Natu ilongeni okukala twa tonata ngaashi aayapostoli yaJesus
‘Tonateni pamwe nangame.’—MAT. 26:38.
1-3. Aayapostoli yaJesus oya li ya nyengwa okuninga shike muusiku we wahugunina kombanda yevi, noshike tashi ulike kutya oya li yi ilongo oshilongwa?
DHILADHILA kwaashoka sha li sha ningwa muusiku wahugunina waJesus kombanda yevi. Okwa yi naayapostoli ye aadhiginini keyana lyaGetsemane li li kuuzilo waJerusalem. Keyana hoka okwa li e hole ko noonkondo. Okwa li a pumbwa ehala lyi ikalela opo a galikane, molwaashoka okwa li e na iimpwiyu oyindji momadhiladhilo ge nomomutima.—Mat. 26:36; Joh. 18:1, 2.
2 Jesus okwa yi naayapostoli ye yatatu, Petrus, Jakob naJohannes pokati keyana. Okwe ya lombwele a ti: “Kaleni mpaka, mu tonate pamwe nangame.” Konima yaashoka okwa zi po puyo a ka galikane. Sho a galuka okwa adha ya pwila moomposi. Okwe ya ladhipike natango a ti: “Tonateni”! Sho a galukile kuyo oshikando oshitiyali, okwa adha natango ya kotha. Ihe uusiku owo tuu mboka aayapostoli ayehe oya li ya nyengwa okutonata opo ya galikane. Lwahugunina, oya thigi po Jesus e taa yi ontuku.—Mat. 26:38, 41, 56.
3 Aayapostoli aadhiginini oya li yi ipe uusama lela sho inaaya vula okukala ya tonata. Oya li yi ilongo oshilongwa. EmboMbiimbeli lyIilonga otali popi kutya oya tula po oshiholelwa dhingi shokukala aalaadhi. Omolwuudhiginini wawo, Aakriste ooyakwawo oye ya holele. Ihe tse kunena otwa pumbwa okukala twa tonata shi vulithe nale. (Mat. 24:42) Natu ka kundathaneni iinima itatu okuza membo lyIilonga mbyoka tayi tu kwathele tu kale twa tonata.
OYA LI YU UVITHA MIILONGO MOKA YA LOMBWELWA YA YE
4, 5. Ombepo ondjapuki oya li ya wilike ngiini Paulus, Silas naTimoteus?
4 Oshiilongomwa shotango, aayapostoli oya li haya thikama nziya shampa ya lombwelwa mpoka ye na oku ku uvitha. Jesus okwa li a longitha ombepo ondjapuki ndjoka a pewa kuJehova opo a wilike omuyapostoli Paulus nosho wo aayendi pamwe naye molweendo ndoka inaalu monika nale. (Iil. 2:33) Natu lu konakoneni okuza petameko.—Lesha Iilonga 16:6-10.
5 Paulus, Silas naTimoteus oya li ya zi muListra oshilando shoka shi li kuumbugantu waGalatia. Konima yomasiku gontumba oya thiki mondjila onene ya za muRoma yu uka kuuninginino waAsia, oshitopolwa shoka sha li shi na aantu oyendji. Oya li ya hala oku ka uvitha kiilando mbyoka, molwaashoka oku na aantu oyendji ya pumbwa okuuva kombinga yaKristus. Ihe opwa li sha shoka she ya yi moshipala. Ovelise ontihamano otayi ti: ‘Oye ende nokupitila muFrigia nomuGalatia, oshoka ombepo ondjapuki oye ya keelele okuuvitha oohapu dhaKalunga moshitopolwa shaAsia.’ Ombiimbeli inayi popya kutya oye ya keelele ngiini. Osha li sha yelela Paulus, Silas naTimoteus kutya Jesus okwa li te ya wilike okupitila mombepo ondjapuki ye ku uvithe koshitopolwa shilwe.
6, 7. (a) Oshike sha li sha ningilwa Paulus, Silas naTimoteus popepi naBitinia? (b) Paulus, Silas naTimoteus oya li ya ningi etokolo lini, noshizemo osha li shini?
