Pule a Iehova—Mai he Pule-Atua
“To pule a Iehova tukulagi ni.”—SALAMO 146:10.
1, 2. (a) Ko e ha e tau laliaga he tagata ke he pule ne kaumahala ai? (e) Ko e heigoa e vahega fakatufono moli ni hokoia ne kautu?
TALI mai he vaha ia Nimarota, ne lali e tau tagata ke he tau puhala kehekehe ke pule ke he kaufakalatahaaga he tagata. Kua ha ha i ai e tau pule fakatagata, tau pule fakapatuiki, tau pule fakamatakau, mo e tau vahega kehekehe he pule he tagata. Ne fakaata oti e Iehova a lautolu ia. Moli, ha ko e Atua ni ko e Punaaga ne mua atu he tau pule malolo oti, ti ko e kakano mogoia he tuku e ia e tau pule kehekehe ke he ha lautolu a tau tutuaga fetataiaki. (Roma 13:1) Ka e pete ia, ko e tau fakamalolo oti he tau tagata ke he fakatufono kua kaumahala. Kua nakai fai pule he tagata ne kua fua mai ha kaufakalatahaaga mitaki ne kautu leva, mo e tumau. Kua mahani tumau oti ni ke, “pule ai e taha tagata ke he taha, ke kelea ai e ia ni.”—Fakamatalaaga 8:9.
2 Kua ofo kia a tautolu he mena nei? Nakai! Ko e tagata nakai mitaki katoatoa kua nakai taute ke pule ni a ia ki a ia. “Kua nakai ha i ai ke he tagata hana puhala, nakai ha ha he tagata kua fano ke fakatonu e mena ke fano a ia ki ai.” (Ieremia 10:23) Ko e kakano haia, mai he fakamauaga tuai oti he tagata, taha maka ni e fakatufono ne kautu moli. Ko e fakatufono fe? Pule-atua i lalo hifo he Atua ko Iehova. He Tohi Tapu faka-Heleni, ko e kakano he “pule-atua” ko e pule [kraʹtos] he Atua [the·osʹ]. Ko e heigoa foki e fakatufono mitaki lahi ka ha ha i ai mai ke he Atua ko Iehova?—Salamo 146:10.
3. Ko e heigoa falu he tau fakatai he vaha fakamua ke he pule-atua ne fakagahua ai he lalolagi?
3 Ko e pule-atua ne pule fakaku i Etena, ato hoko ke totoko atu a Atamu mo Eva ki a Iehova. (Kenese 3:1-6, 23) He vaha ia Aperahamo, ne tuga e gahuahua e pule-atua he maaga i Salema, ha ko Mekisateko ko e patuiki ekepoa. (Kenese 14:18-20; Heperu 7:1-3) Ka e taha e mena, ko e pule-atua fakamua he lalolagi i lalo hifo he Atua ko Iehova ne kamata he tutakale i Sinai he senetenari ke 16 aki F.V.N. Ka e hau fefe e mena ia? Mo e gahua fefe e kautu ia he pule-fakaatua?
Kua Fanau e Pule-Atua
4. Fakatoka fefe e Iehova e pule-fakaatua he motu ko Isaraela?
4 He tau 1513 F.V.N., ne fakahao e Iehova e tau Isaraela mai he fakatupa i Aikupito mo e moumou e tau kautau a Farao ne tutuli, he Tahi Kula. Ti takitaki e Ia e tau Isaraela ke he Mouga ko Sinai. Ko e magaaho ne fakamaopoopo ai a lautolu ke he matafu he mouga, ne tala age e Atua ki a lautolu mai ia Mose: “Ne kitia e mutolu e mena ne eke e au i Aikupito, ne uta e au a mutolu ki luga he tau tapakau aeto, ne ta mai foki e au a mutolu kia au ni. Hanai, kaeke ke fanogonogo fakamakutu a mutolu ke he haku tau kupu mo e omaoma ke he haku a maveheaga, ti eke ni a mutolu mo koloa uho maku, ke mua ke he tau motu oti.” Ne tali e tau Isaraela: “Ko e tau mena oti ne tala mai e Iehova, to eke ni e mautolu.” (Esoto 19:4, 5, 8) Kua taute tuai e maveheaga, mo e ko e motu pule-fakaatua ko Isaraela kua fanau mai.—Teutaronome 26:18, 19.
