“Ko e Mena mo e Hana ni a Tau ke he Tau Mena Oti”
“Ko e mena mo e hana ni a tau ke he tau mena oti ko e hana ni a vaha foki ke he tau mena oti i lalo he lagi.”—FAKAMATALAAGA 3:1.
1. Ko e heigoa kua uka ke he tau tagata nakai mitaki katoatoa, mo e tataki atu ke he heigoa e mena nei he falu mogo?
FA PEHE e tau tagata, “Kua lata ni ke taute tuai e au.” Po ke ka mole ia, “Kua lata ni au ke fakatali.” Fakakite he tau fakalatalata ia e uka he tau tagata nakai mitaki katoatoa ke fifili e magaaho tonu ke taute taha mena. Kua taute he fakaalaia nei e tau fakafetuiaga ke malolo hifo. Kua takitaki atu ke he loto hukia mo e ita. Ka kua au atu e kelea, ha kua fakalolelole e tua he falu tagata ki a Iehova mo e hana fakatokatokaaga.
2, 3. (a) Ko e ha kua pulotu ai ke talia e fifiliaga ha Iehova mo e hana ni a tau? (e) Ko e heigoa e onoonoaga lagotatai ne kua lata ke moua e tautolu hagaao ke he fakamoliaga he perofetaaga he Tohi Tapu?
2 He ha ha ai e pulotu mo e lotomatala ne kua malaefi he tau tagata, kua maeke ia Iehova ke iloa tuai, ka manako a ia, e tau mena oti ka tutupu. Maeke ia ia ke iloa “tali mai he kamataaga e tau mena fakamui.” (Isaia 46:10) Ko e kakano ia ne maeke ia ia ke fifili fakamahao e magaaho ne kua lata tonu ke taute ha mena ne manako a ia ke taute. Ti, he nakai falanaki ke he ha tautolu ni a magaaho ne fakatoka, kua pulotu ia tautolu ke talia e fifiliaga ha Iehova mo e hana ni a tau!
3 Ke fakatai ki ai, kua fakatalitali e tau Kerisiano motua fakaagaga ki a Iehova mo e hana ni a tau ma e tau perofetaaga he Tohi Tapu ke fakamoli. Ne lavelave mau a lautolu ke he fekafekauaga hana, mo e mauloto e matapatu fakaakoaga he Tagi Aue 3:26: “Kua mitaki ke amaamanaki mo e tatali fakatekiteki ke he fakamouiaga mai ia Iehova.” (Fakatatai Hapakuka 3:16.) He magaaho taha ia ni, kua talitonu a lautolu ko e ha Iehova a fakapuloaaga ke he fakahokoaga he fakafiliaga, “pete he fakamule mai a ia, . . . ko e mena to hoko mai ni, nakai mule mai.”—Hapakuka 2:3.
4. Lagomatai fefe he Amosa 3:7 mo e Mataio 24:45 a tautolu ke fakatali fakaeneene ki a Iehova?
4 He taha fahi, ka nakai maama katoa e tautolu falu matakupu Tohi Tapu po ke tau fakamaamaaga ne foaki he tau tohi he Kolo Toko, ko e kakano kia a ia ke tepetepetu a tautolu? Ke fakatalitali ki a Iehova ke fakamaama ai e hana ni a tau ko e puhala he pulotu a ia. “To nakai ni eke he Iki ko Iehova ha mena, ka e fakakite ai e ia hana finagalo ke he hana tau fekafekau ko e tau perofeta.” (Amosa 3:7) Ko e maveheaga mitaki ha ia! Ka e lata ia tautolu ke mailoga kua fakakite e Iehova hana finagalo he magaaho kua lata ia ia. Ha ko e kakano ia, ati poaki he Atua e “fekafekau fakamoli mo e loto matala” ke foaki ke he tau tagata hana e “tau mena kai [fakaagaga] ke he tau magaaho?” (Mataio 24:45) Ti kua nakai lata ia tautolu ke kapeletu noa, po ke hauhaua, ha kua nakai fakamaama katoa falu a finagalo. Ka kua maeke ia tautolu ke iloa tonu ka fakatali fakaeneene a tautolu ki a Iehova, to foaki mai e ia, he puhala he fekafekau fakamoli, e mena kua lata he “tau magaaho.”
