Kua Tata Mai e “Vaha ke Nonofo Ai mo e Mafola”!
“Ko e mena mo e hana ni a tau ke he tau mena oti . . . ko e vaha ke tau ai, mo e vaha ke nonofo ai mo e mafola.”—FAKAMATALAAGA 3:1, 8.
1. Ko e heigoa e tuaga keheina ne ha ha he magahala he senetenari ke 20 aki ne hagaao ke he felakutaki mo e mafola?
KUA mitaki e kakano ne manako lahi e tokologa ma e mafola. Ko e senetenari ke 20 aki kua tote ni e mafola mai ai he ha senetenari he fakamauaga tuai. Kua kehe ai, ha kua nakaila lahi mahaki pihia ha mena ne taute ke puipui e mafola. He 1920 ne fakatu ai e Kautaha he Tau Motu. He 1928 ko e Kellogg-Briand Pact, ne ui aki he taha gahua kumikumi ko e “fakaholoaga ne mua atu he tau laliaga ke fakatumau e mafola he mole e Felakutaki I he Lalolagi,” kua “teitei [lago he] tau motu oti he lalolagi . . . he fetaliaaki ke tiaki e felakutaki ko e kanavaakau he fakatufono he tau motu oti.” Ti, he 1945 ne fakatu e fakatokatokaaga he Tau Motu Kaufakalataha ke hukui aki e Kautaha he Tau Motu.
2. Ko e heigoa e foliaga talahaua he Tau Motu Kaufakalataha, mo e hoko ki fe hana kautu?
2 Ke tuga e Kautaha, ko e foliaga talahaua he Tau Motu Kaufakalataha ke puipui e mafola he lalolagi. Ka kua fakakaupa hana a kautuaga. Mo e nakaila hokotia pihia e lalolagi ke tuga e tau felakutaki ua he lalolagi. Pete ni ia, kua loga agaia e tau latauaga ikiiki ne fa e fofo e tau teau he tau afe he loto mafola ha lautolu, ha lautolu a tau koloa, mo e ha lautolu ni a tau momoui. Folau nakai a tautolu ke amaamanaki to fuluhi he Tau Motu Kaufakalataha e senetenari ke 21 aki ke eke mo “vaha ke nonofo ai mo e mafola”?
Ko e Fakaveaga ma e Mafola Moli
3. Ko e ha ne nakai fehikiaki e mafola moli mo e fakavihia?
3 Ko e mafola he vahaloto he tau tagata mo e tau motu kua nakai kuenaia ke he fakauka. Maeke moli kia ha tagata ke mafola mo ia ne vihiatia e ia? Nakai, he hagaao ke he 1 Ioane 3:15: “Ko lautolu oti kua vihiatia e tau matakainaga ha lautolu, ko e tau tagata kelipopo tagata a lautolu.” Tuga ne fakakite mai he fakamauaga tuai, ko e tau vihiatia hokulo kua mukamuka ke tupu mai e tau mahani vale.
4. Ko hai hokoia ka moua e mafola, mo e ko e ha?
4 Ha ko Iehova ko e ‘Atua hana mafola,’ ko e tau tagata ni ne fakaalofa ke he Atua mo e hokulo e fakalilifu ke he tau matapatu fakaakoaga tututonu hana ka logona e mafola. Maali ai, kua nakai foaki e Iehova e mafola ke he tau tagata oti kana. ‘Kua pehe mai e Atua, nakai fai mafola e tau tagata mahani kelea.’ Kua pehenei ai ha kua nakai mahalo e tau tagata mahani kelea ke toka e agaga tapu he Atua ke takitaki a lautolu, hana fua ko e mafola.—Roma 15:33; Isaia 57:21; Kalatia 5:22.