5. Maeke fefe ke talahau kua pule a Iehova i Isaraela?
5 Ko e puhala fe mogoia, ne pule ai a Iehova ki a Isaraela, ko ia ne nakai kitia he tau mata he tau tagata? (Esoto 33:20) Ha ko e mena ia ati age ai e Iehova e tau matafakatufono mo e feua ekepoa ke he motu. Ko lautolu ne omaoma ke he tau matafakatufono mo e tapuaki fakatatau atu ke he tau fakatokatokaaga pule fakaatua, ne fekafekau ke he Pule-Atua Lahi Mahaki, ko Iehova. Lafi atu ki ai, ko e ekepoa tokoluga ne ha ha i ai e Urima mo e Tumima, ko e mena ia ne age e Iehova e takitakiaga ke lata mo e tau magaaho fakalutukia. (Esoto 28:29, 30) Ko e taha mena foki, ko e tau tane momotua ne kotofa mo hukui a Iehova he pule-atua mo e kikite atu ke he tauteaga he Matafakatufono he Atua. Kaeke ke manamanatu a tautolu ke he fakamauaga he falu he tau tane nei, to fai maamaaga mitaki a tautolu ke he puhala kua lata he tau tagata ke omaoma ke he pule he Atua.
Pule Malolo i Lalo Hifo he Pule-Atua
6. Ko e ha ko e paleko ai ma e tau tagata ke taofi e pule malolo he pule-atua, mo e ko e tau vahega tagata fefe kua lata mo e matagahua nei?
6 Ko lautolu ne ha ha i ai he tau tutuaga pule i Isaraela ne moua e monuina lahi mahaki, ka ko e paleko foki ma lautolu ke taofi ha lautolu a lagotatai. Kua lata ia lautolu ke fakaeneene neke eke ha lautolu a tau lotomaua mo mena aoga lahi ue atu ke he fakatokolugaaga he higoa a Iehova. Ko e tau kupu ne fakalagalaga mai “nakai ha ha he tagata kua fano ke fakatonu e mena ke fano a ia ki ai” kua tatai ni e moli ke he tau Isaraela mo e moli ke he tau tagata oti kana foki. Ko e monuina ni a Isaraela ha kua manatu he tau tane momotua, ko Isaraela ko e pule-atua mo e kua lata ni a lautolu ke taute e finagalo a Iehova, nakai ko e ha lautolu ni. Nakai leva he mole atu e mouaaga ha Isaraela, ko e matua fugavai ha Mose ko Ieteru, ne fakamaama fakamitaki atu, ko e tau vahega tagata fefe kua lata a lautolu ki ai, ko e kakano, “ko e tau tagata malolo, kua matakutaku ke he Atua, ko e tau tagata fakamoli, kua vihiatia e velevelemena.”—Esoto 18:21.