6 Paulus, Silas naTimoteus oya yi koshitopolwa shini? Ovelise ontiheyali otayi ti: ‘Sho ya thiki koongamba dhaMisia, oya kambadhala okuya kuBitinia, ihe ombepo yaJesus inayi ya pitika oku shi ninga.’ Sho yi indikwa okuuvitha muAsia, oya tanaukile kuumbangalantu nelalakano lyoku ka uvitha miilando yaBitinia. Ihe sho ye li pokuthika ko, Jesus okwa longitha natango ombepo ondjapuki oku ya keelela. Otashi vulika Paulus, Silas naTimoteus ya li ya limbililwa. Oya li ye shi kutya oshike taya ka popya nonokutya ongiini ye na oku shi ninga, ihe kaya li ye shi kutya nayu uke peni. Oya li ya hala okuya kuAsia nosho wo kuBitinia, ihe inaya pitikwa okuya ko. Mbela osha li she ya teya omukumo? Aawe, molwaashoka oya li aalaadhi.
7 Konima yaashoka, aalumentu mboka oya li ya ningi etokolo tali kumitha. Ovelise ontihetatu otayi ti: “Oya taakana Misia pokati noya [yi] kuTroas.” Oya tanauka e ta ye ende yu uka kuuninginino ookilometa 563. Oya taakana miilando oyindji sigo ya thiki petulilosikepa lyaTroas, mpoka hapu kwatelwa oosikepa dhokuya kuMakedonia. Paulus, Silas naTimoteus oya li ya pula oshikando oshititatu ya ye kuMakedonia, ihe oshikando shika oya li ya pitikwa okuya ko. Ovelise ontimugoyi otayi hokolola shoka sha landula ko tayi ti: “Uusiku mbwiyaka Paulus okwa mono emoniko: omulumentu Omumakedonia a thikama koshipala she e te mu indile ta ti: ‘Taagulukila huka kuMakedonia, u tu kwathe!’” Konima yaashoka, Paulus opo owala a li a tseya kutya openi ye na oku ku uvitha. Oya yi nziya nosikepa kuMakedonia.
8, 9. Oshike tatu ilongo mehokololo li na ko nasha nolweendo lwaPaulus?
8 Oshike tatu ilongo mehokololo ndika? Ndhindhilika kutya ombepo ondjapuki oya li owala ya kwathele Paulus konima sho a tameke nolweendo lwokuya kuAsia. Jesus okwa li owala a pe Paulus omalombwelo konima sho e li pokuthika muBitinia. Lwahugunina, Jesus okwa li owala a lombwele Paulus kutya na ye kuMakedonia konima sho a thiki muTroas. Jesus e li omutse gwegongalo otashi vulika u ungaunge natse momukalo gwa faathana kunena. (Kol. 1:18) Pashiholelwa, otashi vulika wu kale wa hala okuya muukokolindjila nenge wu tembukile koshitopolwa hoka ku na ompumbwe onene yaauvithi. Ihe Jesus otashi vulika owala e ku kwathele nombepo yaKalunga konima ngele wa katuka oonkatu dhontumba. Oku shi thaneka: Omuhingi ota vulu okuveisa kutya okwa hala okugookela kolulyo nenge kolumoho, ihe oku na okutanauna tango oluuli opo ohauto ye yi uke ko. Jesus naye ota vulu oku tu wilika opo tu tamunune mo iilonga yetu yokuuvitha, ihe shoka otashi ningwa owala ngele twi inyenge.
9 Ihe ongiini ngele oonkambadhala ndhoka to ningi itadhi eta iizemo yasha? Mbela owu na okusa uunye to dhiladhila kutya ombepo yaKalunga itayi ku wilike? Dhimbulukwa kutya Paulus naye okwa li a tsakaneke iiyimbi. Okwa kala nokupula ye ta kongo sigo a mono mpoka a li e na okuya. Ngele owa ningi sha faathana, oto ka mona wo ‘ompito okulonga oshilonga oshinene,’ shoka tashi ke ku petha omayambeko.—1 Kor. 16:9.
TONATENI OPO MU VULE OKUGALIKANA
10. Opo tu kale twa tonata otu na okuninga shike?
10 Ngashingeyi natu ka taleni koshiholelwa oshiwanawa shoka twa tulilwa po kAakriste mboka ya li ko omimvo 2000 nasha dha ka pita. Oya li ya tonata noya li haya galikana. (1 Pet. 4:7) Opo tu kale twa tonata osha simanenena tu kale hatu galikana nopwaahe na ezimbuko. Omanga Jesus inaa kwatwa po meyana lyaGetsemane okwa li a lombwele aayapostoli ye yatatu a ti: ‘Tonateni, mu galikane.’—Mat. 26:41.
11, 12. Omolwashike nongiini Herodes a li a tidhagana Aakriste, mwa kwatelwa Petrus?