5. Ko e heigoa e aoga he manamanatu a tautolu ke he Fakamatalaaga 3:1-8?
5 Ne totoku he patuiki pulotu ko Solomona 28 e tau mena kehekehe, kua igatia mo e “hana ni a tau.” (Fakamatalaaga 3:1-8) Ko e mahino he kakano mo e fakamaamaaga he mena ne talahau e Solomona ka lagomatai a tautolu ke mailoga e vaha mitaki mo e vaha kelea ma e falu mena tutupu, tuga ne kitia he Atua. (Heperu 5:14) To fakaata he mena ia a tautolu ke fakatatai e tau momoui ha tautolu ki ai.
“Ko e Vaha ke Tagi Ai, mo e Vaha ke Kata Ai”
6, 7. (a) Ko e heigoa ne fakatupetupe aki e tau tagata he vaha nei ke “tagi”? (e) Lali fefe e lalolagi ke fakalagotatai e kelea he tuaga ne ha ha ai a lautolu?
6 Pete ni kua ha ha ai e “vaha ke tagi ai, mo e vaha ke kata ai,” ko hai ka nakai manako ke he talahauaga fakamui mai he talahauaga fakamua? (Fakamatalaaga 3:4) Momoko ke talahau, kua nonofo a tautolu he lalolagi ne tuku mai ki a tautolu e kakano ke tagi. Kua malolo lahi e tau tala fakaagitau ke he puhala fematutaki. Kua fakatolomuli he matakutakuina a tautolu, he magaaho ka logona e tautolu hagaao ke he fanau ikiiki ne fana e tau tama he aoga, he tau matua ne fakakelea e fanau ha lautolu, he matakau kolokolovao ne kelipopo po ke fakapakia e tau tagata noa, mo e tau mena tutupu pauaki ne moumou e tau momoui mo e tau koloa he tagata. Tau fanau hoge, mata popoko mo e tau tagata fehola tumau kua taufetului ke kitia e tautolu he tau televisoni. Ko e tau matakupu nakai fa mahani ki ai fakamua tuga e fakameaaga matakau, AIDS, felakutaki moko gagao, mo e El Niño hane mogonei kua fakatupetupe e tau loto ha tautolu—ke he hana ni a puhala.
7 Nakai fakauaua ai, ko e lalolagi he vaha nei kua puke he tau mena fakamatematekelea mo e fakamamahi loto. Ka e tuga ke tukutuku hifo e kelea he tuaga nei, ne foaki he fahi gahua he fakafiafiaaga tino e tau puhala nakai moli, fakalialia, mo e he falu mogo tau puhala kelea mo e vale, kua talaga pauaki ke fakahehe aki a tautolu ke fakaheu e mamahi ne matematekelea ki ai e falu. Ka ko e agaga fakateaga he vaiga mo e kata fakagoagoa ne tupu mai he fakafiafia tino pihia kua nakai lata ke fehikihikitaki mo e fiafia moli. Ko e fiafia ko e fua he agaga he Atua ko e mena nakai maeke he lalolagi ha Satani ke foaki.—Kalatia 5:22, 23; Efeso 5:3, 4.
8. Kua lata kia e tau Kerisiano he vaha nei ke tuku fakamua e tagi po ke kata? Fakamaama.
8 He mailoga e tuaga momokoina he lalolagi, kua maama ia tautolu nakai ko e vaha anei ke tuku fakamua e kata. Nakai ko e magaaho ke moui hokoia ni ma e fakafiafiaaga tino po ke fakaata e “fefeua” ke tu mua he tau tutuliaga fakaagaga. (Fakatatai Fakamatalaaga 7:2-4.) “Ko lautolu kua toto e tau mena he lalolagi nai” kua lata ke “tuga [a lautolu ne] nakai toto fakalahi ki ai,” he talahau he aposetolo ko Paulo. Ko e ha? Kakano “ko e mena mole atu e mahani he lalolagi nai.” (1 Korinito 7:31) Ko e tau Kerisiano moli kua moui mo e mataala katoatoa ke he kelea muatua he tau vaha ne hane nonofo ai a tautolu.—Filipi 4:8.