7. Ko e tau puhala fe ne eke ai a Mose mo fakatai mitaki he taha ne taofi e pule malolo i lalo he Atua ko Iehova?
7 Ko e tagata fakamua ne fakagahuahua e pule malolo tokoluga i Isaraela ko Mose. Ko ia ko e fakatai mitaki lahi he tagata pule malolo he pule-fakaatua. Moli, he taha magaaho ne fakakite mai ai e lolelole he tagata. Ka e taha e mena, ne falanaki tumau a Mose ki a Iehova. Kaeke ke mafuta hake ha huhu ne nakai la fakahako, ne kumi e ia e takitakiaga a Iehova. (Fakatatai Numera 15:32-36.) Kalo kehe fefe a Mose he kamatamata ke fakaaoga hana a tuaga tokoluga ma e hana ni a lilifu? Moli, pete ni he takitaki e ia e tau miliona he motu, ko ia “kua totonu ue atu a ia he tau tagata oti ha he fuga kelekele.” (Numera 12:3) Ne nakai kumi tuaga fakatagata a ia ka e tupetupe a ia ke he lilifu he Atua. (Esoto 32:7-14) Mo e ha ha ia Mose e tua malolo. Ko e vagahauaga ki a ia ato eke a ia mo takitaki fakamotu, ne pehe e aposetolo ko Paulo: “Ha kua fakauka a ia tuga ne mena kua kitia e ia a ia kua nakai kitia.” (Heperu 11:27) Maama mitaki, ne nakai nimo ia Mose ko Iehova ko e Pule moli he motu. (Salamo 90:1, 2) Ko e fakatai mitaki ha a ia ma tautolu he vaha nei!
8. Ko e heigoa e poaki ne age e Iehova ki a Iosua, mo e ko e ha ai kua mailoga mitaki?
8 Ko e magaaho ne kitia ai ko e tau levekiaga i Isaraela kua mamafa lahi ma Mose ke hahamo tokotaha, ne tuku e Iehova hana agaga ki luga he tau tane momotua toko 70 ne maeke ke lagomatai a ia ke fakafili e motu. (Numera 11:16-25) He tau tau fakamui ne igatia ni e magamotu mo e hana a tau tane momotua. (Fakatatai Teutaronome 19:12; 22:15-18; 25:7-9.) Mole atu e mate a Mose, ne taute e Iehova a Iosua mo takitaki he motu. Kua maeke ia tautolu ke mailoga fakalataha mo e monuina nei, ne lahi mahaki e gahua ha Iosua ka taute. Ko e pete ia, ne tala age e Iehova ki a ia, ko e taha e mena kua nakai lata ia ia ke tiaki: “Nakai uta kehe mo e gutu hau e tohi he fakatufono nai, ka kia manamanatu ai a koe ke he aho katoa mo e po, kia taofi e koe ke eke ai ke lata mo e tau mena oti kua tohi ai.” (Iosua 1:8) Kia mailoga la, pete ni he molea e 40 e tau tau kua toka ki tua ne fekafekau ai a ia, ka kua lata ni ke totou tumau e ia e Matafakatufono. Kua lata foki a tautolu ke fakaako e Tohi Tapu mo e fakahauhau ha tautolu a tau loto ke he tau fakatufono mo e tau poaki a Iehova—pete ni he fefe e loa he ha tautolu a fakamauaga he gahua lagomatai po ke fiha e tau monuina ne moua e tautolu.—Salamo 119:111, 112.
9. Ko e heigoa e mena ne tupu i Isaraela he vaha he tau fakafili?
9 Ne mumui atu ia Iosua e tau matakau he tau ikifakafili. Kua nakai fiafia, ha ko e ha lautolu a vaha “kua mahani kelea e fanau a Isaraela ki mua a Iehova.” (Fakafili 2:11) Hagaao ke he vaha he tau ikifakafili, kua pehe e fakamauaga: “Nakai fai patuiki a Isaraela ke he vaha ia, kua takitaha e tagata mo e eke ke lata mo e hana ni a manatu.” (Fakafili 21:25) Kua igatia ni e taha mo e taute hana a tau fifiliaga hagaao ke he mahani mo e tapuakiaga, mo e fakakite mai he fakamauaga tuai kua tokologa e tau Isaraela ne taute e tau fifiliaga kelea. Ne mokulu kehe a lautolu ke tapuaki ke he tau tupua mo e falu a magaaho kua taute e tau mahani kolokolovao teteki. (Fakafili 19:25-30) Ka ko e falu, mogoia, ne fakatata e fakataiaga mitaki he tua.—Heperu 11:32-38.