11 Petrus ngoka a li u uvu oohapu ndhoka muGetsemane, okwe ke shi mona konima yethimbo kutya omagalikano gayalwe oga simana noonkondo. (Lesha Iilonga 12:1-6.) Oovelise dhopetameko otadhi tu lombwele kutya omukwaniilwa Herodes okwa li a tameke okutidhagana Aakriste, opo a pandike kAajuda. Otashi vulika Herodes a li e shi kutya Jakob okwa li kuume kaJesus kopothingo. Ihe nonando ongaaka, ovelise ontiyali otayi ti kutya Herodes “okwa dhipagitha Jakob.” Egongalo olya li lya gwililwa po noonkondo keso lyomumwahe.
12 Herodes okwa li a ningi shike ishewe? Ovelise ontitatu otayi ti: “Sho a dhimbulula kutya Aajuda oya panda oshinima shoka, okwa tsikile ko nokwa kwatitha wo naPetrus.” Ihe Herodes otashi vulika a li e shi shi nawa kutya aayapostoli oya li haya mangululwa mondjedhililo pashikumithalonga. (Iil. 5:17-20) Herodes ngoka a li e na iineya okwa li a ningi oonkambadhala opo Petrus kaa ze mo. Ovelise ontine otayi ti: “Okwa tulwa mondholongo nokwa gandjwa miikaha yuutanga une waantu ooyane, ye mu langele pamalufo. Herodes okwa li a dhiladhila oku mu eta mepangulo montaneho yaantu ayehe, Opaasa ngele ya piti.” Petrus okwa li a mangwa nomalyenge nokwa li ha kothele pokati kaakwiita yaali. Opwa li wo aakwiita yalwe 16 mboka haye mu tonatele omutenya nuusiku opo kaa fadhuke po. Molwaashoka Herodes okwa li a hala okupandika kaantu, okwa li e na edhiladhilo lyokweeta Petrus montaneho yawo konima yOpaasa e mu dhipagithe. Andola osha ningilwe, ando aamwahe megongalo oya kala monkalo ya tya ngiini?
13, 14. (a) Egongalo olya li lyi inyenge ngiini sho Petrus a tulwa mondholongo? (b) Oshike tatu ilongo megalikano lyAakriste yomegongalo moka mwa li Petrus?
13 Egongalo olya li li shi shoka li na okuninga, ando Petrus okwa dhipagelwe. Ovelise ontitano otayi ti: “Osho ngeyi Petrus okwa kala e edhililwa mondholongo, ihe aakwanegongalo oya galikana Kalunga nuudhiginini omolwe.” Oya li ya galikana lela ya mana mo omolwonkalo moka mwa li mu na omumwahe omuholike. Kaya li ya tonyalithwa keso lyaJakob nenge ya dhiladhile kutya egalikano itali kwatha sha. Pehala lyaashono, oya li ye shi kutya Jehova oha pulakene omagalikano gaapiya ye aadhiginini. Oha yamukula omagalikano gawo uuna ge li metsokumwe nehalo lye.—Heb. 13:18, 19; Jak. 5:16.
14 Oshike tatu ilongo mwaashoka sha li sha ningwa kAakriste yomegongalo moka mwa li Petrus? Otatu ilongo kutya ngele otwa hala okukala twa tonata, otu na wo okukala hatu kwatele aamwatate naamwameme momagalikano getu. (Ef. 6:18) Mbela owu shi ooitaali ooyakweni mboka taya hepekwa nenge ye li miilongo moka iilonga yokuuvitha yi indikwa nenge taya mono iihuna omolwiiponga yopaunshitwe? Oshi li nawa wu ya kwatele momagalikano goye. Yamwe otashi vulika ye li muupyakadhi mboka itaawu vulu okudhimbululwa nuupu. Tashi vulika ye na uupyakadhi wontumba muukwanegumbo, ya teka omukumo nenge kaaye na uukolele. Kala ho tumbula omadhina gawo sho to pula Jehova ngoka hu “uvu omagalikano” e ya kwathe.—Eps. 65:2.
15, 16. (a) Hokolola nkene sha li she ende opo omuyengeli a mangulule Petrus mondholongo. (Tala ethano.) (b) Omolwashike tashi hekeleke okudhiladhila nkene Jehova a li a hupitha Petrus?
