Jesus Okwa Longo Aantu Shike Kombinga Yoheli?
Jesus okwa ti: “Eho lyoye ngele tali ku hongolola, li tsipula mo. Okuya mOshilongo shaKalunga u na eho limwe okwe ku opalela ku vule okukala nomeho gaali e to umbilwa moheli. Moka omazinyo taga li onyama yawo go itaga si, nomu na omulilo ihaagu dhimi po.”—MARKUS 9:47, 48.
Pompito yimwe, Jesus okwa li a popi kombinga yepangulo sho ta ka lombwela aakolokoshi ta ti: “Zii po pungame, ne mboka mwa thingwa, mu ye momulilo gwaaluhe ngoka gwa longekidhilwa omutondi naayengeli ye.” Okwa ti wo kutya mboka “otaa ka ya ihe mokugeyelwa kwaaluhe.”—MATEUS 25:41, 46.
NGELE to lesha oohapu ndhoka dhaJesus oshikando shotango otashi vulika wu dhiladhile kutya otadhi yambidhidha elongo lyoheli. Osha yela kutya Jesus ka li nedhiladhilo lyokupataneka Oohapu dhaKalunga ndhoka tadhi popi sha yela tadhi ti: ‘Aasi inaya tseya sha nando.’—Omuuvithi 9:5.
Jesus okwa li a hala okutya shike sho a popi omuntu te ku umbilwa “moheli”? ‘Omulilo gwaaluhe’ ngoka Jesus a londodha kombinga yagwo, mbela ogwolela nenge ogwopathaneko? Omeityo lini aakolokoshi ‘taa ka ya mokugeyelwa kwaaluhe’? Natu konakoneni omapulo ngaka koolimwe.
Jesus okwa li a hala okutya shike sho a popi omuntu te ku umbilwa “moheli”? Oshitya shOshigreka shoka sha tolokwa “oheli” muMarkus 9:47 osho Gehenna. Oshitya shika osha za koshitya shOshihebeli Geh Hinnom, shoka tashi ti “Esilu lyaHinnom.” Esilu lyaHinnom olya li pondje yaJerusalem shonale. Pethimbo lyaakwaniilwa yaIsraeli omwa li hamu yambelwa aanona, shoka sha li shinyanyalitha kuKalunga. Kalunga okwa li a ti kutya ota ka hanagula po mboka haye shi ningi. Onkee ano, Esilu lyaHinnom olya li lyi ithanwa “Esilu lyonakupila” moka “omidhimba” dha li ihaadhi fumvikwa. (Jeremia 7:30-34) Kungeyi, Jehova okwa li a hunganeke kutya Esilu lyaHinnom olya li tali ka kala ehala moka hamu umbilwa omidhimba, ihe kali shi ehala moka hamu hepekelwa aantu ye na omwenyo.
Pethimbo lyaJesus, aantu yomuJerusalem oya li ya longitha Esilu lyaHinnom okuumbila mo iiyagaya. Oya li yu umbile omidhimba dhaakolokoshi yo yeneyene melambo ndika moka mwa li mu na omulilo hagu kala gwa tema ethimbo alihe opo gu lungunithe po iiyagaya nomidhimba.
Sho Jesus a popi omazinyo itaaga si nomulilo itaagu dhimi, osha yela kutya okwa li a totha muJesaja 66:24. Kombinga ‘yomidhimba dhaamboka ya tsu ondumbo naKalunga,’ Jesaja okwa ti kutya “ezinyo lyawo itali si, nomulilo gwawo itagu dhimi.” Jesus naapulakeni ye oya li ya tseya kutya oohapu ndhika dhaJesaja otadhi popi shoka tashi ka ningilwa omidhimba dhaamboka inaaya gwana okufumvikwa.
Onkee ano, Jesus okwa li a longitha Esilu lyaHinnom nenge Gehenna li li endhindhiliko tali opalele lyeso lyaamboka itaaya ka yumuka. Shika okwa li e shi yelitha nawa sho a londodha kutya Kalunga ‘ota vulu okuyonagulila moheli omwenyo nolutu.’ (Mateus 10:28) Onkee ano, Gehenna oli li endhindhiliko lyeso lyaaluhe, ihe hakuhepekwa kwaaluhe.