10. Hiki katoa fefe e fakatufono i Isaraela he vaha ia Samuela, mo e ko e heigoa ne takitaki atu ke he mena nei?
10 Ko e magaaho ne moui ai e ikifakafili fakahiku, ko Samuela, ne moua e Isaraela e tau matematekelea ha ko e fakatufono. Ha kua fakapikitia he tau motu fi ne nonofo takai, ne pule oti he tau patuiki, ti manatu e tau Isaraela kua lata foki ni a lautolu ke fai patuiki. Ne nimo ia lautolu kua fita a lautolu he fai Patuiki, ko e fakatufono ha lautolu ko e pule-atua. Ne tala age a Iehova ki a Samuela: “Ha kua nakai tiaki e lautolu a koe, ka kua tiaki e lautolu au, ke nakai eke au mo patuiki ha lautolu.” (1 Samuela 8:7) Ko e ha lautolu a fakatai kua fakamanatu mai ki a tautolu e mukamuka ke galo ha tautolu a kitiaaga fakaagaga mo e fakapikitia he lalolagi ne takai ia tautolu.—Fakatatai 1 Korinito 2:14-16.
11. (a) Ha ko e hiki he fakatufono, maeke fefe ke talahau, ne matutaki ni a Isaraela ke eke mo pule-atua i lalo hifo he tau patuiki? (e) Ko e heigoa e poaki ne age e Iehova ke he tau patuiki a Isaraela, mo e ko e heigoa e kakano?
11 Ko e mena haia, ne talia ai e Iehova e ole he tau Isaraela mo e fifili ai ha lautolu a tau patuiki tokoua fakamua, ko Saulo mo Tavita. Ne tumau ni a Isaraela mo pule-atua, ne pule e Iehova. Ke maeke he hana tau patuiki ke manatu e mena nei, kua igatia a lautolu mo e kotofaaga ke taute hana ni a lagaki he Matafakatufono mo e totou ia he tau aho oti, ke “fakaako a ia ke matakutaku ai kia Iehova hana Atua; mo e omaoma ni a ia ke he tau poaki oti he fakatufono nai, mo e tau poakiaga nai ke eke e ia; Neke fakatokoluga ai hana loto ke he hana tau matakainaga.” (Teutaronome 17:19, 20) E, ne manako a Iehova ki a lautolu ne ha ha i ai e pule he hana pule-atua ke ua fakatokoluga e lautolu a lautolu mo e ko e ha lautolu a tau gahua kua lata ke ata mai hana Matafakatufono.
12. Ko e heigoa e fakamauaga ke he tua fakamoli ne taute he Patuiki ko Tavita?
12 Ne moua he Patuiki ko Tavita e tua talahaua ki a Iehova, mo e ko e maveheaga he Atua, to eke a ia mo matua ke he laini he tau patuiki ka fakamau tukulagi. (2 Samuela 7:16; 1 Tau Patuiki 9:5; Salamo 89:29) Ko e omaoma fakatokolalo ha Tavita ki a Iehova kua aoga lahi ke fifitaki. Ne pehe a ia: “Iehova na e, kua olioli e patuiki ke he hau a malolo, kua fiafia lahi ni ke he hau a fakamouiaga.” (Salamo 21:1) Pete ni he kaumahala a Tavita he falu a magaaho ha ko e lolelole fakatino, ka e, ha ko e pule, ne falanaki a ia ke he malolo a Iehova, nakai ke he hana ni.
Tau Gahua mo e Tau Aga Nakai Pule-Fakaatua
13, 14. Ko e heigoa e falu he tau gahua nakai e pule-fakaatua ne uta he tau hukui ha Tavita?
13 Ne nakai tatai oti e tau takitaki Isaraela mo Mose mo Tavita. Tokologa ne fakakite e nakai fakalilifu kelea lahi ma e fakatokatokaaga pule-fakaatua, he fakaata e tapuakiaga pikopiko i Isaraela. Ke hoko foki ke he falu he tau pule fakamoli kua taute e tau gahua nakai ko e pule-fakaatua he falu magaaho. Kua momoko lahi foki ke he lekua ha Solomona, ko ia ne foaki atu ki ai e iloilo mo e monuina. (1 Tau Patuiki 4:25, 29) Ka e pete ni he pihia, ne fano kehe a ia he matafakatufono a Iehova, ne faihoana a ia ke he tau hoana loga mo e fakaata e tapuaki ke he tau tupua i Isaraela. Ko e mena ne tupu, ne mamafa lahi e pule a Solomona he hana tau tau fakamui.—Teutaronome 17:14-17; 1 Tau Patuiki 11:1-8; 12:4.
