Nakai Fai Mafola ma e Tau Uta Fekau Fakavai!
“Ha ko e mena fakaotioti a lautolu kua mahani kelea . . . Ka ko e tau tagata mahani molu, to eke ma lautolu e motu; ti fakafiafia foki e lautolu a lautolu ha ko e [“mafola,” NW] kua lahi.”—SALAMO 37:9, 11.
1. Ko e ha kua lata ia tautolu ke amanaki ke kitia e tau uta fekau, kua moli mo e fakavai, he “vaha ke fakahiku ai”?
TAU UTA FEKAU—fakavai po ke moli? Ha ha i ai ua e vahega he vaha Tohi Tapu. Ka e kua e vaha ha tautolu? Ia Tanielu 12:9, 10, kua totou a tautolu ko e uta fekau he lagi ne tala age ke he perofeta he Atua: “Ha kua puipui mo e fakamau fakamailoga ai e tau kupu ato hoko ke he vaha ke fakahiku ai. To fakamea ai e tokologa, mo e fakahina ai a lautolu, mo e kamatamata ai a lautolu; ka e mahani kelea e tau tagata mahani kelea to nakai maama ai foki taha ia lautolu ko e tau tagata mahani kelea; ka e maama ai ni e tau tagata iloilo.” Kua nonofo a tautolu he magaaho nei ke he “vaha ke fakahiku ai.” Kitia nakai e tautolu e kehekeheaga malolo he vahaloto he “tagata mahani kelea” mo lautolu ne maama? Moli ai kua kitia e tautolu!
2. Kua fakamoli fefe a Isaia 57:20, 21 he vaha nei?
2 He veveheaga 57, tau kupu 20 mo e 21, kua totou e tautolu e tau kupu he uta fekau he Atua ko Isaia: “Ko e tau tagata mahani kelea kua tatai a lautolu mo e tahi loka; nakai maeke ke okioki; ka e aku hake he tahi e kelekele mo e pelapela. Kua pehe mai e Atua nakai fai [“mafola,” NW] e tau tagata mahani kelea.” Ko e lata tonu ha ia he tau kupu nei kua fakamaama aki e lalolagi nei ha kua hoko ke he senetenari 21 aki! Kua huhu ai e falu, ‘To hoko nakai a tautolu ke he senetenari ia?’ Ko e heigoa he tau uta fekau ko ‘lautolu ne maama’ ka talahau mai ki a tautolu?
3. (a) Ko e heigoa e kehekeheaga kua kitia he 1 Ioane 5:19? (e) Kua fakamaama mai fefe a lautolu ko e ‘tau uta fekau he maama’ ia Fakakiteaga veveheaga 7?
3 Ha ha he aposetolo ko Ioane e maama omoomoi faka-Atua. Ia 1 Ioane 5:19, kua talahau ai: “Kua iloa e tautolu mai he Atua a tautolu; ka ko e lalolagi oti ha he pule hana kua mahani kelea.” He kehekeheaga mo e lalolagi nei ko e 144,000 he tau Isaraela fakaagaga, ko e faoa fakauku kua motua ne kua ha ha agaia mo tautolu. He fakalataha mo lautolu nei he vaha nei ko e “moto tagata tokologa, . . . mai he motu oti, mo e tau faoa, mo e tau tagata kehekehe, mo e tau vagahau kehekehe,” ne kua molea ai e lima e miliona mogonei, ne kua ha ha ai foki e maama. “Ko lautolu na kua o mai mai he matematekelea lahi.” Mo e ko e ha ne palepale ai a lautolu? Ha kua “unu foki ha lautolu a tau tapulu, mo e fakahina ha lautolu a tau tapulu ke he toto he Punua Mamoe” he fakagahuahua e tua he lukutoto a Iesu. Ha ko e tau uta fekau he maama, ko lautolu foki kua “fekafekau [ke he Atua] ke he aho mo e po.”—Fakakiteaga 7:4, 9, 14, 15.
Lautolu kua Talahau ko e Tau Uta Fekau he Mafola
4. (a) Ko e ha a lautolu ne fakahigoa ko e tau uta fekau he mafola he lalolagi a Satani kua fifili ke kaumahala? (e) Fakagahuahua fefe e Efeso 4:18, 19 he vaha nei?
