆုံးရှုံးစေရန် ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်စွာပြုမူဖို့ အတင်းအကျပ်စေခိုင်းသူများအား အာဏာကုန်လွဲအပ်ထားခံခဲ့ကြရသည်။ အကယ်၍ အိမ်သူအိမ်သားများသည် ပရိုတက်စတင့်ယုံကြည်ခြင်းကို စွန့်လွှတ်လိုက်ကြမည်ဆိုလျှင် အတင်းအကျပ်စေခိုင်းသူများသည် ထွက်ခွာသွားကြလိမ့်မည်။

ဟယူဂနားတ်အများဆုံးရှိသော အနောက်ပြင်သစ်နိုင်ငံ၊ ပဝါးတူးပြည်နယ်တွင် ၁၆၈၁ ခုနှစ်၌ ဘာသာပြောင်းစေရန် အကြမ်းဖက်နည်းများကို အသုံးပြုခဲ့ကြသည်။ လအနည်းငယ်အတွင်းပင် ၃၀,၀၀၀ မှ ၃၅,၀၀၀ အထိဘာသာပြောင်းကြ၏။ ဟယူဂနားတ်တို့နေထိုင်ရာ အခြားဒေသများတွင် ၁၆၈၅ ခုနှစ်၌ အလားတူနည်းများကို အသုံးပြုခဲ့သည်။ လအနည်းငယ်အတွင်း ဘာသာစွန့်လွှတ်သူ ၃၀၀,၀၀၀ မှ ၄၀၀,၀၀၀ အထိရှိခဲ့သည်။ သမိုင်းပညာရှင် ဂျန် ကေန်ယဲရ်အဆိုအရ အကြမ်းဖက်မှုများ၏အောင်မြင်မှုသည် “ဖြစ်နိုင်ပုံရှိသည့်အတွက်ကြောင့် [လိုက်လျောသော နန်စ်ပြန်တမ်းကို] ဖျက်သိမ်းခြင်းသည် မရှောင်လွှဲနိုင်ရာဖြစ်စေခဲ့သည်။”

[Credit Line]

© Cliché Bibliothèque Nationale de France, Paris

[စာမျက်နှာ ၂၅ ပါ ရုပ်ပုံ]

ဤ ၁၆၈၉ ခုနှစ်ကြေညာချက်သည် ဘာသာရေးဖိနှိပ်မှုမှ လွတ်မြောက်ရန် ရှာဖွေနေသော ပြင်သစ်ပရိုတက်စတင့်များကို ခိုလှုံမှုရရှိစေခဲ့

[Credit Line]

By permission of The Huguenot Library, Huguenot Society of Great Britain and Ireland, London

[စာမျက်နှာ ၂၆ ပါ ရုပ်ပုံ]

နန်စ်ပြန်တမ်းကို ဖျက်သိမ်းခြင်း၊ ၁၆၈၅ ခုနှစ် (ဖျက်သိမ်းခြင်း၏ပထမစာမျက်နှာကို ဖော်ပြထား)

[Credit Line]

Documents conservés au Centre Historique des Archives nationales à Paris

[စာမျက်နှာ ၂၆ ပါ ရုပ်ပုံ]

ပရိုတက်စတင့်ဘုရားကျောင်းများစွာ ဖျက်ဆီးခံခဲ့ရ

[Credit Line]

© Cliché Bibliothèque Nationale de France, Paris