Mbela ‘omulilo gwaaluhe’ ngoka Jesus a londodha kombinga yagwo ogwolela nenge ogwopathaneko? Ndhindhilika kutya ‘omulilo gwaaluhe’ ngoka gwa li gwa popiwa kuJesus muMateus 25:41 ogwa li gwa longekidhilwa “omutondadhi naayengeli ye.” Mbela oto dhiladhila kutya omulilo go gwenegwene otagu vulu okufika po iishitwa yopambepo? Nenge mbela Jesus okwa li a longitha uutumbulilo “omulilo” pathaneko? Odhoshili kutya “oonzi niikombo” mbyoka ya popiwa moovelise ndhika kayi shi yo yeneyene, ihe oohapu ndhoka otadhi thaneke aantu ye na iikala ya yoolokathana. (Mateus 25:32, 33) Omulilo gwaaluhe ngoka Jesus a popi otagu ka fika po thiluthilu aakolokoshi momukalo gwopathaneko.
Omeityo lini aakolokoshi ‘taa ka ya mokugeyelwa kwaaluhe’? Nonando omatoloko ogendji oga longitha oshitya ‘okugeyelwa’ muMateus 25:46, eityo lyolela lyoshitya shOshigreka kolasin otali ti “okukeelela omiti kaadhi koke,” nenge okukokola nokuteta ko iitayi mbyoka inaayi pumbiwa. Manga mboka ya fa oonzi taya ka mona omwenyo gwaaluhe, mboka ya fa iikombo otaya ka ya ‘mokugeyelwa kwaaluhe’ nokuhulithwa po sigo aluhe molwaashoka inayi itedhulula.
Oto dhiladhila ngiini?
Jesus ka li nando a longo aantu kutya oye na omwenyo ihaagu si. Ihe olundji okwa li e ya longo kombinga yeyumuko lyaasi. (Lukas 14:13, 14; Johannes 5:25-29; 11:25) Omolwashike Jesus a li a ti kutya aasi otaya ka yumuka ngele okwa li i itaala kutya oomwenyo dhawo inadhi sa?
Jesus ka li a longo aantu kutya Kalunga ota ka hepeka nonyanya aakolokoshi sigo aluhe. Pehala lyaashono, okwa ti: “Oshoka osho ngeyi Kalunga a kala e hole uuyuni, oye a gandja Omwana awike, opo shaangoka te mu itaale, kaa kane, ihe a kale e na omwenyo gwaaluhe.” (Johannes 3:16) Omolwashike Jesus a tile kutya mboka inaaye mu itaala otaya ka sa? Ngele okwa li a dhiladhila lela kutya otaya ka kala nomwenyo sigo aluhe, mbela ando otaya ka hepekwa ngaa moheli?
Elongo kutya oheli ehala lyokuhepekela aantu kali li paMbiimbeli. Ihe pehala lyaashono, oli li elongo lyoshipagani tali longwa aantu lya fa lyopaKriste. (Tala oshimpungu “Ondjokonona yoheli paufupi” pepandja 6.) Kalunga iha hepeke aantu moheli. Ongiini okwiilonga oshili kombinga yoheli taku vulu okuguma etaloko lyoye lyokutala ko Kalunga?
[Oshimpungu pepandja 6]
ONDJOKONONA YOHELI PAUFUPI
ELONGO NDYOKA LYA ZA KOMALONGO GOSHIPAGANI: Aaegipiti yonale oya li yi itaala moheli. Embo lyedhina The Book Amuat, lya nyolwa mo 1375 K.E.N., otali popi kombinga yaamboka taye ku ‘umbilwa meziko lyomulilo noitaya ka vula okuza mo ya fadhuke po.’ Omufilosofi Omugreka Plutarch (ngoka a li ko lwopo 46-120 E.N.) okwa li a nyola shi na ko nasha naamboka ye li moheli a ti: “Oya li ya lili sho ya hepekwa shitilitha noya li ya geelwa pamikalo dhisitha ohoni nodhiehameka.”
ELONGO LYOHELI OLYA TAANDELE MIIMPAGA YOSHIJUDA: Omunandjokonona Josefus (ngoka a li ko lwopo 37-100 E.N.) okwa li a hokolola kutya oshimpaga shimwe shOshijuda shi ithanwa Essenes, osha li shi itaala kutya “oomwenyo ihadhi si nohadhi kala po sigo aluhe.” Okwa gwedha ko a ti: “Osha faathana naashoka Aagreka yi itaala . . . Ohaya dhiladhila kutya oomwenyo ndhoka dha longa uuwinayi ohadhi tulwa momilema nomehala etilithi moka itaadhi vulu nando okuyanda egeelo.”