5. Ko e heigoa kua nakai manamanatu e tau Kerisiano moli ki ai?
5 Ke tau ke he tau katofia tagata—tuga ne fa taute e lautolu ne talahau teao ko e tau Kerisiano, mua atu he senetenari ke 20 aki—ko e mena nakai fakaai ke he tau Kerisiano moli. (Iakopo 4:1-4) Moli, kua tau a lautolu ke he tau fakaakoaga ne fakahui ai e Atua, ka kua talaga e felakutaki nei ke lagomatai e tau tagata takitokotaha, nakai ke fakamatematekelea a lautolu. Ke favale ke he falu, kakano ko e tau fekehekeheaki fakalotu po ke fakamamahi fakatino a lautolu ha ko e tau kakano fakamotu, ko e mena mamao ligo mai he faka-Kerisiano. “Kaeke kua maeke ia mutolu,” he hataki age e Paulo ke he tau Kerisiano i Roma, “kia nonofo fakamitaki mo e tau tagata oti kana.”—Roma 12:17-19; 2 Timoteo 2:24, 25.
6. To moua ni i fe e mafola moli he vaha nei?
6 He vaha nei, ko e mafola faka-Atua kua moua ni he tau tagata tapuaki moli ha Iehova ko e Atua. (Salamo 119:165; Isaia 48:18) Kua nakai fai fekehekeheaki fakapolitika ne fakaleua aki e kaufakalataha ha lautolu, ha kua tutu uho fakapolitika oti a lautolu he lalolagi katoa. (Ioane 15:19; 17:14) Ha kua “fakalataha [a lautolu] ke he loto taha mo e manatu taha,” kua nakai fakaneinei he fekehekeheaki fakalotu e mafola ha lautolu. (1 Korinito 1:10) Ko e mafola ne olioli he Tau Fakamoli a Iehova ko e mana he vaha fou nei, ne ta mai he Atua ke fakalaulau aki hana maveheaga: “To eke foki e au hau a tau iki ke mafola, mo e hau a tau pule ke tututonu.”—Isaia 60:17; Heperu 8:10.
Ko e Ha “ko e Vaha ke Tau Ai”?
7, 8. (a) Pete ni ko e tuaga mafola ha lautolu, fefe e onoonoaga he Tau Fakamoli a Iehova ke he magaaho nei? (e) Ko e heigoa e kanavaakau ne mua he tauaga he tau Kerisiano?
7 Pete ni ko e tuaga mafola ha lautolu, kua kitia he Tau Fakamoli a Iehova e magaaho nei “ko e vaha ke tau ai.” Nakai ko e felakutaki moli, ha kua nakai fakaohooho e matafekau he Tohi Tapu ki luga he falu neke uhukehe e uiina he Atua ‘ke hau a ia kua manako ki ai, kia uta noa e ia e vai he moui.’ (Fakakiteaga 22:17) Kua nakai fakaohooho e liliuina he mena nei! Ko e felakutaki ne tau he Tau Fakamoli a Iehova ko e mena fakaagaga. Ne tohia e Paulo: “Ha ko e tau kanavaakau he tau ha mautolu, nakai ko e tau mena he tino ia, ka ko e malolo ki mua he Atua ke ulu ai e tau kolo.”—2 Korinito 10:4; 1 Timoteo 1:18.
8 Ko e matapatu he “tau kanavaakau he tau ha [t]autolu” ko e “pelu he Agaga ko e kupu he Atua haia.” (Efeso 6:17) Ko e pelu nei kua malolo lahi. “Ko e kupu he Atua kua moui ia, mo e gahua malolo, kua mua foki hana matila ke he tau pelu oti kana kua matila fakafahiua, kua tuina foki ato vevehe tuai ai e loto mo e agaga, ko e tau fatia mo e tau uho hui, kua fakafili foki e tau manatu mo e tau fakafiliaga he tau loto.” (Heperu 4:12) He fakaaoga e pelu nei, kua maeke he tau Kerisiano ke ulu e “tau mahalohaloaga, mo e tau mena fakatokoluga oti kua hemu ke he maama ke he kupu he Atua.” (2 Korinito 10:5) Kua maeke ai ia lautolu ke fakatapakupaku e tau taofiaga fakavai, tau gahua fakamatematekelea, mo e tau pulotu ne fakakite e iloilo mai he tau tagata nakai faka-Atua.—1 Korinito 2:6-8; Efeso 6:11-13.