15 Oshike sha li sha ningilwa Petrus? Okwa li a mangululwa mo mondholongo. Shika osha ningwa muusiku we wahugunina, sho a li a kothela pokati kaakwiita yaali mboka ya li ye mu langela. Opwa li pwa ningwa iinima oyindji tayi kumitha noonkondo. (Lesha Iilonga 12:7-11.) Dhiladhila owala kwaashika: Petrus opo ngaa e li po, okwa haluka owala mokangulu moka e li mwa yela. Omuyengeli okwe mu ihololele e te mu pendutha mbalambala, ihe aakwiita inaye mu mona. Omalyenge ngoka ga li ga mangithwa Petrus oga gu ko komaako ge. Omuyengeli okwe mu lombwele a thikame, e endelele a ze mo mokangulu moka a li. Oya pitilile aakwiita aatiyali mboka ya li ye mu langela, sigo ya thiki pomweelo gwiitenda omunene gwokuya moshilando. Omweelo ogwi ‘iyegulula gwo gwene.’ Sho ya zi mo mondholongo omuyengeli okwa henuka po puye.
16 Mbela shika itashi koleke eitaalo lyetu okukala tu shi kutya Jehova oku na oonkondo shili noha hupitha aapiya ye? Nonando itatu ka tegelela e tu hupithe pashikumithalonga kunena, otu na eitaalo kutya oonkondo dhe ohe dhi longitha okupopila aapiya ye. (2 Ondjal. 16:9) Ombepo ye ondjapuki ohayi vulu oku tu kwathela tu pite momamakelo ngoka hage tu adha. (2 Kor. 4:7; 2 Pet. 2:9) Masiku Jehova ota ka pa Omwana oonkondo opo a mangulule aantu omamiliyona ogendji moomango dheso. (Joh. 5:28, 29) Ngele otu na eitaalo momauvaneko gaJehova, otashi ke tu kwathela tu palamene omamakelo nuulaadhi kunena.
PAULUS OKWA GANDJA UUNZAPO NAWANAWA, NONANDO OKWA LI TA PATANEKWA
17. Paulus okwe tu tulila po oshiholelwa oshiwanawa shini shokuuvitha nuulaadhi nopwaahe na ezimbuko?
17 Ngashingeyi natu ka taleni koshiilongomwa oshititatu shoka tatu vulu okwiilonga kaayapostoli shi na ko nasha nokukala twa tonata. Oya kala nokugandja uunzapo nawanawa, nonando oya li taya patanekwa. Opo tu kale twa tonata, otu na okuuvitha nuulaadhi nopwaahe na ezimbuko. Paulus oku li oshiholelwa sha dhenga mbanda moshinima shika. Okwa li a longo nuulaadhi, e ende oondjila oonde nokwa li a toto omagongalo ogendji. Okwa li u uvitha nuulaadhi nopwaahe na ezimbuko, nonando okwa li momaupyakadhi ogendji.—2 Kor. 11:23-29.
18. Omolwashike tatu tile kutya Paulus okwa li a tsikile nokugandja uunzapo sho a li mondjedhililo muRoma?
18 Paulus okwa li a thiki muRoma, moka a li e na okuholoka koshipala shomuleli, Nero. Iilonga ontopolwa 28 otayi gandja uuyelele paufupi kombinga yaPaulus. Okwa li a tulwa mondjedhililo notashi vulika a li a mangwa nomalyenge komukwiita. Ihe nonando ongaaka, okwa tsikile okukala ta gandja uunzapo nuulaadhi. (Lesha Iilonga 28:17, 23, 24.) Konima yomasiku gatatu Paulus okwiithana aalumentu aakuluntu Aajuda koshigongi e yu uvithile. Oya kongo esiku ya tsakanene nokwa li e ya pe uunzapo. Ovelise 23 otayi ti: “Onkee ano [Aajuda moshitopolwa shoka] oyu uvathana esiku lyokutsakanena ishewe naPaulus, nomesiku ndyoka ongundu onene yaantu yi vule ndjiyaka yotango, oye ya kehala hoka kwa li Paulus. Okuza ongula sigo ongulohi Paulus okwe ya fatululile [moku ya pa uunzapo nawanawa kombinga yuukwaniilwa waKalunga, NW]. Oye okwa totha mo omatumbulo mompango yaMoses nomiinyolwa yaahunganeki, e ya tompe, yi itaale Jesus.”
19, 20. (a) Omolwashike Paulus a li ha pondola mokugandja uunzapo? (b) Paulus okwa li i inyenge ngiini sho aantu yamwe ya li inaaya hala okupulakena konkundana ombwanawa?
