Olioli ke he Tau Mena Aoga he Fakaakoaga Fakaatu
“Ko au ko Iehova, ko e hau a Atua, kua fakaako atu kia koe ke he tau mena ke aoga ai.”—ISAIA 48:17.
1. Fefe e mena ka moua e tautolu kaeke ke fakaaoga e tautolu e fakaakoaga fakaatua ke he tau momoui ha tautolu?
KO E Atua ko Iehova kua mahomo atu e tau mena ne iloa. Kua nakai fai tagata kua mua atu hana manatu, kupu, po ke mena ne taute mai ia ia. Ha ko e ha tautolu a Tufuga, kua iloa e ia e tau mena kua lata mo tautolu mo e foaki fakaloga mai a lautolu. Kua iloa moli lahi e ia ke fakatonutonu mai fefe a tautolu. Mo e kaeke ke fakaaoga e tautolu e fakaakoaga fakaatua, to moua ne tautolu e tau mena aoga mo e olioli ai ke he fiafia lahi moli.
2, 3. (a) Maeke fefe he tau tagata he Atua i tuai ke moua e lautolu e tau mena aoga kaeke kua omaoma a lautolu ke he hana tau poakiaga? (e) Ko e heigoa ka tupu kaeke ke fakaaoga e tautolu e fakaakoaga fakaatua ke he tau momoui ha tautolu he vaha nei?
2 Kua fakakite mai he fakaakoaga fakaatua e manako lahi moli he Atua ke kalo kehe mai hana tau fekafekau he matematekelea mo e olioli ai e moui he omaoma ke he hana tau matafakatufono mo e tau matapatu fakaakoaga. Kaeke kua fanogonogo e tau tagata i tuai a Iehova ki a ia, to moua ne lautolu e olioli he tau fakamonuinaaga uho, ha kua fita he tala age e ia ki a lautolu: “Ko au ko Iehova, ko e hau a Atua, kua fakaako atu kia koe ke he tau mena ke aoga ai, kua takitaki e ia a koe ke he puhala ke fano ai a koe. Ane hagao mai a koe ke he haku tau poaki, po kua tuga ne vailele hāu a monuina; mo e tuga ne tau peau he tahi hau a tututonu.”—Isaia 48:17, 18.
3 Ko e mena maeke he tau tagata he Atua i tuai ke moua e tau mena kua aoga ki a lautolu kaeke kua fakateliga a lautolu ke he hana tau poakiaga mo e tau fakatonutonuaga. Ati kehe tuai ai he nakai matematekelea ke he tau lima he tau Papelonia, kua maeke ia lautolu ke olioli ke he mafola mo e muhukoloa lahi, ati kua pukenamo, hokulo mo e tumau ati tuga ai ni e vailele. Ke lafi ki ai, to loga lahi foki ha lautolu a tau gahua tututonu ti tuga ne tau peau he tahi. To pihia ai, kaeke ke fakaaoga e tautolu e fakaakoaga fakaatua ke he tau momoui ha tautolu to maeke ai ke moua e olioli ke he tau mena aoga loga lahi. Ti ko e heigoa e falu he tau mena nei?
Kua Hiki e Tau Momoui
4. Kua fa eke fefe e fakaakoaga fakaatua ke lauia e tau momoui he tau tagata?
4 Kua fita he moua he tau tagata tokologa e aoga he fakaakoaga fakaatua he hiki e tau momoui ha lautolu ti kua mitaki lahi ai. Ko lautolu ne fakaaoga e fakatonutonuaga a Iehova kua tiaki “e tau gahua he tino,” tuga e mahani kelea, tapuaki tupua, tau mena fakaagaga kelea, taufetoko, mo e mahani mahekeheke. Ka e kehe, ne fakakite e lautolu e fua he agaga ko e fakaalofa, olioli, mafola, fakamanavalahi, mahani totonu, mahani mitaki, tua, mahani molu, mo e taofi-ni. (Kalatia 5:19-23) Kua fanogonogo foki a lautolu ke he fakatonuaga ia Efeso 4:17-24, ke he mena ne kua ole fakamakamaka mai a Paulo ke he tau faoa ne talitonu ke nakai o fano tuga ne taute he tau motu, ha kua goagoa e tau loto manamanatu ha lautolu mo e pouligia e tau manamanatuaga, kua mafoki kehe mai he moui ha he Atua. Kua nakai takitaki he tau loto goagoa, ka e eke ko e tau tagata ne tuga a Keriso he ‘tuku kehe e tagata tuai ke he tau mena ne mahani ai a lautolu i tuai, mo e fakafou ke he manako he tau loto ha lautolu.’ Kua eke a lautolu ‘ke tapulu e tagata fou kua eke ke lata mo e Atua, ke he tututonu mo e mahani mitaki ke fakamoli ai.’
