Toorii Qopheessuu

NAMOONNI hedduun kutaan yommuu isaaniif kennamu, seensasaatii jalqabee hanga xumuraatti waan hundumaa tokko tokkoon barreessu; haataʼu malee kun baayʼee nama dadhabsiisa. Akka kanaan haasaa qopheessuun wanta barreeffame sana irra deddeebiʼanii sirreessuu ykn jijjiiruu gaafata. Kunimmoo yeroo dheeraa fudhata.

Atis haasaakee akkasitti qophoofta taanaan, mala salphaa taʼe beekuu barbaaddaa? Akkaataa itti toorii qopheessuun dandaʼamu takkaa barraan, wanta hunda barreessuun si hin barbaachisu. Kunis akkaataa haasicha itti dhiheessitu shaakaluuf yeroo gaʼaa akka argattu si gargaara. Akkasitti qophoofta taanaan, haasicha dhiheessuun sitti salphata; haasaankees dhaggeeffattootatti kan toluufi hojiidhaaf kan isaan kakaasu taʼa.

Haasaan sabaa gumiidhaaf dhihaatu tooriidhaan qophaaʼee sii kennama. Haasaa hedduun garuu, akka kanaan hin qophaaʼu. Matadureen ykn ijoonsaa qofti ykn barreeffama tokkorraa haasaa akka dhiheessitu sii kennamuu dandaʼa. Al tokko tokkommoo qajeelfama muraasa qofatu sii kennama taʼa. Kutaawwan akkasii hundaaf situ toorii qopheessuu qaba.

Saanduqni akka fakkeenyaatti kennameefi fuula 41⁠rratti argamu, haasaa gabaabaa qopheessuun akkamitti akka dandaʼamu si hubachiisa. Qabxiiwwan gurguddaa gara bitaatti baʼanii qubee guguddaadhaan barreeffaman qalbeeffadhu. Qabxiiwwan gurguddaa hunda jalatti yaadawwan wanta sana deggeran caqasamaniiru. Qabxiiwwan dabalataa yaada sana balʼisuuf gargaaranimmoo, xinnoo gara mirgaatti lixanii barreeffamaniiru. Haasaa kana akka gaariitti qayyabadhu. Qabxiiwwan gurguddaan lamaan matadurichaa wajjin kallattiidhaan walitti dhufeenya akka qaban qalbeeffadhu. Yaadawwan achi jalatti argamanis, waan namatti tolaaniif qofa kan barreeffaman akka hin taane hubadhu. Kanaa mannaa, hundisaanii qabxiiwwan gurguddaa olitti argaman kan deggeranidha.

Tooriin qopheessitu fakkeenya saanduqicha keessatti kennamee wajjin guutummaatti wal fakkaachuu dhiisuu dandaʼa. Haataʼu malee yaanni buʼuuraa armaan olii sii galeera taanaan, qabxiiwwankee qindeessitee yeroo gabaabaa keessatti haasaa qopheessuu dandeessa. Kana gochuu kan qabdu akkamitti?

Qalbeeffachuu, Filachuufi Qindeessuu

Yommuu haasaa qopheessitu yaanni ijoon tokko si barbaachisa. Yaanni ijoo filattu garuu, mataduree balʼaa jecha tokkoon ibsamu taʼuu hin qabu. Yaanni ijoosaa ergaa dabarsuu barbaadduuf buʼuura kan taʼuufi matadureesaa kallattii kamiin ibsuu akka barbaaddu kan argisiisudha. Yaanni ijoo yoo sii kenname, jechoota buʼuuraa achi keessatti argaman hubachuuf yaali. Haasaan sii kenname yaada barreeffama tokkorra jiru balʼistee akka dhiheessitu gaafata taanaan, yaada ijoosaa sammuutti qabachuudhaan barreeffamicha qayyabadhu. Matadureen qofti yoo sii kennamemmoo, yaada ijoosaa situ filata. Haataʼu malee, kana gochuukee dura qorannaa tokko tokko gochuun si gargaaruu dandaʼa. Yeroo baayʼee yaada dabalataa argachuuf balʼinaan irratti yaaduun si barbaachisa.

Kana yommuu gootu, ‘Barumsi kun dhaggeeffattootaaf barbaachisaa kan taʼe maaliifi? Kaayyoonkoo maalidha?’ jedhii of gaafadhu. Kaayyoonkee barumsicha dabarsuu ykn haasicha miʼeessuu qofa utuu hin taʼin, dhaggeeffattoonni yaada gaarii tokko akka argatan gargaaruu taʼuu qaba. Kaayyoon haasaakee yommuu karaa sii qabatu, yaadasaa barreeffadhu. Yeroo qophooftu kaayyookee hin dagatin.

Kaayyoo haasaakee hubattee yaada ijoo haasichaa wajjin walsimu erga filattee booda (ykn yaanni ijoo haasaakee kaayyoo kanaa wajjin akkamitti akka walsimuu erga qalbeeffattee booda) yaada barbaachisurratti qorannaa gochuu dandeessa. Yaada dhaggeeffattootaaf caalaatti gaarii taʼe barbaadi. Duuchaadhumatti dubbachuu mannaa, qabxii hubannaa namootaa balʼisuufi qabatamaa taʼe ibsurratti xiyyeeffadhu. Qorannoo hangamii gochuu akka qabdu qalbeeffadhu. Yeroo baayʼee yaada itti fayyadamuu barbaaddu caalaa waan argattuuf, filannaa gochuun si barbaachisa.