9. Ko e ha kua nakai fakaloleloe ke he tauaga ha tautolu ke he tino agahala?
9 Taha felakutaki fakaagaga ko e tau ke he tino agahala. Ne mumuitua e tau Kerisiano ke he fakafifitakiaga a Paulo, ne fakamoli mai: “Kua tatuki e au hoku tino mo e fakatupa a ia, neke iloa e au kua tiaki, ko au kua fakamatala atu ke he falu a tagata.” (1 Korinito 9:27) Kua tomatoma e tau Kerisiano i Kolose ke tamate ha lautolu “a tau fahi tino ha he lalolagi, ko e feuaki, ko e mahani kelea, ko e manako kelea, ko e foli kelea, mo e mahekeheke, ko e hufeilo ke he tupua haia.” (Kolose 3:5) Mo e tomatoma he tagata tohia Tohi Tapu ko Iuta e tau Kerisiano “ke tau fakalahi ha ko e tua ne lagataha he tuku mai fakaoti ke he tau tagata tapu.” (Iuta 3) Ko e ha kua lata a tautolu ke taute pihia? Ne tali e Paulo: “Ko e mena kaeke ke mahani a mutolu ke lata mo e tino, ti mamate ai a mutolu; kaeke ke kelipopo e mutolu e tau mahani he tino ke he Agaga, ti momoui ai a mutolu.” (Roma 8:13) Hagaao ai ke he fakamauaga maaliali nei, kua nakai lata ke fakalolelole e tau ha tautolu ke he tau manako kelea.
10. Ko e heigoa ne tupu he 1914, ti takitaki atu ke he heigoa he vaha anoiha?
10 Ka ko e taha kakano foki ne eke e magaaho nei ko e vaha ke tau ai ha ko e “aho ke lalago ai he Atua ha tautolu” kua tata lahi mai. (Isaia 61:1, 2) He 1914, ne hoko mai e tau ke he tau mena oti ha Iehova ke fakatu e Kautu faka-Mesia mo e ke fekau ke fakahoko moli e tau ke he fakatokaaga ha Satani. Ko e vaha ma e tau tagata ke fakafita ke he pule he tagata ne noa mo e gahua faka-Atua ne kua fakaoti he magaaho ia. He nakai talia e Pule faka-Mesia he Atua, kua fakaheu he laulahi he tau tagata a ia, tuga ni e laulahi he tau tagata he senetenari ke fakamua aki. (Gahua 28:27) Ko e mena ne tupu, ha ko e totokoaga ke he Kautu, kua omoi e Keriso ke ‘pule ki mua ha lautolu kua fai fi kia ia.’ (Salamo 110:2) Fiafia ai, ha kua mavehe mai e Fakakiteaga 6:2 to “kautu ni a ia.” To taute e ia e mena nei he magahala he “tau ke he aho lahi he Atua mana . . . , kua higoa ke he vagahau Heperu ko Amaketo.”—Fakakiteaga 16:14, 16.
Hoko Mai Tuai e “Vaha ke Vagahau Ai”
11. Ko e ha ne fakauka lahi a Iehova, ka e ko e heigoa ka fakahiku ke hoko mai?
11 Tali mai he malikitiaga he tau mena he tau tagata he 1914, kua 85 tuai e tau tau he mole. Kua fakauka lahi a Iehova mo e tau tagata. Kua fakamataala katoatoa e ia e Tau Fakamoli hana ke he mafiti he tuaga. Kua totou miliona e tau momoui kua matematekelea. Kua latatonu e tokologa ke moua e hatakiaga ha kua ‘nakai finagalo a Iehova ke malaia taha, ka kia hohoko oti kana ke he tokihala.’ (2 Peteru 3:9) Pete ni ia, to “fakakite mai e Iki ko Iesu mai he lagi, fakalataha mo e tau agelu he hana malolo.” Ti mailoga e lautolu oti ne fakaheu pauaki e fekau he Kautu he Atua e “taui atu” ka ta mai e Iesu “kia lautolu kua nakai iloa e Atua, mo lautolu kua nakai omaoma ke he vagahau mitaki he Iki ha tautolu ko Iesu Keriso.”—2 Tesalonia 1:6-9.
12. (a) Ko e ha e tuaha ke he magaaho fe ka liga kamata e matematekelea lahi kua nakai aoga? (e) Ko e heigoa e hagahaga kelea ke he mena nei ne hataki mai e Iesu?