4 Ko e heigoa, mogoia, a lautolu ne kua talahau ko e tau uta fekau he mafola he fakatokaaga he lalolagi a Satani? Ia Isaia veveheaga 33, kupu 7, kua totou e tautolu: “Kitiala, ne tagi i fafo ha lautolu a tau tagata toa, ti tagi lahi ni e tau fekau ne o ke fakafeilo ai.” Ko e moli ha ia e mena nei ki a lautolu kua fakamafiti ha ko e fetotokoaki mai he taha taone lahi he lalolagi ke he taha, he lali ke ta mai e mafola! Ko e talue ha ia! Ko e ha? Ha kua feoho a lautolu ke he tau matematekelea he lalolagi ka e nakai ke fakamafola e kamata he tau tupuaga. Fakamua ai, kua matapouli a lautolu ke he hauaga a Satani, ne kua fakamaama he aposetolo ko Paulo ko e “atua he lalolagi nei.” (2 Korinito 4:4) Kua gana e Satani e tau tega he mahani kelea ke he tau tagata, mo e fua kua tokologa, fakalataha mo e tokologa he tau pule, kua hu tonu ai mogonei he talahauaga he Efeso 4:18, 19: “Kua pouligia ha lautolu a tau loto manamanatu, kua mafoki kehe a lautolu mai he moui ha he Atua, ha ko e goagoa ha lautolu, ha kua mao ha lautolu a tau loto; kua nakai tuai logona e lautolu ha mena, kua tuku e lautolu a lautolu ke he matahavala ke eke e tau mena kelea oti kana, mo e manako lahi ki ai.”
5. Ko e ha e tau fakatokatokaaga he tagata kua kaumahala ke eke mo tau tagata taute mafola? (e) Ko e heigoa e fekau mafanatia ne fakamaama mai he Salamo 37?
5 Nakai fai malolo e tau tagata nakai mitaki katoatoa ke uta kehe e lotokai, fulukovi, mo e fevihiatiaaki he tau loto he tagata ne kua tupu lahi he vaha nei. Ko e ha tautolu ni a Tufuga, ko e Iki Pule Katoatoa ko Iehova, ke maeke ke taute e mena ia! Lafi atu, ko lautolu ni ne mahani molu, ti tokofiha mai ni a lautolu he tau tagata, ne kua manako moli ke omaoma ke he hana a takitakiaga. Ko e fua ki a lautolu nei mo e ke he lalolagi mahani kelea kua kehe mamao he Salamo 37:9-11: “Ha ko e mena fakaotioti a lautolu kua mahani kelea; ka ko lautolu kua talifaki kia Iehova, to eke ma lautolu e motu. Toe tote, ti nakai ha i ai e tagata mahani kelea . . . Ka ko e tau tagata mahani molu, to eke ma lautolu e motu; ti fakafiafia foki e lautolu a lautolu ha ko e [“mafola,” NW] kua lahi.”
6, 7. Ko e heigoa e fakamauaga he tau lotu he lalolagi kua fakakite ne kaumahala a lautolu ke fekafekau ko e tau uta fekau he mafola?
6 Ti maeke nakai he tau uta fekau he mafola ke moua mogoia, he ha ha ai he tau lotu he lalolagi ilaila nei? Ko e heigoa e fakamauaga he lotu he mogonei? Kua fakakite mai he fakamauaga tuai ko e lotu kua fakalataha ai, e, ko e fakaohooho lahi he fakamaligi toto mai he tau senetenari. Ma e fakatai, ko e Christian Century he fahi tapu ia Aokuso 30, 1995, kua hokotaki e tuaga matematekelea i Iukosalavia i tuai, kua pehe: “I Posinia ne pule e Serbia, kua nonofo e tau akoako ke he laini i mua he paliamene, mo e ki mua foki he tau laini ne ha ha ai e fakatokatokaaga kautau mo e pihia foki e tau kanavaakau tau kua fakamonuina ato hoko e tau.”