14 Ko e tama ha Solomona ko Rehopoamo ne hagaao atu a ia ke he manako ke fakamama e ia e kavega he hana tau tagata. Ka e, ke taute e tuaga ia mo e loto molu, ne fakatu e ia hana pule aga vale—mo e galo ai 10 mai he 12 e magafaoa. (2 Nofoaga he Tau Patuiki 10:4-17) Ko e patuiki fakamua he mavete kehe mai he kautu he magafaoa hogofulu, ko Ierepoamo. Ke he fakamalolo ke fakamoli ke ua liu hana kautu ke matutaki ke he hana motu taokete, ne fakatu hake e ia e tapuakiaga punua povi. Liga ko e lakaaga iloilo lahi a nei he fakapolitika, ka kua fakakite ai e totoko mo e tiaki he pule-atua. (1 Tau Patuiki 12:26-30) Fakamui, ke he fakaotiaga he moui loa he fekafekauaga fakamoli, ne fakaata he Patuiki ko Asa e fakatokoluga ke fakakelea aki hana fakamauaga. Ne ekefakakelea e ia e tau perofeta ne o mai ki a ia mo e fakatonuaga mai ia Iehova. (2 Nofoaga he Tau Patuiki 16:7-11) E, kua lata foki a lautolu tuai he falu a magaaho ke fakatonu.
Ko e Fakaotiaga he Taha Pule-Atua
15. Ko e magaaho ne nofo ai a Iesu he lalolagi, kaumahala fefe e tau takitaki Iutaia ke eke mo tau patu pule malolo he pule-atua?
15 Ko e magaaho ne nofo ai a Iesu Keriso he lalolagi, kua ha ha i ai agaia a Isaraela ke he pule-atua. Kua momoko lahi mogoia, ha kua tokologa hana a tau tane momotua ne kotofa kua nakai moua e tau loto fakaagaga. Ne kaumahala moli a lautolu ke taute e mahani fakatokolalo ne fakakite e Mose. Ne tuhi a Iesu ke he ha lautolu a malonaaga fakaagaga he magaaho ne pehe a ia: “Kua nonofo e tau tohikupu mo e tau farasaio ke he nofoa a Mose; Haia, ko e tau mena oti ke tala atu ai a lautolu kia mutolu ke omaoma ki ai, kia omaoma a mutolu ki ai mo e eke ai e mutolu; ka e aua neke fifitaki a mutolu ke he ha lautolu a tau mahani; ha kua talahau e lautolu, ka e nakai ni eke e lautolu.”—Mataio 23:2, 3.
16. Fakakite fefe he tau takitaki Iutaia he senetenari fakamua e nakai fakalilifu ha lautolu ma e pule-atua?
16 Mole atu he tuku atu a Iesu ki a Ponotio Pilato, ne fakakite he tau takitaki Iutaia e mamao he hehe ha lautolu mai he ha lautolu a omaoma ke he pule-fakaatua. Ne kamatamata e Pilato a Iesu mo e fakaoti ai, ko ia ko e tagata nakai fai hala. Ne liuaki mai a Iesu ki fafo ki mua he tau Iutaia, ne pehe a Pilato: “Kitiala, e patuiki ha mutolu!” Ko e magaaho ne tauhea ai e tau Iutaia ke tamate a Iesu, ne huhu a Pilato: “Ke fakasatauro kia e au e patuiki ha mutolu?” Ne tali e tau iki ekepoa: “Nakai fai patuiki a mautolu, ka ko Kaisara hokoia.” (Ioane 19:14, 15) Ne fakailoa e lautolu a Kaisara ke eke mo patuiki, nakai ko Iesu, ne ‘kua haele mai ke he higoa a Iehova’!—Mataio 21:9.
