NKHANI YAKUPFUNZA 32
NYIMBO 44 Mpembo wa Munthu Wakutsautsika
Yahova An’funa Kuti Wanthu Wentse Akungule
“Yahova . . . an’funa lini kuti munthu ali-wentse adzapfudzidwe, koma an’funa kuti wanthu wentse akungule.” — 2 PEDRU 3:9.
CAKULINGA CA NKHANIYI
Kubvesesa thandauzo la kukungula, thangwe ranyi iko n’kwakufunika na momwe Yahova ambathandizira wanthu wentse kuti akungule.
1. Kodi kukungula kumbathandauza ciyani?
IFEPANO tikacita cinthu cakuphonyeka timbafunika kukungula. Mwakubverana na Bibliya, munthu omwe wakungula ambayamba kuipidwa na cinthu cakuipa comwe iye wacita, ambacinja makhalidwe yace ndipo ambadzacita lini pomwe bzomwe iye adacitabzo. — Onani Kafotokozedwe ka Mafala Manango ya m’Bibliya pa kamsolo kakuti “Kukungula.”
2. Thangwe ranyi tentsenefe tin’funika kupfunza bza nkhani yakukungula? (Nehemiya 8:9-11)
2 Wanthu wentse an’funika kudziwa kuti kukungula n’ciyani. Thangwe ranyi? Thangwe tentsenefe timbaphonya ntsiku zentse. Ifepano ndife wana wa Adamu na Eva, ndipopa tina pikado ndipo timbafa. (Aroma 3:23; 5:12) Palibe munthu omwe angathawe bzimwebzi. Napombo wanthu wakukhulupirika wa kale-kale ninga mpostolo Paulo akhafunikambo kucita nyongo kuti aleke kucita bzinthu bzakuipa. (Aroma 7:21-24) Kodi bzimwebzi bzin’funa kulewa kuti ifepano tin’funika kusunama nthawe zentse thangwe ra pikado zathu? Ne, Yahova ngwantsisi kwene-kwene, ndipo iye akufuna kuti ifepano tikhale wakukondwa. Kumbukirani bzomwe bzidacitikira Adjuda mu nthawe ya Nehemiya. (Werengani Nehemiya 8:9-11.) Yahova akhafuna lini kuti iwo akhale wakusunama kwene-kwene thangwe ra kukumbukira pikado zomwe adacita m’mbuyo. Iye akhafuna kuti Adjudawo amunamate mwakukondwa. Yahova ambadziwa kuti munthu akakungula ambakhala wakukondwa. Ndipopa iye akutipfunzisa bzimwebzi. Tikakungula pikado zathu tingakhale na citsimikizo cakuti Baba wathu wa ntsisi an’dzatilekerera.
3. Kodi tin’pfunza ciyani mu nkhani ino?
3 Mu nkhani ino, tiniwona bzinthu bzitatu bzomwe bzin’tithandiza kupfunza bzizinji pa nkhani ya kukungula. Cakuyamba, kodi Yahova adapfunzisa ciyani Ajirayeri pa nkhani yakukungula? Caciwiri, kodi Yahova adacita ciyani kuti athandize anyapikado kuti akungule? Na cacitatu, kodi Jezu adapfunzisa ciyani bza kukungula kwa anyakupfunza wace?
KODI YAHOVA ADAPFUNZISA CIYANI AJIRAYERI PA NKHANI YA KUKUNGULA?
4. Kodi Yahova adapfunzisa ciyani mtundu wa Ajirayeri bza nkhani ya kukungula?
4 Pomwe Yahova adakhazikisa mtundu wa Ajirayeri, iye adacita nawo mpangano. Yahova adapasa Ajirayeriwo malamulo manango yomwe yangadawakhotcerera na kuwacitisa kuti asimbidwe. Ndipo iwo adatawira kuti angadabvera malamuloyo. Patsogolo pace, iye adawauza kuti: “Mitemo yomwe ndikukupasani leroyi njakunesa lini ndipo mungatazire lini kuiteweza.” (Deuteronomiyo 30:11, 16) Ajirayeriwo angadapanduka acisaya kubvera malamuloyo ayai aciyamba kunamata mirungu minango, Yahova angadawasimba lini pomwe ndipo bzimwebzi bzingadacitisa kuti agumane na mabvuto. Napo bziri tenepo, bzimwebzi bzikhathandauza lini kuti Yahovayo akhadawalamba ndipo angadadzawabvuma lini pomwe. Iwo “angadabwerera kwa Yahova Mulungu wawo acibvera Fala lace.” (Deuteronomiyo 30:1-3, 17-20) Na mafala manango tingalewe kuti iwo angadakungula. Iwo angadacita bzimwebzi, Yahova angadawafenderera pomwe na kuwasimba.