7 Ko e senetenari he gahua misionare ha Kerisitenitome i Aferika kua ta mai e fua kelea, tuga ni kua fakatata fakamitaki i Ruanata, ko e motu ne mua atu ko e 80 e pasene Katolika. The New York Times ia Iulai 7, 1995, ne hokotaki: “Ko e Golias, ko e mekasini Katolika lahi mahaki ne lomi fakailoa i Lyons [Falani], kua fakatoka ke kitia mitaki ko e molea e 27 he tau akoako Ruanata mo e fa e taopou pope ne kua talahau ai kua keli po ke fakaohooho e tau keliaga i Ruanata he tau kua mole.” Ko e Tonu he Tau Aferika, ko e fakatokatokaaga he pule he tagata i London, kua ha ha ai e talahauaga nei: “He mua atu ni ha ko e hana fakanono, kua lata tuai e tau lotu ke tali ke he tau gahua fakalataha he falu he hana a tau ekepoa, tau akoako mo e tau taopou pope he kelipopoaga pauaki.” Kua fakatatai e tuaga nei ki a Isaraela he magaaho ne fakamaama he uta fekau moli a Iehova ko Ieremia e “fakamā” ha Isaraela, fakalataha mo e hana tau pule, hana tau ekepoa, mo e hana a tau perofeta, lafi ai: “Kua kitia foki ke he tau kala he hau a tau tapulu e tau toto he tau moui he tau tagata nonofogati kua nakai hala.”—Ieremia 2:26, 34.
8. Ko e ha kua talahau ai ko Ieremia ko e uta fekau he mafola?
8 Kua fa mahani ke fakahigoa a Ieremia ko e perofeta he fakafiliaga, ka kua fakahigoa foki ko e uta fekau he mafola he Atua. Ne fakahagaao a ia ke he mafola kua fa mahani ke tuga ne taute e Isaia ato fai ia. Ne fakaaoga e Iehova a Ieremia ke fakailoa e fakafiliaga ki a Ierusalema, he pehe: “Kua eke e maga nai mo mena ke mamahi ai au, mo mena ke ita ai au, tali mai he aho ne ati ai, kua hoko ni ke he aho nai, kia uta kehe ai e au mai mua haku; ha ko e tau mahani kelea oti he fanau a Isaraela, mo e fanau a Iuta, kua eke e lautolu ke fakahogohogomanava mai a lautolu kia au, ko lautolu, ko e ha lautolu a tau patuiki, ko e ha lautolu a tau iki, ko e ha lautolu a tau ekepoa, mo e ha lautolu a tau perofeta, mo e tau tagata Iuta, katoa mo lautolu ne nonofo i Ierusalema.” (Ieremia 32:31, 32) Kua fakaata mai he mena nei e fakafiliaga a Iehova ke he tau pule mo e tau akoako he Kerisitenitome he vaha nei. Ma e mafola moli ke moua, ko e tau tagata fakaohooho nei he mahani kelea mo e favale kua lata ke uta kehe! Nakai ko e tau uta fekau moli he mafola a lautolu.
Ko e UN ko e Taute Mafola Kia?
9. Kua talahau fefe e UN ke eke mo uta fekau he mafola?
9 Nakai kia ko e Tau Motu Kaufakalataha kua eke mo uta fekau he mafola? Mai he tau mena oti ia, ko e ulu i luga he hana tohi, kua tuku age ia Iuni 1945, ko e 41 ni e aho ato moumou he pomo etome a Hiroshima, kua fakakite hana a kakano: “ke fakahao e tau atuhau ne mumui mai he malaia he felakutaki.” Ko e tau hukui 50 lagomatai he Tau Motu Kaufakalataha ne kua lata ke “fakalataha ke he ha [lautolu] a malolo ke fakatumau e mafola mo e haohao mitaki he lalolagi katoa.” He vaha nei ko e 185 e tau motu hukui he UN, liga tukulele oti ke he taha e punaaga.
10, 11. (a) Kua tukuogo fefe he tau takitaki lotu ha lautolu a lagomatai ke he UN? (e) Ko e heigoa e puhala ne hehe ai e tau pope “ke he Tala Mitaki he Kautu he Atua”?
