Een alcoholist in het gezin — Wat kunt u doen?

WANKELEND slaagt hij er maar ternauwernood in om na een hele avond drinken thuis te komen. Daar zakt hij bewusteloos ineen op de vloer van de woonkamer. Zijn vrouw is gekwetst en van streek. Niettemin weet zij hem naar de slaapkamer te zeulen, zij wast hem en stopt hem in bed. Haar man is een alcoholist.a

De volgende dag belooft hij dat het nooit meer zal gebeuren. Soms ook herinnert hij zich niets meer van de vorige avond. Maar zij herinnert het zich maar al te goed! ’Ik durf er niets over te zeggen’, zegt zij bij zichzelf, uit vrees dat hij anders zo van zijn stuk raakt dat hij weer begint te drinken. Daar hij niet in staat is naar zijn werk te gaan, belt zij met een of andere uitvlucht zijn baas.

Tegen beter weten in hoopt zij dat hij minder zal gaan drinken. Zij probeert zelfs wanhopig zijn drinken aan banden te leggen door de drank te verstoppen of weg te gooien.

Hun sociale contacten beperkt zij uit vrees voor de pijnlijke situaties die het gevolg kunnen zijn van zijn drinken. En zij zoekt geen gezellige omgang zonder hem uit vrees dat hij boos zal worden en nog meer zal gaan drinken.

En toch, ondanks dit alles, blijft hij drinken! Waarom? Doet zij niet alles wat zij kan om hem te helpen? In feite heeft zij, zonder het te beseffen, de weg tot herstel moeilijker gemaakt. Niet alleen haar echtgenoot heeft hulp nodig — zijzelf ook!

Vormt het bovenstaande een beschrijving van een gezin dat u kent, misschien wel van uw eigen gezin? Zo ja, dan vraagt u zich misschien af: ’Waarom zegt u dat de echtgenote wellicht ook hulp nodig heeft?’

Uitwerking op het gezin

Alcoholisme heeft een enorme emotionele uitwerking op het hele gezin. De huwelijkspartner bijvoorbeeld is vaak een spiegelbeeld van de alcoholist.

Om een voorbeeld te noemen: een algemeen kenmerk van alcoholisme is de loochening van het feit dat er een drankprobleem bestaat. Maar vaak zullen ook de gezinsleden, misschien uit vrees voor schande, hun ogen voor het probleem sluiten. Als uw huwelijkspartner een probleem met drinken heeft, bemerkt u dan dat u „redenen” aanvoert voor elke keer dat het weer mis is?

Dat is nog niet alles. Als uw pogingen om het drinken van uw partner in te tomen keer op keer falen, kan zich bij u het gevoel ontwikkelen dat u te kort schiet, en maakt zich een angstige bezorgdheid van u meester. Of, erger nog, begint u een wrok te koesteren of verbitterd te raken? „Vele malen wenste ik dat hij dood was”, bekende één wanhopige vrouw.

Het is dus niet verwonderlijk als u last hebt van dezelfde negatieve gevoelens en emoties als de alcoholist — bezorgdheid, vrees, woede, schuldgevoelens, nervositeit, frustratie, gespannenheid en minderwaardigheidsgevoelens. Ja, vaak heeft de echtgenote ook hulp nodig.

En hoe staat het met de kinderen? Het is hartverscheurend om te zien welke blijvende emotionele littekens zij kunnen oplopen. Merk op wat enkele kinderen van alcoholisten aan Ontwaakt! vertelden.

„Ik stond er altijd tussenin. Eens, toen ik ongeveer negen jaar was, was Mam aan het drinken geweest en kregen zij en Pap een enorme ruzie. Mam wilde al vertrekken. Ik werd hysterisch, greep haar rok vast en smeekte haar niet weg te gaan.”

„Iedereen wist het. Ik herinner me hoe de jongens me op weg naar school uitlachten en nariepen: ’Je vader is een zatlap!’”

„Ik ontwikkelde een minderwaardigheidscomplex. Ik gaf mezelf de schuld.”

„Nog steeds voel ik me erg onzeker — ik twijfel aan mijn kunnen, kleineer mezelf en begin van mezelf te walgen.”

Het valt gemakkelijk te begrijpen waarom zulke kinderen nogal eens nerveus, eenzelvig en gesloten worden. Zij zullen vaak gevoelens van woede, vrees, frustratie en eenzaamheid onderdrukken en loochenen, omdat de situatie hun anders gewoon te veel pijn doet. Ja, ook de kinderen hebben misschien hulp nodig.