5. Fefe e lauiaaga he fakaakoaga fakaatua ke he puhala ne o e tau tagata?
5 Kua mitaki e tau mena aoga he fakaaoga e fakaakoaga fakaatua ha kua fakakite mai ki a tautolu ke fakatauo fefe mo e Atua. Kaeke ke o a tautolu mo Iehova, tuga ne taute e Noa, kua muitua a tautolu ke he puhala he moui ne fakatoka mai he Faiaoga Homo ue atu ha tautolu. (Kenese 6:9; Isaia 30:20, 21) Kua o e tau tagata he tau motu he “mahani a lautolu ke he goagoa he tau loto ha lautolu,” tuga ne talahau mai he aposetolo ko Paulo. Mo e nakai aoga ha, e muka he falu he tau mena ne tohia mai he tau loto manamanatu ia! He kitia e tau mena ne tohia he falu i luga he kaupa i Pompeii, kua tohia ai ni he taha tagata kitekite: “Kua ofo lahi ni, ma kaupa na e, ha kua nakaila malolo hifo a koe ha ko e mamafa he tau mena tohia goagoa loga.” Ka e nakai ha ha e ha mena goagoa he “tau kupu [“a Iehova,” NW]” mo e gahua fakamatala he Kautu ne kua fakamaeke e mena ia. (Gahua 13:12) Kakano ha ko e gahua ia, kua taute ai e tau tagata ne loto lahi ke he kupu moli ke mahani tuga e tau tagata fai manamanatuaga. Kua fakaako a lautolu ke fakaoti e o fano he tau puhala agahala ha lautolu, ne kua ailoa e finagalo he Atua. Kua nakai tuai pouligia ha lautolu a tau manamanatuaga, po kua omoomoi he tau loto goagoa a lautolu ke kumi e tau foliaga ne kua nakai aoga e muka ka moua mai.
6. Ko e heigoa e fakafetuiaga ne ha ha he vahaloto he ha tautolu a omaoma ke he fakaakoaga a Iehova mo e fiafia lahi ha tautolu?
6 Kua aoga foki e fakaakoaga fakaatua ki a tautolu ha kua fakamahani aki a tautolu mo Iehova mo e hana tau gahua. Kua futiaki he iloilo pihia a tautolu ke fakatata atu ke he Atua, kua fakatolomaki atu ha tautolu a fakaalofa ki a ia, mo e omoi hake ha tautolu a manako ke omaoma ki a ia. Kua talahau mai ia 1 Ioane 5:3: “Ko e fakaalofa ke he Atua hanai, kia omaoma a tautolu ke he tau poaki hana; nakai mamafa foki hana tau poaki.” Kua omaoma foki a tautolu ke he tau poakiaga a Iesu kakano ha kua iloa e tautolu ko e moua mai he Atua hana tau fakaakoaga. (Ioane 7:16-18) Kua puipui he omaoma pihia a tautolu mai he haofia fakaagaga mo e fakaohooho e fiafia lahi ha tautolu.
Ko e Kakano Moli he Moui
7, 8. (a) Kua lata ke maama fefe e tautolu e Salamo 90:12? (e) Kua maeke fefe a tautolu ke tamai e loto pulotu?