12 To fakahiku ke tu he magaaho fe e fakauka a Iehova? Ke tuaha ko e magaaho fe ka kamata ai e ‘matematekelea lahi’ kua nakai aoga. Ne fakamahino e Iesu: “Ka ko e aho ia mo e magaaho ia nakai iloa he taha tagata.” Ke he taha fahi, ne tomatoma mai a ia: “Hanai, kia mataala a mutolu; ha kua nakai iloa e mutolu po ke magaaho fe ke hau ai e Iki ha mutolu. . . . Kia nonofo tauteute ai a mutolu; ha ko e magaaho nakai manatu ai e mutolu, ke hau ai e Tama he Tagata.” (Mataio 24:21, 36, 42, 44) Ke talahau fakalapalapa, ko e kakano he mena nei kua lata ia tautolu he tau aho oti ke mataala tumau ke he tau mena tutupu he lalolagi mo e manamanatu ke he hoko fakalutukia mai he matematekelea lahi. (1 Tesalonia 5:1-5) Ti kua hagahaga kelea ha ia ke manamanatu kua lata ia tautolu ke fakatalofe, ke nonofo ke he tau momoui tuga fa mahani mo e fakatalitali ke kitia ko e heigoa la ka tupu! Ne talahau e Iesu: “A mutolu neke pehia ha mutolu a tau loto, he fakaniniko, mo e konahia, mo e fakaatukehe he tau mena he mouiaga nai; neke fakaofo mai e aho ia kia mutolu. Ha ko e mena tuga ni e matahele.” (Luka 21:34, 35) Kua mauokafua a tautolu ke he mena nei: Ko e “tau matagi ne fa” he fakatulakiaga ne kua taofi he mogonei he “tau agelu ne tokofa” ha Iehova, to nakai taofi tukulagi ai.—Fakakiteaga 7:1-3.
13. Ko e heigoa ne mailoga he teitei ke ono miliona he tau tagata?
13 Ke he aho mafiti mai nei he fakalagoaga, ko e tau kupu a Solomona hagaao ke he “vaha ke vagahau ai” kua tokai e kakano uho. (Fakamatalaaga 3:7) He kua mailoga ko e magaaho moli ainei ke vagahau, kua teitei ke ono e miliona he Tau Fakamoli a Iehova hane vagavagahau fakamakutu hagaao ke he lilifu he kautu he Atua mo e hatakiaga ke he hana aho ka taui atu. Kua fakamakai a lautolu ke foaki ne lautolu a lautolu ke he aho nei he malolo he Keriso.—Salamo 110:3; 145:10-12.
Ko Lautolu ne Talahau ‘Kua Mafola; Ka e Nakai Fai Mafola’
14. Ko e tau perofeta fakavai fe he magahala he senetenari ke fitu aki F.V.N.?
14 He magahala he senetenari ke fitu aki F.V.N., ne uta he tau perofeta he Atua ko Ieremia mo Esekielu e tau fekau faka-Atua he fakafiliaga ki Ierusalema ha ko e puhala heheina ha lautolu he nakai omaoma ke he Atua. Ko e fakatulakiaga ne talahau tuai e laua kua tupu he 607 F.V.N., pete ni ko e tau uta fekau he Atua kua fakatikai he tau takitaki lotu mahuiga mo e pule malolo. Ko lautolu ne talahau fakamui nei kua eke mo ‘tau perofeta goagoa ne fakahehe e lautolu e motu he Atua kua pehe age, Kua mafola; ka e nakai fai mafola.’—Esekielu 13:1-16; Ieremia 6:14, 15; 8:8-12.
