Tohi he Tohi Tapu Numera 29​—Ioelu

Tagata Tohia: Ioelu

Matakavi Tohia: Iuta

Katoa he magaaho: k. 820 F.V.N. (?)

NE LOGA mo e loga e tau hē ne moumou e motu. Ko e afi ki mua ha lautolu mo e huhunu he afi puhopuho ki tua ha lautolu ati fakakatoatoa ai e moumouaga. Ne tō e hoge ke he tau mena oti. Ne faliu e laā ke he pouli mo e mahina ke he toto, ha kua tata lahi e aho lahi mo e matakutakuina ha Iehova. Ne poaki e ia ke tuku atu e helesaito mo e fakapotopoto mai e tau motu ma e moumouaga. Pete ia, “to fakamomoui ai” e falu. (Ioelu 2:32) Ko e fakatutala ke he tau mena tutupu ofoofogia nei kua taute e perofetaaga ha Ioelu ke futiaki lahi mo e aoga lahi ma tautolu.

² Ne hafagi e tohi ko e “kupu a Iehova ne hoko mai kia Ioelu, ko e tama a Petuelu.” Ko e talahauaga ni anei he Tohi Tapu hagaao ki a Ioelu. Kua hagaaki lahi e tohi ke he fekau fakaperofeta ka e nakai ke he tagata ne tohia ai. Ko e higoa “Ioelu” (faka-Heperu, Yoh·ʼelʹ) kua maama ke kakano “Iehova Ko e Atua.” Ha kua iloa lahi e Ioelu a Ierusalema, ko e faituga i ai, mo e fakamatafeiga ke he tau gahua he faituga kua liga fakakite kua tohi e ia e tohi haana i Ierusalema po ko Iuta.—Ioelu 1:1, 9, 13, 14; 2:1, 15, 16, 32.

³ Tohi i ne fe e tohi ha Ioelu? Nakai maeke ke talahau fakatonu e magaaho nei. Ne kehekehe e tau aho ne tohi hifo he tau tagata pulotu, mai he 800 F.V.N. ke he kavi 400 F.V.N. Ko e fakamaamaaga ke he fakafiliaga ha Iehova ke he tau motu he pahua a Iehosafata kua fakakite na liga tohi e Ioelu e perofetaaga haana he fai magaaho he mole e kautuaga lahi ha Iehova ma e Patuiki ko Iehosafata ha Iuta, mo e he mole e eke a Iehosafata mo patuiki he 936 F.V.N. (Ioelu 3:2, 12; 2 Nofo. 20:22-26) Ne liga fatiaki mai e perofeta ko Amosa he tohi a Ioelu. Ti kakano mogoia, kua tohi mua e perofetaaga ha Ioelu he ha Amosa, ko ia ne kamata perofeta he taha magaaho he vahāloto he 829 mo e 804 F.V.N. (Ioelu 3:16; Amosa 1:2) Kua kitia foki na liga tohi mua ai ha ko e tokaaga ke he kanona Heperu, haia he vahāloto ha Hosea mo Amosa. Ti liga ko e kavi 820 F.V.N. kua talahau ma e perofetaaga ha Ioelu.

⁴ Kua fakamooli e tonutika he perofetaaga ha kua fatiaki mo e hagaao ki ai e tau Tohiaga Tapu Heleni Kerisiano. He aho Penetekoso, ne tutala a Peteru hagaao ke he “perofeta ko Ioelu” ti fakaaoga e taha he haana tau perofeta. Ne fatiaki e Paulo e perofetaaga taha ia mo e fakakite e fakamooliaga ke he tau Iutaia mo lautolu ne nakai ko e tau Iutaia. (Ioelu 2:28-32; Gahua 2:16-21; Roma 10:13) Ne fakamooli oti e tau perofetaaga ha Ioelu hagaao ke he tau motu tata mai. Ko e maaga lahi ha Turo ne pātakai e Nepukanesa, ti fakamui ne moumou e Alesana Lahi e maaga motu. Ne moumou foki a Filisitia. Ne eke a Etoma mo tutakale. (Ioelu 3:4, 19) Ne nakai totoko e tau Iutaia ke he fakakanona he tohi a Ioelu, ti tuku e lautolu e tohi he tuaga ke uaaki he mena ne fakahigoa ko e tau perofeta ikiiki.