Dus waarschijnlijk hebt u, als gezinslid, hulp nodig (1) om zelf in emotioneel opzicht gezond te blijven en (2) om de beste manier te leren kennen waarop u de alcoholist kunt helpen.

Leer de feiten kennen

Stel u eerst op de hoogte van wat alcoholisme is. De plaatselijke bibliotheek of een consultatiebureau voor alcoholisme kunnen wellicht nuttig materiaal verschaffen. Uit gesprekken met anderen die met hetzelfde probleem te kampen hebben gehad, put u wellicht praktische raad met betrekking tot wat u kunt doen.

Misschien wel de belangrijkste vraag in uw geest is: ’Wat kan ik doen om de alcoholist te helpen?’ Voordat u echter de alcoholist kunt helpen, moet u misschien zelf geholpen worden uw eigen negatieve gevoelens en emoties te boven te komen. Ontdek dus eerst hoe u zelf door het alcoholisme bent beïnvloed. Anders zult u de alcoholist waarschijnlijk niet bereiken!

Leer vervolgens hoe de alcoholist het best geholpen kan worden. Misschien reageerde u in eerste instantie net als de vrouw die in het begin werd beschreven. Maar zulke pogingen dragen er vaak toe bij dat het alcoholisme ernstiger vormen aanneemt, in plaats dat ze het herstel bevorderen. Waarom? Omdat ze verhinderen dat de verslaafde de ernst van zijn (of haar) situatie inziet. Hij zit verscholen achter een enorme muur: het ontkennen dat er een probleem bestaat. Als hij tegen de consequenties van zijn drinkgewoonten wordt beschermd, stelt dat hem gewoonlijk in staat zijn ogen voor het probleem te blijven sluiten, en door te gaan met drinken.

De alcoholist ertoe brengen hulp te zoeken

Hoewel u een alcoholist niet kunt dwingen zich onder behandeling te stellen, kunt u hem wel zover brengen dat hij geholpen wil worden. Maar hoe?

In de grond der zaak bestaan er twee benaderingswijzen: (1) laat hem de gevolgen van zijn drinken ervaren en (2) confronteer hem rechtstreeks met de feiten over zijn drinkgewoonte. Al voelt de alcoholist zich nog zo beroerd, tot op zekere hoogte kan hij de realiteit aanvaarden als die hem maar wordt gepresenteerd op een wijze waar hij ontvankelijk voor is!

Maar voordat wij elk van beide benaderingswijzen bespreken, eerst een woord ter waarschuwing: Een dergelijke tussenkomst vereist dat u goed bent geïnformeerd over alcoholisme, en de emotionele kracht bezit om die kennis toe te passen.

Welnu, wat wil het zeggen de alcoholist de gevolgen van zijn drinken te laten voelen? Het heeft niets te maken met straffen; maar wel vereist het dat u zich vastberaden opstelt. Laten wij, om dit te illustreren, nog eens teruggaan naar de vrouw die in het begin van dit artikel werd beschreven. En merk nu op wat Dr. Winnie Sprenkle, hoofd van een succesvol alcoholontwenningscentrum, in een interview met Ontwaakt! als raad gaf.

● Wat had zij kunnen doen toen haar echtgenoot bewusteloos op de vloer ineenzakte? „In het algemeen is het erg belangrijk dat het gezin het probleem niet maskeert; anders zou de alcoholist niet weten wat er is gebeurd. Als hij bewusteloos op de vloer ineenzakt en dan de volgende morgen in zijn pyjama in bed wakker wordt, zal hij nooit weten wat er heeft plaatsgevonden.” Afhankelijk van de omstandigheden zou zij hem derhalve gewoon daar zijn roes kunnen laten uitslapen. De volgende morgen zal hij, als hij op de vloer wakker wordt, worden geconfronteerd met de realiteit van zijn situatie.

● Wanneer hij zich zijn gedrag van de vorige dag niet meer kan herinneren, wat zou zij dan kunnen doen? „Zeg hem de waarheid, maar niet op een boze manier. ’Zus en zo is gisteravond gebeurd, en dit is de uitwerking die het op mij had.’” Zelfs al zou hij kwaad worden, dan helpt zij hem op deze manier toch in te zien dat zijn gedrag in een gezond gezin niet voorkomt.

● Was het juist dat zij zich afzonderde? „Ik denk dat het voor het gezin van het grootste belang is dat zij ermee doorgaan zo normaal en gezond mogelijk te leven. De alcoholist wordt er hoe langer hoe meer mee geconfronteerd hoe groot het verschil is tussen hem en de rest van het gezin. Vaak zal dat tot resultaat hebben dat hij ten slotte zegt: ’Hé, ik zit met een probleem, en ik heb hulp nodig!’” Als zij zonder hem bij kennissen op bezoek gaat, zou zij hem dus vriendelijk kunnen laten weten hoezeer zij wenste dat hij met haar mee zou kunnen gaan, maar dat zijn drankprobleem dit in de weg staat.