5. Kodi Yahova adalatiza tani kuti akhalibe kusiya wanthu wace napo kuti iwo akhacita pikado? (2 Amambo 17:13, 14)
5 Napo kuti Ajirayeri akhali mtundu wakusankhulidwa na Mulungu, iwo akhapandukira Yahova mwakubwereza-bwereza. Kuthumizira pa kunamata mirungu minango, iwo adacitambo bzinthu bzizinji bzakuipa. Thangwe ra bzimwebzi, iwo adagumana na mabvuto mazinji pa moyo wawo. Napo kuti iwo akhacita bzinthu bzakuipa Yahova alibe kuwasiya. Iye akhayezera kuwathandiza. Mwakubwereza-bwereza iye adatumiza apolofeta kuti akadandaulire wanthuwo kuti akungule nakuti amutumikire na mtima wawo wentse. — Werengani 2 Amambo 17:13, 14.
6. Kodi Yahova adaphatisa tani basa apolofeta wace kuti apfunzise Ajirayeri kufunika kwa kukungula? (Onani cithunzi-thunzi.)
6 Kazinji-kazinji Yahova akhaphatisa basa apolofeta wace kuti acenjeze na kutsimula wanthu wace. Mwa ciratizo, Yahova adaphatisa basa Jeremiya kuti auze Ajirayeri kuti: “Bwerera kwa ine, iwe Jirayeri wakupanduka . . . Nin’dzakunyang’anisa lini na ukali, pakuti ndine wakukhulupirika . . . Nin’dzapitiriza lini kukhala na cakumtima mpaka kale-kale. Koma ndobvuma kuphonya kwako, pakuti wapandukira Yahova.” (Jeremiya 3:12, 13) Mwakuphatisa basa Joweli, Yahova adati: “Bwererani kwa ine na mtima wentse.” (Joweli 2:12, 13) Yahova adaphatisambo basa Zaiya kuti auze wanthu wace kuti: “Sambani ndipo bziceneseni, cosani bzinthu bzakuipa pa maso pangu, siyani kucita bzinthu bzakuipa.” (Zaiya 1:16-19) Mwakuphatisa basa Ezekiyeli Yahova adabvunza kuti: “Kodi ine nimbakomedwa na infa ya munthu wakuipa? Ine nimbafuna kuti iye acinje makhalidwe yace kuti apitirize kukhala na moyo . . . Nimbakomedwa lini munthu akafa. Tenepo cinjani makhalidwe yanu kuti mukhale na moyo.” (Ezekiyeli 18:23, 32) Yahova ambakomedwa kwene-kwene akawona kuti munthu wakungula, thangwe iye akufuna kuti wanthu wentse akhale na moyo wakusaya kumala! Tsono, Yahova ambadikhirira lini kuti munthu akungule kuti iye amuthandize. Mbatiwoneni bziratizo bzinango bzomwe bzikulatiza bzimwebzi.
Kazinji-kazinji Yahova adaphatisa basa apolofeta wace kuti acenjeze wanthu omwe akhacita pikado kuti akungule (Onani ndime 6-7)
7. Pa kuphatisa basa nkhani ya Ozeya na mkazace, kodi Yahova adapfunzisa ciyani wanthu wace?
7 Yahova adapfunzisa wanthu wace bza nkhani ya kukungula mwakuphatisa basa ciratizo ca Gomeri, omwe akhali mkazi wa Ozeya. Gomeri adacita uputa ndipo adasiya bayace Ozeya aciyamba kukhala na amuna winango. Kodi bzingadakwanisika lini kuti iye akukungule? Yahova omwe ambawona bzomwe bziri mu mtima mwa munthu adauza Ozeya kuti: “Yamba pomwe kufuna mkazi omwe akufunidwa na mwamuna munango, mkazi omwe akucita uputa. Umufune ninga momwe Yahova ambafunira Ajirayeri, napo kuti iwo ayamba kunamata mirungu inango.” (Ozeya 3:1; Mimwani 16:2) Onani kuti pa nthawe imweyi, mkazi wa Ozeyayo akhapitiriza kucita bzinthu bzakuipa ayai akhacita pikado. Napo bzikhali tenepo, Yahova adauza Ozeya kuti akhafunikira kumunyang’ana acimulekerera nakuti abwererane naye acikhala pomwe mkazace.a Mwa njira ibodzi-bodziyi, Yahova akhalibe kusiya mtundu wa Ajirayeri napo kuti iwo akhamubvera lini ndipo akhazindikira lini kuphonya kwawo. Napo kuti iwo akhacita bzinthu bzakuipa kwene-kwene, Yahova akhapitiriza kuwafuna. Ndipo akhafuna kuwathandiza kuti akungule acicinja bzinthu pa moyo wawo. Ciratizo cimweci cingaticitise kubzibvunza kuti: Kodi bzimwebzi bzin’funa kulewa kuti Yahova ambakhala m’mambuyo mwa wanthu omwe akupitiriza kucita pikado kuti ayezere kuwathandiza kuti iwo akungule? (Mimwani 17:3) Mbatiwoneni.
