Kolo Toko he FATATOHI INITANETE
Kolo Toko
FATATOHI INITANETE
Faka-Niue
ā
  • ā ē ī ō ū
  • TOHI TAPU
  • TAU TOHI
  • TAU FELEVEIAAGA
  • w93 12/1 lau 2-4
  • Tau Moumouaga Tutupu Noa—Ko e Fakamailoga he Vaha?

Nakai fai vitiō ma e fifiliaga nei.

Fakamolemole, fai lekua ke moua e vitiō.

  • Tau Moumouaga Tutupu Noa—Ko e Fakamailoga he Vaha?
  • Ko e Kolo Toko Fakapuloaaga he Kautu a Iehova—1993
  • Tau Tohi Pihia Foki
  • Tau Mena Tutupu Pauaki—Ko e Ha ne Loga Lahi?
    Ko e Kolo Toko Fakapuloaaga he Kautu a Iehova—2012
  • Tau Moumouaga Tutupu Noa—Kua Fakalago Kia ke he Atua?
    Ko e Kolo Toko Fakapuloaaga he Kautu a Iehova—1993
  • Ka To e Tau Moumouaga Fakalutukia
    Ko e Kolo Toko Fakapuloaaga he Kautu a Iehova—1996
  • Ko e Fakahala Kia he Atua e Tau Matematekelea Pauaki?
    Ko e Kolo Toko Fakapuloaaga he Kautu a Iehova—2008
Kitia Foki
Ko e Kolo Toko Fakapuloaaga he Kautu a Iehova—1993
w93 12/1 lau 2-4

Tau Moumouaga Tutupu Noa​—Ko e Fakamailoga he Vaha?

“HA KO e mena to laga e taha motu ke he taha motu, ko e taha kautu ke he taha kautu; to ha ha i ai e tau hoge, mo e tau tatalu, mo e tau mafuike ke he taha mena mo e taha mena. Ko e tau mena oti ia ko e kamataaga ia he tau mena matematekelea.” Mai he tau kupu nei kua fakamaama e Iesu Keriso ke he hana tau tutaki, he 19 e tau senetenari i tuai e tau mena tutupu moumou lahi pihia, kua o fakalataha mo e holo ki mua he mahani holifono mo e fakamatalaaga ke he lalolagi katoa he tala mitaki he Kautu he Atua, ka kamata aki e fakamailoga valavala loga ko e mena ka fakamailoga aki e “fakaotiaga he fakatokaaga he tau mena nei.”​—Mataio 24:3-14, fakatatai NW.

Ha kua kitia e mena ia, kua lata na tautolu ke huhu, Kua kitia lahi nakai e tautolu e tau mafuike fakalutukia, tau afa, tau vai pukenamo lalahi, tau vaha to la lalahi, mo e hogeia he tau mena kai mai he tau atuhau i tuai? Mo e pete ni ia kua holo ki mua fakasaiene mo e iloilo fakatufuga, kua lahi mai kia e tau tagata kua matematekelea ha ko e fua he tau mena ia?

Ke he tau tagata tokologa ko e e ni e tali. Ke fakatai ki ai, kua hataki mai e mekasini New Scientist “kua maeke e lalolagi ke amaamanaki to loga lahi e tau moumouaga ka tutupu he tau atu he 1990 mai he tau vaha i tuai.” Kua tuga ne talahau he takitaki he World Meteorological Organization i loto he UN Chronicle ia Iuni tau 1991: “Kua maaliali moli e aga. Mai he atu tau he 1960 ke he atu tau he 1980 . . . , kua fakalahi lagalima e holo ki mua he fa tutupu lagaloga e tau moumouaga tutupu noa lahi mahaki, mo e fakalahi lagatolu e holo ki mua he tau mena galo katoatoa he fahi fakaaoga tupe.” Kua foaki mai e tama vala fakatino tote ke he tala World Health, kua pehe e kitiaaga he mekasini he UN World Health Organization: “Ko e tau fakataiaga ke he tau moumouaga tutupu noa mo e ha lautolu a lauiaaga kelea lahi ne kua maeke ai ke moua ke he fakamauaga tuai katoatoa. Ka e pete ni ia kua tata mai e senetenari ke 21 aki, kua fakafehagaaki na tautolu mo e fehikitaki fiofio he tutuaga he mano tagata, tau tututakiaga he tau mena momoui mo e tau tutuaga he fahi iloilo fakasaiene ne kua eke e tau matakau tagata tokologa ke mukamuka lahi ke pakia ua he tau mena fakalutukia tutupu noa mo e kua lagaina mai he tagata.”

