‘Ta Mai e Tau Tohi, ka e Au Atu ke he Tau Kilimanu’
KO E tau kupu i luga, ne tomatoma he aposetolo ko Paulo haana matakainaga misionare ko Timoteo ke tamai falu tohi ki a ia. Ko e vahega he tau tohi mo e tau kilimanu fe ne hagaao a Paulo ki ai? Ko e heigoa ne takitaki a ia ke talahau e mena nei? Ti ko e heigoa ka fakaako e tautolu mai he ole nei?
He lotouho he senetenari fakamua V.N. he mogo ne tohia e Paulo e tau kupu nei, ko e 39 e tohi he Tau Tohiaga Tapu Heperu kua fitā e vevehe ke he 22 po ke 24 e tohi, liga laulahi ne haia he tau tohi vakai kehekehe. Ko e Porofesa ko Alan Millard ne mailoga ko e tau tohi vakai nei, pete he tauuka, ne “nakai . . . uka ke moua e lautolu ne mautū.” Maeke e falu ke moua ai taha. Ma e fakatai, ne ha ha he eunuka Aitiope e tohi vakai he nofoa fakataveli haana ti kua “totou ke he tohi a Isaia ko e perofeta.” Ko ia ‘ko e fekafekau ne mua a Kanake he patuiki fifine a Aitiope, ne eke haana tau koloa oti kana.’ Liga na mautū lahi a ia ke moua e falu vala he tau Tohiaga Tapu.—Gahua 8:27, 28.
He ole haana ki a Timoteo, ne tohi e Paulo: “Ka hau a koe, ti ta mai e koe e tapulu lahi ne toka e au ia Kaepo i Tiroa, katoa mo e tau tohi, ka e au atu ni e tau kilimanu.” (2 Timo. 4:13) Fakakite he mena nei kua moua e Paulo e tau tohi foki. To fai tohi nakai he fata tohi haana ne mua atu ke he Kupu he Atua? Hagaao ke he tau kupu “tau kilimanu” i loto he kupu nei, ko e pulotu he Tohi Tapu ko A. T. Robertson ne talahau: “Liga mua atu ke he tau mena nei ko e tau lagaki he tau tohi he Fakamauaga Tuai, ko e kilimanu ne mahomo atu e tauuka ke he kili akau.” Tali mai he vahā fuata, ko Paulo kua “ako . . . he akoaga a Kamalielu,” ne fakaako e Fakatufono faka-Mose mo e fakalilifu he tau tagata oti. Ti maama ai kua maeke ia Paulo ke moua e tau lagaki ma haana ni he tau tohi vakai he Kupu he Atua.—Gahua 5:34; 22:3.
Fakaaoga he Tau Kerisiano e Tau Tohi Vakai
Ka e, ko lautolu ne moua e tau tohi vakai he tau Tohiaga Tapu kua monuina. Maeke fēfē mogoia he laulahi he tau Kerisiano he vahā ia ke hokotia ke he Kupu he Atua? Ko e tohi fakamua atu ha Paulo ki a Timoteo kua mai e tali ki a tautolu. Ne tohi e ia: “Kia hagaaki totou tohi a koe, . . . ato fina atu au.” (1 Timo. 4:13) Ko e totou auloa ko e vala he fakaholoaga he tau fakapotopotoaga Kerisiano, ko e matagahua kua leva tuai he tau tagata he Atua tali mai he vahā a Mose.—Gahua 13:15; 15:21; 2 Kori. 3:15.
Ko e motua ko Timoteo ne ‘hagaaki a ia’ ke totou fakaleolahi ka aoga ki a lautolu ne nakai fai lagaki he tau Tohiaga Tapu. Mooli, he totou auloa e Kupu he Atua, ko lautolu oti kua fanogonogo fakamitaki ke nakai tonoa ha kupu, ti ko e tau matua mo e tau fanau kua lata ke fakatutala i kaina e tau mena ne totou he tau feleveiaaga.