Pete ko e Tagi, Ha i Ai e Fiafia Moli!
9. Ko e heigoa e tuaga fakateaga ne ha ha ai he vaha ato hoko e Fakapuke, mo e ko e heigoa e kakano he mena nei ma tautolu he vaha nei?
9 Ko e tau tagata ne nonofo he vaha ne Fakapuke e lalolagi kua fakateaga e onoonoaga ke he moui. Ne fakafita ni a lautolu ke he tau gahua mau ha lautolu he aho mo e kaumahala ke tagi ke he “mahani kelea he tau tagata ke he lalolagi,” he onoono fakakehe ka ko e ‘lalolagi hane puke ke he favale.’ (Kenese 6:5, 11) Ati hagaao a Iesu ke he tuaga fakaagihoa ia, mo e talahau tuai e ia e aga pihia he tau tagata he vaha ha tautolu. Ne hataki a ia: “Ha ko e mena tuga ne eke ke he vaha ka e nakaila hoko e fakapuke, ne kai a lautolu mo e inu, ti fai hoana a lautolu mo e fakafaitane, kua hoko ni ke he aho ne hu atu ai a Noa ke he vaka. Ti nakai iloa e lautolu ato hoko mai e fakapuke, mo e uta kehe a lautolu oti; to pihia foki ka hau e Tama he tagata.”—Mataio 24:38, 39.
10. Fakakite fefe he tau Isaraela ne moui he vaha a Hakai kua kaumahala a lautolu ke mailoga e tau a Iehova?
10 Kavi ke 1,850 e tau tau he mole e Fakapuke, he vaha a Hakai, ne tokologa e tau Isaraela ne fakakite e kaumahala pihia ni ke hokulo e kapeletu ke he tau mena fakaagaga. He galala ke he tau mena fakatagata, ne kaumahala a lautolu ke mailoga ko e vaha ha lautolu ko e magaaho ke tuku fakamua e tau mena ha Iehova. Ne totou e tautolu: “Kua pehe mai e motu nai, Nakaila hoko ke he aho, ko e aho ke eke ai e fale a Iehova. Ti hoko mai ai e kupu a Iehova ke he perofeta ko Hakai, kua pehe mai, Ko e vaha nei kia ke nonofo ai a mutolu ke he tau fale ha mutolu kua ufi aki e tau lapa, ka ko e fale nai kua eke mo mena kua moumou. Hanai kua pehe mai e vagahau a Iehova Sapaota, Kia manamanatu ā mutolu ke he ha mutolu a tau mahani.”—Hakai 1:1-5.
11. Ko e heigoa e tau huhu ne kua liga lata ia tautolu ke huhu hifo ki a tautolu ni?
11 Ko e Tau Fakamoli a Iehova he vaha nei, mo e tau matagahua mo e tau kotofaaga ki mua a Iehova tuga ia he tau Isaraela he vaha a Hakai, kua lata foki ia tautolu ke manamanatu ke he tau puhala ha tautolu, he kapeletu fakahokulo ki ai. Kua “tagi” nakai a tautolu ke he tau tutuaga he lalolagi mo e ke he ekefakakelea ne ta mai he mena nei ke he higoa he Atua? Kua mamahi kia a tautolu he magaaho ka fakatikai he tau tagata e moli he Atua po ke fakaheu fakakelea e tau fakaakoaga tututonu hana? Kua aga kia a tautolu tuga e tau tagata fai fakamailoga ne kitia e Esekielu he fakakiteaga he 2,500 he tau tau kua mole? Ne totou a tautolu hagaao ki a lautolu ia: “Ti pehe mai a Iehova [ke he tagata mo e lupo vaitohi he tohikupu], Kia fano a koe ki loto he maga, ki loto ni a Ierusalema, mo e fakamailoga ai e koe ke he tau matalē ha lautolu e tau tagata kua tauoi mo e mānu ha ko e tau mena vihiatia kua eke e lautolu i ai.”—Esekielu 9:4.