10 Tali mai he tau tau, kua mua atu ke he tau takitaki lotu e fakaheke fakalahi ke he UN. Ia Aperila 11, 1963, kua tohi fakamoli e Pope John XXIII hana fakailoaaga ne mataulu “Pacem in Terris” (Mafola he Lalolagi) ne kua talahau ai e ia: “Ko e ha mautolu a manako fakamakamaka ko e fakatokatokaaga he Tau Motu Kaufakalataha—ke he hana fakatokaaga mo e hana a tau lagomataiaga—kua eke ai mo mena ke maeke ke takitaki e lahi mo e tuaga mo e hana a tau matagahua.” He mogo fakamui, ia Iuni 1965, kua pehe ko e tau takitaki fakalotu, ne hukui e taha mo e hafa he puke tagata he lalolagi, ne fakamanatu ai i San Francisco e tau 20 aki he UN. Pihia foki e 1965, he ahi atu a Pope Paul VI ke he UN ne fakamaama ko e “amaamanakiaga fakahiku he fakamoliaga mo e mafola.” He 1986, ne kaufakalataha a Pope John Paul II he fakalaulahi atu e Tau he Mafola he Lalolagi Katoa he UN.
11 Liu ai foki, he hana ahi atu ia Oketopa 1995, ne fakapuloa he pope: “He vaha nei hane fakamanatu e mautolu e Tala Mitaki he Kautu he Atua.” Ka e kua eke moli kia a ia ko e uta fekau he Atua he tala mitaki he Kautu? Tutala ai ke he tau mena vihi he lalolagi, ne lafi atu e ia he talahau: “He hagaao a tautolu ke he totokoaga lahi mahaki nei, maeke fefe a tautolu ke kaumahala ke talahau e matagahua he Fakatokatokaaga he Tau Fahi Kaufakalatahaaga?” Ko e UN, nakai ke he Kautu he Atua, e fifiliaga he pope.
Tau Kakano ma e ‘Maanu Lahi’
12, 13. (a) Kua gahuahua fefe e UN tuga ke he puhala ne fakamaama mai he Ieremia 6:14? (e) Ko e ha kua putoia e takitakiaga UN he talahauaga he Isaia 33:7?
12 Ko e fakamanatuaga he tau 50 aki he UN kua kaumahala ke fakakite ha amaamanakiaga moli he “mafola he lalolagi.” Ko e taha kakano kua fakakite he tagata tohi he The Toronto Star i Kanata, ne tohi: “Ko e F.K. ko e leona nakai fai nifo, ne tagi ka fehagai mo e tau favale he tagata, ka e fakatali ma e hana a tau hukui ke o mai he tau ofaga ha lautolu to gahuahua ai.” Fa mahani mau ko e gagau ia kua tote lahi mahaki e magaaho. Ko e tau uta fekau he mafola he fakatokaaga he lalolagi mogonei, mo e mua atu ki a lautolu he Kerisitenitome, kua taogo ai e tau kupu he Ieremia 6:14, NW: “Mo e lali a lautolu ke fakamaulu e kaumahala he haku a tau tagata ke mama lahi, he pehe, ‘Ha ha i ai e mafola! Ha ha i ai e mafola!’ he magaaho ne nakai fai mafola.”
13 Ko e hagai tohikupu muitua he UN kua gahua fakamalolo, mo e nakai fakauaua moli, ke taute e UN ke kautu. Ka e ko e taufetoko tumau he tau hukui kehekehe ne 185 ke he puhala he felakutakiaga, fakatokatokaaga fakatoka pauaki, mo e puhala fakatokatoka tupe kua ha i ai e tau amaamanakiaga fakalavelave he kautuaga. He hana a hokotaki he tau ma e 1995, ne tohi he hagai tohikupu mogoia ko e to hifo he “fakamatakutaku he fakamatematekelea niukilia he lalolagi katoa” ko e hafagiaga he puhala ma e “tau motu ke gahua auloa ke he tolomakiaga fakatupe mo e kaufakalatahaaga ma e tau tagata oti kana.” Ka e lafi e ia: “Momoko ai, ko e fakamauaga he tau mena he lalolagi ke he tau tau gahoa kua mole kua fakalago fakalahi ai ke he tau amaamanakiaga onoonoaga mitaki.” Moli, ko e eke mo tau uta fekau he mafola kua ‘maanu lahi.’
14. (a) Ko e ha ke talahau ai ko e UN kua tomo ai e fahi fakatupe mo e aga? (e) Kua fakamoli fefe e Ieremia 8:15?