Ko e Tohi Vakai he Tahi Mate talahaua ha Isaia kua teitei ke 24 e futu (7.3 e mita) he loa. Mo e kākau he tau matapotu takitaha, ne fa fai uufi ke puipui aki, ti mamafa e tohi vakai. Liga ko e laulahi he tau Kerisiano kua nakai maeke ke loga ka uta mo lautolu he fakamatala. Pete ka ha ha ia Paulo foki e falu tohi vakai he tau Tohiaga Tapu mo fakaaoga ni haana, liga nakai uta oti e ia e tau tohi vakai he tau fenoga haana. Maaliali ai, na toka e ia falu mo e kapitiga haana ko Kaepo i Tiroa.
Ko e Heigoa ka Fakaako e Tautolu Mai he Fifitakiaga ha Paulo?
Ato taute e ole ha Paulo, nukua tuku a ia he fale puipui i Roma ke lagauaaki, ne tohi: “Kua tau tuai au ke he tau mitaki, kua fakahiku e au a poitufi . . . Hanai, kua fakatoka tuai māku e foufou he tututonu.” (2 Timo. 4:7, 8) Liga tohi e ia e tau kupu nei kavi ke he 65 V.N. he magahala ne favale a Nero. He magaaho nei kua mamahi lahi mahaki e tuku he fale puipui. Kua logona e ia kua tata lahi e tamateaga haana. (2 Timo. 1:16; 4:6) Maama ai, ne fakakite e Paulo e manako haana he loto ke ha ha i ai e tau tohi vakai haana mo ia. Pete he mauokafua a ia kua tau e ia e tau mitaki ke he fakahikuaga, ne manako lahi a ia ke matutaki ke fakamalolō a ia he fakaako e Kupu he Atua.
Ko Timoteo kua liga haia agaia i Efeso he mogo ne moua e ia e ole ha Paulo. (1 Timo. 1:3) Mai i Efeso ki Roma puhala atu i Tiroa kua teitei ke 1,000 maila (1,600 e kilomita). He tohi taha ia, ne tomatoma e Paulo a Timoteo: “Kia eke taha a koe ke hau ka e nakaila hoko ke he tau makalili.” (2 Timo. 4:21) Ne nakai fakakite he Tohi Tapu na moua e Timoteo e foulua ke finatu a ia ki Roma he magaaho ne manako a Paulo.
Ko e heigoa ka fakaako e tautolu mai he ole ha Paulo ma e “tau tohi, ka e au atu ni e tau kilimanu”? Ne fakatumau e ia e manako ma e Kupu he Atua he magaaho tupetupe lahi nei he moui haana. Kitia nakai e koe ko e mena galo anei ke he haana a tumau ke mauokafua mo e gahuahua fakaagaaga ti pihia foki mo e haana a punaaga he fakamalolōaga ke he tau tagata tokologa?
He vahā nei, kua monuina lahi a tautolu ka moua e tautolu e lagaki fakatagata he Tohi Tapu katoa! Falu ia tautolu kua moua loga e tau lagaki mo e tau fufuta. Tuga a Paulo, kua lata ia tautolu ke feaki e fakamakutu ke moua e maamaaga hokulo he tau Tohiaga Tapu. He tau tohi omoomoi 14 kua lilifu ai a Paulo ke tohia, ne fakahiku e tohi ke uaaki ki a Timoteo. Ko e ole fakatagata haana kua kitia he matahiku he tohi. Ti ko e olelalo ha Paulo ki a Timoteo ke ‘ta mai e tau tohi, ka e au atu ke he tau kilimanu,’ ko e taha he tau manako fakahiku haana ne fakamau.
Ko e manako hokulo nakai haau ke tau e tau mitaki he tua ke he fakahikuaga, tuga ne taute e Paulo? Manako nakai a koe ke tumau ke hakahakau fakaagaaga mo e mautauteute ke matutaki ke he gahua fakamatala ke fiha e leva he manako e Iki ki a tautolu ke taute? Ti ko e ha he taute e mena ne fakamalolō e Paulo ke he tau Kerisiano ke taute? “A koe kia koe ni, katoa mo e hau a fakaako atu” ke fakamakutu mo e fakatumau ke fakaako e Tohi Tapu, ne kua fakaatā mogonei ke he tau tagata tokologa ne mua atu ke he tau puhala he tau tohi vakai.—1 Timo. 4:16.
[Mepe/Fakatino he lau 18, 19]
(Ma e puhala katoa ne tohi aki, kikite e tohi)
Efeso
Tiroa
Roma