7 Kua aoga lahi e fakaakoaga a Iehova he fakakite ki a tautolu ke fakaaoga fefe e tau momoui ha tautolu ke he puhala kua aoga lahi. Ko e moli hanai, kua fakakite mai he fakaakoaga fakaatua ki a tautolu ke totou pauaki fefe e tau aho ha tautolu. Kua eke ni e amaamanakiaga he moui ne 70 e tau tau ke 25,550 e tau aho. Kua fita he 18,250 e tau aho kua mole atu mai he tau aho ia he tagata ne 50 e tau tau he moui, mo e ko e amaamanakiaga he tau aho hana ne toe ko e 7,300 ti kua tuga ni e mena gahoa lahi moli. Ti mua atu mogoia a ia he loto fakaaue katoatoa, ko e ha, ne liogi ai e perofeta ko Mose ke he Atua ia Salamo 90:12: “Kia fakaako mai pihia e koe a mautolu ke totou ha mautolu a tau aho, kia moua ai he tau loto ha mautolu e iloilo.” Ka ko e heigoa e kakano a Mose ke he mena ia?
8 Kua nakai pehe e kakano he kupu a Mose ko e to fakakite mai he Atua e tau numela tonu he tau aho katoatoa he moui he tau Isaraela takitokotaha. Hagaao ke he Salamo 90, ke he tau kupu 9 mo e 10, ne mailoga he perofeta Heperu kua liga to eke ni ke he magahehala he 70 po ke 80 e katoatoa e tau tau he moui—kua ku lahi moli. Ti kua fakakite mai moli he tau kupu ia Salamo 90:12 e manako lahi he liogi a Mose ke fakakite e Iehova, po ke fakaako, a ia mo e Hana a tau tagata ke fakagahuahua e pulotu ke fuafua fakamitaki ‘e tau aho ha lautolu’ mo e fakaaoga a lautolu ke he puhala ne talia he Atua. Ati fefe mogoia, ka e kua a tautolu? Kua loto fakaaue nakai a tautolu ke he tau aho takitaha? Kua tamai nakai e tautolu e loto pulotu he kumi ke fakaaoga e tau aho oti kana ke he puhala kua mua atu e aoga, ke he fakahekeaga he ha tautolu a Faiaoga Homo ue atu, ko e Atua ko Iehova? Kua lagomatai he fakaakoaga fakaatua a tautolu ke taute e mena ia.
9. Maeke a tautolu ke amaamanaki ke he heigoa kaeke kua ako a tautolu ke totou ha tautolu a tau aho ke he lilifu ue atu a Iehova?
9 Kaeke kua ako a tautolu ke totou ha tautolu a tau aho ke he fakahekeaga a Iehova, to liga maeke ai a tautolu ke totou tumau, ha kua foaki mai he fakaakoaga fakaatua e iloilo ma e moui tukulagi. “Ko e moui tukulagi hanai,” he pehe mai a Iesu, “kia iloa e lautolu a koe, ko e Atua moli tokotaha ni, katoa mo ia ne fakafano mai e koe, ko Iesu Keriso haia.” (Ioane 17:3) Kua moli lahi, kaeke ke moua e tautolu e iloilo fakalalolagi oti kana ne kua maeke ke moua, to nakai tamai ki a tautolu e moui tukulagi. Ka kua maeke e moui tukulagi ke eke ko e ha tautolu kaeke kua moua e tautolu mo e fakaaoga e iloilo tonu he tau peresona tokoua kua mua ue atu e aoga mai he lagi mo e lalolagi katoatoa mo e fakagahuahua moli ai e tua.
10. Ko e heigoa ne talahau he taha tohi fakamaama mena hagaao ke he fakaakoaga, mo e fakatatai fefe e mena nei mo e tau mena aoga ne moua mai he fakaakoaga fakaatua?
10 Pete ni ko e fiha e leva he moui a tautolu, kia manatu e tautolu e aoga mua atu nei he fakaakoaga fakaatua: Kua foaki atu ki a lautolu ne fakaaoga e mena ia, e kakano moli he moui. Kua talahau mai he The World Book Encyclopedia: “Kua lata he aoga fakaakoaga ke lagomatai e tau tagata ke eke mo tau tagata aoga lahi he kaufakalatahaaga. Kua lata foki ke lagomatai a lautolu ke tupu fakahaga e loto fakaaue ma e ha lautolu a moui fakamotu mo e taute ai e tau momoui ke mamakona lahi.” Kua aoga lahi e fakaakoaga fakaatua he lagomatai a tautolu ke taute e tau momoui ke mamakona lahi. Kua tupu fakahaga i loto ia tautolu e loto fakaaue moli ke he ha tautolu a tufaaga fakaagaga ha ko e tau tagata he Atua. Mo e kua taute moli na tautolu mo tau tagata aoga lahi ke he kaufakalatahaaga, ha kua lagomatai a tautolu ke maeke ke taute e matagahua mua atu ke fakafeleveia aki e tau mena ne lata mo e tau tagata he lalolagi katoa. Ti kua maeke ai he ha ke talahau pihia e mena ia?