⁵ Ko e puhala ne tohi aki e Ioelu kua maaliali mo e kakano lahi. Ne fatiaki e ia ke omoi e manatu mo e fakaaoga e tau simile ne ofoofogia. Ne fakahigoa e tau hē akerise ko e motu, ko e tau tagata, mo e ko e matakautau. Kua tuga e tau nifo leona e tau nifo ha lautolu, kua tuga e tau nua e tau fofoga ha lautolu, mo e tomumu a lautolu tuga e tau kariota ne amanaki ke he tau. Ne fatiaki he The Interpreter’s Bible e pulotu he tau hē akerise, ne pehē: “Ko e fakamaamaaga ha Ioelu ke he malona ne taute he tau hē akerise kua nakai la tatai ia mo e hakotika ke he ha tala fakamatafeiga ki ai.”a Fanogonogo la mogonei ke he perofetaaga ha Ioelu ke he aho matakutakuina lahi ha Iehova.

KAKANO NE AOGA AI

¹² Ne fakamaama he falu tagata fakahoko tala ko Ioelu ko e perofeta he malaia. Ka e, mai he onoonoaga he tau tagata ni he Atua, ne kitia a ia ko e tagata fakapuloa he tala mitaki ke he laveakiaga. Ne peehi he aposetolo ko Paulo e manatu nei ia Roma 10:13, pehē: “Ha ko e mena fakamomoui a lautolu oti kana kua ui ke he higoa he Iki [Iehova].” (Ioelu 2:32) Ne ofoofogia e fakamooliaga he perofetaaga ha Ioelu he aho Penetekoso 33 V.N. He magaaho ia ne omoomoi a Peteru ke fakamaama ko e liligiaga he agaaga he Atua ki luga he tau tutaki he Keriso ko e fakamooliaga he perofetaaga ha Ioelu. (Gahua 2:1-21; Ioelu 2:28, 29, 32) Ne peehi mamafa e Peteru ke he aoga he tau kupu he perofetaaga ha Ioelu: “To fakamomoui foki a lautolu oti kana ke ui atu ke he higoa he Iki [Iehova].”—Gahua 2:21, 39, 40.

¹³ Kua kitia e fetatai lahi he malaia he tau hē akerise ne fakamaama e Ioelu mo e malaia he perofetaaga ia he Fakakiteaga veveheaga 9. Ti liu fakapouligia foki e laā. Ne fakatino he tau hē akerise e tau solofanua ne mautali ke he tau, ne tomumu a lautolu tuga ne tau kariota, ti nifo tuga e tau nifo leona. (Ioelu 2:4, 5, 10; 1:6; Fakakite. 9:2, 7-9) Ko e perofetaaga ha Ioelu he Ioelu 2:31, ne tala hagaao ke he laā ka fakapouli, kua tatai mo e mena ne tupu he tau kupu ia Isaia 13:9, 10 mo e Fakakiteaga 6:12-17, pihia mo e Mataio 24:29, 30, ne fakakite e Iesu kua hagaao e perofetaaga ke he magaaho ka hau a ia ko e Tama he tagata mo e malolō mo e lilifu lahi. Ko e tau kupu he Ioelu 2:11, “ko e aho a Iehova ko e aho lahi haia kua matakutakuina lahi ni,” kua hagaao maaliali e Malaki 4:5 ki ai. Ko e fakamaamaaga tatai nei he “aho pouli mo e pouli kikio” kua moua foki ia Ioelu 2:2 mo e Sefanaia 1:14, 15.

¹⁴ Ko e perofetaaga he Fakakiteaga kua amaamanaki ke he “aho lahi” he ita he Atua. (Fakakite. 6:17) Ne perofeta foki a Ioelu ke he magaaho ia, he talahau ko e magaaho ka hoko mai e ‘aho lahi a Iehova’ ke he tau motu, ko lautolu ne ui ki a ia ma e puipuiaga mo e fakahaoaga “to fakamomoui” ai. “Ko Iehova ko e taue a ia ma e motu hana.” To liuaki mai e tau monuina tuga i Etena: “Ti hihina mai he tau mouga e huhua vine, to tafe hifo ai foki e puke huhu he tau matiketike, ko e tau vailele oti foki a Iuta to tafe ai e vai; ti tafe ai e vaipuna mai he fale a Iehova.” He fakailoa e tau maveheaga fiafia nei he fakafoouaga, ne fakamatalahi foki e Ioelu e pule katoatoa ha Iehova ko e Atua mo e ole ki a lautolu ne loto fakamooli he fakavē ke he Haana fakaalofa noa kua lahi: ‘Liliu atu a mutolu kia Iehova ha mutolu a Atua, ha kua fakaalofa mai a Iehova, mo e fakaalofa noa a ia, kua fakatuai hana a ita, ka e lahi ni hana a fakaalofa-totonu.’ Ko lautolu oti ne logona e ole omoomoi nei to helehele e lautolu e tau monuina tukulagi.—Ioelu 2:1, 32; 3:16, 18; 2:13.

[Matahui Tala]