12. Ko e heigoa e kakano moli ne ha ha he Esekielu 9:5, 6 ma e tau tagata he vaha nei?
12 Ko e kakano moli he fakamauaga nei ma tautolu he vaha nei kua kitia maali ai he magaaho ka totou e tautolu e tau hatakiaga ke he tau tagata tokoono mo e tau kanavaakau ke ta aki: “Kia o atu a mutolu ke he maga ti mumui atu a mutolu kia ia, mo e keli a e mutolu; aua neke fakahao ai e mutolu ti aua neke fakaalofa. Kia fakaoti a e mutolu e tau tagata momotua, mo e tau fuata, mo e tau tamafine ikiiki mo e tau tama ikiiki, katoa mo e tau fifine; ka e aua neke fakatata ke he taha tagata ne ha i ai e fakamailoga; kia kamata ai foki ke he haku a faituga.” (Esekielu 9:5, 6) Ko e ha tautolu a hao mai he matematekelea lahi ia hane hoko mafiti mai kua tuanaki ni ke he mailogaaga ha tautolu ko e vaha nei ko e magaaho tonu ke tagi.
13, 14. (a) Ko e tau faga tagata fefe ne talahau e Iesu ke fiafia? (e) Fakamaama ko e ha ne manatu a koe kua lata tonu e fakamaamaaga nei ma e Tau Fakamoli a Iehova?
13 Tuga a ia, kua “tagi” e tau fekafekau ha Iehova ke he tuaga momoko he lalolagi ka kua nakai utakehe he naia e fiafia ha lautolu. Kua nakai pihia! Ko lautolu ko e matakau tagata fiafia lahi he lalolagi. Ne foaki e Iesu e fafatiaga ma e fiafia he magaaho ne pehe a ia: “[Fiafia a lautolu ne manamanatu ke he tau mena fakaagaga kua lata mo lautolu]; . . . lautolu ne fakatutuku; . . . lautolu ne mahani molu; . . . lautolu ne fia kai mo e fia inu ke he mahani tututonu; . . . lautolu ne fakaalofa atu; . . . lautolu ne loto mea; . . . lautolu ne [loto mafola]; . . . lautolu ne eke fakakelea ha ko e mahani tututonu ha lautolu.” (Mataio 5:3-10, fakatatai NW.) Kua loga ai e tau fakamoliaga ne fakakite ko e fakamaamaaga nei kua lata tonu mo e Tau Fakamoli a Iehova, ko e matakau, ke he ha fakatokatokaaga fakalotu foki.
14 Mahomo mai he fakafouaga he tapuaki moli he 1919 kua fai kakano e tau tagata fiafia ha Iehova ke “kata.” Ne fakafita fakaagaga a lautolu mo lautolu ne liliu mai i Papelonia he senetenari ke ono aki F.V.N.: “Ko e vaha ne liuaki mai ai e Iehova a Siona mai he fakapaeaaga, ti tuga ne tau tagata miti a tautolu. Ti puke ai ha tautolu a tau gutu ke he kata, mo e ha tautolu a tau alelo ke he leo fiafia . . . Kua eke e Iehova e tau mena lalahi ma tautolu; kua fiafia ai a tautolu.” (Salamo 126:1-3) Ka e, pihia foki ka kata fakaagaga, ne fakapulotu e Tau Fakamoli a Iehova ke mauloto e kelea he vaha. Ti ka kitia moli e lalolagi fou mo e toto e lautolu he lalolagi ia e “moui tukulagi,” kua hoko mai mogoia e vaha ka taui tukulagi he kata e tagi.—1 Timoteo 6:19; Fakakiteaga 21:3, 4.
“Ko e Vaha ke Taufigita Ai, mo e Vaha ke Toka Ai e Taufigita”
15. Ko e ha kua matatetotonu e tau Kerisiano ke fifili e tau kapitiga?
15 Kua matatetotonu e tau Kerisiano ko hai ka kapitiga mo lautolu. Ne tokaloto e lautolu e tomatomaaga ha Paulo: “Aua neke fakahehe ai a mutolu. Ko e feoaki mo lautolu kua mahani kelea kua kelea ai e tau mahani mitaki.” (1 Korinito 15:33) Mo e mailoga he patuiki pulotu ko Solomona: “Ko ia kua feoaki mo e tau tagata iloilo, kua iloilo ni a ia; ka ko ia kua kapitiga mo e tau tagata goagoa, to matematekelea ai a ia.”—Tau Fakatai 13:20.