Yaada ijoo haasaakee balʼisuufi kaayyookee galmaan gaʼuuf, qabxiiwwan gurguddaa ibsuu barbaaddu adda baafadhu. Qabxiiwwan kun toorii keetiif buʼuura taʼu. Qabxiiwwan gurguddaan meeqa taʼuu qabu? Haasaa gabaabaadhaaf qabxiiwwan gurguddaan lama, haasaa saʼaatii tokkoof dhihaatuufimmoo, qabxiiwwan gurguddaan shan gaʼuu dandaʼu. Qabxiiwwan gurguddaan muraasa yoo taʼan, dhaggeeffattoonni barumsicha salphaatti yaadachuu dandaʼu.

Yaada ijoofi qabxiiwwan gurguddaa erga yaadatti qabattee booda, barreeffamoota qorannaadhaaf si gargaaran tartiibaan barreeffadhu. Yaadawwan qabxii gurguddaa wajjin walitti dhufeenya qaban murteessi. Ibsa balʼaa dhaggeeffattoonni haasaakee hawwiidhaan akka dhaggeeffatan gargaaru filadhu. Caqasa qabxiiwwan gurguddaa deggeran yommuu filattu, yaadawwan ergaa caqasoota sanaa akka gaariitti ibsuuf si fayyadan yaadannoo qabadhu. Yaadawwan kana qabxiiwwan gurguddaa waaʼee dhimmichaa ibsu jalatti barreessi. Yaadawwan yeroo qorannaa gootu argatte tokko tokko kan namatti tolan yoo taʼanillee, qabxiiwwan ibsuu barbaadduu wajjin walitti dhufeenya hin qaban taanaan itti hin fayyadamin; ykn yeroo garabiraa akka itti fayyadamtuuf galmeessii kaaʼadhu. Yaadawwan gaggaarii taʼan qofa qabadhu. Yaadawwan hedduu dhiheessuuf yaalii yoo goote, ariitiidhaan dubbachuuf waan dirqamtuuf, barumsa gaarii dabarsuu hin dandeessu. Qabxiiwwan muraasa dhaggeeffattoota fayyadan qofa dhiheessuun gaariidha. Yeroo sii kenname hin dabarsin.

Qabxiiwwankee hanga yoonaatti tartiibaan hin keenye taanaan, amma akkas gochuu dandeessa. Barreessaa Wangeelaa kan taʼe Luqaas akkas godheera. Yaadawwan hedduu dhimma sanaa wajjin walitti dhufeenya qaban erga walitti qabee booda, “tarree galchee” barreesseera. (Luq. 1:3) Qabxiiwwankee duraa duubaan ykn akka matadureesaaniitti qindeessuudhaan, tariimmoo sababaafi buʼaasaa ykn akka rakkinaafi furmaatasaatti karaa caalaatti kaayyookee galmaan gaʼuuf si gargaaruun dhiheessuu dandeessa. Dhaggeeffattoonni yaada tokkorraa gara isa tokkootti darbuukee hubachuun hanga isaan rakkisutti daftee yaada tokkorraa gara isa kaaniitti hin ceʼin. Ragaan ati dhiheessitu, dhaggeeffattoonni murtoo sirriirra akka gaʼan kan godhu taʼuu qaba. Qabxiiwwankee yommuu qindeessitu, waaʼee haasichaa dhaggeeffattootatti maaltu akka dhagaʼamu yaadi. Haasaakee akka gaariitti dhaggeeffachuu dandaʼuu? Kaayyookee wajjin haala walsimuun tarkaanfii fudhachuuf kakaʼuu dandaʼuu?

Ittaansuudhaanis, yaada seensaa dhaggeeffattoota kakaasuufi haasaan dhiheessitu barbaachisaa akka taʼe hubachuuf isaan gargaaru qopheessi. Yeroo akkasiitti, himawwan jalqabaa muraasa barreeffachuun gaarii taʼuu dandaʼa. Dhumarrattis, yaada xumuraa nama kakaasuufi kaayyookee wajjin walsimu qopheessi.

Tooriikee dursitee yoo qophoofte, haasicha dhiheessuukee dura sirreeffama irratti gochuuf yeroo gaʼaa argatta. Lakkoofsa, fakkeenya ykn muuxannoo qabxiiwwankee tokko tokko deggeran akka si barbaachisan ni hubatta taʼa. Wanta yeroo dhihootti raawwatame ykn xiyyeeffannaa dhaggeeffattootaa hawwatutti fayyadamuunkee, barbaachisummaa barumsichaa salphaatti akka hubatan gargaaruu dandaʼa. Yommuu haasaakee irra deebitu, barumsicha karaa dhaggeeffattoota fayyaduun dhiheessuuf carraa argatta. Qabxiiwwan sana gamaaggamuufi sirreeffama irratti gochuunkee, barumsa tokko caalaatti karaa buʼa qabeessa taʼeen dhiheessuuf si gargaara.

Obboloonni haasaa dhiheessan tokko tokko warra kaan caalaa yaadannoo baayʼee qabachuu barbaadu taʼa. Haasaakee qabxiiwwan gurguddaa muraasa jalatti yoo qindeessite, wantoota yaadawwan kana hin deggerre keessaa baasuudhaan qabxiiwwankee tartiibaan kaaʼi. Muuxannoo argachaa yommuu adeemtu, yaadawwan hunda barreessuun akka si hin barbaachisne hubatta. Kana gochuun yeroo sii qusata. Haasaankees baayʼee fooyyaʼa. Kunimmoo, Mana Barumsaa Tajaajila Tiʼookraasiirraa faayidaa argachaa akka jirtu argisiisa.