15. Haia agaia nakai e tau perofeta pihia he vaha nei? Fakamaama.
15 Ke tuga e “tau perofeta goagoa” he magaaho ia, kua kaumahala foki e laulahi he tau takitaki lotu he vaha nei ke hataki e tau tagata ke he aho he fakafiliaga he Atua hane hau. Ka kua vali e lautolu e fakatino homo he tau matakau fakapolitika ka malikiti ke moua e mafola mo e puipuiaga. He manako lahi ni ke fakafiafia e tau tagata nakai ko e Atua, ne tala age e lautolu ke he tau tagata ha lautolu e mena ne manako ni a lautolu ke logona ka e nakai fakamaama kua fakatu tuai e Kautu he Atua mo e nakai leva to fakakatoatoa e kautuaga he Patuiki faka-Mesia. (Tanielu 2:44; 2 Timoteo 4:3, 4; Fakakiteaga 6:2) Tuga e tau perofeta fakavai, kua vagavagahau foki a lautolu ke he ‘mafola; ka e nakai fai mafola.’ Ka e, nakai leva ko e tau manatu ha lautolu to mafoki fakalutukia ke he matakutakuina he magaaho ka fakafehagaaoaki a lautolu mo e ita Hana ne fakahui e lautolu katoa mo e hana higoa ne lagaloga e ekefakakelea e lautolu. Ko e tau takitaki he kautu he lotu fakavai he lalolagi, ne talahau he Tohi Tapu ko e fifine fakataka, to hakea ni ke he ha lautolu a talahauaga ke he mafola.—Fakakiteaga 18:7, 8.
16. (a) Ko e talahaua ke he heigoa e Tau Fakamoli a Iehova? (e) Kehe mai fefe a lautolu ia lautolu ne talahau ‘mafola; ka e nakai fai mafola’?
16 He kua matakokono e tokologa he tau takitaki mahuiga mo e pule malolo ke he tau maveheaga fakatupua ke he mafola, kua nakai lutulutu he naia e mauokafua ha lautolu ne tua ke he maveheaga he Atua ke he mafola. Kua molea e senetenari he talahaua e Tau Fakamoli a Iehova mo tau papale fakamoli he Kupu he Atua, tau totoko toa ke he tau lotu fakavai, mo e tau lalago fakamoli he Kautu he Atua. Mamao mai he fakataki e tau tagata ke momohe mo e tau tala fakavaivai ne mateafu hagaao ke he mafola, kua lavelave lahi a lautolu ke fafagu a lautolu ke he moliaga ko e vaha nei ko e vaha ke tau ai.—Isaia 56:10-12; Roma 13:11, 12; 1 Tesalonia 5:6.
Fakaoti e Iehova Hana Fakanonoiki
17. Ko e heigoa e kakano he nakai leva to fakaoti e Iehova hana fakanonoiki?
17 Ne pehe foki a Solomona: “To fakafili he Atua e tagata tututonu, katoa mo e tagata mahani kelea; ha ko e takitaha ni mo e hana ni a vaha ke he tau mena oti.” (Fakamatalaaga 3:17) E, kua fakatoka e Iehova e tau ke he tau mena oti kana ke fakafili e tau lotu fakavai mo e ke he ‘tau patuiki he lalolagi ne tutu ke totoko atu kia Iehova mo ia ne fakauku e ia.’ (Salamo 2:1-6; Fakakiteaga 16:13-16) Ka hoko agataha mai e mogo ia, to fakaoti e “nofo noa” a Iehova. (Salamo 83:1; Isaia 62:1; Ieremia 47:6, 7) He puhala he hana Patuiki faka-Mesia, ko Iesu Keriso, to “vagahau” a ia he vagahau ka maama hokoia he tau tagata totoko ki a ia: “To haele atu a Iehova tuga ne toa, to fakatupu ai e ia hana manako lahi; to kalaga a ia, to hea ni a ia, to fakamalolo a ia kia lautolu ne fai fi kia ia. Kua leva haku a fakamate; nakai vagahau e au, to fakauka au; kua fakatutu au tuga ne fifine kua fanau; kua oti haku manava mo e faguhe fakalataha. To moumou e au e tau mouga mo e tau mena matiketike; ti mago ai ia au ha lautolu a tau akau ikiiki oti kana; to liliu e au e tau vailele mo tau motu tu taha; to fakapakupaku e au e tau vai namo. To takitaki e au e tau tagata matapouli ke he puhala nakai iloa e lautolu; to ta mai e au a lautolu ke he tau puhala loto nakai iloa e lautolu; to liliu e au e pouli ke he maama ki mua ha lautolu, ko e tau puhala keukeu to eke ia mo tau puhala hakohako; ko e tau mena ia ni kua eke e au kia lautolu, ti nakai tiaki e au a lautolu.”—Isaia 42:13-16.
