OMBIBILI SASALIWEN—NO PANON MON NASARAG

Manbadyet

Apektado tayon amin ed ibibili na sasaliwen. Pero agto labay ya ibagan anggapo lay nagawaan tayo. Walan walay solusyon to ’tan.

NO AKIN YA MANBADYET

No agka manbadyet, agmo amta no iner so lalaen na kuartam tan makaaru-arum itan ed pakaaburidoan mo. Insan no melmelag so nanaalmom, wala ray nagawaan mo ya makatulong ed situasyon mo.

NO ANTOY NAGAWAAN MO

Pasustom so sueldom. Marakep no agka onlalampas ed nanaalmom tan wala nin siansiay nakekera, pian agka aburido no walay ag-iilaloan ya panggastosan ta walay nakaot mo.

Pian napasustom so sueldom, ilistam no pigaray nanaalmom tan no anto ray panggagastosan mo. Nengneng mo no dinan so talagan kaukolan mo. Insan say saliw mo labat et aramay inlistam. Tan no manguman so presyo odino sueldom, man-adjust ka. Siempre no walay asawam, pantongtongan yo no antoy desisyon yo.

Salim iya: No walay saliwen mo, ompan labay mon i-cash la nen say i-credit card o hulogan. Apatunayan na arum ya no oniay gawaen da, mas nabadyet day kuarta da tan ag-ira makautang. Marakep met no rebyuen moy bank statement mo pian nanengneng mo no pigaray indepositom tan agastos mo ed sakey bulan. No antam no pigaran talagay kuartam, agka masyadon na-stress.

Aliwan mainomay ya pasaragen so melag ya sueldo. Pero baleg so nagawaan na praktikal tan pinan-isipan ya maong ya badyet. Sakey ni, maligen so liknaan mo ta antam so mangegnay kuarta.

‘Kuentam so nagastos mo.’—Lucas 14:28.

Agmo papaulyanay trabahom. Anto ray gawaen mo pian agka naekal ed trabahom? Nia ray pigaran praktikal ya paraan: Agka manpapa-late. Pablim so trabahom. Tulong kad arum tan mankuli ka. Igalang moy arum. Tumbok moy policy na pantratrabahoan mo, tan paaligwas moy abilidad mo.

Agmo pipirdien so kuartam. Kasin walay libangan o bisyom ya manguupot na sueldom? Wala ray arum ya pipirdien day pinan-irapan dan sueldo ed drugs, sugal, sigarilyo o alak. Lapud saratan ya bisyo, naderal la lanti laman da, nabalang ni trabaho da.

“Maliket so toon makakaromog na karunongan . . . Magmaong ni nen say pakagamor na pilak.”—Proverbio 3:13, 14.

Mangibiig na parad emergency. No posible, mangibiig ka na anggan melag labat parad emergency odino ag-iilaloan ya panggastosan. Makatulong iya pian onligen so liknaan mo ta walay nausar mo no mansakit ka o say kapamilyam, no walay naandian ed sikayo na trabaho, odino arum nin ag-iilaloan ya nagawa.

“Say panaon tan saray ag-iilaloan a nagawa et onsasabid [sikatayon] amin.”—Eclesiastes 9:11.

Tips Pian Makatipid

Manluto lad abung.

Magastos no lanang kan mangan ed paway odino manpa-deliver o man-take out na naakan tan iinumen. Tua, medyo mangalay oras tan marama so panluto ed abung, pero baleg so natipid mo. Sakey ni, segurado ka ya malinis tan masustansia so kanen yo.

Dapat wais kan mansaliw.

Antis kan mitindaan o man-grocery, manlista ka ni, tan atan labat so saliw mo. Agka mangaala na anggapod listaan mo.
No pasok ed badyet mo, mangaliw ka lay dakelan nen say tingi. Pero seguradom ya walay dugan napanginan mo pian agka nabulokan tan anggapoy nasayang.
Pilim imay mamura pero quality.
No diad sikayo et mainomay met labat so mangaliw ed online, ompan wala ray nanengneng mon mas mamura ditan. Sakey ni no online, nayarin agka bastabasta natukson mangaliw na agmo kailangan tan na-monitor mo no iner so lalaen na kuartam.
Nengneng mo no walay sale, odino no walay voucher mo ya sarag mon usaren. Ikomparam met so presyo na anggan say danum tan gasul ya sasaliwen mo.

Isip mo nin maong antis kan mansalat na gamit.

Saray kompanya na cellphone tan arum nin gamit et lanang ya mangipapaway na balon model pian dakel so nalako da. Kanian antis kan mangaliw, aral mo nin maong. Talaga kasin kailangan mo lay man-upgrade natan? Makatulong kasi ’tan ed sika? No bilang ta mangaliw ka, kailangan kasi ya latest model?

Apigeren iray gamit pian nausar lamet.

Simpitan mo ray appliances mo pian ombayag. Tan no naderal, ompan makatipid ka no ipaapiger mo ni. Mas praktikal kasi no say saliwen mo et second-hand la?

Mantanem ka.

Sarag mo kasi mantanem na pisipising? No ontan, makaminos ka ed gastos. Insan sarag mo ni ingen so mangilako, misalatan, odino mangiter.

“Saray plano na makuli et seguradon makagunggona.”—Proverbio 21:5, paimanod leksab.

“Lanang min aamtaen so presyo na inagew-agew iran kaukolan mi, tan agkami bastabasta manguusar na credit card.”—Miles, England.

“Antis kamin man-grocery, lanang mi nin ililista ya sankapamilya no anto ray kailangan mi.”—Jeremy, U.S.A.

“No manguuman so presyo na sasaliwen, iya-adjust min sankapamilya so badyet mi, mangibibiig kami met na parad ag-iilaloan iran panggastosan.”—Yael, Israel.

“Imbes ya mangaliw na balo, ibabangat mi ray anak mi ya apigeren iray aderal ya gamit, singa say luluganan tan appliances mi. Agkami met mangasaliw nen asawak na latest iran model ya gamit.”—Jeffrey, U.S.A.

“Mantatanem ak na pisipising tan mana-alaga ak met na saray manok, kanian makakatipid ak. Makakapangiter ak ni ingen na pisipising ed arum.”—Hono, Myanmar.

Lakin manbuburbor na pisipising diad garden to.