17. Ko e ha a Isaraela he tino ne fakaoti ai he eke mo motu he pule-fakaatua?
17 Ha kua tiaki a Iesu, ne tiaki he tau Iutaia e pule-atua, ha ko ia ka eke mo patu lahi he tau fakatokatokaaga pule-fakaatua he vaha i mua. Ko Iesu ko e tama lilifu he patuiki ko Tavita, ka pule tukulagi. (Isaia 9:6, 7; Luka 1:33; 3:23, 31) Ko e mena ia, ne fakaoti ai a Isaraela he tino he eke mo motu fifili he Atua.—Roma 9:31-33.
Fou e Pule-Atua
18. Ko e heigoa e pule-atua ko e mena fou, ne fanau he senetenari fakamua? Fakamaama.
18 Ko e tiakiaga he Atua a Isaraela he tino nakai ko e fakaotiaga he pule-atua he lalolagi a ia. Puhala mai ia Iesu Keriso, ne fakatu e Iehova e pule-atua ko e mena fou. Ko e fakapotopotoaga Kerisiano fakauku a nei, ko e motu fou pauaki. (1 Peteru 2:9) Ne fakahigoa aki he aposetolo ko Paulo ko e “Isaraela he Atua,” mo e he mogo fakamui ne o mai hana tau tagata “mai he tau magafaoa oti, mo e tau vagahau kehekehe, mo e tau motu, katoa mo e atu motu.” (Kalatia 6:16; Fakakiteaga 5:9, 10) Ha kua omaoma ke he tau fakatufono he tagata ne nonofo ai a lautolu, ko e tau tagata he pule-atua ko e mena fou nei kua pule moli he Atua. (1 Peteru 2:13, 14, 17) Nakai leva he mole atu e fanau mai he pule-atua ko e mena fou, ne lali e tau pule ha Isaraela he tino ke fakaohooho e falu he tau tutaki ke tiaki e omaoma ke he fakatufono ne age e Iesu ki a lautolu. Ko e tali? “Kua lata ni ke mua e omaoma ke he Atua ke he omaoma ke he tau tagata.” (Gahua 5:29) Ko e moli ni, ko e kitiaaga he pule-fakaatua!
19. Ko e kakano fe ne fakahigoa ai e fakapotopotoaga Kerisiano he senetenari fakamua ko e pule-atua?
19 Ti gahua fefe mogoia e pule-atua ko e mena fou? Ne ha ha i ai e Patuiki, ko Iesu Keriso, ne hukui e Pule-Atua Lahi Mahaki, ko e Atua ko Iehova. (Kolose 1:13) Pete ni ko e Patuiki kua nakai kitia i luga he lagi, ko e hana pule kua moli ia ke he hana tau tagata, mo e ko e hana tau kupu kua pule ke he ha lautolu a tau momoui. Ka e, ma e tau leveki ne kitia, ne kotofa ai e tau tane momotua kua lata fakaagaga. I Ierusalema ne fakagahua e matakau he tau tane pihia ke eke mo kau fakatufono. Ke hukui e kau ia, ko e tau motua o fano tuga a Paulo, Timoteo mo Tito. Mo e igatia e fakapotopotoaga mo e leveki he kau he tau tane momotua, po ke tau motua. (Tito 1:5) Ko e magaaho ka mafuta hake ai ha mena vihi mo e uka, kua maeke he tau motua ke kumi lagomatai ke he kau fakatufono po ke taha he hana tau hukui, ke tuga a Paulo. (Fakatatai Gahua 15:2; 1 Korinito 7:1; 8:1; 12:1.) Ke lafi atu ki ai, kua igatia ni e tagata he fakapotopotoaga ke taute e vala ke fakatokoluga hake e pule-atua. Igatia ni e tagata mo e fai aoga ki mua a Iehova ke fakaaoga e tau fakatonuaga Tohiaga Tapu he hana a moui.—Roma 14:4, 12.