14 Ko e mataulu he The Orange County Register i California kua totou ai: “Ko e F.K. kua Tomo Ai e Fahi Fakatupe mo e Aga.” Kua talahau he vala tala ko e vahaloto he 1945 mo e 1990, kua ha ha i ai molea e 80 e tau felakutaki, kua talahau kua tamate ai molea e 30 he tau miliona momoui. Kua fatiaki mai ai e tagata tohi ma e fufuta he Reader’s Digest he Oketopa 1995 ne kua “fakamaama e tau fakagahuahuaaga fakakautau F.K. ha kua fekehekeheaki ai ha ko e ‘tau leoleo nakai fai lotomatala, tau kautau nakai fai akonakiaga, tau kautaha totoko, kua kaumahala ke puipui e tau kelea muikau mo e falu he tau magaaho kua lafi atu ke he favaleaga.’ Lafi ki ai, ‘kua lahi mahaki e tuaga he moumouaga, fakavaivai, mo e ekefakakeleaaga.’ ” He vala ne fakamataulu “Ko e F.K. he tu 50,” ne uta he The New York Times e mataulu “Nakai Mitaki e Takitakiaga mo e Moumouaga kua Fakakelea e Tau Amaamanakiaga Mitaki Lahi he F.K.” He The Times i London, Igilani, ne fakamataulu e vala tala aki e tau kupu “Lolelole he Limagofulu—Kua lata e UN mo e polokalama fakamalolo tino kua lata tonu ke maeke ke liu fakatokatoka fakamitaki.” Kua moli ai, tuga he totou e tautolu ia Ieremia veveheaga 8, kupu 15: “Ne tatali a tautolu ke he [“mafola,” NW] ka e nakai moua ai ha mitaki; ne tatali foki a tautolu ke he vaha ke fakamalolo ai, ti kitiala, ko e matakutaku.” Mo e fakamatakutaku he fakatulakiaga niukilia kua taupili agaia ke he tau tagata. Maaliali ai, nakai ko e uta fekau he mafola e UN ne manako ki ai e tau tagata.
15. Ko e ha kua moli ai ko Papelonia i tuai mo e hana a tupuaga fakalotu kua moumou mo e fakaniniko?
15 Ko e heigoa la e fua he tau mena oti nei? Nakai toka he Kupu fakaperofeta a Iehova ha fakauaua. Ko e heigoa hane fa e fakatali mai i mua ma e tau lotu fakavai ne kua fa mahani ai ke kapitiga lahi mo e UN? Ko e fanau he punaaga he tapuaki tupua a lautolu, ko Papelonia i tuai. Kua lata tonu ai, kua fakamaama a lautolu he Fakakiteaga 17:5 ko “Papelonia, ko e maga lahi, ko e Matua he tau fifine fakataka, mo e tau mena vihiatia he lalolagi.” Kua fakamaama mai e Ieremia e fakafiliaga he matakau fakatupua nei. Kua tuga e fifine fakataka, kua fakavaia e lautolu e tau tagata politika he lalolagi, fakahekeheke ai e UN mo e fakatu e tau fehagaiaga kelea mo e hana tau tagata he tau pule fakapolitika. Ko lautolu ko e tau tagata fakalataha lalahi ke he tau felakutaki he fakamauaga tala tuai. Taha e tagata fakamatala ne talahau hagaao ke he latau fakalotu i Initia: “Kua fakahagaao e Karl Marx e lotu ko e opiami he tau tagata mativa. Ka e nakai hako e talahauaga ia kakano ko e opiami kua tuku hifo ki lalo, kua fakamate aki e tau tagata ke he fakaniniko. Nakai, kua tatai lahi e lotu ke he cocaine. Kua fakatoka mai e favale lahi mahaki mo e ko e malolo moumou lahi.” Nakai hako foki e tagata tohi ia. Kua fakalataha e lotu fakavai ke he fakaniniko mo e moumouaga.
16. Ko e ha e tau tagata loto fakamoli kua lata ai ke fehola mai i Papelonia Lahi he mogonei? (Kikite foki Fakakiteaga 18:4, 5.)