16, 17. Fefe e onoonoaga he Tau Fakamoli a Iehova ke he tau kapitiga, fakamahaniaga, mo e fakamauaga, mo e ko e ha?
16 Fifili he tau fekafekau ha Iehova mo tau kapitiga e tau tagata ne tatai mo lautolu e fakaalofa ma Iehova mo e hana tututonu. Ha kua fiafia mo e olioli a lautolu ke feoaki mo e tau kapitiga ha lautolu, kua pulotu a lautolu ke kalo mai he onoonoaga fakahanoa mo e kolokolovao he fakamahaniaga ne kua holofa he falu motu he vaha nei. He nakai taute mo mena fefeua noa, ne mailoga e lautolu e fakamahaniaga ko e lakaaga lahi ke he fakamauaga ne kua lata ke fakahoko ni he magaaho ka mautali fakatino, loto, mo e fakaagaga ki ai—pihia foki ka fakaata he kupu Tohi Tapu—ke hu atu ke he matutakiaga mau.—1 Korinito 7:36.
17 Manatu falu ko e fasone tuai a ia ke onoono pihia ke he fakamahaniaga mo e fakamauaga. Ka ko e Tau Fakamoli a Iehova kua nakai kaga a lautolu ke he tau peehiaga he falu ke fakataki e fifili ha lautolu he tau kapitiga po ke tau fifiliaga ha lautolu hagaao ke he fakamahaniaga mo e fakamauaga. Iloa e lautolu kua “talahaua tututonu e pulotu he tau fanau hana.” (Mataio 11:19) Mahomo atu e mena ne iloa e Iehova, ati oma fakamitaki e lautolu e fakatonuaga hana ke mau ke “lata mo e Iki.” (1 Korinito 7:39; 2 Korinito 6:14) Ne kalo mai a lautolu he tafeoho ke mau mo e manatu hepe kua fai fifiliaga ne talia ke tau vevehe po ke nonofo kehekehe ane mai ke kaumahala e fakafetuiaga. Kua fai magaaho a lautolu ke kumi e hoa kua lata, he mailoga he magaaho ni ka talahau e tau omonuo he fakamauaga, kua fakagahuahua tuai e fakatufono a Iehova: “Haia kua nakai tuai tokoua, ka kua tino taha na laua; hanai, ko ia kua fakalataha he Atua, aua neke vevehe he taha tagata.”—Mataio 19:6; Mareko 10:9.
18. Ko e heigoa kua lata ke kamata aki e fakamauaga fiafia?
18 Ko e fakamauaga ko e maveheaga tuleva ne kua lata ke pulega fakaeneene. To huhu fakamoli hifo e tagata tane ki a ia ni, ‘Hanei moli kia e fifine kua lata tonu mo au?’ Ka e mua atu foki e aoga, kua lata ia ia ke huhu, ‘Kua lata tonu kia au ma e fifine nei? Ko au kia ko e Kerisiano motua fakaagaga kua maeke ke leveki hana tau manako fakaagaga?’ Kua ha ha ia laua e matagahua ki mua a Iehova ke malolo fakaagaga, lotomatala ke feaki e pipiaga he fakamauaga ke mauokafua ke moua e fiafia faka-Atua. Totou afe e tau hoa Kerisiano ka fakamoli ha ko e peehiaga ke he foaki nakai ke he moua, ko e fekafekau mau ko e kamataaga homo lahi ma e fakamauaga fiafia.