20. Ko e heigoa kua lata ke talahau hagaao ke he pule-atua he magaaho he vaha fakaaposetolo?
20 Ne poaki e Paulo, ka mole atu e mamate he tau aposetolo, to kamata tupu e tiaki taofiaga, ti ko e mena moli ia ni ne tupu. (2 Tesalonia 2:3) Ka e fai magaaho he mole, kua tupu hake e numela ha lautolu ne talahau ko e tau Kerisiano ke he tau miliona mo e ka mole ia ke he tau teau he tau miliona. Ne fakatupu e lautolu e tau vahega kehekehe he tau fakatufono lotu, tuga e tau takitaki lotu, tau porotesano, mo e tau fakapotopotoaga. Ka e taha e mena, kua nakai maeke he tau mahani po ke tau taofiaga he tau lotu nei ke fakaata mai e pule a Iehova. Nakai ko e tau pule-atua a lautolu!
21, 22. (a) Liu fakatu fefe e Iehova e pule-atua he vaha he fakaotiaga? (e) Ko e heigoa e tau huhu hagaao ke he pule-atua ka tali?
21 Ke he magaaho he fakaotiaga he fakatokaaga matahavala nei, kua ha ha i ai e veheveheaga he tau Kerisiano mai he tau Kerisiano pikopiko. (Mataio 13:37-43) Ne tupu e mena nei he tau 1919, ko e tau ne uho lahi he fakamauaga tuai he pule-atua. Ko e magaaho ia ne fakamoli ai e perofetaaga ia Isaia 66:8: “Ko hai kia ne kitia e tau mena pehena? Ke mamahi fanau kia e motu ke he aho taha? Ke fanau mai agataha kia e motu?” Ko e tali ke he tau huhu ia ko e leo fakalahi mai ko e e! He tau 1919 kua liu foki gahuahua e fakapotopotoaga Kerisiano ke eke mo “motu” vevehe kehe. Ko e kelekele pule-fakaatua kua fanau moli he aho taha! Ha kua holo ki mua e vaha he fakaotiaga, ko e fakapotopotoaga he motu fou nei kua hiki mo e tamai a ia ke fakatata lahi ke he puhala ne gahuahua ai he senetenari fakamua. (Isaia 60:17) Ka ko e pule-atua tumau ni. Ke he mahani mo e taofiaga, ne fakaata tumau mai ni e tau matafakatufono oti mo e tau poakiaga fakaatua he tau Tohiaga Tapu. Mo e omaoma tumau ke he Patuiki ne nofo he nofoaiki ko Iesu Keriso.—Salamo 45:17; 72:1, 2.
22 Kua fakalataha nakai a koe mo e pule-atua nei? Kua fai tuaga nakai a koe ke pule i ai? Kaeke kua fai, ti iloa nakai e koe ko e heigoa e kakano ke gahua ke he pule-fakaatua? Kua iloa nakai e koe e tau matahele ke tiaki? Ko e tau huhu ua fakahiku ka fakatutala ki ai he vala tala ka mui mai.
Maeke Nakai Ia Koe ke Fakamaama?
◻ Ko e heigoa e pule-atua?
◻ Ko e heigoa e puhala ne eke ai a Isaraela mo pule-atua?
◻ Ko e heigoa e fakatokatokaaga ne taute e Iehova ke fakamanatu ke he tau patuiki, ko Isaraela ko e pule-atua?
◻ Ko e heigoa e puhala ne eke ai e fakapotopotoaga Kerisiano mo pule-atua, mo e fakatokatoka fefe?
◻ Ko e heigoa e fakapotopotoaga he pule-fakaatua ne fakatu he vaha ha tautolu?
[Fakatino he lau 12]
Ki mua ha Ponotio Pilato, kua mailoga he tau pule Iutaia a Kaisara ka e nakai ko e Patuiki fifili pule-fakaatua a Iehova