NKENE ELONGO LYOHELI LYA TAMEKE OKUTAAMBWA KO KUUKWAKRISTE: Methelemumvo etiyali E.N., embo lyomahokololo giifundja lyedhina Apocalypse of Peter olya popi kombinga yaakolokoshi lya ti: “Oya longekidhilwa omulilo ihaagu dhimi.” Olya popi wo tali ti: “Ezrael omuyengeli gwondjahi oha fala aalumentu naakiintu ye na omalutu ga pya ombinga mehala moka mu na omilema ndyoka li li oheli yaantu, nomuyengeli gwokugandja omageelo ohe ya pe egeelo lyawo.” Pethimbo opo tuu mpoka, omunyoli Teofilus gwokuAntiokia okwa popi oohapu dhomupolofeti omukiintu Sibyl tadhi hunganeke okugeelwa kwaakolokoshi sho a ti: “Otamu ka pya komulilo sigo aluhe.” Ndhika odho dhimwe dhomoohapu ndhoka Teofilus a li a popi kutya odhi li “dhoshili nodhi na oshilonga kaantu ayehe.”
MOMATHELEMIMVO GOPOKATI AANTU OYA LI YA LONGITHA ELONGO LYOHELI ONGEIPOPILO OKUHEPEKA YALWE: Omukwaniilwakiintu Mary gwotango gwaIngilanda (1553-1558), ngoka a li a fikile Aaprotestande ya adha lwopo 300 kiiti okwa ti: “Molwaashoka oomwenyo dhaamboka kaaye shi ooitaali otadhi ka pya sigo aluhe moheli, oshi li nawa kungame okuholela ondjahi yaKalunga ndi kale tandi ya fike kombanda yevi.”
EFATULULO NDYOKA OPO LYA NINGWA: Omimvo opo dha zi ko, omalongelokalunga gamwe oga lundulula elongo lyago kombinga yoheli. Pashiholelwa, mo 1995 okangundu hoka haku ungaunga nomalongo gOngeleka yaIngilanda oka ti: “Oheli kayi shi ehala lyokuhepekelwa aantu sigo aluhe, ihe oyo ehala moka mboka taya kondjitha Kalunga taya ka hulithwa po thiluthilu noitaya ka kala po we.”
[Oshimpungu/Ethano pepandja 7]
‘EFUTA LYOMULILO’ OSHIKE?
Ehololo 20:10 otali ti kutya Ondiaboli otayi ku umbilwa “mefuta lyomulilo” ‘nokuhepekwa omutenya nuusiku aluhe sigo aluhe.’ Ngele Ondiaboli otayi ka hepekwa sigo aluhe, nena Kalunga ote ke yi kaleka nomwenyo. Ihe pehala lyaashoka, Ombiimbeli otayi ti kutya Jesus ote ke ‘yi hanagula po.’ (Aahebeli 2:14) Efuta lyomulilo lyopathaneko otali thaneke ‘eso etiyali.’ (Ehololo 21:8) Ndika kali shi eso ndoka lya popiwa petameko mOmbiimbeli, ihe oondoka lye etithwa kuulunde waAdam, ndoka omuntu ta vulu okuyumudhwa. (1 Aakorinto 15:21, 22) Molwaashoka Ombiimbeli itayi ti kutya ‘efuta lyomulilo’ otali ka gandja mo mboka ye li mulyo, ano “eso etiyali” oli na okukala eso limwe li ili moka omuntu itaa ka yumuka.
Omeityo lini mboka ye li “mefuta lyomulilo” taya ka hepekwa sigo aluhe? Omathimbo gamwe oshitya “okuhepekwa” otashi vulu wo okutya “okungambeka” gumwe. Oshikando shimwe sho Jesus a li a tsakanekwa kaanampwidhuli oya li yi igidha ya ti: ‘Owe ya wu tu hepeke [nenge wu tu ngambekele molumbogo] ethimbo inaali thika?’ (Mateus 8:29; Lukas 8:30, 31) Onkee ano, ayehe mboka ye li “mefuta” ndyoka otaya ka ‘hepekwa,’ sha hala okutya, otaya ka ngambekwa sigo aluhe nenge otaya ka sa “eso etiyali.”