Wat valt er te zeggen over de tweede benadering — de confrontatie? In I’ll Quit Tomorrow (Ik stop morgen) geeft Vernon E. Johnson de volgende raad:

Zij die met de alcoholist gaan praten, moeten degenen zijn die voor hem of haar het meeste betekenen. Met de hulp van een daarvoor opgeleid gesprekstherapeut stelt elk van hen een lijst op waarin de alcoholist geen enkel detail van zijn gedrag bespaard blijft. Daarna wordt een datum vastgesteld en een uur gekozen waarop de alcoholist waarschijnlijk nuchter zal zijn. Dan leest elkeen hardop zijn lijst voor, op een wijze die van hun diepe bezorgdheid blijk geeft. Hoewel de alcoholist zich in het begin misschien verdedigend opstelt, zetten zij vastberaden door. Het doel is de alcoholist in staat te stellen voldoende feiten te aanvaarden om in te zien dat hij hulp nodig heeft.

Waar kan hulp worden gevonden?

Sommige gezinsleden wenden zich samen met de alcoholist tot een alcoholontwenningscentrum, waar wellicht ook het gezin in het therapieprogramma wordt opgenomen. Waarom kan dit nuttig zijn? Tot nu toe hebben de gezinsleden hun pijnlijke herinneringen en gevoelens misschien onderdrukt. Deze verdringing van hun eigen gevoelens maakt het voor hen moeilijk de gevoelens van de alcoholist te begrijpen. Vaak zijn de fundamentele doelstellingen van de therapie dan ook: de eigen gevoelens te leren herkennen en aanvaarden (om negatieve gevoelens te overwinnen moet u ze eerst onder de ogen zien); inzicht te krijgen in de gevoelens van de andere persoon en in de wijze waarop men hem of haar door zijn daden in emotioneel opzicht beïnvloedt; en, door deze inzichten toe te passen, te leren wat de beste handelwijze is.

’Maar’, vraagt u, ’wat te doen als de alcoholist weigert hulp te zoeken?’ Of de alcoholist nu wel of niet hulp weigert, u hebt wellicht zelf hulp nodig om uw eigen negatieve gevoelens onder de ogen te zien en te overwinnen. Voor een dergelijke hulp wenden sommige gezinnen zich tot plaatselijke groepen die bestaan uit gezinsleden van alcoholisten. Zulke groepen trachten een begrijpend oor te bieden en inzicht te verschaffen in de problemen die het leven met een alcoholist met zich brengt. Natuurlijk bestaan dergelijke groepen niet in alle delen van de wereld.b Anderen, die zich bewust zijn van hun emotionele behoefte aan hulp, wenden zich tot een andere bron.

„Dat ik de bijbelse waarheid ken, helpt mij de situatie het hoofd te bieden”, zegt Ann, die al 30 jaar getrouwd is met een ongelovige echtgenoot die een alcoholist is. Als een getuige van Jehovah bestudeert zij regelmatig de bijbel en tracht zij wat erin staat op haar eigen situatie toe te passen. Hoewel dit haar problemen niet wegneemt, helpt het haar wel om ondanks die problemen gelukkig te zijn. En het kan u ook helpen. Hoe?

Het toepassen van bijbelse beginselen kan u bijvoorbeeld helpen negatieve gevoelens en emoties te overwinnen, zodat u zich ondanks uw situatie gelukkiger kunt voelen. Maar hiervoor is het krachtige geloof nodig dat God zal doen wat hij heeft beloofd (Hebr. 11:1, 6). Beschouw eens enkele voorbeelden.

Bezorgdheid: Kampt u met financiële moeilijkheden omdat uw huwelijkspartner drinkt, en maakt u zich er ernstig zorgen over hoe u de eindjes aan elkaar moet knopen? „Weest niet langer bezorgd”,c raadt Jezus met betrekking tot de noodzakelijke levensbehoeften aan. „Uw hemelse Vader weet dat gij al deze dingen nodig hebt” en hij kan en zal erin voorzien voor degenen die zijn aanbidding tot het belangrijkste in hun leven maken (Matth. 6:25-34). Vervolgens geeft Jezus een uiterst praktische suggestie voor het overwinnen van bezorgdheid — leef van dag tot dag. Waarom de zorgen van morgen toevoegen aan die van vandaag? Bovendien is, zoals een bijbelgeleerde het uitdrukte, ’de toekomst in werkelijkheid zelden zo slecht als wij vrezen dat ze is’.