Fakaholoaga he Fakaakoaga ke he Lalolagi Katoa
11. Kua fakakite hake fefe e Thomas Jefferson kua lata ke fai fakaakoaga tonu?
11 Kua nakai tuga e falu fakaholoaga fakatonutonuaga foki, ha ko e fakaakoaga fakaatua kua fakahokotia e fakaakoaga ne kua lata mo e tau tagata. Ko e mena kua lata ni ke fakaako e tau tagata he kitia e Thomas Jefferson, ko e pelesiteni ke tolu aki he Tau Fahi Kaufakalataha. I loto he tohi ia Aokuso 13, 1786, ki a George Wythe, ko e kapitiga mo e tagata kua fakamau fakamoliaga ke he Talahauaga Pule Tutokotaha, ne tohia atu a Jefferson: “Kua manamanatu au ko e matafakatufono kua mua atu e aoga lahi he tau matafakatufono katoatoa ha tautolu ko e folafolaaga he iloilo ke he vahaloto he tau tagata. Kua nakai fai fakaveaga mauokafua foki kua maeke ke taute, ke puipui aki e tokanoaaga mo e fiafia lahi. . . . Fakamatala, ma iki tane fakahele, e matagahua fakamalolo he totokoaga ke he ailoa; kia fakatu mo e fakamahomo atu e matafakatufono ma e fakaakoaga he tau tagata noa. Kia taute ke fakailoa atu ke he tau faoa he motu ha tautolu . . . ko e tukuhau ka totogi kakano [ma e fakaakoaga] kua nakai mole e tama vala afe he tau mena ne totogi ke he tau patuiki, tau faifeau, mo e tau patu tokoluga ka tutu mai he vahaloto ha tautolu kaeke ke tiaki e tautolu e tau tagata ke ailoa.”
12. Kua maeke he ha ke pehe ko e fakaholoaga he fakaakoaga fakaatua kua kautu lahi mahaki mo e aoga ke he fakaakoaga he lalolagi katoa?
12 Kua mamao kehe mai ke tiaki e tau tagata hagahaga tututonu ke ailoa, kua foaki mai he fakaakoaga a Iehova e fakaholoaga kua mahomo atu ma e fakaakoaga he lalolagi katoa ko e mena aoga lahi ki a lautolu. He vale agaia e Felakutaki II he Lalolagi ke he 50 e tau tau kua mole, kua kitia he Komiti F.K. ke he Fakafouaga he Tau Fakaakoaga, kua lata ke mafiti lahi ke fai “fakaakoaga e lalolagi katoa.” Kua ha ha agaia ne manako ia, ka ko e fakaholoaga ni hokoia he fakaakoaga fakaatua ne kautu lahi e fakaakoaga ke he lalolagi katoa. Kua mua atu foki e aoga kakano he lagaki hake e tau tagata he fakaagitau, kua lagaki mai a lautolu ke he mahani mitaki mo e tau mena fakaagaga, kua fakahao mai a lautolu he mahani fakaikaluga mo e fili tagata he lalolagi, mo e foaki e iloilo ke he moui tukulagi. Ka e mua atu he tau mena oti kua aoga e fakaholoaga nei ke he tau tagata he tau fahi oti he fakaako ki a lautolu ke fekafekau ke he Atua ko Iehova.