Ko e tagata he ha tagata kua onoono lahi ke he tau mena tutupu he magaaho nai ka nakai fakaofo ai he tau talahauaga ia. Kua fa nakai toe e puhala matutakiaga tala mo e tau tala fakaofo pihia, ka eke ko e mouga pa i Filipaina, ko e mafuike i California, ko e vai pukenamo lahi i Pagalatese, ko e hogeia e tau mena kai i Somalia, kua to e afa i Hauai, po ke to e peau kula ki Nikarakua. Kua eke ke nakai toe ha mahina kua mole ke nakai fai hokotaki ke he moumouaga he taha matapoko he lalolagi po ke taha matakavi.

Kua tiaki he falu tagata e mena nei tuga ko e nakai ko e ha mena. Kua taufetoko a lautolu kua tuga ai ni kua holo ki mua e tau moumouaga he vaha ha tautolu ha kua mitaki mai e hokotakiaga po ke homo atu e fakamauaga hifo. Kua pehe foki a lautolu kua loga lahi e tau tagata kua matematekelea mai he tau moumouaga kakano ha kua loga lahi e tau tagata he vaha nei. Ko e tala katoatoa kia e taufetoko nei?

Kia mailoga la e mena ne talahau mai i loto he tala he New Scientist ne fatiaki mai i luga. “Kua 523 e tau moumouaga i ai ne hokotaki mai he atu tau he 1960 mo e 767 he atu tau he 1970. Ati hoko ke he atu tau he 1980, kua hokotia e numela ke he 1387.” Ti kua fakaholo atu ke fakamaama mai “ko e vala ne kua tuga kua hake lahi he tau tau hogofulu kua mole, ha ko e mena kua maeke lahi mahaki ke ataina e aga hokotaki ke he tau moumouaga i Saina mo e Kautaha Soviete.” Ti kua lalafi mai: “Kaeke foki kua pihia, ka e tupu agaia ne numela he tau mena ia.” Kua nakai maeke ke fakamaama e tupu hake kelea lahi he numela he tau moumouaga, ti tiaki ai ha kua mitaki lahi mai e aga hokotaki po ke homo lahi mai e fakamauaga hifo ni hokoia.

Ko e taha mena foki, kua hokotaki mai he UN Chronicle ia Mati he tau 1992: “He vaha kua mole ne ua e hogofulu tau, kua 3 e miliona tagata ne kua galo ha lautolu a tau momoui mo e 800 miliona foki ne kua lauia he ‘maheuheu lahi e tau mena, mo e tau mena uka mo e matematekelea’ ne kua tamai he tau moumouaga tutupu noa.” Ko e kakano he mena nei kua hagaao ai ke 1 mai he 7 e tau tagata ne nonofo he lalolagi ne kua lauia he taha faga moumouaga po ke taha matematekelea. Kua mua atu moli e lahi he mena ia mo e tote ai e ha matapatu ke fakauaua ko e vaha tupetupe mo e fakaagitau e vaha ha tautolu.

Ha kua talahau tuai mai he Tohi Tapu e tau magaaho fakaagitau pihia, kua kakano kia e mena ia ko e fakalago ke he Atua e tau moumouaga mo e matematekelea ne tutupu mai ia lautolu? Kua tokologa e tau tagata ne manamanatu pihia. Ka e ko e heigoa ne fakakite mai he tau mena moli? Mo e mua atu e aoga lahi, ko e heigoa ne fakakite mai he Tohi Tapu?

[Fakatino Credit Line he lau 2]

Kili: W. Faidley/​Weatherstock

[Fakatino Credit Lines he lau 3]

Middle photo: Mark Peters/​Sipa Press

WHO/League of Red Cross

    Tau Tohi Faka-Niue (1982-2025)
    Saini ki Fafo
    Saini ki Loto
    • Faka-Niue
    • Tufa
    • Tau Manako
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Tau Kupu Fakaaoga
    • Fakavēaga Fakatagata
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Saini ki Loto
    Tufa