KODI YAHOVA AMBACITA CIYANI KUTI ATHANDIZE ANYAPIKADO KUTI AKUNGULE?
8. Kodi Yahova adacita ciyani kuti ayezere kuthandiza Kaini kuti akungule? (Genesesi 4:3-7) (Onani cithunzi-thunzi.)
8 Kaini akhali mwana wakuyamba wa Adamu na Eva. Ninga wana wentse wa Adamu na Eva, Kaini adatengerambo pikado ya abereki wace ndipopa akhacita bzinthu bzakuipa. Bibliya limbalewa kuti: “Mabasa yace yakhali yakuipa.” (1 Juwau 3:12) Pinango bzimwebzi ndibzo bzomwe bzidacitisa kuti Yahova aleke “kukomedwa na Kaini pabodzi na ntsembe yace” pomwe iye adaipereka kwa Yahovayo. M’mbuto mwa kucinja, “Kaini adakalipa kwene-kwene ndipo adapsoma.” Kodi n’ciyani comwe Yahova adacita kuti amuthandize? Yahova adaceza na Kaini. (Werengani Genesesi 4:3-7.) Onani kuti Yahova adaceza naye bwino Kaini ndipo adamuuza kuti angadamusimba angadacita bzinthu bzabwino. Ndipo Yahova adamucenjezambo Kainiyo kuti kukhala adakalipa kungadamucitisa kuti acite cinthu cakuipa. Bzakupasa ntsisi mpsakuti Kaini alibe kubva malango yomwe adapasidwa na Yahova. Iye alibe kufuna kuthandizidwa na Mulungu ndipo alibe kufuna kukungula. Kodi kusaya kubvera kwa Kaini, kudacitisa Yahova kusaya kufuna kuthandiza wanthu winango kuti akungule? Ne!
Yahova adauza Kaini kuti pikado ingadamucitisa kuti acite cinthu cakuipa, tsono mwa kudeka mtima adamulatizambo kuti iye angadakwanisa kucinja (Onani ndime 8)
9. N’ciyani comwe Yahova adacita kuti athandize Davide kuti akungule?
9 Yahova akhamufuna kwene-kwene Mambo Davide. Ndipo mpaka adafika pakulewa kuti iye akhali ‘munthu omwe akhakondwesa mtima wace.’ (Mabasa 13:22) Koma Davide adacita pikado zikulu kwene-kwene. Iye adacita upombo ndipo adapha munthu. Mwakubverana na Lamulo la Mozeji, Davide akhafunika kuphedwa. (Levitiko 20:10; Numero 35:31) Napo bziri tenepo, Yahova akhafuna kuthandiza Mambo Davide kuti akungule.b Tenepo iye adatuma mpolofeta wace Natani kuti ayende kukaceza na Mambo Davideyo, napo kuti iye akhanati kulatiza kuti akhafuna kukungula. Natani adaphatisa basa ciratizo kuti athandize Davide kubvesesa kuti akhadacita pikado ikulu kwene-kwene. Davide adabvesesa kuti akhadasunamisa Yahova ndipo adakungula. (2 Samuyeli 12:1-14) Davide adanemba salimo kuti alatize kuti akhadakungula na mtima wace wentse pa bzomwe akhadacita. (Salimo 51, kamsolo) Wanthu azinji omwe adacita pikado adatsangalazidwa pomwe adawerenga salimo limweri ndipo adakungula. Kodi imwepo mumbabva tani mukakumbukira bza lufoyi lomwe Yahova adalilatiza kwa Davide kuti amuthandize kukungula?