16 Ko e heigoa, mogoia, kua lata he tau tagata loto fakamoli ke taute? Kua foaki mai he uta fekau he Atua ko Ieremia e tali ki a tautolu: “Kia fehola a mutolu mai loto a Papelonia, kia takitaha e tagata mo e fakahao hana moui; . . . ha ko e vaha nai ke lalago ai e Iehova.” Fiafia a tautolu ko e totou miliona kua fehola mai he tau kaupa ha Papelonia lahi, ko e kautu he lotu fakavai he lalolagi. Ko koe nakai taha ia lautolu nei? Ti kua maeke ia koe ke maama lahi e puhala ha Papelonia lahi kua lauia e tau motu he lalolagi: “Ne inu e tau motu oti ke he hana uaina; ko e mena ia kua goagoa ai e tau motu.”—Ieremia 51:6, 7.
17. Ko e heigoa e fakafiliaga kua teitei ke fakahoko ki Papelonia Lahi, mo e ko e heigoa ka mui mai he gahua ia?
17 Nakai leva, ko e tau tagata “fakagoagoa” he UN to fakalalata e Iehova mo e feoho atu ke he lotu fakavai, tuga ne fakamaama he Fakakiteaga 17:16: “To fakavihia e lautolu e fifine fakataka mo e moumou a ia, mo e uta kehe hana tau tapulu, to kai foki e lautolu hana tino, mo e huhunu a ia ke he afi.” To fakamailoga he mena nei e kamataaga he matematekelea lahi ne hagaao ki ai e Mataio 24:21 mo e to tapunu e mena ia i Amaketo, ko e felakutaki he aho lahi he Atua Mua Ue Atu. Tuga a Papelonia i tuai, ko Papelonia Lahi to hokotia ke he fakafiliaga ne talahau he Ieremia 51:13, 25: “Ko ko e na kua nofo ki luga he tau vai loga, kua loga ai e tau koloa, kua hoko mai hau a fakahikuaga, ko e fafati he hau a velevelemena. Kua pehe mai a Iehova, Kitiala, to eke e au a koe mo fi haku, ko koe na, ko e mouga kua fakaoti ai; kua fakaoti ai e lalolagi oti; to fakaolo atu e au haku a lima ki luga hau, mo e fuluhi hifo e au a koe mai he maka tumau, mo e eke e au a koe mo mouga kua vela.” Ko e tau motu matahavala mo e feaki e felakutaki ka mui atu ke he lotu fakavai ke he moumouaga ke he aho he tauiaga ha Iehova ki a lautolu foki.
18. To fakamoli a fe mo e fefe e Isaia 48:22?
18 Ia 1 Tesalonia 5:3, kua talahau ai ke he tau tagata mahani kelea: “Ha ko e mena ka pehe a lautolu, Kua mafola, kua nakai haofia, ti hokotia fakalutukia ai a lautolu he mahaikava, tuga ne mamahi fanau ke he fifine kua fatu, ti nakai fakai ke hao a lautolu.” Ko lautolu hanei ne talahau ki ai a Isaia: “Kitiala, . . . ti tagi lahi ni e tau fekau ne o ke fakafeilo ai.” (Isaia 33:7) Moli, he totou e tautolu ia Isaia 48:22, “kua pehe mai a Iehova, Nakai ni fai monuina a lautolu kua mahani kelea.” Ka e ko e heigoa e vaha i mua kua fakatali ke he tau uta fekau moli he mafola mahani Atua? To talahau he vala tala ha tautolu ka mui mai.
Tau Huhu Fakamanatu
◻ Ke he tau kupu malolo ha ne fakatapakupaku he tau perofeta he Atua e tau uta fekau fakavai?
◻ Ko e ha kua kaumahala e tau matakau tagata he lali ke ta mai e mafola tukulagi?
◻ Kehe fefe e tau uta fekau moli he mafola mo e tau kau ne lago ke he UN?
◻ Ko e heigoa kua lata he tagata fakatokolalo ke taute ke maeke ke fakafiafia he mafola ha Iehova ne mavehe mai?
[Tau Fakatino he lau 23]
Kua talahau tuai mai oti e Isaia, Ieremia, mo Tanielu e kaumahalaaga he tau laliaga he mafola he tagata
[Fakatino he lau 24]
“Ka ko e lalolagi oti ha he pule hana kua mahani kelea.”—Ko e aposetolo ko Ioane
[Fakatino he lau 25]
“Kua pouligia ha lautolu a tau loto manamanatu.”—Ko e aposetolo ko Paulo