19 Oshike sha li sha kwathele Paulus a kale omunekeka mokugandja uunzapo? Ovelise 23 oya popya iinima yontumba. (1) Okwa li a popi shi na ko nasha nUukwaniilwa waKalunga nosho wo kombinga yaJesus Kristus. (2) Okwa li a popi iinima mbyoka tayi pendutha ohokwe maapulakeni ye opo “e ya tompe.” (3) Okwa li a tompathana naantu ta longitha Omanyolo. (4) Ka li i ihole ye mwene molwaashoka okwa li a gandja uunzapo “okuza ongula sigo ongulohi.” Nonando Paulus okwa li a popi oohapu dha tsa, haayehe ya li ye dhi taamba ko. Ovelise 24 otayi ti: “Yamwe yomuyo oya tompwa koohapu dhe, ooyakwawo oya li inaa hala okwiitaala.” Opwa li pwa holoka ehilathano mokati kaantu nayamwe oya zi po puye.
20 Mbela Paulus okwa li a tyololoka sho aantu ayehe inaaya taamba ko onkundana ombwanawa? Hasho nando. Embo lyIilonga 28:30, 31 olya hulitha noohapu tadhi ti: “Okwa kala megumbo e li thithwa nohe li futile uule woomvula mbali nokwa kundathana naayehe mboka ye ya oku mu talela po. Nuulaadhi uunene oye oku uvithile aantu [uukwaniilwa waKalunga, NW] nokwe ya hokololele Omuwa Jesus Kristus, ye ina keelelwa nando okomuntu.” Embo lyIilonga ndyoka lya nwethwa mo kombepo ondjapuki yaJehova, osho tali hulitha ngaaka nOohapu ndhoka tadhi mbilipaleke.
21. Oshike tatu ilongo moshiholelwa shaPaulus sho a li muukwatwa?
21 Oshike tatu ilongo moshiholelwa shaPaulus? Paulus ka li ta vulu okuuvitha egumbo negumbo sho a li muukwatwa. Ihe nonando ongaaka, okwa li u uvithile mboka ye ya oku mu talela po. Aapiya yaKalunga kunena mboka ye li moondholongo shaahe li pauyuuki omolweitaalo lyawo ohaya ningi sha faathana. Aamwatate naamwameme yamwe ihaya vulu okuza mo momagumbo, tashi vulika omolwuukulupe nenge omolwokwaana uukolele. Ihe mpoka tashi vulika ohaya uvithile oondohotola, aapangi nosho wo aatalelipo. Ohaya kala ya halelela okugandja uunzapo nawanawa kombinga yUukwaniilwa waKalunga. Otwa pandula noonkondo iilonga iiwanawa mbyoka haya longo.
22. (a) Embo lini tali tu kwathele tu uve ko nawa emboMbiimbeli lyIilonga? (Tala oshimpungu pombanda) (b) Owa tokola toko okuninga shike sho wa tegelela ehulilo ndyoka li li popepi?
22 Osha yela kutya membo lyIilonga otatu ilongo mo oshindji kaayapostoli nosho wo kAakriste mboka ya li ko omimvo 2000 lwaampono dha ka pita kombinga yokukala twa tonata. Onkee ano, omanga twa tegelela ehulilo ndyoka li li popepi, natu kale twa tokola toko okuuvitha nuulaadhi nonuupenda twe ya fa. Kunena otu na uuthembahenda uunenenene wokukala tatu ‘gandja uunzapo nawanawa’ kombinga yUukwaniilwa waKalunga.—Iil. 28:23.
[Oshimpungu pepandja 13]
“NGASHINGEYI ONDA KWATHELWA NDI UVE KO NAWA EMBO LYIILONGA”
Konima sho omutonateli omweendi gumwe a lesha embo ‘Yandja oundombwedi nawanawa’ kombinga yOuhamba waKalunga, okwa ti: “Ngashingeyi onda kwathelwa ndi uve ko nawa embo lyIilonga. Onda lesha emboMbiimbeli lyIilonga iikando oyindji, ihe onda li owala nda fa omuntu ta minikile nokalehita a zala omakende ga kaka. Ngashingeyi onda fa nda kwathelwa kuuyelele wetango ndi mone eadhimo [lyemboMbiimbeli lyIilonga].”
[Ethano pepandja 12]
Omuyengeli ta kwathele Petrus a pite pomweelo gwiitenda omunene