10. Kodi imwepo mumbabva tani mukakumbukira bza kupirira na kulekerera kwa Yahova?
10 Yahova ambawenga mtundu uli-wentse wa pikado. (Salimo 5:4, 5) Tsono iye ambadziwa kuti tentsenefe tina pikado ndipo thangwe ra lufoyi lomwe analo kwa ifepano, iye ambacita ciri-centse kuti atithandize kulimbana na pikado yathuyo. Yahova nthawe zentse ali tceru kuti athandize napo wale omwe ambacita pikado zikulu-zikulu kuti akungule acikhala pa uxamwali na iye. Mpsabwino kwene-kwene kudziwa kuti Yahova ambafuna kutilekerera. Tikakumbukira kupirira na kulekerera kwa Yahova timbafunisisa kukhala wakukhulupirika kwa iye na kukungula mwakamfulumize tikacita pikado. Tsapano bwerani tiwone bzomwe Jezu adapfunzisa anyakupfunza wace pa nkhani ya kukungula.
KODI JEZU ADAPFUNZISA CIYANI ANYAKUPFUNZA WACE PA NKHANI YA KUKUNGULA?
11-12. N’ciyani comwe Jezu adapfunzisa anyakupfunza wace kuti awathandize kubvesesa kuti Yahova ambalekerera? (Onani ca pa tsamba lakuyamba.)
11 M’magole dzana yakuyambirira pomwe Kristu akhadabwera kale, idakwana nthawe yakuti Mesiya awonekere. Ninga momwe tidawonera mu nkhani yomwe idapita ire, Yahova adaphatisa basa Juwau Batista pabodzi na Jezu Kristu kuti apfunzise wanthu kufunika kwa kukungula. — Mateu 3:1, 2; 4:17.
12 Pomwe Jezu akhali pa dziko la pantsi pano, iye adapfunzisa anyakupfunza wace kuti Yahova ambafunisisa kulekerera wanthu omwe acita pikado. Ndipo njira ibodzi yomwe iye adacitira bzimwebzi ndiyo kuwafotokozera ciratizo ca pai na mwana wakutaika. Mu ciratizoci, mulumbwana adacoka pa mui ndipo adayamba kucita bzinthu bzizinji bzakuipa. Patsogolo pace, “nzeru zidamubwerera” ndipo adabwerera ku mui. Kodi pai wacewo adamutambira tani? Jezu adalewa kuti: “Pomwe pai wacewo adamuwona na patali, adamubvera ntsisi ndipo adamuthamangira, acikamukumbatira na kumumpsompsona mwa lufoyi.” Mwanayo akhafuna kukakumbira pai wacewo kuti andokhale ninga nyabasa. Tsono pai wacewo adati: “Mwananguyu . . . akhadataika ndipo tsapano wagumanika.” (Luka 15:11-32) Pomwe Jezu akhanati kubwera pa dziko la pantsi pano adawona kazinji-kentse Yahova akulatiza ntsisi na kulekerera mwakamfulumize wanthu omwe akhalatiza kuti akungula. Ciratizo comwe Jezu adalewaci cimbatitsangalaza kwene-kwene ndipo cimbalatiza kuti Baba wathu Yahova ngwantsisi kwene-kwene!
Mu ciratizo ca Jezu cakulewa bza mwana wakutaika, pai akuthamanga kuti akumbatire mwana wace omwe abwerera ku mui (Onani ndime 11-12)
13-14. Kodi mpostolo Pedru adapfunza ciyani bza nkhani ya kukungula, ndipo n’ciyani comwe iye adapfunzisambo anzace? (Onani cithunzi-thunzi.)
13 Mpostolo Pedru adapfunza bzizinji na Jezu pa nkhani ya kukungula na kulekerera. Pedru akhaphonya bzinthu bzizinji, tsono Jezu akhambamulekerera. Mwa ciratizo, Pedru adalamba katatu kuti akhamudziwa lini Jezu. Ndipo patsogolo pace, iye adasunama thangwe ra bzomwe akhadacitabzo. (Mateu 26:34, 35, 69-75) Tsono pomwe Jezu adalamusidwa, iye adawonekera kwa Pedru pa nthawe yomwe pinango Pedruyo akhali yekha. (Luka 24:33, 34; 1 Akolinto 15:3-5) Jezu akhadziwa kuti Pedruyo akhadakungula ndipo akhafuna kumulatiza kuti akhadamulekerera. — Onani Marko 16:7.