13. Fakamoli fefe a Isaia 2:2-4 he vaha nei?
13 Ko e tau mena aoga he fakaakoaga fakaatua ne kua fa e olioli ki ai e tokologa ne eke he magaaho nei mo tau fekafekau he Atua. Kua iloa e lautolu ha lautolu a lata mo e tau mena fakaagaga mo e iloa lahi kua tata mai e aho a Iehova. (Mataio 5:3; 1 Tesalonia 5:1-6) He magaaho tonu nei, “ke he tau aho a mui,” ko e tau tagata nei ne tafe mai he tau motu oti kana ke he mouga a Iehova, ko e hana tapuaki mea. Kua fakatu mo e mauokafua ai mo e kua fakatokoluga muatua atu mai he tau tapuaki ne kua fekehekeheaki mo e finagalo he Atua. (Isaia 2:2-4) Kaeke ko koe ko e Fakamoli tukulele a Iehova, kua nakai kia fiafia lahi a koe he ha ha i loto he lanu tagata ne fa e tupu ki mua ne tapuaki ki a ia mo e kua moua e tau mena aoga he fakaakoaga fakaatua? Kua homo ue atu ha ke ha ha ia lautolu ne kua kalaga: “Kia fakaheke atu kia Ioha e tau mena oti kana kua fafagu.”—Salamo 150:6.
Aoga Lahi e Lauiaaga ke he ha Tautolu a Agaga
14. Ko e heigoa e mena aoga ka moua he muitua ke he fakatonuaga a Paulo ia 1 Korinito 14:20?
14 Mai he tau mena aoga loga he fakaakoaga fakaatua, ko e lauiaaga mitaki kua maeke ke tupu ke he tau manamanatuaga ha tautolu mo e agaga. Kua omoi a tautolu ke manamanatu ke he tau mena tututonu, mahani mea, mahani tonu-mitaki, mo e tau mena kua lata ke fakaheke. (Filipi 4:8) Kua lagomatai he fakaakoaga a Iehova a tautolu ke muitua ke he fakatonuaga a Paulo: “Ka e eke a mutolu mo tau tama mukemuke ke he kelea, ka kia eke mo tau tagata lalahi ke he manamanatu.” (1 Korinito 14:20) Kaeke ke fakaaoga e tautolu e tomatomaaga nei, to nakai kumi a tautolu ke iloilo ke he mahani kelea. Ne tohia foki e Paulo: “Kia tiaki e mutolu e fakafiu oti mo e vale, mo e ita, mo e miha, mo e kupu kelea, katoa mo e tau loto kelea oti kana.” (Efeso 4:31) Ka fanogonogo ke he tau fakatonuaga pihia to lagomatai a tautolu ke kalo kehe mai he mahani kelea mo e falu agahala ne tomuitua e muikau. He magaaho taha kua maeke he mena nei ke foaki ke he tino mo e manamanatuaga e tau mena aoga, ko e mena ia ka mua atu he tamai ki a tautolu e olioli he iloa ko e fakafiafia e tautolu e Atua.
15. Ko e heigoa kua maeke ke lagomatai aki a tautolu ke mau tumau e manamanatuaga tonu mitaki?
15 Kaeke ke mau tumau e manamanatuaga tonu-mitaki ia tautolu, taha e mena ka lagomatai aki ko e kalo kehe ke ai ‘feoaki mo lautolu kua mahani kelea ne kua fakakelea ai e tau mahani mitaki.’ (1 Korinito 15:33) Ha ko e tau Kerisiano, to nakai lafi a tautolu mo lautolu ne mahani feuaki, tau tagata faivao, mo e falu ne taute mena hepe. Kua maama mogoia, kua nakai lata a tautolu ke feoaki mo e tau tagata pihia he totou e tau tala ki a lautolu ke fakafiafia tino po ke onoono ki a lautolu he televisoni po ke tau kifaga. Kua mua atu e loto he fakavaia, kua mukamuka lahi ke maeke ke moua e manako ke he tau mena kelea, mo e maeke ke kamatamata ke taute e tau mena ia. (Ieremia 17:9) Kia kalo kehe mogoia a tautolu mai he tau kamatamata pihia he tapiki ke he fakaakoaga fakaatua. Ha kua maeke ai ke lauia e tau manamanatuaga ha ‘lautolu kua fakaalofa atu kia Iehova’ ati hoko atu ke he mena aoga lahi kua omoi na lautolu ke ‘fakavihia e tau mena kelea.’—Salamo 97:10.