18. Ko e heigoa e kakano he nakai leva to “fakanono” e tau tagata he Atua?
18 He magaaho ka ‘vagahau atu’ a Iehova ke papale hana tuaga Atua, to nakai liliu e tau tagata hana ke vagahau ma lautolu ni. Ko e magaaho ainei ma lautolu ke “fakanono.” Tuga ni ne taute e lautolu ke he tau fekafekau he Atua he vaha kua mole, to fakagahuahua e tau kupu nei: “Nakai tau a mutolu ke he tau nai; kia tutu a a mutolu, kia tutu a mutolu, mo e kitekite atu a mutolu ke he fakamouiaga mai ia Iehova ko ia ha ha ia mutolu.”—2 Nofoaga he Tau Patuiki 20:17.
19. Ko e heigoa e kotofaaga ka nakai leva ti moua he tau matakainaga fakaagaga he Keriso?
19 Ko e kaumahala kelea ha ia ma Satani mo e hana fakatokatokaaga! Ko e tau matakainaga fakalilifu he Keriso to fakalataha ke kautu ma e tututonu, ke fakalaulau mo e maveheaga: ‘Ka ko e Atua hana e mafola, to taholi vave e ia a Satani ki lalo he tau hui ha mutolu.’ (Roma 16:20) Ko e vaha mafola ne kua leva tigahau e fakatalitali ki ai kua hoko mai tuai.
20. Ko e heigoa e vaha ka nakai leva ti hoko mai?
20 Kua monuina ha e tau momoui ha lautolu oti he lalolagi ne hao mai he fakakiteaga lahi nei he malolo ha Iehova! Nakai leva he mogoia, to matutaki ki a lautolu e tau tagata tane mo e fifine tua fakamoli he vaha fakamua ne kua hoko mai e vaha ke liliu tutu mai ai. Ko e Pule Afe Tau he Keriso to eke moli mo ‘vaha ke to mena ai, vaha ke fakamalolo ai, vaha ke ati hake ai, vaha ke kata ai, vaha ke kolikoli ai, vaha ke taufigita ai, mo e vaha ke fakaalofa ai.’ E, to eke tukulagi mo “vaha ke nonofo ai mo e mafola”!—Fakamatalaaga 3:1-8; Salamo 29:11; 37:11; 72:7.
Ko e Heigoa e Tali Hau?
◻ Ko e heigoa e fakaveaga ma e mafola tukulagi?
◻ Ko e ha ne mailoga he Tau Fakamoli a Iehova e magaaho nei ko e “vaha ke tau ai”?
◻ Magaaho fe ka “vagahau” ai e tau tagata he Atua, mo e a fe ka “fakanono” a lautolu?
◻ Fefe mo e magaaho fe ka fakaoti e Iehova hana fakanonoiki?
[Puha/Tau Fakatino he lau 23]
Fakatoka e Iehova Hana ni a Tau ke
◻ futia a Koku ke tau ke he tau tagata he Atua.—Esekielu 38:3, 4, 10-12
◻ tuku he tau loto he tau tagata pule ke fakaotioti a Papelonia Lahi.—Fakakiteaga 17:15-17; 19:2
◻ taute e fakamauaga he Punua Mamoe.—Fakakiteaga 19:6, 7
◻ kamata e tau i Amaketo.—Fakakiteaga 19:11-16, 19-21
◻ lili a Satani ke kamata e Pule Afe Tau ha Iesu.—Fakakiteaga 20:1-3
Ko e tau mena tutupu nei kua tohi fakapapahi hifo ke he mena ne hagaao ki ai he tau Tohiaga Tapu. Iloa tonu e tautolu ko e tau mena lima ia to tutupu fakapapahi ni ke he puhala ne fifili e Iehova mo e he magaaho tonu ka fifili e ia.
[Tau Fakatino he lau 25]
Ko e Pule Afe Tau he Keriso to eke moli mo vaha . . .
ke kata ai . . .
ke taufigita ai . . .
ke fakaalofa ai . . .
ke to mena ai . . .
ke kolikoli ai . . .
ke ati hake ai . . .