14 Pedru akhali wakukonzeka kupfunzisambo wanthu winango bza kukungula na kulekerera thangwe rakuti iye adawona kulekerera kwa Yahova na Jezu. Pomwe phwando la Pentekoste lidamala kucitika, Pedru adafotokozera nkhani thimu la Adjuda lomwe likhakhulupira lini Jezu. Iye adalewa kuti ndiwo omwe adacitisa kuti Mesiya aphedwe. Napo bziri tenepo, Pedru adalatiza lufoyi wanthuwo ndipo adawadandaulira mwakuwauza kuti: “Kungulani ndipo zungunukani kuti pikado zanu zipfudzidwe ndipo nthawe za mtsangalazo zibwere kucokera kwa Yahova.” (Mabasa 3:14, 15, 17, 19) Pedru adalatiza kuti kukungula ndiko kumbacitisa kuti munthu omwe wacita pikado azungunuke ayai kuti acinje nzeru zace na bzicito bzace. Tenepo munthuyo ambayamba moyo upsa omwe umbakondwesa Yahova. Pedru adalatizambo kuti Yahova angadadzapfudza pikado za wanthuwo, ayai kuti angadacitisa kuti pikadozo zinyembereke. Ndipo pomwe padapita magole mazinji, Pedru adatsimikizira Akristau kuti: “Yahova . . . akupirira namwe, thangwe an’funa lini kuti munthu ali-wentse adzapfudzidwe, koma an’funa kuti wanthu wentse akungule.” (2 Pedru 3:9) Mafala yamweya njakulimbikisa kwene-kwene thangwe yakulatiza kuti napo wanthu omwe acita pikado zikulu-zikulu angalekereredwe na Yahova!
Mwa lufoyi Jezu adalekerera na kutsangalaza mpostolo wace omwe akhadakungulayo (Onani ndime 13-14)
15-16. (a) Kodi mpostolo Paulo adapfunza ciyani na nkhani yakulekerera? (1 Timotio 1:12-15) (b) Kodi n’ciyani comwe tin’dzapfunza mu nkhani yomwe ikubwerayi?
15 M’bodzi mwa wanthu omwe akhafunikira kulekereredwa kwene-kwene na Mulungu akhali Saulo wa ku Tarso. Iye akhazunza kwene-kwene Akristau. Ndipo Akristau winango akhakumbuka kuti Saulo angadacinja lini. Tsono Jezu akhamuwona Saulo mu njira yakusiyana na momwe wanthu akhamuwonera. Jezu akhadziwa kuti Saulo angadacinja acikungula. Jezu pabodzi na Yahova adawona mtima wa Saulo. Ndipopa Jezu adalewa kuti: “Munthu umweyu ni combo cangu cakusankhulidwa.” (Mabasa 9:15) Ndipo mpaka Jezuyo adacita cinthu cakudabwisa comwe cidathandiza Saulo kuti akungule. (Mabasa 7:58–8:3; 9:1-9, 17-20) Pomwe adadzakhala Mkristau, Saulo omwe patsogolo pace adadzadziwika na dzina lakuti mpostolo Paulo kazinji-kazinji akhatenda kudeka mtima na ntsisi zomwe Yahova na Jezu adamulatiza. (Werengani 1 Timotio 1:12-15.) Kutenda kumweku ndiko kudacitisa Paulo kuti alewe kuti: “Mulungu akuyeza mwa kudeka mtima kukuthandiza kuti ukungule.” — Aroma 2:4.
16 Pa nthawe inango, Paulo adabva kuti gwere la ku Kolinto lidalekerera kuti munthu omwe akhacita upombo apitirize kukhala m’gwere. Kodi n’ciyani comwe Paulo adauza gwerelo kuti licite? Bzomwe Paulo adanembera gwere la ku Kolinto bzimbatipfunzisa momwe Yahova ambalatizira lufoyi pakulanga atumiki wace na momwe iye ambalatizira ntsisi munthu omwe wacita pikado akakungula. Mu nkhani yomwe ikubwerayi, tin’dzawona bwino-bwino bzomwe bzidacitika mu gwere limwelire ndipo tin’dzapfunza momwe tingatewezerere ntsisi za Yahova.
NYIMBO 33 Tulirani Yahova Thupo Lanu
a Napo kuti Yahova adauza Ozeya kuti acite bzimwebzi, ntsiku zino Yahova ambangingimiza lini kuti munthu omwe waphonyeredwa apitirize kukhala m’banja na munthu omwe wacita upombo ayai uputa. Thangwe ra lufoyi, Yahova adacitisa kuti Jezu afotokoze kuti munthu omwe waphonyeredwa angasankhule kumalisa malowozi. — Mateu 5:32; 19:9.
b Onani nkhani yakuti “Yehova Ndi Wofunitsitsa Kukukhululukirani” mu Ntsanza ya Mulindiri ya 15 Novembro, 2012, matsa. 21-23, ndi. 3-10 (Chichewa).