19. Ko e ha e falu Kerisiano ne nonofo tinotaha ai?
19 Falu Kerisiano kua “toka ai e taufigita” he fifili ke nonofo tinotaha ma e tala mitaki. (Fakamatalaaga 3:5) Falu ne fakatolomaki e lautolu e fakamauaga ato logona hifo e lautolu kua ha ha he tuaga fakaagaga ke futia e hoa. Ka kia manatu foki e tautolu e tau Kerisiano tinotaha ne manako ke he fakafetuiaga he fakamauaga ka kua kaumahala ke moua e hoa kua lata. Iloa moli e tautolu kua olioli a Iehova he fakaheu a lautolu ke fakafeao e tau matapatu fakaakoaga faka-Atua he ha lautolu a kumiaga ke mau. Kua mitaki foki ia tautolu ke mailoga e loto fakamoli ha lautolu mo e foaki ki a lautolu e lagomatai ne kua lata ia lautolu ke moua.
20. Ko e ha e tau hoa mau he falu mogo ne “toka ai e taufigita”?
20 Kua lata foki kia e tau hoa mau he falu mogo ke “toka ai e taufigita”? Kua pihia ke he falu a puhala, ha kua pehe a Paulo: “Ko e haku a tala atu nai, ko e tau matakainaga na e, kua gahoa e tau aho kua toe kia tuga he nakai fai hoana, a lautolu kua fai hoana.” (1 Korinito 7:29) Ke fakalautatai ki ai, ko e tau fiafia mo e tau monuina he fakamauaga kua lata ni he falu mogo ke tuku ki tua he tau matagahua fakateokarasi. Ko e onoono lagotatai ke he mena nei ka nakai fakalolelole e fakamauaga ka e to fakamalolo ai ha kua lagomatai e tau hoa tokoua ke manatu kua lata a Iehova mo peresona mauokafua he uho he fakafetuiaga ha laua.—Fakamatalaaga 4:12.
21. Ko e ha kua nakai lata ia tautolu ke fakafili e tau hoa mau ke he tuaga he matua?
21 Ke lafi ki ai, ko e falu hoa mau kua nakai fanafanau ke ataina ke fakaholo ki mua e fekafekauaga ha lautolu ke he Atua. Ko e foaki folau anei he vala ha lautolu, mo e to palepale e Iehova a lautolu ha ko e foaki ia. Ka kua pete ni he fakamalolo he Tohi Tapu e nofo tinotaha ma e tala mitaki, kua nakai talahau fakatonu mai ke nakai fanafanau ma e kakano taha ia ni. (Mataio 19:10-12; 1 Korinito 7:38; fakatatai Mataio 24:19 mo Luka 23:28-30.) Ko e mena ia kua lata ni he hoa mau ke taute ha laua a fifiliaga ne fakave ke he tau tutuaga fakatagata mo e ha laua a tau logonaaga. Ko e heigoa ni e fifiliaga, kua nakai lata ke fakatutu e hoa mau.
22. Ko e heigoa kua aoga ki a tautolu ke fifili?
22 E, “ko e mena mo e hana ni a tau ke he tau mena oti ko e hana ni a vaha foki ke he tau mena oti i lalo he lagi.” Ha ha ai foki e “vaha ke tau ai, mo e vaha ke nonofo ai mo e mafola.” (Fakamatalaaga 3:1, 8) To fakamaama he vala tala ka mui mai ko e ha ne aoga ai ma tautolu ke fifili ko e vaha fe anei mai he tau vaha ua ia.
Maeke Nakai a Koe ke Fakamaama?
◻ Ko e ha kua lata ia tautolu ke iloa “ko e mena mo e hana ni a tau ke he tau mena oti”?
◻ Ko e ha e vaha nei ne kua eke lahi ai mo “vaha ke tagi ai”?
◻ Ko e ha e tau Kerisiano, pete ni he “tagi,” kua fiafia moli ai?
◻ Ko e ha ne fakakite he falu Kerisiano kua onoono a lautolu ke he mogonei ko e “vaha ke toka ai e taufigita”?
[Tau Fakatino he lau 17]
Pete ni he “tagi” e tau Kerisiano ha ko e tau tutuaga he lalolagi . . .
. . . ko lautolu ko e tau tagata fiafia lahi he lalolagi
[Fakatino he lau 19]
Ko e fekafekauaga mau ko e fakaveaga homo lahi ma e fakamauaga fiafia