16. Maeke fefe he fakaakoaga he Atua ke lauia e agaga ne fakakite e tautolu?
16 Ne tala age e Paulo ke he kaugahua hana ko Timoteo: “Kia ha ha he agaga hāu e Iki ko Iesu Keriso. Kia ha ha ia mutolu e fakaalofa noa.” (2 Timoteo 4:22) Ne manako e aposetolo ke talia he Atua, he puhala mai he Iki ko Iesu Keriso, e malolo gahuahua ne omoomoi aki a Timoteo mo e falu Kerisiano. Kua lagomatai he fakaakoaga he Atua a tautolu ke fakakite e mahani fakaalofa, totonu, mo e agaga molu. (Kolose 3:9-14) Mo e kua kehe lahi ha, mai he tau tagata tokologa he tau aho fakahiku nei! Kua mahani fakatokoluga a lautolu, nakai loto fakaaue, kua nakai toka ai e fakaalofa hohofi pauaki, nakai hafagi ke he fetaliaaki, kua uluuka, fiafia lahi ke he fakafiafia tino, mo e gati ke he mahani atua fakamoli kua moli. (2 Timoteo 3:1-5) He fakatumau a tautolu ke fakaaoga e tau mena aoga he fakaakoaga fakaatua ke he tau momoui ha tautolu, kua fakakite e tautolu e agaga ne eke aki a tautolu ke ofania he Atua mo e falu tagata foki.
Aoga Lahi ke he Tau Fakafetuiaga he Tagata
17. Ko e ha kua aoga lahi e mahani fakatokolalo ke gahua auloa?
17 Lagomatai he fakaakoaga a Iehova a tautolu ke kitia e tau mena aoga ke fakatokolalo ka gahua auloa mo e tau faoa tapuaki. (Salamo 138:6) Kua nakai tuga e tau tagata tokologa he vaha nei, kua nakai holifono e tautolu e tau matapatu fakaakoaga tututonu ka kua mahafagi atu ke fetaliaaki. Ke fakatai ki ai, kua lahi mahaki e tau fua mitaki ka moua kakano ha kua eke a lautolu ne kotofa ke he matagahua leveki ke loto mahafagi ke fetaliaaki he tau magaaho he tau feleveiaaga he tau motua. Kua maeke e tau tagata nei ke vagahau fakatotoka he mailoga e tau mena he kupu moli, ka e ke he magaaho taha kua nakai fakaata e tau logonaaga he loto ke fakapouli e manamanatu fakatotoka mitaki po ke fakalagalaga e feveheveheaki. To moua he tau tagata oti he fakapotopotoaga e mena aoga he agaga fefakalatahaaki ne olioli ki ai a tautolu kaeke kua taofimau e tautolu oti kana ke fakaaoga e fakaakoaga fakaatua.—Salamo 133:1-3.
18. Lagomatai he fakaakoaga fakaatua a tautolu ke fefe e onoonoaga ke he tau faoa talitonu?
18 Kua aoga lahi foki e fakaakoaga fakaatua ke lagomatai a tautolu ke ha ha ia tautolu e onoonoaga hako ke he tau faoa talitonu. Ne pehe a Iesu: “Nakai maeke ia taha ke hau kia au, ka nakai futia mai he Matua ne fakafano mai au.” (Ioane 6:44) Kua mua atu he pihia tali mai he tau 1919, kua taute e Iehova hana tau fekafekau ke tukuogo hana tau fakafiliaga, mo e kua fita e fakatokaaga he lalolagi a Satani he maluelue mo e lulululu he hatakiaga nei ke he lalolagi katoa. He magaaho taha ia, ko e tau tagata ne matakutaku ke he Atua—‘ko e tau mena kua manako ki ai’—ne kua futiaki mai he Atua ke vevehe kehe mai e lautolu a lautolu he tau motu mo e kau auloa mo e tau Kerisiano fakauku ke fakapuke e fale tapuaki a Iehova mo e lilifu ue atu. (Hakai 2:7) Kua moli ni, kua lata a tautolu ke onoono ki a lautolu ko e tau mena ne manako ki ai ne futiaki mai he Atua, ti ko e tau faoa fakahelehele.
19. Ko e heigoa ne fakakite mai he fakaakoaga he Atua hagaao ke he fakamitakiaga he tau mena uka fakatagata mo e tau faoa Kerisiano?