Maar louter het feit dat u Jezus’ woorden kent zal uw bezorgdheid niet minder maken. U moet ze toepassen, en op dit punt komt het ware geloof in het beeld. Dat God voor zijn dienstknechten kan zorgen is zeker en zijn belofte om dit te doen is betrouwbaar. De enige vraag is: Zijn wij er absoluut van overtuigd dat, zolang wij ijverig werken om ons deel te doen, God zijn deel zal doen?

Schuldgevoelens: Hebben negatieve gevoelens en een negatieve instelling u schuldgevoelens bezorgd? Het is waar, u hebt uw onvolkomenheden en God vergoelijkt verkeerde opvattingen niet. Toch geeft de bijbel ons de hartverwarmende verzekering: „Indien wij onze zonden [aan God] belijden, dan is hij getrouw en rechtvaardig om ons onze zonden te vergeven” (1 Joh. 1:9; Spr. 28:13). Is er werkelijk enige reden om te geloven dat God dat in uw geval niet zou doen, vooropgesteld dat u uw deel doet? God zal doen wat hij heeft beloofd. Maar u zult zich niet beter gaan voelen, tenzij u dat rotsvast gelooft.

De bestudering van Gods Woord kan u er ook voor in aanmerking doen komen de hulp van Gods heilige geest te ontvangen. En die geest kan u sieren met positieve eigenschappen, zoals ’liefde, vreugde, vrede, vriendelijkheid, zachtaardigheid en zelfbeheersing’ (Gal. 5:22, 23). Wat een krachtige hulp in het overwinnen van negatieve gevoelens! Maar u moet God om zijn geest ’blijven vragen’ (Luk. 11:5-13). En ook hier komt het op een krachtig geloof aan. Het is zoals Jezus zei: „Hebt bij alle dingen waarom gij bidt en vraagt, geloof dat gij ze feitelijk reeds hebt ontvangen, en gij zult ze hebben.” — Mark. 11:24.

Zou u graag vernemen hoe u dat soort van geloof kunt verkrijgen? Jehovah’s Getuigen zullen u gaarne helpen. U zult misschien zelfs ontdekken dat sommigen van hen dezelfde problemen hebben verduurd als u, en derhalve verstandige en van begrip getuigende hulp uit de Schrift zouden kunnen bieden. Houd in gedachte dat negatieve gevoelens gewoonlijk minder worden als men ze onder woorden kan brengen. Het openhartig bespreken van uw gevoelens met iemand die uw situatie begrijpt, kan dus een grote hulp zijn.

Indien u reeds met Jehovah’s Getuigen bent verbonden en u hulp nodig hebt om uw geloof te sterken, waarom dan niet een christelijke ouderling om hulp gevraagd? Zulke toegewijde mannen zullen hun medechristenen „gewillig” en „bereidwillig” helpen, op elke manier die binnen hun vermogen ligt. — 1 Petr. 5:1-3.

[Voetnoten]

[Inzet op blz. 17]

Door alcoholisten te beschermen stelt men hen gewoonlijk in staat hun ogen voor het probleem te blijven sluiten, en door te gaan met drinken

[Inzet op blz. 18]

„Ik denk dat het voor het gezin van het grootste belang is dat zij ermee doorgaan zo normaal en gezond mogelijk te leven”

[Inzet op blz. 19]

„Dat ik de bijbelse waarheid ken, helpt mij de situatie het hoofd te bieden”

[Kader op blz. 19]

Als uw huwelijkspartner erin toestemt hulp te krijgen, hoe kunt u dan tot het herstel bijdragen?

Wat u wel moet doen . . .

● Wees geduldig, vriendelijk en hoffelijk

● Wees opgewekt en aanmoedigend

● Geef de alcoholist de gelegenheid verantwoordelijkheid op zich te nemen wanneer hij of zij dit meent aan te kunnen

● Wees eerlijk tegenover uw kinderen over de toestand van uw partner

Wat u niet moet doen . . .

● Het verleden ophalen

● Met angstvallige bezorgdheid het doen en laten van de alcoholist volgen

● Hem of haar proberen te beschermen tegen situaties die tot drinken zouden kunnen uitnodigen

● In paniek raken bij een terugval; uw partner zal uw medegevoel en steun nodig hebben

[Tabel op blz. 20]

Het toepassen van bijbelse beginselen kan u sterken en helpen

Voelt u zich . . . Lees dan . . .

Bitter, vol wrok ‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐ Efeziërs 4:32; Kolossenzen 3:13, 14