19 Kakano he nakai mitaki katoatoa a tautolu oti kana, kua moli, to nakai molemole tumau e tau mena. He magaaho kua teitei a Paulo ke kamata hana fenoga misionare ke ua aki, kua mau e loto a Panapa he fifili ke uta foki a Mareko. Ne nakai talia e Paulo kakano ha ko Mareko ne “tiaki a laua i Pafulia, mo e nakai o mo laua ke he gahua.” Ti ko e mena ne tupu “kua hukia lahi e tau loto” kua pa mai e ita. Ne uta e Panapa a Mareko mo ia ki Kuperu, ka ko Paulo kua fano a Sila mo ia ki Suria mo Kilikia katoa. (Gahua 15:36-41) He magaaho fakamui, kua fakakite mai moli kua maulu e maveheveheaga nei, ha ko e mena ha ha mo Paulo a Mareko i Roma, mo e mitaki e vagahauaga he aposetolo hagaao ki a ia. (Kolose 4:10) Taha e mena aoga he fakaakoaga fakaatua ha kua fakakite mai ki a tautolu ke fakamitaki fefe e tau mena uka fakatagata ke he vahaloto he tau Kerisiano he muitua ke he tau fakatonuaga pihia tuga ha Iesu ia Mataio 5:23, 24 mo Mataio 18:15-17.
Aoga Tumau mo e Kautu Lahi
20, 21. Kua lata ha tautolu a onoonoaga ke he fakaakoaga fakaatua ke omoi a tautolu ke taute e heigoa?
20 Kua maeke foki mai he onoonoaga fakaku ha tautolu ke he falu mena aoga mo e tau kautuaga he fakaakoaga fakaatua, kua nakai fakauaua kua maeke a tautolu oti kana ke kitia kua lata ke eketaha tumau ke fakaaoga e tau mena ia ke he tau momoui ha tautolu. Fakalataha mo e agaga liogi fakalahi, mogoia, kia fakatumau a tautolu ke ako mai he ha tautolu a Faiaoga Homo ue atu. Kua nakai leva, to kautu e fakaakoaga fakaatua ke tuga kua nakai pihia mai he tau magaaho kua mole. To kautu lahi he magaaho ka eke e tau fafagu he tau tagata iloilo he lalolagi nai ke oti tukulagi a lautolu. (Fakatatai 1 Korinito 1:19.) Ke lafi ki ai, he loga foki e tau miliona ne ako mo e taute e finagalo he Atua, to eke ai ni e iloilo a Iehova ke fakapukenamo e lalolagi ke tuga ne tau vai kua malutia he tahi. (Isaia 11:9) Kua homo ue atu ha e mena aoga nei ke he tau tagata omaoma mo e fakamatalahi a Iehova ko e Pule Katoatoa he Lagi mo e Lalolagi Katoatoa!
21 To eke ne fakaakoaga a Iehova ke aoga tumau mo e kautu lahi. Ti fakatumau nakai a koe ke moua e aoga mai i ai ha ko e tama aoga makutu lahi ke he Tohi Fakaako mua atu he Atua? Kua fakafelauaki nakai hau a moui mo e Tohi Tapu mo e folafola atu hana kupu moli ke he falu foki? Kaeke kua pihia, kua maeke ia koe ke onoono atu ki mua ke kitia e kautuaga katoatoa he fakaakoaga fakaatua, ke he lilifu ue atu he ha tautolu a Faiaoga Homo ue atu, ko e Iki Pule Katoatoa ko Iehova.
Ko e Heigoa ne Ako e Koe?
◻ Maeke fefe he fakaakoaga fakaatua ke lauia e tau momoui ha tautolu?
◻ Kua fakafeleveia fefe he fakaakoaga a Iehova e tau mena kua lata he fakaakoaga?
◻ To aoga lahi fefe e lauiaaga he fakaakoaga fakaatua ke he ha tautolu a tau manamanatu mo e aga manamanatu?
◻ Kua fakakite moli fefe he fakaakoaga he Atua, kua aoga lahi ke he tau fakafetuiaga he tagata?
[Fakatino he lau 25]
Fakakite mai he fakaakoaga fakaatua ki a tautolu ke fakatauo fefe mo e Atua, tuga ne taute e Noa
[Fakatino he lau 27]
Kua tafe mai e tau tagata he tau motu oti kana ke he mouga a Iehova